Ο αστερισμός Δοράς +ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα

 

Ο αστερισμός Δοράς +ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα

   

  ΓΕΝΙΚΑ: Η Δοράς [Λατ. Dorado, συντ. Dor] είναι ένας αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά στην “Ουρανομετρία” των Keyser και Houtman [1603]. Είναι νότιος αστερισμός, έκτασης 179,2 τετ. μοιρών [72ος σε έκταση μεταξύ των 88 αναγνωρισμένων αστερισμών], που συνορεύει με τους αστερισμούς: Ωρολόγιον, Δίκτυον, Ύδρο, Τράπεζα, Ιπτάμενο Ιχθύ, Οκρίβαντα και Γλυφείον. Είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 20° Βόρεια και 90° Νότια. Μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα της Δοράδος είναι ορατό από τη Νότια Ελλάδα, το οποίο περιλαμβάνει και τον αστέρα γ Δοράδος.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ – ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Η διεθνής ονομασία Dorado είναι ισπανική και όχι λατινική. Σημαίνει το τροπικό ψάρι Coryphaena hippurus, ή αλλιώς δελφινόψαρο, που αλλάζει χρώμα όταν πεθαίνει. Το εναλλακτικό όνομα Ξιφίας για τον αστερισμό εμφανίστηκε στους Ροδόλφειους πίνακες [1627]. Η λέξη «ξιφίας» ωστόσο είχε άλλη έννοια στην Αστρονομία από την αρχαιότητα: ο Αριστοτέλης και ο Πλίνιος ονόμαζαν ξιφίες όσους κομήτες είχαν τη μορφή ξίφους. Ο Καίσιος συνδύαζε τους αστέρες της Δοράδος με εκείνους του Ιπταμένου Ιχθύος και “σχημάτιζε” τη μορφή του Άβελ της Παλαιάς Διαθήκης. Στην κεφαλή της Δοράδος βρίσκεται ο νότιος πόλος της εκλειπτικής και, κατά τον Καίσιο, ο αστερισμός τού έδωσε το όνομα Polus Doradinalis. Έτσι, ποτέ δε θα δούμε από τη Γη να περνά κάποιος πλανήτης από αυτό τον αστερισμό, ούτε άλλο σώμα του Ηλιακού Συστήματος, παρά μόνο σπανιότατα κάποιος αστεροειδής απ΄ αυτούς που περνάν κοντά από τη Γη, ή κάποιος κομήτης μακράς περιόδου.

ΟΙ ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Δεν υπάρχει στον αστερισμό αστέρας φωτεινότερος του τρίτου μεγέθους, και κανένας δεν έχει ιδιαίτερο όνομα. Η Δοράς έχει συνολικά 29 ορατούς [φ.μ. ≤ 6,5] αστέρες. Ο α Δοράδος έχει φαινόμενο μέγεθος 3,27, ενώ ο β Δοράδος είναι κηφείδης μεταβλητός αστέρας με φαινόμενο μέγεθος από 3,5 ως 4,1 (κιτρινόλευκος υπεργίγαντας). Ο γ Δοράδος είναι επίσης μεταβλητός, και μάλιστα έδωσε το όνομά του στους λεγόμενους «μεταβλητούς γ Doradus». Πρόκειται για μια ειδική κατηγορία ενδογενών παλλόμενων μεταβλητών αστέρων. Οι δ, ζ και θ Δοράδος έχουν αντιστοίχως φαινόμενο μέγεθος 4,35, 4,72 και 4,83.

   

Το νεφέλωμα Μαγγελάνου

  ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Το σημαντικότερο για τη Δοράδα είναι ότι σε αυτή ανήκει το βόρειο (και σημαντικότερο) ήμισυ του Μεγάλου Νέφους του Μαγγελάνου (LMC), του ενός από τα δύο Νέφη Μαγγελάνου. Μάλιστα το μεγαλύτερο αστρονομικό ενδιαφέρον κρύβεται σε αυτόν το γαλαξία και στα αντικείμενά του. Το υπόλοιπο μισό του LMC βρίσκεται στον αστερισμό Τράπεζα. Σπουδαιότερα αντικείμενα μέσα στο LMC είναι: Το τεράστιο νεφέλωμα και αστρικό σμήνος 30 Δοράδος ή NGC 2070, που είναι σήμερα γνωστό με το δημοφιλές όνομα Νεφέλωμα Ταραντούλα. 

   

Το νεφέλωμα Ταραντούλα

Στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου παρατηρήθηκε το 1987 η πρώτη έκρηξη υπερκαινοφανούς, ορατή με γυμνό μάτι μετά από 380 χρόνια, γνωστή σήμερα ως SN 1987 Α. Το ανοικτό σμήνος αστέρων και νεφέλωμα NGC 1816, εντός του LMC, έχει φαινόμενο μέγεθος 9,0, ενώ το πολύ μικρότερο NGC 1818 έχει φαινόμενο μέγεθος 9,8. Μέσα στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου διακρίνουμε ακόμη: Το μεγάλο σφαιρωτό σμήνος NGC 1978, που έχει έντονα ελλειπτικό σχήμα και φαιν.μέγεθος 9,9, τους γαλαξίες NGC 1672 και NGC 1566 με φαιν.μέγεθος 9,7, αλλά και τον αστέρα S Δοράδος, που είναι ένας υπεργίγαντας [φ.μ. 9,27] και που αποτελεί το πρωτότυπο των λεγόμενων αστέρων τύπου S Δοράδος. Τέλος εκτός του LMC υπάρχει ο μεταβλητός αστέρας R Δοράδος [φ.μ. 5,73], που ανακαλύφθηκε ότι διαθέτει τη μεγαλύτερη φαινόμενη διάμετρο από όλα τα αστέρια εκτός του Ήλιου.

Konstantinosa.oikonomu@gmail.com

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Η σκοτεινή ύλη + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η σκοτεινή ύλη + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Προσομοίωση σκοτεινού ουρανού [ ερευνητικό κέντρου Oak Ridge - ΗΠΑ]

 ΓΕΝΙΚΑ: Στην αστρονομία, η σκοτεινή ύλη είναι ένας υποθετικός τύπος ύλης που συνεισφέρει κατά πολύ μεγάλο ποσοστό στη συνολική μάζα του σύμπαντος. Η σκοτεινή ύλη δε μπορεί να παρατηρηθεί από τηλεσκόπια. Δεν εκπέμπει ούτε απορροφά φως ή άλλη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε σημαντικό βαθμό. Αντίθετα, η ύπαρξη και οι ιδιότητές της βασίζονται στις βαρυτικές επιδράσεις πάνω στην ορατή ύλη, και τη μεγάλης κλίμακας δομή του σύμπαντος. Σύμφωνα με την ερευνητική αποστολή Planck και σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο (Standard Model of Cosmology), η συνολική ύλη-ενέργεια του σύμπαντος περιέχει 4.9% συνηθισμένη ύλη, 26.8% σκοτεινή ύλη και 68.3% σκοτεινή ενέργεια. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η σκοτεινή ύλη συνεισφέρει κατά 84.5% στη συνολική ύλη και κατ 26.8%στο συνολικό περιεχόμενο του σύμπαντος

ΤΡΟΠΟΙ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ: Η ύπαρξή της σκοτεινής ύλης μπορεί να διαπιστωθεί από τα βαρυτικά αποτελέσματα στην ορατή ύλη, όπως τους αστέρες και τους γαλαξίες. Η υπόθεση της σκοτεινής ύλης έχει στόχο να εξηγήσει διάφορες αστρονομικές παρατηρήσεις που δεν συμφωνούν με τη θεωρία για τη βαρύτητα, όπως ανωμαλίες στην ταχύτητα περιστροφής των αστέρων στις ακραίες περιοχές των γαλαξιών. Η ταχύτητα αυτή είναι μεγαλύτερη από το αναμενόμενο, πράγμα που εξηγείται είτε με την παραδοχή ότι η θεωρία μας για τη βαρύτητα είναι λάθος είτε με τη θεώρηση της ύπαρξης μιας μεγάλης ποσότητας μάζας που δεν μπορούμε να δούμε. Η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης θα έλυνε ένα πλήθος προβλημάτων συνέπειας στη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης [Μπιγκ Μπαγκ].

ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ ΥΛΗΣ: Αν η σκοτεινή ύλη υπάρχει πραγματικά, υπερβαίνει σημαντικά σε μάζα το ορατό μέρος του σύμπαντος. Σύμφωνα με τα πρόσφατα αποτελέσματα του διαστημικού τηλεσκοπίου Planck μόλις το 4.9% της συνολικής μάζας του σύμπαντος μπορεί να γίνει άμεσα ορατό. Περίπου το 26.8% υπολογίζεται ότι αποτελείται από σκοτεινή ύλη. Το υπόλοιπο 68.3% αποτελείται από σκοτεινή ενέργεια, ένα ακόμα υποθετικό, πιο περίεργο στοιχείο, διάσπαρτο στο διάστημα, το οποίο πιθανότατα δεν μπορεί να λογιστεί με τη μορφή συνήθων σωματιδίων. Ο καθορισμός της φύσης αυτής της “χαμένης” μάζας είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα της σύγχρονης κοσμολογίας.

ΠΡΩΤΑ ΔΕΔΟΜΈΝΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ: Η ιστορία ξεκίνησε το 1933, όταν ο αστρονόμος Fritz Zwicky μελετούσε την κίνηση μακρινών σμηνών γαλαξιών, συγκεκριμένα το Σμήνος της Κόμης και το Σμήνος της Παρθένου. Ο Zwicky υπολόγισε τη μάζα του κάθε γαλαξία του σμήνους βασισμένος στη λαμπρότητα του, κι άθροισε όλες τις γαλαξιακές μάζες για να υπολογίσει τη συνολική μάζα του σμήνους. Στη συνέχεια βρήκε ένα δεύτερο υπολογισμό ανεξάρτητο της συνολικής μάζας, που βασίστηκε στη μέτρηση των ατομικών ταχυτήτων των γαλαξιών του σμήνους. Προς μεγάλη του έκπληξη, αυτός ο δεύτερος υπολογισμός δυναμικής μάζας ήταν 400 φορές πιο μεγάλος από τον υπολογισμό που βασιζόταν στο φως των γαλαξιών!

   

Η Σκοτεινή ύλη αποτελεί το 23% του Σύμπαντος

      ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΕΙΣ: Αν και τα πειραματικά δεδομένα ήταν ήδη σημαντικά την εποχή του Zwicky, μόνο από τη δεκαετία του '70 οι επιστήμονες άρχισαν να μελετούν συστηματικά αυτή τη διαφορά. Εκείνη την περίοδο η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης άρχισε να λαμβάνεται σοβαρά υπ' όψιν. Η ύπαρξη τέτοιας ύλης δεν θα είχε μόνο επιλύσει την έλλειψη μάζας στα σμήνη γαλαξιών, αλλά θα επέλυε και προβλήματα σχετικά με την εξέλιξη και τη μοίρα του ίδιου του Σύμπαντος. Ένα ακόμη παρατηρησιακό δεδομένο της λογικής συνοχής της σκοτεινής ύλης προκύπτει από τις καμπύλες περιστροφής των σπειροειδών γαλαξιών. Οι σπειροειδείς γαλαξίες περιλαμβάνουν έναν τεράστιο πληθυσμό αστέρων που διαγράφουν τροχιές σχεδόν κυκλικές γύρω από το γαλαξιακό κέντρο. Όπως ισχύει για τις τροχιές των πλανητών, αναμένεται ότι οι αστέρες με μεγαλύτερες γαλαξιακές τροχιές έχουν μικρότερες τροχιακές ταχύτητες [συμπέρασμα του λεγόμενου 3ου νόμου του Κέπλερ]. Στην πραγματικότητα, ο τρίτος νόμος του Κέπλερ εφαρμόζεται μονάχα σ' αστέρες που βρίσκονται κοντά στην περιφέρεια ενός σπειροειδούς γαλαξία, εφόσον προϋποθέτει σταθερότητα της μάζας που περιλαμβάνει η τροχιά. Οι αστρονόμοι έχουν ωστόσο διεξάγει παρατηρήσεις των τροχιακών ταχυτήτων των αστέρων στην περιφέρεια μεγάλου αριθμού σπειροειδών γαλαξιών, και σε καμία περίπτωση δεν ακολουθήθηκε ο τρίτος νόμος του Κέπλερ. Αντί να μειώνονται σε μεγάλες ακτίνες, οι τροχιακές ταχύτητες παραμένουν απόλυτα σταθερές, γεγονός που υποδηλώνει ότι η μάζα που περιλαμβάνει η τροχιά μεγάλης ακτίνας αυξάνεται, κι αυτό ισχύει για αστέρες που βρίσκονται στα όρια του γαλαξία. Αν και βρίσκονται κοντά στα άκρα του φωτεινού τμήματος του γαλαξία, το τμήμα αυτό έχει περίγραμμα μάζας που φαινομενικά συνεχίζει πολύ πέρα από τις περιοχές στις οποίες κυριαρχούν αστέρες! Θα έπρεπε, αν ο γαλαξίας αποτελείτο μόνο από ορατή ύλη, οι αστέρες του που βρίσκονται κοντά στην περιφέρεια ενός σπειροειδούς γαλαξία, με τροχιακές ταχύτητες της τάξης των 200 χλμ/δευτ., θα τον εγκατέλειπαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι οι τροχιακές ταχύτητες τους είναι τέσσερις φορές πιο μεγάλες από την ταχύτητα διαφυγής από το γαλαξία. Όμως, ουδέποτε παρατηρήθηκαν γαλαξίες που έχουν διασκορπιστεί με τέτοιο τρόπο. Συνεπώς, στο εσωτερικό τους πρέπει να υπάρχει μάζα την οποία δεν λαμβάνουμε υπ' όψιν όταν αθροίζουμε όλα τα τμήματα που μπορούμε να δούμε.

Βιβλιογρ. Trimble, V. (1987). "Existence and nature of dark matter in the universe". Annual Review of Astronomy and Astrophysics 25.

ΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Ο αστερισμός Ηνίοχος + ΒΙΝΤΕΟ Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου - συγγραφέα

 

Ο αστερισμός Ηνίοχος + ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου - συγγραφέα

   ΓΕΝΙΚΑ: Ο Ηνίοχος [Λατινικά: Auriga, συντ. Aur] συνορεύει με τους αστερισμούς Καμηλοπάρδαλη, Περσέα, Ταύρο, Διδύμους και Λύγκα. Βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας. Είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 90°Βόρεια – 34°Νότια. Είναι αμφιφανής, γενικά, στην Ελλάδα, αλλά πλήρως ορατός, τις χειμωνιάτικες νύχτες. Η έκτασή του στο ουράνιο στερέωμα είναι 657,4 τετ. μοίρες, πράγμα που τον κατατάσσει στην 21η σειρά με βάση το μέγεθός του μεταξύ των 88 αναγνωρισμένων αστερισμών.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ: Ηνίοχος σημαίνει αυτός που κρατά τα ηνία (γκέμια). Η γραφή Ηνίοχος και πέρασε στους Ρωμαίους ως Heniochus και μεταφράσθηκε ως Auriga. Στην αρχαιότητα ο Ηνίοχος συμβόλιζε τον Ερεχθέα ή Εριχθόνιο, γιο του Ηφαίστου και της Αθηνάς, που επειδή είχε κληρονομήσει τη χωλότητα του πατέρα του χρειαζόταν κάποιο μέσο μεταφοράς. Αυτό το εξασφάλισε εφευρίσκοντας την άμαξα με 4 άλογα, που το οδηγούσε απλώς κρατώντας τα ηνία των αλόγων. Άλλοι είδαν στον αστερισμό αυτό το Μύρτιλο τον ηνίοχο του βασιλιά Οινομάου που πρόδωσε, κάνοντας δολιοφθορά, το αφεντικό του εξαιτίας του Πέλοπα. Μετά τον βίαιο θάνατο του Μυρτίλου ο πατέρας του, ο θεός Ερμής, τον μεταμόρφωσε σε αστερισμό. Κάποιοι άλλοι υποστήριζαν πως ο αστερισμός προσωποποιούσε τον Κίλλα, ηνίοχο του Πέλοπα, ενώ άλλοι τον ταυτοποιούσαν με τον Ιππόλυτο [Ευριπίδης, Παυσανίας]. Άλλες ελληνικές ονομασίες για τον Ηνίοχο ήταν: Αρμελάτης, Διφρηλάτης, Ιππηλάτης και Ελάσιππος. Άλλοι μελετητές [Λαλάντ] παραθέτουν επιπλέον τα ονόματα Βελλερεφόντης, Φαέθων και Τροχίλος. Οι Λατίνοι ποιητές, εκτός από Auriga, ονόμαζαν τον αστερισμό Aurigator, και Habenifer. Από τον φωτεινότερο αστέρα του πήρε τις περιγραφικές ονομασίες Custos caprarum, Habens capellas, Habens hircum. Οι `Αραβες μετέφρασαν τα κλασικά ονόματα του Ηνιόχου ως Al Dhu al Inan, Al Masik al Inan, Al Mumsik al Inan, που μεταφέρθηκαν στη Δύση ως Mumassich Alhanam. Ορισμένοι απεικόνισαν τον Ηνίοχο ως τον Άγιο Ιερώνυμο, ο Καίσιος (Caesius) τον παρομοίασε με τον Ιακώβ, ενώ ο Seiss με τον «Καλό Ποιμένα».

ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Ο Ηνίοχος έχει περί τους 150 ορατούς αστέρες. Ο α Ηνιόχου είναι και ο φωτεινότερος του αστερισμού, με φαινόμενο μέγεθος 0,08 και είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Αίγα. Ο β Ηνιόχου ονομάζεται Μεγκαλινάν. Ο γ Ηνιόχου ταυτίζεται με τον β Ταύρου [Αλνάθ]. Ο ε Ηνιόχου [φ.μ. 2,99] είναι γνωστός και ως Αλμάζ. Είναι ένας μεταβλητός [δια εκλείψεων] αστέρας που έχει τη μεγαλύτερη περίοδο από όλους τους γνωστούς μεταβλητούς. Συγκεκριμένα, ένας υπεργίγαντας αστέρας καλύπτεται κάθε 27,1 γήινα έτη από ένα αστέρα φασματικού τύπου B. Η πιο πρόσφατη έκλειψη σημειώθηκε το 2009. Οι ζ και η αποτελούν μια ομάδα αστέρων που αποκαλούνταν «αι έριφοι» (κατσικάκια) [Πτολεμαίος-Ίππαρχος], ενώ στην αγγλοσαξονική λαογραφία "the Kids" (τα παιδιά). Ο ζ [φ.μ. 3,75], ονομάζεται Σαντατόνι, ενώ οι θ, ι, κ, ν και π έχουν αντίστοιχα φαινόμενο μέγεθος 2,62, 2,69,4,35, 3,97 και 4,26. ο τελευταίος απ' αυτούς είναι ερυθρός γίγαντας.

ΑΛΛΑ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ: Επειδή τέμνεται (στο νοτιοδυτικό μέρος του) από τον γαλαξιακό ισημερινό, ο Ηνίοχος είναι πλούσιος σε σώματα του δικού μας Γαλαξία. Ο «νεογέννητος» (ηλικία ως 4 εκατομμύρια χρόνια) αστέρας AB Ηνιόχου περιβάλλεται από περιαστρικό δίσκο με διάμετρο 30πλάσια του Ηλιακού Συστήματος(!), που ίσως εξελιχθεί κάποτε σε ένα άλλο πλανητικό σύστημα. Η απόστασή του από τη Γη υπολογίζεται σε 469 έτη φωτός. Ο μεταβλητός αστέρας UU Ηνιόχου είναι ένας κατακόκκινος αστέρας άνθρακα που είναι ορατός και με μικρά κιάλια (φαιν.μέγεθος 5,3 ως 6,5). Τα ανοιχτά σμήνη αστέρων Μ36, Μ37 και Μ38 απέχουν από τη Γη 4 ως 4,5 χιλιάδες έτη φωτός. Ένα άλλο ανοικτό σμήνος, το NGC 1893 βρίσκεται μέσα στο διάχυτο νεφέλωμα IC 410.

 

 Το γνωστό ως «Νεφέλωμα του Φλεγόμενου Άστρου» ("Flaming Star Nebula"), περιβάλλει τον μεταβλητό αστέρα AE Ηνιόχου. Μεταξύ Ηνιόχου και Ταύρου εκτείνεται το υπόλειμμα ενός υπερκαινοφανούς [σουπερνόβα], του Sh 2-240. Τέλος στον αστερισμό παρατηρούνται και δύο σκοτεινά νεφελώματα, τα Barnard 29 και 34.

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Το Διάστημα: τι είναι; +ΒΙΝΤΕΟ από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Το Διάστημα: τι είναι; +ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα

Το Νότιο Σέλας από το διάστημα

ΟΡΙΣΜΟΣ: Διάστημα είναι ο αχανής χώρος όπου κινούνται τα ουράνια σώματα ή αλλιώς οι σχετικά κενές περιοχές μεταξύ των ουρανίων σωμάτων, πέρα από τις ατμόσφαιρές τους. Αντιθέτως με ό,τι πιστεύεται, το διάστημα δεν είναι εντελώς άδειο, δηλαδή απόλυτα κενό, αλλά εμφανίζει ελάχιστη περιεκτικότητα σε σωματίδια κυρίως πλάσματος υδρογόνου, ενώ περιέχει ακόμα φωτόνια [μορφή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας] και νετρίνα¹ απειροελάχιστης μάζας. Ακόμη, στο διάστημα βρίσκονται γαλαξίες και νεφελώματα, που αποτελούν μόλις το 5% της πραγματικής μάζας του σύμπαντος! Το υπόλοιπο 95% αποτελείται από σκοτεινη ύλη και σκοτεινή ενέργεια, η ύπαρξη των οποίων μένει ανεπιβεβαιώτη. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες σχετίζονται κυρίως με τη μελέτη των ουράνιων σωμάτων και των ιδιοτήτων του διαστήματος, στο επίπεδο του Ηλιακού μας Συστήματος, όπως με την αποστολή επανδρωμένων ή μη αποστολών στο διάστημα.

ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ: Το εξώτερο διάστημα βρίσκεται πολύ κοντά στο απόλυτο κενό [perfect vacuum]. Ουσιαστικά, δεν παρουσιάζει τριβή ή αντίσταση στην κίνηση, επιτρέποντας έτσι στα ουράνια σώματα να διατηρούν ανεμπόδιστα τις τροχιές τους. Ωστόσο, ακόμα και στα βάθη του διαστήματος υπάρχουν λίγα διάσπαρτα άτομα υδρογόνου ανά κυβικό μέτρο, [σύμφωνα με θεωρίες μόλις 1 άτομο υδρογόνου/κ.μ.!]. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η γήινη ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της θάλασσας, περιέχει 10²⁵ μόρια/κ.μ. [10.000.000.000.000.000.000.000.000 μόρια = 10 επτάκις εκατομμ.!!]. Η πυκνότητα του διαστήματος είναι τόσο ελάχιστη, ώστε ακόμα και οι ακτινοβολίες μπορούν να ταξιδεύουν τεράστιες αποστάσεις χωρίς αντίσταση και χωρίς να εκτραπούν! Έτσι, η ελεύθερη, ανεμπόδιστη διαδρομή ενός φωτονίου στο διαγαλαξιακό διάστημα, φτάνει τα 10²³ χιλιόμετρα ή 10 δισεκατομμύρια έτη φωτός!!!!

ΟΡΙΑ: Δεν υπάρχει σαφές όριο ανάμεσα στην γήινη ατμόσφαιρα και το διάστημα. Αυτό οφείλεται στο ότι η ατμοσφαιρική πυκνότητα μειώνεται σταδιακά με την αύξηση του ύψους και στα πολύ μεγάλα ύψη απομένουν λίγα διάσπαρτα μόρια ύλης, τα οποία αναμιγνύονται με την ροή των σωματιδίων του Ηλιακού ανέμου. Συνεπώς, δεν υπάρχει εμφανές όριο όπου «λήγει» η ατμόσφαιρα και αρχίζει το διάστημα. Για πρακτικούς λόγους πάντως, υπάρχουν κάποια συμβατικά επιστημονικά όρια. Έτσι η Δ. Ο. Αεροναυτικής όρισε το ύψος των 100 χλμ. (62 μίλια) ως τον πρακτικό ορισμό του διαχωρισμού μεταξύ Αεροναυτικής και Αστροναυτικής. Ο λόγος είναι ότι πάνω από τα 100 χιλιόμετρα η ατμόσφαιρα είναι τόσο αραιή, ώστε για να μπορούσε ένα σκάφος να επιτύχει δυναμική άνωση από τον ατμοσφαιρικό αέρα, θα έπρεπε να αναπτύξει ταχύτητα μεγαλύτερη από την κανονική που χρειάζεται για να μπει σε σταθερή τροχιά. Δηλαδή, λόγω της ελάχιστης πυκνότητας του αέρα, η δυναμική άνωση της ατμόσφαιρας δεν θα μπορούσε πλέον να το «σηκώσει» σε αεροναυτικές ταχύτητες. Το όριο είχε προβλεφθεί από τον Th. Kármán και φέρει το όνομα αυτό προς τιμήν του. Για την επιστροφή στη Γη, η NASA χρησιμοποιεί τα 76 μίλια (122 χιλιόμετρα) ως επίσημο όριο έναρξης επανεισόδου στην ατμόσφαιρα, διότι εκεί η αντίσταση της ατμόσφαιρας αρχίζει να γίνεται αισθητή, αναγκάζοντας τους χειριστές να περάσουν από τον χειρισμό με τους μικρούς ανασχετικούς πυραύλους ρύθμισης πορείας στο διάστημα, στον άμεσο έλεγχο της κατεύθυνσης μέσα στην ατμόσφαιρα. Ας δούμε τις διαστημικέ ςπεριοχές.

ΓΕΩΔΙΑΣΤΗΜΑ: Είναι η περιοχή του διαστήματος κοντά στη Γη και περιλαμβάνει τα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας, την Ιονόσφαιρα και τη Μαγνητόσφαιρα. Εντός του Γεωδιαστήματος βρίσκονται και οι ζώνες ακτινοβολίας Van Allen². Αν και το Γεωδιάστημα γενικώς πληρεί τα κριτήρια ορισμού του διαστήματος, η πυκνότητα στα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας, δηλαδή στις πρώτες εκατοντάδες χιλιόμετρα πάνω από την γραμμή Kármán (ύψος 100 χλμ.), μπορεί να προκαλέσει αντίσταση στους τεχνητούς δορυφόρους. Όσοι περιφέρονται σε τέτοιες τροχιές, ενεργοποιούν τα συστήματα προώθησής τους κάθε λίγες μέρες, προκειμένου να διατηρήσουν την τροχιά σε σταθερό ύψος. Στο Γεωδιάστημα υπάρχουν αραιά ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια, η κίνηση των οποίων καθορίζεται από το γήινο μαγνητικό πεδίο. Στη διάρκεια ισχυρών μαγνητικών καταιγίδων, τα σωματίδια αυτά αλληλεπιδρούν με τα σωματίδια του Ηλιακού ανέμου. Αυτή η αλληλεπίδραση, λόγω του βομβαρδισμού των υψηλών ατμοσφαιρικών στρωμάτων από ηλεκτρόνια που προέρχονται από ρεύματα φορτισμένων σωματιδίων από τον Ήλιο, προκαλεί το φαινόμενο που είναι γνωστό ως Σέλας [βόρειο ή νότιο].

ΔΙΑΠΛΑΝΗΤΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ: είναι το διάστημα γύρω από τον ήλιο και τους πλανήτες του. Τα εξωτερικά όριά του καθορίζονται από τον Ηλιακό άνεμο (στον οποίον έχουμε αναφερθεί σε άλλο άρθρο μας), που δημιουργεί μία εξαιρετικά αραιή ατμόσφαιρα, την Ηλιόσφαιρα. Η πυκνότητα του Ηλιακού ανέμου υπολογίζεται στα 5 – 10 πρωτόνια/κ.εκ. και η ταχύτητα του ανέμου στα 350-400 χλμ/δευτερ., αν και σπανίως φτάνει ακόμα και τα 800 χλμ/δευτ., όταν ο Ήλιος παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα. Το διαπλανητικό διάστημα φτάνει έως την Ηλιόπαυση, όπου δίνει τη θέση του στους ανέμους του διαστρικού διαστήματος, με αποτέλεσμα η Ηλιόπαυση [περίπου 100 αστρονομικές μονάδες (AU) μακριά από τον ήλιο] να θεωρείται και το όριο λήξης του Ηλιακού Συστήματος.

ΔΙΑΣΤΡΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ: είναι το διάστημα μέσα σε έναν γαλαξία, το οποίο δεν καταλαμβάνεται από αστέρες ή πλανήτες. Περιέχει διαστημική σκόνη, διάφορα ιόντα, υποατομικά σωματίδια, κοσμική ακτινοβολία και διαστημικά αέρια. Κάποιες περιοχές του διαστρικού διαστήματος εμφανίζουν υψηλή πυκνότητα αερίων και σκόνης, σχηματίζοντας τα νεφελώματα, που είναι “μαιευτήρια” νέων αστέρων! Σημειώνουμε ότι και στο διαστρικό διάστημα παρατηρούνται αστρικοί άνεμοι, αντίστοιχοι του ηλιακού.

ΔΙΑΓΑΛΑΞΙΑΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ [ΜΕΣΟΓΑΛΑΞΙΑΚΟ]: είναι το διάστημα ανάμεσα σε γαλαξίες. Αυτό είναι σχεδόν άδειο από διαστημική σκόνη και είναι η καλύτερη φυσική προσέγγιση του απόλυτου κενού. Η θερμοκρασία του διαστήματος αυτού υπολογίζεται σε μόλις 2,73 °Κ (−270,4 °C). Μέσα σε μεγάλα σμήνη γαλαξιών, όπως το Σμήνος της Παρθένου, το “κοντινότερο” σε εμάς (60 περίπου εκατομμύρια έτη φωτός μακριά), το διαγαλαξιακό διάστημα καταλαμβάνεται από ένα ιδιαίτερα αραιό υλικό μέσο, το πλάσμα³, ανιχνεύσιμο από εκπομπές ακτίνων Χ. Το πλάσμα αυτό ονομάζεται διαγαλαξιακό μέσο (intergalactic medium/IGM) και αποτελείται κυρίως από ιονισμένο υδρογόνο. Η πυκνότητα του IGM θεωρείται ότι κυμαίνεται από 10 έως 100 άτομα υδρογόνου/κ.μ.

Από το πρόγραμμα Νέστωρ

1. Το νετρίνο είναι ένα πολύ ελαφρύ σωματίδιο χωρίς ηλεκτρικό φορτίο, που προτάθηκε από τον Αυστριακό φυσικό Βόλφ. Πάουλι. Τα νετρίνα παρατηρήθηκαν δεκαετίες μετά την πρόταση του Πάουλι. Είναι σωματίδια που αλληλεπιδρούν ασθενώς με την ύλη, συνεπώς είναι πολύ δύσκολο να παρατηρηθούν. Έτσι, χρησιμοποιούνται ειδικές πειραματικές διατάξεις, [τηλεσκοπια νετρίνων], τοποθετημένες βαθιά μέσα σε εγκαταλειμμένα ορυχεία ή στον πυθμένα της θάλασσας, [όπως στο ελληνικό πρόγραμμα Νέστωρ στο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου (Φρέαρ Οινουσσών), ανοικτά των μεσηνιακών ακτών] προκειμένου να μην επηρεάζονται από την κοσμική ακτινοβολία.

2. Οι ζώνες Βαν Άλεν αποτελούνται από σωματίδια μεγάλου ηλεκτρικού φορτίου που παγιδεύτηκαν από το γήινο μαγνητικό πεδίο. Κάθε τέτοια ζώνη έχει το σχήμα ενός πελώριου δακτυλιδιού και που η μία βρίσκεται στο εσωτερικό της άλλης. Το δε ισχυρότερο τμήμα της εσωτερικής ζώνης βρίσκεται γύρω στα 3.200 χλμ. από το έδαφος. Η προέλευσή της πιθανολογείται ότι οφείλεται στην ακτινοβολιακή δράση του Ήλιου, ενώ η ύπαρξη της εξωτερικής ζώνης κρίνεται πως έχει κοσμική καταγωγή. Η ισχυρότερη περιοχή της δεύτερης βρίσκεται γύρω στα 16.000 χλμ. πάνω από τον Ισημερινό της Γης.

3. Πλάσμα ονομάζεται η κατάσταση της ύλης στην οποία αυτή δεν λαμβάνει συγκεκριμένο όγκο και σχήμα που να οφείλεται στην ίδια, και επιπλέον τα ηλεκτρικά φορτισμένα ατομικά της σωματίδια (ιόντα και ηλεκτρόνια), βρίσκονται ελεύθερα και όχι σε δεσμούς. Ένας ορισμός θεωρεί το πλάσμα μορφή αερίου, ενώ άλλος το κατατάσσει ως την τέταρτη κατάσταση της ύλης (οι άλλες είναι στερεή, υγρή, αέρια). Το πλάσμα σχηματίζεται όταν ένα αέριο γίνει πολύ θερμό με αποτέλεσμα ηλεκτρόνια να “δραπετεύσουν” από το άτομό τους και να γίνουν ελεύθερα. Το πλάσμα είναι επομένως ελεύθερα ηλεκτρόνια και ιόντα (άτομα ή μόρια που έχουν χάσει ή αποκτήσει ένα ή περισσότερα ηλεκτρόνια).

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Ο αστερισμός Δίκτυον + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα

 

Ο αστερισμός Δίκτυον + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Το Δίκτυον [Λατ. Reticulum, συντ. Ret] είναι ένας αστερισμός που προτάθηκε από τον Lacaille το 1763. Είναι ένας μικρός νότιος αστερισμός με έκταση μόλις 113,9 τετ. μοίρες [82ος σε έκταση μεταξύ των 88 αναγνωρισμένων αστερισμών], που συνορεύει με τους αστερισμούς Ωρολόγιον, Ύδρος και Δοράς. Είναι αφανής από την Ελλάδα, εκτός από ένα ελάχιστο τμήμα του, που είναι ορατό στην Κρήτη. Πάντως είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 23° Βόρεια και 90° Νότια. Είναι αλήθεια, χωρίς να αμφισβητείται η “πατρότητα” του αστερισμού από τον Lacaille, πως ο αστερισμός σημειώθηκε αρχικά από τον Isaak Habrecht του Αστεροσκοπείου του Στρασβούργου με το όνομα Ρόμβος [Rhombus]. Στο Δίκτυο αποδίδονται 23 ορατοί αστέρες [φ.μ.≤ 6,5].

ΟΙ ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Επειδή όλοι οι αστέρες του Δικτύου είναι σχετικώς αμυδροί και ο αστερισμός πολύ νότιος, κανένας τους δεν έχει δικό του ιδιαίτερο όνομα. Ο α (άλφα) Δικτύου, με φαινόμενο μέγεθος 3,35, είναι ο φωτεινότερος όλων των αστέρων του Δικτύου. Πρόκειται για έναν αστέρα παρομοίου φάσματος με τον Ήλιο, αλλά λίγο ψυχρότερο απ' αυτόν σε επιφανειακή θερμοκρασία. Ο β Δικτύου είναι ένας πορτοκαλί γίγαντας με φ.μ. 3,85. Οι γ και δ έχουν αντιστοίχως φαινόμενο μέγεθος 4,51 και 4,56. Ο ε [φ.μ. 4,44] είναι ένας πορτοκαλί υπογίγαντας που συνοδεύεται από ένα γιγάντιο πλανήτη με μάζα μεγαλύτερη από τη μάζα του Δία. Ο πλανήτης περιφέρεται γύρω από τον αστέρα μία φορά κάθε 424 ημέρες σε σχεδόν κυκλική τροχιά, σε μέση απόσταση από αυτόν 177 εκατομ. χιλιόμετρα. Η απόσταση του συστήματος από τη Γη ανέρχεται στα 59 έτη φωτός. Το ζεύγος ζ1 και ζ2 [φ.μ. 5,54 και 5,24], είναι κίτρινοι νάνοι σαν τον Ήλιο. Τέλος οι η και ι, έχουν αντιστοίχως φ.μ. 5,24 και 4,97.

   ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Επειδή ο αστερισμός βρίσκεται σε μία κατεύθυνση μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο, είναι φυσικό να είναι πλούσιος σε μακρινούς γαλαξίες. Ο φωτεινότερος από αυτούς είναι ο ραβδωτός σπειροειδής NGC 1313 στο νοτιοδυτικό άκρο του αστερισμού, με φαινόμενο μέγεθος 8,70. Άλλοι σχετικώς φωτεινοί γαλαξίες είναι οι NGC 1574 (φ.μ 10,4), NGC 1543 (φ.μ 10,5) και NGC 1559 (φ.μ 10,6).

konstantinosa.oikonomu@gmail.com

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Κβάζαρς [quasi-stellar objects (αστρόμορφα ανικείμενα)] + ΒΙΝΤΕΟ Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου -συγγραφέα

 

Κβάζαρς [quasi-stellar objects (αστρόμορφα ανικείμενα)] + ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου -συγγραφέα

   

          Τα κβάζαρ θεωρούνται μια ακραία μορφή υπερδραστήριων γαλαξιών, που αντλούν το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας τους από τους πυρήνες μέσα στους οποίους βρίσκονται. Φαινομενικά μοιάζουν με άστρα, όμως ούτε άστρα ούτε γαλαξίες θα μπορούσαν να παράγουν τόση ενέργεια, ώστε να φαίνονται από τη Γη και από τόσο μεγάλες αποστάσεις. Επειδή δεν έχουν παρατηρηθεί στη “γειτονιά” μας, φαίνεται πως η ύπαρξή τους πρέπει να συνδέεται με κάποιο αρχικό επεισόδιο της ιστορίας του Σύμπαντος. Τα απόκοσμα αυτά ουράνια αντικείμενα εκπέμπουν ενέργεια χιλίων γαλαξιών(!) από ένα χώρο, που δεν είναι μεγαλύτερος από το Ηλιακό μας Σύστημα(!!), ενώ καθένα απ’ αυτά ίσως να είναι το ενεργό κέντρο, απόμακρων στο χώρο και στο χρόνο πρωτογενών γαλαξιών. Από τα τηλεσκόπιά μοιάζουν απλώς με άστρα, των οποίων η απίστευτη ταχύτητα απομάκρυνσής τους βοήθησε τους επιστήμονες να διαλευκάνουν το μυστήριό τους.

ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΣΚΟΠΙΑ: Μέχρι το 1930, οι μόνες πληροφορίες που είχαμε από το Σύμπαν περιορίζονταν στο ορατό τμήματος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Τότε γεννήθηκε ένα νέο μέσο κατόπτευσης του Διαστήματος, το ραδιοτηλεσκόπιο, με το οποίο “βλέπουμε” το Σύμπαν και σε μήκη κύματος, μέχρι τότε αόρατα.Ο αστρονόμος Άλαν Σάντατζ του Αστεροσκοπείου Χέιλ ανακάλυψε το 1960 ένα ιδιαίτερα λαμπερό άστρο. Μέχρι τότε ήταν γνωστό ότι τα συνηθισμένα άστρα είναι αδύνατον να εκπέμψουν τόσο ισχυρά ραδιοκύματα σε τόσο μεγάλες αποστάσεις.

  ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ: Επιπλέον το φάσμα αυτού του «άστρου» περιελάμβανε ασυνήθιστες φασματικές γραμμές. Το μυστήριο μεγάλωσε περισσότερο το 1962 με την ανακάλυψη ενός άλλου άστρου, του 3C273. Το 1963 ο Μάρτεν Σμιντ του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια, στην προσπάθειά του να αναλύσει το φάσμα του 3C273, συνειδητοποίησε ότι τέσσερεις από τις λαμπρότερες φασματικές γραμμές του είχαν τις ίδιες αποστάσεις μεταξύ τους με τέσσερεις φασματικές γραμμές του υδρογόνου, με τη βασική διαφορά ότι ήσαν τοποθετημένες αρκετά μακριά από τη συνηθισμένη τους θέση στο φάσμα, μετατοπισμένες προς το ερυθρό τμήμα. Εάν λοιπόν οι γραμμές αυτές ανήκαν πράγματι στο υδρογόνο, τότε σύμφωνα με το Νόμο του Χαμπλ, το 3C273 δεν θα μπορούσε να είναι ένα συνηθισμένο άστρο στο δικό μας Γαλαξία. Ο Νόμος του Χαμπλ, λέει: “η απόσταση ενός γαλαξία από τη Γη σχετίζεται με την ταχύτητα απομάκρυνσής του από μας” και αποτελεί συνέπεια της διαστολής του Σύμπαντος. Όταν δηλαδή παρατηρούμε μακρινούς γαλαξίες, όπως έχουμε ξαναγράψει, ουσιαστικά κοιτάζουμε στο πολύ μακρινό παρελθόν, που σημαίνει ότι οι γαλαξίες εμφανίζονται σε μας όπως ήσαν πριν από πολλά εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια χρόνια. Ακόμη, όσο μακρύτερα βρίσκεται ένας γαλαξίας τόσο γρηγορότερα απομακρύνεται από μας. Επειδή οι γαλαξίες απομακρύνονται από τη Γη το φάσμα του φωτός που εκπέμπουν παρουσιάζει μετατόπιση φασματικών γραμμών προς το ερυθρό τμήμα του φάσματος. Επειδή λοιπόν η ραδιοπηγή 3C273 είχε μια μεγάλη μετατόπιση των φασματικών της γραμμών οι αστρονόμοι συμπέραναν ότι το αντικείμενο αυτό απομακρύνεται από τη Γη με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η μεγάλη όμως ταχύτητα απομάκρυνσης υποδηλώνει επίσης και μια πολύ μεγάλη απόσταση. Η απόσταση μπορεί να υπολογιστεί με βάση το Νόμο του Χαμπλ: “η απόσταση είναι ίση με την ταχύτητα απομάκρυνσης διαιρούμενη με μια σταθερή τιμή” [σταθερά του Χαμπλ]. Στην περίπτωση του 3C273 η μετατόπιση των φασματικών γραμμών έδειχνε ότι η ταχύτητα απομάκρυνσής του φτάνει τα 45.000 km/s, πράγμα που σημαίνει ότι το αντικείμενο πρέπει να βρίσκεται σε απόσταση τριών δισεκατομμυρίων ε.φ. Τα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά αυτών των αντικειμένων προκάλεσαν σωρεία ερωτημάτων στους αστρονόμους κι επειδή, παρόλο που δεν ήσαν άστρα αλλά έμοιαζαν με άστρα, ονομάστηκαν quasi-stellar objects (αστρόμορφα αντικείμενα) και για συντομία quasar (κβάζαρ). Μέχρι την ανακάλυψη των κβάζαρ τα μεγαλύτερα και φωτεινότερα ουράνια σώματα στο Σύμπαν ήταν οι γαλαξίες. Όμως, ένα κβάζαρ είναι 1.000 φορές λαμπρότερο από έναν ολόκληρο γαλαξία 100 δισεκατομμυρίων άστρων! Οι μεγάλες λοιπόν αποστάσεις των κβάζαρ σε συνδυασμό με την τεράστια ποσότητα ενέργειας που εξέπεμπαν είχαν προβληματίσει σοβαρά τους αστρονόμους. Το κβάζαρ 3C273, αναγνωρίστηκε σε παλιές φωτογραφίες του νυχτερινού ουρανού (από το 1877). Μελετώντας και συγκρίνοντας τις φωτογραφίες, οι αστρονόμοι ανακάλυψαν σημαντικές αυξομειώσεις στη φωτεινότητα των κβάζαρ, γεγονός που μεγάλωσε περισσότερο το μυστήριο γύρω από την ταυτότητά τους. Παρατηρήσεις του κβάζαρ 3C273 στη διάρκεια ενός έτους (1988) έδειξαν ότι το αινιγματικό αυτό αντικείμενο παρουσίαζε μια βίαιη δραστηριότητα τεσσάρων μηνών με αύξηση της φωτεινότητάς του κατά 50%. Η ταχύτερη μάλιστα αυξομείωση συνέβη στη διάρκεια μίας μόνον ημέρας. Φωτογραφίες ενός άλλου κβάζαρ, [3C279], δείχνουν ότι αυτό αύξησε τη φωτεινότητά του τόσο πολύ, ώστε στο μέγιστο της δραστηριότητάς του έλαμπε με φωτεινότητα 10.000 φορές μεγαλύτερη από τη φωτεινότητα του γαλαξία της Ανδρομέδας. Και όμως το μέγεθός του δεν είναι μεγαλύτερο από το μέγεθος του Ηλιακού μας Συστήματος!

   

  ΓΑΛΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΜΑΥΡΕΣ ΤΡΥΠΕΣ: Πενήντα εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας βρίσκεται ο γιγάντιος ελλειπτικός γαλαξίας Μ-87, του οποίου ο πυρήνας αποτελείται από ένα πυκνό μείγμα άστρων και υπερθερμασμένων αερίων. Πρόκειται για ηλεκτρόνια που επιταχύνονται σπειροειδώς μέσα σε ισχυρά μαγνητικά πεδία, με αποτέλεσμα την εκτόξευση ενός τεράστιου πίδακα λευκής απόχρωσης. Οι μέχρι σήμερα έρευνες μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το φαινόμενο ίσως είναι αποτέλεσμα μιας αλυσιδωτής καταστροφής εκατομμυρίων άστρων στον πυρήνα του γαλαξία. Όμως, μια τέτοια καταστροφή μπορεί να εξηγηθεί μόνο από την ύπαρξη μιας τεράστιας κεντρικής μαύρης τρύπας, που καταβροχθίζει το κέντρο παρόμοιων γαλαξιών. Όντως, η μαύρη τρύπα του Μ-87 υπολογίζεται ότι περιέχει υλικά δισεκατομμυρίων άστρων!! Οι περισσότεροι αστρονόμοι συμφωνούν στο ότι τα αστρόμορφα αυτά ουράνια αντικείμενα, τα Κβάζαρς, βρίσκονται στον πυρήνα πολύ μακρινών γαλαξιών και ότι έχουν άμεση σχέση με τις μαύρες τρύπες. Τα υλικά που αιχμαλωτίζονται από τις μαύρες τρύπες δημιουργούν βαρυτική ενέργεια, που στη συνέχεια ενεργοποιεί τα κβάζαρ. Έτσι τα κβάζαρ μπορούν να θεωρηθούν ως μια ακραία μορφή πολύ δραστήριων γαλαξιών, που αντλούν το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας τους από τους πυρήνες μέσα στους οποίους βρίσκονται. Στο Υπερσμήνος της Παρθένου βρίσκεται ο πιο θεαματικός γαλαξίας. Ο γιγάντιος ελλειπτικός Παρθένος. Είναι πέντε φορές μεγαλύτερος από ένα συνηθισμένο γαλαξία, αποτελούμενος από ένα τρισεκατομμύριο άστρα(!), ενώ έχει περισσότερα από 1.000 σφαιρωτά σμήνη. Είναι μια από τις ισχυρότερες πηγές ραδιοακτινοβολιών και ακτίνων Χ, ενώ στο πλάι του ένας πίδακας πλάσματος, [πυρήνων χωρίς ηλεκτρόνια], προβάλλει σαν δάχτυλο από τον πυρήνα του. Πριν από 15.000 χρόνια ο πίδακας εκτοξεύτηκε με ταχύτητα κοντά σ' αυτή του φωτός [σαν αστραπή]. Το πλάσμα, πρέπει να προέρχεται από υλικά που αποβλήθηκαν από καταρρέοντα άστρα, καθώς αυτά έπεφταν στην άβυσσο μιας μαύρης τρύπας. Συμπερασματικά, η ταύτιση των κβάζαρ με την ύπαρξη μιας μαύρης τρύπας στον πυρήνα των γαλαξιών που τα φιλοξενεί μπορεί να εξηγήσει την προέλευση της ενέργειάς τους, αλλά αφήνει αναπάντητο το ερώτημα της γέννησής τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι διαδικασίες που προκάλεσαν τη γέννηση των κβάζαρ ήσαν πολύ πιο έντονες στα πρώτα στάδια της εξέλιξης του Σύμπαντος. Έτσι, για την Αστρονομία, τα κβάζαρ άρχισαν να δημιουργούνται ξαφνικά πριν από 13 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, ενώ μετά από 4 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, η διαδικασία άρχισε να εξασθενεί.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: http://www.tsene.com/2012/03/

Δ. Σιμόπουλος, Η Γέννηση των Άστρων, Ερευνητές, 1996

Ο Θάνατος των Άστρων, Ερευνητές, 1997

Πλανήτες και Δορυφόροι, Ερευνητές, 1999

Στη Γειτονιά της Γης, Ερευνητές, 2001

Η Αποκάλυψη των Γαλαξιών, Ερευνητές, 2003

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Ο αστερισμός Δράκων + ΒΙΝΤΕΟ Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα

 

Ο αστερισμός Δράκων + ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα

   ΓΕΝΙΚΑ: Ο Δράκων [Λατινικά: Draco, συντ. Dra] είναι ένας μεγάλος αστερισμός που βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας και συνορεύει με τους αστερισμούς: Μικρή και Μεγάλη Άρκτο, Κηφέα, Κύκνο, Λύρα, Ηρακλή, Βοώτη και Καμηλοπάρδαλη. Η έκταση του είναι 1083 τετ. μοίρες, ενώ είναι ο όγδοος μεγαλύτερος αστερισμός. Ο Δράκων βρίσκεται αρκετά βόρεια και είναι αειφανής στο σύνολό του από ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη και φυσικά από την Ελλάδα. Γενικά, είναι ορατός στα γεωγραφικά πλάτη από 90^ο Βόρεια έως 4^ο Νότια. Μεσουρανεί στον ουρανό μας γενικά τους θερινούς μήνες, ενώ φαίνεται να “αγκαλιάζει” τη Μικρή Άρκτο. Μέχρι το 1800 π.Χ. μέσα στον Δράκοντα βρισκόταν ο Βόρειος Ουράνιος Πόλος. Σήμερα αυτό δε συμβαίνει λόγω της μετάπτωσης του γήινου άξονα.

ΜΥΘΙΚΑ - ΙΣΤΟΡΙΚΑ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ: Οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς και αστρονόμοι τον αποκαλούσαν Δράκοντα. Όμως ο Ίππαρχος και ο Ερατοσθένης τον αποκαλούσαν Όφιν, λέξη συνώνυμη στα αρχαία ελληνικά με τη λέξη Δράκων. Παριστανόταν κουλουριασμένος στο κέντρο της ασπίδας του Ηρακλέους, και κατά τη μυθολογία ήταν το μεγάλο φίδι που άρπαξε η Αθηνά από τους Γίγαντες κατά τη Γιγαντομαχία εκσφενδονίζοντάς το στο διάστημα. Άλλη εκδοχή παρουσίαζε τον αστερισμό ως το τέρας που σκότωσε ο Κάδμος και εν συνεχεία έσπειρε τα δόντια του από τα οποία φύτρωσε πάνοπλος στρατός. Άλλες συσχετίσεις νεότερων συγγραφέων δε σχετίζονται με τις προηγούμενες μυθικές απόψεις. Έτσι, ο Ιούλιος Σίλερ φαντάσθηκε ότι οι αστέρες του Δράκοντα παρίσταναν τα υπό του Ηρώδου αναιρεθέντα Άγια Βρέφη της Βηθλεέμ, ενώ άλλοι θεωρούσαν τον αρχαίο αστερισμό ως τον «`Οφιν τον αρχαίον» που παραπλάνησε την Εύα στον Παράδεισο. Ο Καίσιος παραλλήλησε τον αστερισμό με τον μεγάλο δράκοντα που λάτρευαν οι Βαβυλώνιοι ως Βηλ. Ο Σουηδός φυσιοδίφης Olaus Rudbeck υπεστήριξε στις αρχές του 18ου αιώνα, ότι οι πρώτοι Σουηδοί θεωρούσαν τον αστερισμό Δράκοντα ως σύμβολο της Βαλτικής Θάλασσας. Οι Εβραίοι θεωρούσαν τον αστερισμό ως κάποιο δράκο ή κάποιο θαλάσσιου τέρας [εβραϊκά και αραμαϊκά: Tannim]. Στην Περσία, ο Δράκων ήταν το Azhdeha, ένα ανθρωποφάγο ερπετό, ενώ οι Ινδοί, αποκαλούσαν τον αστερισμό Shi-shu-mara (αλιγάτορα). Άλλοι μελετητές ταυτίζουν τον Δράκοντα με τον δράκο Tiamat, την προσωποποίηση του αρχέγονου χάους στη βαβυλωνιακή μυθολογία που ηττήθηκε από τον ηλιακό θεό Ιζντουμπάρ [αντίστοιχος του Ηρακλη]. Οι Χαλδαίοι στον αστερισμό “έβλεπαν” ένα Δράκοντα μεγαλύτερου μήκους, που τύλιγε και τις δύο Άρκτους στις κουλούρες του, πράγμα που επιβίωσε σε χειρόγραφα και βιβλία μέχρι τον 17ο αιώνα μ.Χ., με το συνδυαστικό τίτλο Arctoe et Draco [Άρκτοι και Δράκων]. Ονομασίες του Δράκοντος στα λατινικά είναι ακόμη οι Monstrum Mirabile, Monstrum Audax, Maximus Anguis [Βιργίλιος] και Custos Hesperidum, [φύλακας των χρυσών μήλων των Εσπερίδων]. Οι αστέρες του Δράκοντος, είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους αρχαίους Αιγυπτίους, αλλά τους απέδιδαν άλλες μορφές: μερικοί αποτελούσαν τμήμα του Ιπποποτάμου ή του Κροκοδείλου [τοιχογραφίες στις Θήβες]. Ο αστερισμός πιστευόταν ότι ήταν σύμβολο της Ίσιδας ή της Αθώρ [αντίστοιχη της Αφροδίτης]. Το αραβικό όνομα του Δράκοντα ήταν το Al Tinnin και το Al Thuban [«Δράκων»]. Οι αρχαίοι αστρολόγοι της Ανατολής πίστευαν ότι όταν κάποιος κομήτης περνούσε από τον Δράκοντα σκορπούσε δηλητήριο πάνω από τον κόσμο! Στην Κίνα αναφέρεται πως το 1337 μέσα από τον αστερισμό πέρασε ένας μεγάλος κομήτης.

  ΟΙ ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Ο αστερισμός συμπεριλαμβάνει 211 μεγάλους αστέρες [ φαιν. μέγεθος ≤ 6,5]. Οι κυριότεροι αστέρες του Δράκοντος, ως μεγάλου και βόρειου αστερισμού, λογικό είναι να έχουν και δικά τους ιδιαίτερα ονόματα. Ο αστέρας α Δράκοντος, μάλλον αμυδρός, ονομάζεται Θουμπάν. Ο αστέρας β Δράκοντος [φ.μ. 2,79] ονομάζεται Rastaban. Ο αστέρας γ, φωτεινότερος ολόκληρου του αστερισμού [φ.μ. 2,23] φέρει το ιδιαίτερο όνομα Eltanin. Οι αστέρες ζ και η ήταν γνωστοί στην Αραβία ως Al Dhibain, [οι Ύαινες], λέξη που αποδόθηκε στην Ευρώπη ως Duo Lupi [δύο λύκοι]. Ο θ Δράκοντος, είναι ο Shang Tsae των Κινέζων [Μικρότερος Υπηρέτης)]. Ο ι είναι ο Ed Asich. Ο λ, στην άκρη της ουράς, είναι ο Τζιανσάρ [Giansar ή Giauzar]. Ο διπλός μ Δράκοντος ονομάζεται Αρράκις. Ο ν είναι διπλός αστέρας, εύκολα διαχωριζόμενος ακόμα και με κιάλια. Ο αστέρας ξ στη βάση της κεφαλής έχει το ιδιαίτερο όνομα Grumium. Ο σ είναι ο Alsafi, ο φ ήταν ο Shaou Pih [=Δευτερεύων Υπουργός] στην αρχαία Κίνα κι ο χ ήταν ο Kwei She. Ο χ είναι διπλό σύστημα με περίοδο και απέχει από τη Γη μόλις 26,3 έτη φωτός. Οι ψ1 και ψ2, ζεύγος αστέρων, ονομάζονται Dsiban.

 

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΝΤΑ: Στον αστερισμό κάθε Οκτώβριο έχουμε τη λεγόμενη 'βροχή Δρακοντίδων μετεωριτών. Ο διπλός αστέρας BD+59°1915 είναι το πέμπτο κοντινότερο στη Γη διπλό αστρικό σύστημα, σε απόσταση από μας «μόλις» 11,40 έ.φ. [107.800 δισεκατομμύρια χλμ.!]. Το σύστημα αυτό αποτελείται από δύο ερυθρούς νάνους αστέρες. Στον αστερισμό εμφανίζεται ένα όμορφο πλανητικό νεφέλωμα¹ με το όνομα Μάτι της Γάτας [NGC 6543], που απέχει απέχει από τη Γη 3.300 έτη φωτός. Γενικά ο αστερισμός αυτός είναι πλούσιος σε μακρινούς γαλαξίες, αλλά περιέχει και τον πολύ κοντινό μας Νάνο του Δράκοντος (UGC 10822), νάνο σφαιροειδή γαλαξία φαινόμενου μεγέθους 9,9, που απέχει από τη Γη 220 χιλιάδες έτη φωτός και ανήκει στην Τοπική Ομάδα γαλαξιών. Ο λεγόμενος «Γαλαξίας-Γαϊτανάκι», ζεύγος αλληλεπιδρώντων σπειροειδών γαλαξιών του αστερισμού, απέχει 420 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη. Ο παράξενος στο σχήμα Markarian 205 είναι και κβάζαρ που απέχει 1 δισεκατομμύριο έτη φωτός. Άλλα γνωστά κβάζαρς του αστερισμού είναι ο 3C390.3 και ο B1938+666.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. Το Πλανητικό νεφέλωμα αποτελείται από ένα κέλυφος ιονισμένου αερίου που αποβάλλεται κατά τη διάρκεια μιας φάσης κάποιων συγκεκριμένων άστρων στο τέλος της ζωής τους. Αυτό το όνομα προέρχεται από την πρώτη ανακάλυψή τους στον 18ο αιώνα, εξαιτίας της ομοιότητάς τους με τους γίγαντες αερίων όταν φαίνονται από μικρά τηλεσκόπια, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν κάποια σχέση με τους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: