oakHellas Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου : 12/10/24

Η σαύρα [Lacerta] του ουρανού: Ο αστερισμός Σαύρα [+ΒΙΝΤΕΟ]

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Η Σαύρα [Λατ. Lacerta, συντ. Lac], είναι ένας αστερισμός που καταγράφηκε πρώτη φορά από τον Εβέλιο το 1690 [στο Firmamentum Sobiescianum]. Η Σαύρα βρίσκεται ολόκληρη στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, αλλά είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. Ο αστερισμός είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη από 90° Βόρεια έως 33° Νότια. Έχει έκταση 200,7 τετ. μοίρες [68ος σε έκταση αστερισμός]. Συνορεύει με τους αστερισμούς: Κηφέα, Κύκνο, Πήγασο, Ανδρομέδα και Κασσιόπη. Περνά από το ζενίθ του ουρανού στην Ελλάδα τα φθινοπωρινά βράδια.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ – ΙΣΤΟΡΙΚΑ: Ο Εβέλιος επέλεξε τη σαύρα ως απεικόνιση του νέου του αστερισμού, αλλά τη σχεδίασε παράδοξα, με στριφτή ουρά, και έδωσε τον εναλλακτικό τίτλο Stellio, ένα είδος σαλαμάνδρας της Μεσογείου, με αστερόμορφες κηλίδες στη ράχη. Στη θέση της Σαύρας ο Γάλλος αστρονόμος Augustin Royer σχημάτισε, νωρίτερα από τον Εβέλιο, το 1679, τον αστερισμό Σκήπτρον και Χειρ της Δικαιοσύνης, σε ανάμνηση του βασιλιά του, Λουδοβίκου ΙΔ΄, ενώ ένα αιώνα αργότερα, ο Γερμανός αστρονόμος Γ. Μπόντε σχημάτισε τον αστερισμό Frederici Honores προς τιμή του ηγεμόνα του Φρειδερίκου του Μέγα! Αλλά η ονομασία Σαύρα τελικά “επικράτησε”, ενώ αντιθέτως οι μορφές των Royer και Bode έχουν λησμονηθεί. Αξίζει να σημειώσουμε πως οι αρχαίοι Κινέζοι συνδύαζαν τους αστέρες της Σαύρας με αστέρες του ανατολικού τμήματος του Κύκνου και σχημάτιζαν το λεγόμενο Ουράνιο Όφι.

ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Ο αστερισμός συμπεριλαμβάνει 68 ορατούς [φ.μ. ≤ 6,5] αστέρες. Ο α Σαύρας, που είναι και ο φωτεινότερος του αστερισμού με φαινόμενο μέγεθος 3,77, είναι ένας διπλός αστέρας. Οι αστέρες β, 11, και HR 8485, έχουν αντιστοίχως φαινόμενο μέγεθος 4,43, 4,13 και 4,49. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο β είναι ένας κίτρινος γίγαντας σε απόσταση 170 έτη φωτός από τη Γη.

ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Κυρίαρχα εντός του αστερισμού είναι δύο ανοικτά σμήνη: Το NGC 7209, με φαινόμενη διάμετρο 25΄ και φαιν. μέγεθος 7,7, και το NGC 7243, με φαιν. μέγεθος 6,4 και φαιν. διάμετρο 21΄. Ακόμη, ορατά με τηλεσκόπιο στον αστερισμό είναι τα πλανητικά νεφελώματα IC 5217 [φ.μ. 12] και το Merrill 2-2 που έχει φαινόμενο μέγεθος 11,5.