Ο Άγιος Κωνσταντίνος ο Μέγας και οι αρνητές της αγιότητάς του του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

 

Ο Άγιος Κωνσταντίνος ο Μέγας και οι αρνητές

της αγιότητάς του

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ: Οι άμεσες πηγές που αντιστοιχούν στην περίοδο του μ. Κων/νου είναι οι ιστορικοί Ευσέβιος (εκκλησιαστικός), Λακτάντιος και Γρηγόριος ο Θεολόγος. Έχουμε ακόμη τον ειδωλολάτρη Ζώσιμο (425-518), που έγραψε την Ιστορία του 150 χρόνια μετά το θάνατο του Κων/νου, βασιζόμενος σε ειδωλολατρικές πηγές, με αποτέλεσμα να μην επιβεβαιώνεται από άλλη πηγή. Έτσι, παρ' όλο που δεν είναι σύγχρονος του Κων/νου, λιβελογραφεί και εμφανίζεται απορριπτικός απέναντί του, αποδίδοντάς του την παρακμή της αυτοκρατορίας, την εποχή μάλιστα που το κράτος είχε τη μεγαλύτερη έκταση της Ιστορίας του. Τέτοιες “πληροφορίες” του χρησιμοποιούνται από συγχρόνους αρνητές της αγιότητος του Μεγάλου Αυτοκράτορα. Βασιζόμενοι στα έργα του Ζώσιμου πολλοί νεοπαγανιστές, χιλιαστές ή αθεϊστές (Βολταίρος, Μοντεσκιέ) τοποθετούνται αρνητικά έναντι του Κωνσταντίνου. Στην προσπάθεια αναίρεσης της προσφοράς του Μ. Κων/νου συνετέλεσε και η παπική αρχή αποστρεφόμενη τον Μ. Κωνσταντίνο, επειδή μετέφερε την πρωτεύουσα στη Νέα Ρώμη οδηγώντας στην αφάνεια την Παλαιά Ρώμη. Μάλιστα, μετά το Σχίσμα, κανένας πάπας ή δυτικός ηγεμόνας, δεν ονομάσθηκε Κωνσταντίνος!

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ: Ο Άγιος Κωνσταντίνος με το έργο του ανέτρεψε τον ρου της Ιστορίας με σημαντικές θρησκευτικές και κοινωνικές παρεμβάσεις. Έτσι:. Έδωσε τη δυνατότητα στους δούλους να γίνουν απελεύθεροι, τιμωρούσε εκείνους που θανάτωναν τους σκλάβους περιορίζοντας τη σωματική τιμωρία. Απαγόρευσε το στιγματισμό, με καμένο σπαθί, στα πρόσωπα των σκλάβων. Υπήρξε αήτηττος εν πολέμοις. Κατήργησε την ποινή του σταυρικού θανάτου, ανανέωσε το οικογενειακό δίκαιο, καταδίκασε τη μοιχεία, ανύψωσε τη θέση της μητέρας, προστάτεψε τα παιδιά από καταχρήσεις της πατρικής εξουσίας. Ρύθμισε ζητήματα διαζυγίου, κληρονομίας, προίκας. Θέσπισε ευεργετήματα για ανάκληση εξορίστων, απελευθέρωση καταδικασμένων των προηγούμενων διωγμών, νομοθέτησε για την τιμή των Αγίων και την επιστροφή των κατασχεθέντων κτημάτων, ενώ προήγαγε Χριστιανούς σε αξιώματα και επιχορήγησε την ανοικοδόμηση ή ανακαίνιση ναών. Ακόμη, προέτρεπε, χωρίς εξαναγκασμό, τους ειδωλολάτρες να γίνουν Χριστιανοί, προστάζοντας να μην ενοχλείται κανείς για την πίστη του. Θεσμοθέτησε την Κυριακή ημέρα προσευχής και ημέρα αργίας. Τα κυριότερα όμως έργα του είναι: 1. Η συγκληση της Α΄ Οικουμενικής Συνοδου, 2. Η αποστολή της μητέρας του, Αγίας Ελένης, στα Ιεροσόλυμα και η ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού. 3. Η ολοκλήρωσή του στη χριστιανική πίστη με τη βάπτισή του και 4. Είναι ο πρώτος Ρωμιός-Ορθόδοξος αυτοκράτορας στην Ιστορία, γιατί καταλαβαίνοντας ότι το μέλλον της αυτοκρατορίας ήταν στην Ανατολή, έχτισε τη νέα πρωτεύουσα, στο μέσο του τότε γνωστού κόσμου, αποστρεφόμενος τη λατινόφωνη Δύση.

ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: Η Εκκλησία ανέδειξε τον Άγιο Κων/νο Ισαπόστολο, γιατί χάρη σε ενέργειές του φωτίστηκαν γειτονικά έθνη, όπως οι Ινδοί (από το φιλόσοφο Μερόπιο και τους Αιδέσιο και Φρουμέντιο), οι Ίβηρες (Γεωργιανοί) και οι Αρμένιοι. Ακόμη, ανησυχώντας για την τύχη των Περσών χριστιανών, απέστειλε επιστολές στο βασιλιά της χώρας (οι ανησυχίες του επαληθεύτηκαν, καθώς από το 343 ο Σαβώρ εξαπέλυσε διωγμούς σ' όλη την Περσία, αναδεικνύοντας πλήθη Μαρτύρων). Ετοιμάστηκε μάλιστα, για εκστρατεία κατά της ειδωλολατρικής Περσίας, μα περνώντας από τη Νίκαια ασθένησε και κατέφυγε στην Ελενόπολη. Όμως η ασθένειά αυτή τον οδήγησε στο θάνατο, λίγους μήνες αργότερα, (22/5/337, ανήμερα της Πεντηκοστής) έχοντας ο ίδιος βαπτισθεί.

ΤΑ “ΜΕΛΑΝΑ” ΣΗΜΕΙΑ: Ο ΜΑΞΙΜΙΑΝΟΣ: Ο Μαξιμιανός ήθελε να γίνει αύγουστος, και διώχθηκε από τον γιο του Μαξέντιο. Έτσι κατέφυγε στην κόρη του, Φαύστα, σύζυγο του Κων/νου, ζητώντας προστασία από τον Κωνσταντίνο. Το 310, όμως, πήρε μέρος του στρατού μαζί του αυτοανακηρυσσόμενος αυτοκράτορας. Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε από τη Γερμανία, όπου πολεμούσε, και ο Μαξιμιανός έντρομος κλείστηκε στο φρούριο της Μασσαλίας. Ο Κωνσταντίνος τον συνέλαβε, αλλά τον συγχώρησε. Ακολούθησε νέα συνωμοσία του Μαξιμιανού και της Φαύστας, για να δολοφονηθεί ο Κωνσταντίνος. Η προσπάθεια απέτυχε. Η Φαύστα ενοχοποίησε τον πατέρα της. Ο Μαξιμιανός αναγκάστηκε να αυτοαπαγχονιστεί. Κατηγορούν γι’ αυτό τον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος ήταν ο Ανώτατος Δικαστής (Pontifex maximus) και ο ανώτατος αρχιερεύς. Επομένως, κάθε πράξη έπρεπε να δικαστεί από τον ανώτατο δικαστή. Και οι ποινή στην περίπτωση αυτή ήταν η εκτέλεση του στασιαστή.

Ο ΚΡΙΣΠΟΣ: Επειδή ο Κων/νος αγαπούσε πολύ το γιο του από τον πρώτο του γάμο, Κρίσπο, η Φαύστα τον μίσησε πιστεύοντας πως θα επεσκίαζε τους δικούς της γιους. Έτσι κατήγγειλε πως είχε επιχειρήσει να την ατιμάσει και πως σχεδίαζε να δολοφονήσει τον Κων/νο! Ο Κωνσταντίνος την πίστεψε, διατάζοντας επιπόλαια να θανατωθεί ο γιος του. Η Αγία Ελένη ταράχτηκε και ήλεγξε αυστηρά τον Κων/νο. Εκείνος, μετανοιωμένος, διέταξε ανακρίσεις. Όταν αποδείχθηκε η σκευωρία, η Φαύστα τιμωρήθηκε με θάνατο. Τα δύο αυτά γεγονότα τον έκαναν να θρηνεί σ' όλη του τη ζωή επιδιώκοντας τη μετάνοια. Γι' αυτά τα συμβάντα, επικριτές του Μ. Κωνσταντίνου ξιφούλκησαν εναντίον του. Όμως, όταν συνέβησαν αυτά, ο Κωνσταντίνος δεν ήταν Χριστιανός. Ακόμη, δεν ενέργησε εμπαθώς, αλλά έπεσε θύμα συκοφαντίας, ενώ την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν δικαστήρια για την απονομή δικαιοσύνης. Η δικαστική εξουσία ήταν στα χέρια των αυτοκρατόρων, που δίκαζαν σύμφωνα με καταθέσεις μαρτύρων, χωρίς να αποκλειστεί το λάθος. Πολλοί των Αγίων υπήρξαν προηγουμένως αμαρτωλοί και χάρις στην έμπρακτη μετάνοιά τους συγχωρέθηκαν από το Θεό και αναδείχτηκαν Άγιοι, μάλιστα θαυματουργοί. Έπραξαν έργα γνήσιας μετάνοιας, συγχωρέθηκαν, ευαρέστησαν τον Θεό, αναδεικνυόμενοι τελικά και μεγάλοι Άγιοι! Ακόμη, η Εκκλησία αναγνωρίζει πως ο βαπτιζόμενος καθαρίζεται από το προπατορικό αμάρτημα και από κάθε άλλο προσωπικό αμάρτημα (αν είναι ενήλικας).

“ΔΙΩΚΤΗΣ” ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΩΝ: Κατά τον Ζώσιμο, ο Άγιος Κωνσταντίνος προκάλεσε το μίσος των ειδωλολατρών, οι οποίοι βεβήλωσαν τα αγάλματά του. Όμως εκείνος δεν καταδίωξε τους ειδωλολάτρες, αλλά ούτε και τήρησε φιλική στάση απέναντί τους. Συμβούλευε κατοίκους ειδωλολατρικών περιοχών να στραφούν προς τη χριστιανική πίστη, αλλά δεν αδίκησε την εθνική θρησκεία. Άλλωστε, κατά τον Ζώσιμο, επέβλεψε την ανοικοδόμηση και εθνικών ναών. Προσπαθούσε να τηρήσει ισορροπία εξασφαλίζοντας ισονομία. Δεν ανακήρυξε το Χριστιανισμό επίσημη κρατική θρησκεία, εξασφάλισε ελευθερία σε κάθε θρήσκευμα. Η πριν το θάνατό του βάπτιση και η ευμενής αντιμετώπιση της Εκκλησίας δεν ήταν καιροσκοπική. Διότι κανείς πολιτικός δεν στηρίζεται στη μειοψηφία και, την εποχή που ο Μέγας Κωνσταντίνος έδειχνε το ενδιαφέρον του για τον Χριστιανισμό, οι πιστοί αποτελούσαν το 10% της Αυτοκρατορίας (Ά. Χάρμερ: Η εξάπλωση του Χριστιανισμού κατά τους πρώτους αιώνες)!

Ο Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΓΙΟΣ: Η κηδεία του Αγίου έγινε στο Ναό των Αγίων Αποστόλων, στο χώρο που είχε ο ίδιος ετοιμάσει, δίπλα σε ιερά λείψανα Αποστόλων, όπως επιθυμούσε. Το τίμιο λείψανό του, επετέλεσε πολλά θαύματα! Πρέπει να δοξάζουμε το Θεό, που ανέδειξε τον Κων/νο αυτοκράτορα σε μια εποχή κρίσης αξιών, μετά από αιώνες διωγμών και θανατώσεων εκατομμυρίων αθώων για την πίστη τους στον Χριστό. Ο Κωνσταντίνος ασπάσθηκε τον χριστιανισμό, όχι μόνο ως ένας απλός πολίτης της, αλλ' ως ο αυτοκράτορας της! Το ότι βαπτίσθηκε στο τέλος της ζωής του αποδεικνύει γνήσια εσωτερική ανάγκη. «Τους δοξάζοντάς με, δοξάσω», λέγει ο Θεός. Μόνο ο Θεός, στην Ορθοδοξία, ανακηρύσσει δοξάζοντας τους Αγίους Του. Ο Κωνσταντίνος αξιώθηκε, ζων, άμεσης θεϊκής καθοδήγησης, όπως στην περίπτωση του οράματος με το Σταυρό, (Τούτω Νίκα) καθιστάμενος “σκεύος εκλογής” στα χέρια της θείας Προνοίας για την επικράτηση της λατρείας του Τριαδικού Θεού. Αλλά και μετά θάνατον τον δόξασε ο Κύριος! Δεν πρέπει να παραβλέπεται πως μετά την κοίμησή του οι προσευχές και μεσιτείες του προς τον Θεό θαυματουργούν. Σημαντικό στοιχείο ακόμη είναι το ότι ο Κωνσταντίνος «εκράτηνε την πίστην της Νικαίας», διότι συνέβαλε στο να συγκληθεί η Σύνοδος και να αποφασίζει η Σύνοδος, με τη Χάρη του Θεού. Συμπερασματικά: δεν υπάρχει αγιοποίηση στην Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά αναγνώριση της αγιότητος.

Μιχαλάκης Καραολής – Ανδρέας Δημητρίου: Μνήμη ηρώων 10.5.1956 - Οι Απαρχές της Θυσίας Κων/νος Αθ. Οικονόμου

 Μιχαλάκης Καραολής – Ανδρέας Δημητρίου: Μνήμη ηρώων 10.5.1956 - Οι Απαρχές της Θυσίας

Κων/νος Αθ. Οικονόμου

   

   Ο Μιχαλάκης Καραολής γεννήθηκε στο Παλαιχώρι Ορεινής, κοντά στη Λευκωσία στις 13.2.1933. Οι γονείς του ήταν ο Σάββας και η Παναγιώτα Καραολή. Τα αδέρφια του ήταν η Ελένη, ο Ανδρέας, η Μαρούλα και η Νίκη, ενώ ο Μιχαλάκης ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο του Παλαιχωρίου και αποφοίτησε με υποτροφία από την Αγγλική Σχ. Λευκωσίας. Απόφοιτος πι έπιασε δουλειά στην Υπηρεσία Φόρου Εισοδήματος. Ήταν επίσης αθλητής δρόμου στον σύλλογο ΑΠΟΕΛ. [δες φωτό]

   

   Εντάχθηκε στην Ε.Ο.Κ.Α. πριν από την 1.4.1955 και ήταν μέλος της ομάδας του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη. Στις 28.8.1955 ανέλαβε μαζί με τον συναγωνιστή του (μετέπειτα πολιτικό) Ανδρέα Παναγιώτου την εκτέλεση του αστυνομικού Ηρόδοτου Πουλλή, ο οποίος κατηγορείτο ως προδότης.

Η απόπειρα πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια ανοικτής διαδήλωσης του ΑΚΕΛ, την οποία παρακολουθούσε ο Πουλλής. Τον πυροβόλησαν δημόσια αρκετές φορές. Κατά την προσπάθεια διαφυγής του, ο Καραολής καταδιώχθηκε από τπαρευρισκόμενους και ένας από αυτούς έφραξε με το ποδήλατό του τον δρόμο του Καραολή, αναγκάζοντάς τον να εγκαταλείψει το δικό του ποδήλατο. Αργότερα οι αρχές ταυτοποίησαν τον Καραολή μέσω της πινακίδας του ποδηλάτου του και ακολούθως τον συνέλαβαν στο Τζιάος, ενώ εκείνος ετοιμαζόταν να προσχωρήσει στην αντάρτικη ομάδα του Γρ. Αυξεντίου.

Φυλακίστηκε στις Κεντρ. Φυλακές Λευκωσίας και καταδικάστηκε σε θάνατο στις 28.10 του ίδιου έτους, απο τους αποικιοκράτες της Βρετανίας. Δημόσιος κατήγορος στη δίκη του Καραολή ήταν ο μετέπειτα ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, Ντεκτάς. Ο Γρίβας σε μηνύματα του έγραφε: «κάντε το αδύνατο δυνατό, ελευθερώστε τον Καραολή».

   

   Ο άλλος μεγάλος αγωνιστής του κυπριακού Ελληνισμού, ο Ανδρέας Δημητρίου γεννήθηκε στον Άγιο Μάμα Λεμεσού -18.9.1934. Γονείς του ήταν ο Δημήτρης και η Ευδοκία Βασιλείου. Αποφοίτησε από το δημοτικό σχολείο Αγίου Μάμαντος και φοίτησε για τρία χρόνια στο Νυκτερινό Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Εργάστηκε αρχικά σε κατάστημα εκρηκτικών υλών και κυνηγετικών ειδών και αργότερα στον αγγλικό στρατό. Υπήρξε Γραμματέας της Συντεχνίας Αχθοφόρων στην Αμμόχωστο. Διακρινόταν για την εργατικότητα, την πρωτοβουλία και την ευσυνειδησία του. Εντάχθηκε από τους πρώτους στη δύναμη της ΕΟΚΑ και έδρασε με τις ομάδες Αμμοχώστου, επεκτείνοντας τη συμμετοχή του και στο εκτελεστικό.

   

   Μια από τις επιχειρήσεις στις οποίες πρωταγωνίστησε ήταν και η αρπαγή όπλων από τις στρατιωτικές αποθήκες του λιμανιού της Αμμοχώστου όπου εργαζόταν, στις αρχές Δεκεμβρίου 1955, αμέσως μετά την εκφόρτωσή τους και προτού μεταφερθούν και τακτοποιηθούν. Τα όπλα προωθήθηκαν σε διάφορες ανταρτικές ομάδες, οι οποίες μέχρι τότε ήταν εφοδιασμένες μόνο με κυνηγετικά. Η επιχείρηση πέτυχε απόλυτα και η Ε.Ο.Κ.Α. ενισχύθηκε σημαντικά. Λίγο αργότερα, 28.11.1955, αποπειράθηκε να εκτελέσει τον Βρετανό πράκτορα Τέυλορ, τον οποίο και τραυμάτισε. Τότε ο Ανδρέας βρέθηκε αντιμέτωπος με ένοπλους στρατιώτες σωματοφύλακες του πράκτορα. Πρόταξε εναντίον τους το όπλο του, το οποίο έπαθε εμπλοκή και έτσι οι στρατιώτες τον συνέλαβαν, αφού τον πλήγωσαν. Καταδικάστηκε σε θάνατο και μαζί με το συναγωνιστή του Καραολή. Μάλιστα ήταν οι πρώτοι που απαγχονίστηκαν από τους Άγγλους κατακτητές. Προηγουμένως, είχε υποβάλει έφεση η οποία απορρίφθηκε, όπως απορρίφθηκε και η αίτηση για χάρη, την οποία κατέθεσαν οι δικηγόροι στον αρχηγό των κατοχικών δυνάμεων του νησιού Χάρτιγκ και τη νεαρή βασίλισσα της γηραιάς αλβιόνος Ελισσάβετ.

Ο Γάλλος φιλόσοφος βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας, Αλμπέρ Καμύ, απηύθυνε προσωπικά γραπτή έκκληση στην ακατάδεχτη νεαρή Ελισάβετ για απονομή χάριτος. Η επιστολή αυτή αποκτήθηκε από τον φιλάνθρωπο και επιχειρηματία Νάσο Κτωρίδη και δωρήθηκε στο Εθνικό Μουσείο Αγώνα στη Λευκωσία.

Ο Μιχαλάκης Καραολής οδηγήθηκε στην αγχόνη στις 10.5.1956 τραγουδώντας τον Εθνικό ύμνο μαζί με τον Ανδρέα Δημητρίου. 

   

   Εκτελέστηκε πρώτος λέγοντας: Εμένα δεν πρέπει να με λυπάστε, αφού εγώ δεν βρίσκω λόγο για να με κλαίω, ούτε οι συγγενείς μου πρέπει να με κλαίνε. Οι Άγγλοι δεν επέτρεψαν στην οικογένειά του να πάρει το σώμα του και να το θάψει, αλλά αντ' αυτού το έθαψαν, μαζί με το σώμα του Δημητρίου, οι ίδιοι οι δήμιοι σε ένα περιφραγμένο χώρο εντός των φυλακών, τα λεγόμενα Φυλακισμένα Μνήματα. Ο Μιχαλάκης Καραολής κατά την διάρκεια της κράτησης του ανέφερε σε ένα γράμμα προς τους φίλους του τα παρακάτω:

Τα Ελληνόπουλα δεν ξέρουν

μόνο πως πρέπει να ζουν
Ξέρουν και πώς να πεθαίνουν
Και πως την πατρίδα να τιμούν.

   

Δεύτερος από δεξιά ο Καραολής

  Την ίδια ώρα ο Μιχ. Δημητρίου έλεγε: “Το μόνο που λυπούμαι είναι που δεν θα προλάβω να δω την Κύπρο μας ελεύθερη”.Κι αυτά ήταν τα τελευταία του λόγια προς τη μάνα του, λίγες ώρες πριν από τον απαγχονισμό του.

“Στο καλό, γιε μου και να έχεις θάρρος ως το τέλος”, ήταν η απάντησή της.

Η εκτέλεση αυτών των Κυπρίων αγωνιστών προκάλεσε εντονότατο ρεύμα αγανάκτησης σ΄ ολόκληρο τον κόσμο. Στην Αθήνα πραγματοποιήθηκαν πολλές συγκεντρώσεις και πορείες, που συχνά αντιμετωπίστηκαν βάναυσα από την ... ελληνική αστυνομία! [μη χαλάσουν οι σχέσεις μας με τους .... σνομπ ''φίλους'' μας της Βρετανίας]

   

                                     

                                                    Αθάνατοι!

Ο Χριστόφορος Περραιβός (4 ΜΑΪΟΥ 1863) και η συμβολή του στον Αγώνα του 1821 Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Ο Χριστόφορος Περραιβός  

(4 ΜΑΪΟΥ 1863) και η συμβολή του στον Αγώνα του 1821 

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

   ΚΑΤΑΓΩΓΗ: Το πραγματικό του όνομα ήταν Χρυσάφης Χατζηβασίλης. Γεννήθηκε το 1773 σε ένα χωριό του Ολύμπου στην αρχαία Περραιβία, συγκεκριμένα στους Παλαιούς Πόρους (Πούρλιες) Πιερίας. Από τον τόπο καταγωγής του πήρε και το ψευδώνυμο Περραιβός. Παρακολούθησε νέος μαθήματα στη Σχολή της Τσαριτσάνης.

   ΣΥΝΤΡΟΦΟΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ: Το 1793 σπούδασε στην ελληνική Σχολή του Βουκουρεστίου και το 1796 μετέβη στη Βιέννη, προκειμένου να σπουδάσει ιατρική. Εκεί συνάντησε τον Καταρτζή και τον Ρήγα Φεραίο, έγινε οπαδός του τελευταίου και σύντροφός του. Όταν από προδοσία οι Αυστριακοί ανακάλυψαν τα επαναστατικά σχέδια του Ρήγα Φεραίου, (17/12/1797), συνέλαβαν και τον Περραιβό, ο οποίος όμως αφέθηκε ελεύθερος, αφού ο Ρήγας τον κάλυψε λέγοντας ότι ήταν συμφοιτητής του που γνώρισε τυχαία.

   ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ: Στη συνέχεια ο Περραιβός πήγε στην Κέρκυρα. Εκεί τύπωσε τα επαναστατικά τραγούδια του Ρήγα και δικούς του ύμνους στον Ναπολέοντα, που εκείνη την εποχή θεωρούνταν το το ίνδαλμα κάθε επαναστάτη. Το 1798 μετέβη στην Πάργα και βοήθησε στον αγώνα των Σουλιωτών κατά του Αλή. Το 1801 αναχώρησε για το Παρίσι με σκοπό να ζητήσει τη βοήθεια του Ναπολέοντα στο σχεδιαζόμενο απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Όταν επέστρεψε στα Επτάνησα, συνεργάστηκε αρχικά με τους των Γάλλους και στη συνέχεια με τους Ρώσους για εθνικούς σκοπούς, ενώ εργαζόταν ως δάσκαλος. Οι Γάλλοι εκτιμώντας τα οργανωτικά αλλά και τα συνωμοτικά του προσόντα τού εμπιστεύτηκαν πολλές δύσκολες αποστολές. Στη Κέρκυρα όπου έμεινε αρκετά χρόνια, μέχρι το 1817, συνέγραψε την "Ιστορία του Σουλίου και της Πάργας" την οποία εξέδωσε στο Παρίσι το 1803, ενώ το 1815 επανακυκλοφόρησε το έργο του στη Βενετία. Αργότερα το 1857 ακολούθησε η τρίτη έκδοσή, διορθωμένη. Ο Περραιβός, τόσο στην Επτάνησο όσο και στη Βενετία, καταδιώχθηκε ως συνωμότης, κατορθώνοντας όμως να μένει εκτός φυλακών.

 

Ή βιογραφία του Ρήγα από τον Περραιβό

 ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ: Το 1817 μετά την ήττα του Ναπολέοντα, όπου η γαλλική πολιτική ήταν πλέον ανίσχυρη προς την Ιερά Συμμαχία, πήγε στην Οδησσό, όπου συναντήθηκε με τους αρχηγούς της Φιλικής Εταιρείας Σκουφά, Αναγνωστόπουλο, Τσακάλωφ και Κομιζόπουλο και έγινε μέλος της. Από την εποχή αυτή αρχίζει και η νέα δράση του Περραιβού. Κατ΄ εντολή της Εταιρείας κατήλθε στη Μάνη για να προετοιμάσει τη μεγάλη εξέγερση. Επισκέφθηκε πολλές πόλεις της Πελοποννήσου και λίγο πριν την επανάσταση μετέβη στην περιοχή του Σουλίου, οργανώνοντας επανάσταση εκεί για λόγους αντιπερισπασμού.

  ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ '21: Εν συνεχεία μετείχε σε πολλές μάχες του Αγώνα, μέχρι και την απελευθέρωση της Ελλάδας. Αργότερα τον συναντάμε στους Παξούς και τέλος στο Μεσολόγγι. Κατά την Επανάσταση του 1821 έδρασε και ως πολιτικός αλλά και ως στρατιωτικός. Μετά το θάνατο του Καραϊσκάκη, ο Περραιβός τέθηκε υπό τις διαταγές του Υψηλάντη και τον ακολούθησε στις εκστρατείες του εναντίον των Τούρκων.

   ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ: H Κυβέρνηση Καποδίστρια, μετά την απελευθέρωση ανέθεσε στον Περραιβό τη διοίκηση των Βορείων Σποράδων, με έδρα τη Σκόπελο. Έλαβε μέρος ως πληρεξούσιος στη Γ΄ και Δ' Εθνοσυνέλευση. Μετά την ίδρυση του Ελληνικού Βασιλείου διορίσθηκε συνταγματάρχης στη Βασιλική φάλαγγα. Στις 18 Μαρτίου του 1844 ο Βασιλεύς Όθωνας του απένειμε τον βαθμό του υποστράτηγου. Πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία ενενήντα περίπου χρόνων στις 4 Μαΐου 1863.

   ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ: Στο συγγραφικό του έργο ακόμη περιλαμβάνονται: "Πολεμικά απομνημονεύματα" (1836) σε δύο τόμους, το “Απομνημονεύματα πολεμικά διαφόρων μαχών συγκροτηθεισών μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών κατά τε το Σούλιον και Ανατολικήν Ελλάδα από του 1820 μέχρι του 1829 έτους” (1836). "Σύντομος βιογραφία του αοιδίμου Pήγα Φεραίου του Θετταλού" (1860) “Ιστορία της Πάργας” και “Ιστορία του Σουλίου” (1889).

Δαμαλισμός [ή ευλογιασμός] η παλαιότερη τεχνική εμβολίων! Από τη Θεσσαλία στους δύο σπουδαίους Έλληνες γιατρούς του 18ου αι. Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου

 

Δαμαλισμός [ή ευλογιασμός] η παλαιότερη τεχνική εμβολίων! Από τη Θεσσαλία στους δύο σπουδαίους Έλληνες γιατρούς του 18ου αι. +ΒΙΝΤΕΟ

Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου

   Αλήθεια, πώς θα μας φαινόταν σήμερα αν βλέπαμε κάποιον να τρίβει τις φλύκταινες ενός αρρώστου από ευλογιά και να παίρνει το εξερχόμενο πύον με τα χέρια του;. Κι όταν μάλιστα εν συνεχεία το έβαζε πάνω σε μια δική του πληγή που σκόπιμα χάραζε στο δέρμα του; Κι όλα αυτά για να μείνει γερός και άτρωτος από μία ασθένεια;

   Πολύ πριν ανακαλυφθούν τα λεγόμενα και αμφιλεγόμενα καλύτερα, εμβόλια νέας γενιάς υπήρξαν τα πολύ γνωστά εμβόλια, όπως αυτά κάναμε όλοι μας στην πρώτη παιδική ηλικία. Αυτά τα εμβόλια λειτουργούν με τη βασική αρχή του εξασθενημένου ιού. Εισάγεται με μορφή εμβολίου στον υγιή οργανισμό εξασθενημένος ιός. Ο οργανισμός τον ''γνωρίζει'' και τον πολεμά εύκολα διότι είναι εξασθενημένος. Έτσι όταν αργότερα ο οργανισμός νοσήσει, μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη γιατί τον ιο τον έχει ήδη αναγνωρίσει χάρις στη ''μνήμη'' τν αμυντικών του μηχανισμών [λευκά αιμοσφαίρια].

   

  Ο Ευλογιασμός, τώρα, η Δαμαλισμός όπως τον λέει ο λαός (αγγλ. Variolation) ήταν παλαιά τεχνική, εν είδει εμβολιασμού η οποία αρχικά χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά μάλλον στην Κίνα - για την ανοσοποίηση των ανθρώπων έναντι της ευλογιάς [υπεύθυνος ο ιός Variola] με υλικό που λαμβάνονταν κατευθείαν από έναν ασθενή με ευλογιά, ή από άτομο που είχε προσφάτως νοσήσει από ευλογιά, με την ελπίδα ότι ο λήπτης του ιού θα νοσούσε τη λοίμωξη αυτή με πολύ ελαφρότερα συμπτώματα.

   

   Η ιδέα της πρόκλησης ανοσίας από μία ασθενή μορφή μίας ασθένειας, ως προς τη βασική μορφή της ασθένεια αυτής, δεν ήταν καινούργια - ήταν γνωστή εδώ και αιώνες για την ευλογιά. Ο Εντ. Τζέννερ¹ είχε ανακαλύψει το σχετικό εμβολιασμό, καλύτερα είχε τελειοποιήσει την παλιά τεχνική, χρησιμοποιώντας τον εξασθενημένο ιό από την ευλογιά των βοοειδών [δαμαλισμός], το 1796, μια μέθοδο που πλέον έγινε διαδεδομένη στα χρόνια του Παστέρ.

Παλαιά τεχνική

 

   Η διαδικασία αυτής της αρχέγονης τεχνικής πρόληψης (σαφέστατα όχι εμβολιασμού με τη στενή έννοια του όρου), συνηθέστερα γινόταν μ΄αυτό που γράψαμε στην αρχή του άρθρου μας, δηλαδή με το τρίψιμο κηλίδας ευλογιάς, ή τη συλλογή του υγρού (πύον) από φλύκταινες του ασθενούς σε επιφανειακές γρατσουνιές που γίνονταν στο δέρμα του υγιούς. Ο ασθενής λίγες μέρες αργότερα ανέπτυσσε φλύκταινα όμοια με εκείνες που προκαλούνται από την ευλογιά και συνήθως νοσούσε μια λιγότερο σοβαρή ασθένεια, από ότι με τη φυσική ευλογιά. Μετά από περίπου 2-4 εβδομάδες, τα συμπτώματα υποχωρούσαν, δείχνοντας μια επιτυχημένη ανάρρωση και φυσικά ανοσία. Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Κίνα και την Ινδία προτού εισαχθεί επισήμως στις αγγλοσαξωνικές χώρες του Παλαιού και του Νέου Κόσμου, κάπου τη δεκαετία του 1720. Φυσικά η τεχνική αυτή δεν χρησιμοποιείται πλέον σήμερα. Αντικαταστάθηκε από το εμβόλιο ευλογιάς, μια ασφαλέστερη και σίγουρη ιατρική λύση. Ωστόσο στην Ευρώπη, η προέλευση του εμβολιασμού, με την πρωταρχική τεχνική του Ευλογιασμού, βρίσκει τις ρίζες του πολύ πίσω στο παρελθόν. 

 Ο Δαμαλισμός μάλιστα έγινε δημοφιλής στην Ευρώπη από τη συγγραφέα και την ποιήτρια Lady Mary Wortley Montagu, γνωστή για τα Γράμματα της Οθωμ. Αυτοκρατορίας. Αυτή υπήρξε σύζυγος του Βρετανού πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη, όπου και είδε για πρώτη φορά την εφαρμογή της τεχνικής αυτής το 1717, την οποία ανέφερε με επιστολή της σε φίλους της στη Βρετανία. Μάλιστα, η κόρη της υποβλήθηκε στην τεχνική του Ευλογιασμού στην Αγγλία το 1721. Η τεχνική, ωστόσο, αντιμετωπίστηκε αρχικά με σκεπτικισμό που έφτανε στα όρια της άρνησης τόσο πολύ, ώστε η πρώτη πειραματική εφαρμογή της στην Αγγλία (συμπεριλαμβανομένης της επακόλουθης πρόκλησης για την ευλογιά) πραγματοποιήθηκε σε 6 θανατοποινίτες δια απαγχονισμού, στους οποίους μάλιστα είχαν υποσχεθεί ελευθερία εάν επιζούσαν. Πράγματι έτσι και έγινε, αφού το πείραμα επέτυχε.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΑΜΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΥΣΗ: Αναφέρεται ότι δύο Έλληνες ιατροί, ο Εμμανουήλ Τιμόνης από τη Χίο και ο Ιάκωβος Πυλαρινός από την Κεφαλλονιά, που αμφότεροι σπούδασαν στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας τον 17ο αιώνα, παρουσίασαν στην ιατρική επιστημονική κοινότητα της Αγγλίας τη διαδικασία εμβολιασμού κατά της ευλογιάς με ενοφθαλμισμό πύου ελαφρά πασχόντων σε υγιή άτομα. Αυτή η πρακτική ασκούνταν παραδοσιακά στη Θεσσαλία και σε διάφορες άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Τιμόνης παρουσίασε το 1714 την εν λόγω πρακτική στο Λονδίνο ενώπιον των μελών της Βασιλικής Ιατρικής Εταιρείας. Και οι δύο -παράλληλα- δημοσίευσαν άρθρα σε έγκυρα επιστημονικά ιατρικά βρετανικά περιοδικά της εποχής θέτοντας τις βάσεις του ευλογιασμού και των εμβολίων. Ο Πυλαρινός δημοσίευσε το 1715 στη Βενετία μελέτη γραμμένη στα λατινικά, η οποία και επανεκδόθηκε, λίγο αργότερα, στη Γερμανία και στην Ολλανδία. Η σημασία του πρωταρχικού αυτού έργου των δύο Ελλήνων ιατρών αποδεικνύεται από το γεγονός ότι αναφέρεται στο εμβληματικό έργο του Γαλλικού Διαφωτισμού, την Encyclopédie, στο λήμμα «inoculation», δηλαδή «εμβόλιο». Αναφέρεται μάλιστα ότι ο ίδιος ο Τζέννερ είχε ανοσία στην ευλογιά γιατί, από ηλικίας επτά ετών, είχε εμβολιασθεί, από τους γονείς του, με τη μέθοδο Τιμόνη-Πυλαρινού.

Σχετικά:

Boylston, Arthur (28 July 2012). «The origins of inoculation». Journal of the Royal Society of Medicine 105 (7): 309–313. doi:10.1258/jrsm.2012.12k044. PMID 22843649.

http://www.masshist.org/beehiveblog/2020/05/variolation-vs-vaccination-18th-century-developments-in-smallpox-inoculation/ 

https://www.nature.com/articles/d42859-020-00006-7

Ευθυμίου, Μαρία· Προβατάς, Μάκης (2020). Ρίζες και θεμέλια. Οδόσημα της Ιστορίας του Ελληνισμού. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. σελ. 1-264., ISBN 9789601690650

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΟ YΟUTUBE ΑΠΟ ΕΔΩ: 

1. Ο σπουδαίος αυτός Άγγλος γιατρός (1749–1823) θεωρείται ευρέως ως ο πατέρας του εμβολίου.

Ο Ρωγών Ιωσήφ 13 Απριλίου 1826: Ο Θεσσαλός εθνομάρτυρας του Μεσολογγίου από τον Κωνσταντίνο Οικονόμου

 Ο Θεσσαλός εθνομάρτυρας του Μεσολογγίου:

 Ο Ρωγών Ιωσήφ 13 Απριλίου 1826

από τον Κωνσταντίνο Οικονόμου

   

  Ο ήρωας της Εξόδου του Μεσολογγίου, Ιωσήφ, γεννήθηκε στα Αμπελάκια [κατ΄ άλλους ιστορικούς στην Τσαριτσάνη] το 1776. Φοίτησε στη φημισμένη Σχολή Τσαριτσάνης, ενώ το 1814 συνελήφθη από ανθρώπους του Αλή πασά, λόγω της πατριωτικής του δράσης και φυλακίστηκε στα Γιάννινα. 

   Όταν απελευθερώθηκε μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Το 1820, ενώ ήταν ήδη ιερέας, χειροτονήθηκε από τον μητροπολίτη Άρτας Πορφύριο επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης (στην περιοχή της Πρέβεζας). Με την έναρξη της Επανάστασης φυλακίστηκε και πάλι από το Χουρσίτ. Όταν ελευθερώθηκε κατέφυγε στον Καραϊσκάκη κι από εκεί στο Κομπότι όπου συνεργάστηκε για τον Αγώνα με τον Μαυροκορδάτο. 

   

   Λίγο αργότερα μαζί με το μητροπολίτη Πορφύριο μετέβη στο Μεσολόγγι για τη στήριξη των εκεί αγωνιστών. Μετά την αναχώρηση του Πορφυρίου ανέλαβε ο ίδιος μητροπολιτικά καθήκοντα και καθημερινός του αγώνας ήταν η εξύψωση του ηθικού των πολιορκουμένων, ενώ βοηθούσε και στην επισκευή των ρηγμάτων των αναχωμάτων. Απέτρεψε την ακραία απόφαση των πολιορκουμένων που ήθελαν τις παραμονές της εξόδου να σκοτώσουν τα μικρά παιδιά τους, για να μην προδοθούν από το κλάμα τους στον εχθρό. 

 

   Όταν όμως οι περισσότεροι αγωνιστές γύρισαν πίσω στην πόλη κατά τη διάρκεια της Εξόδου, επέστρεψε και ο ίδιος και μαζί με λίγους αγωνιστές και αμάχους κατέφυγε με πλοιάριο στη γειτονική νησίδα Ανεμόμυλος. Αφού αμύνθηκε για μια ακόμη μέρα, το πρωινό της 13ης Απριλίου του 1826 έβαλε φωτιά στο μπαρούτι ανατινάζοντας την ομάδα του για να μην πέσουν ζωντανοί στα χέρια του εχθρού.         Μέσα από τα ερείπια οι Οθωμανοί ανέσυραν τον Ιωσήφ, τραυματισμένο βαριά, και τον κρέμασαν από τα ερείπια του ανεμόμυλου, όπου και τελείωσε τον επί γης βίο του μέσα σε μαρτύριο.

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Ιτωνία: η θεσσαλική Αθηνά από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ιτωνία: η θεσσαλική Αθηνά

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Νόμισμα του Κοινού των Θεσσαλών με την Ιτωνία

  Ιτωνία ήταν ένα από τα προσωνύμια της Αθηνάς, το οποίο προερχόταν από την πόλη Ιτώνα της Αχαϊας Φθιώτιδος. Το χρησιμοποιούσαν είτε με τον τύπο «Ιτωνίς», είτε ως «Ιτωναία» και με το όνομα αυτό λατρευόταν ευρύτατα στη Θεσσαλία¹, αλλά και στη Βοιωτία, την Αθήνα, αλλά και τη μακρινή Αμοργό².

ΛΑΤΡΕΙΑ: Ναοί με το όνομα της Ιτωνίας βρισκόταν στις πόλεις Ίτων και Άρνη στη Θεσσαλία, αλλά και στην βοιωτική Κορώνεια. Ο Στράβων αναφέρει ότι ένας θεσσαλικός ναός της θεότητας βρισκόταν πάνω στον Κουράλιο ποταμό³, ενώ στον βοιωτικό ναό της Ιτωνίας βρισκόταν άγαλμά της θεάς το οποίο είχε κατασκευάσει ο γλύπτης Αγοράκριτος, μαθητής του μεγάλου Φειδία⁴. Προς τιμήν της Ιτωνίας Αθηνάς γινόταν στη Θεσσαλία γιορτές, τα Ιτώνια. Είναι ακόμη γνωστός ο Ιτώνιος μήνας στο Θεσσαλικό ημερολόγιο, περίπου τον Αύγουστο (Λοκρίδα, κ.α.) καθώς και στο Ταυρομένιο [Taormina] της Μεγάλης Ελλάδος [Κ. Ιταλία], γνωστή ναξιακή αποικίας⁵.

Η ΘΕΑ ΙΤΩΝΙΑ: Η Ιτωνία θεωρείτο αρχικά χθόνια θεότητα, θεότητα δηλαδή του Κάτω Κόσμου, ενώ αργότερα είχε χαρακτήρα πολεμικής θεότητας. Η Ιτωνία Αθηνά, που προέκυψε μετά την καθιέρωση του δωδεκαθέου, όταν οι διάφορες τοπικές θεότητες μετατράπηκαν σε μορφές-εκφάνσεις των ολυμπίων θεών, απεικονίζεται σε νομίσματα από την εποχή του Πύρρου και των διαδόχων του αλλά και σε νομίσματα της Θεσσαλικης Συμπολιτείας [Κοινόν των Θεσσαλών], γύρω στο 150 π.Χ., πάνοπλη και σε κάποια από αυτά, έτοιμη να πετάξει το δόρυ της. Αξίζει να αναφέρουμε ότι τον 1ο αιώνα π.Χ. η Ιτωνία αναφέρεται και από τον Ρωμαίο ποιητή Κάτουλο⁶. Σύμφωνα με άλλες αρχαίες πηγές η Ιτωνία πήρε το όνομά της από τον πατέρα της, Ίτωνο⁷. Στο Μέγα Ετυμολογικόν Λεξικόν [σελ. 239 σε μετάφραση], διαβάζουμε: “Ιτωνίς και Ιτωνία Αθηνά ονομάζεται από τους Θεσσαλούς, από την πόλη του Ίτωνος. Λέγει δε ο γενεαλόγος Σιμωνίδης, ότι από τον Ίτωνα, έγιναν δυο θυγατέρες, η Αθηνά και η Ιοδάμα, οι οποίες ανταγωνίστηκαν, και σε έριδα με όπλα προχώρησαν, σκοτώθηκε δε η Ιοδάμα από την Αθηνά⁸”. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, βασιζόμενος στο αρχαιότερο έργο, Θηβαϊκά, ισχυρίζεται και αυτός ότι ο Ίτωνος είχε δυο κόρες, την Αθηνά και την Ιοδάμα, οι οποίες ενεπλάκησαν σε μάχη και η Αθηνά (Ιτωνία, κόρη του Ίτωνα δηλαδή) σκότωσε την αδελφή της Ιοδάμα. Αντίθετα ο Παυσανίας⁹ γράφει ότι η Ιοδάμα ήταν ιέρεια της Ιτωνίας Αθηνάς στην αρχαία Κορώνεια Βοιωτίας η οποία όταν είδε την κεφαλή της Μέδουσας στην ασπίδα της Αθηνάς απολιθώθηκε.

   

H ΛΑΤΡΕIΑ ΤΗΣ ΙΤΩΝΙΑΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Στη Φίλια, ένα χωριό της Καρδίτσας οι αρχαιολόγοι, αποκάλυψαν ερείπια λατευτικών χώρων προς τιμήν της Ιτωνίας. Θεωρήθηκε, βάσει και των αναθημάτων, πολεμική θεότητα, καθώς τροφοδοτούσε, μέσω του πολέμου, με νεκρούς τον Άδη και ταυτίστηκε με την Αθηνά. Η ονομασία Ιτωνία σημαίνει την ορμητική, επιθετική και νικηφόρα [Αθηνά]. Στη Φίλια βρισκόταν η αρχαία Άρνη. Οι κάτοικοί της, οι Βοιωτοί, λάτρευαν την Ιτωνία, η οποία ήταν μια καθαρά θεσσαλική θεά. Αναγκάστηκαν να μεταφέρουν τη λατρεία της στη Βοιωτία, όπου και δημιούργησαν το ιερό της, καθώς οι Θεσσαλοί εισέβαλαν στην περιοχή και έγιναν κυρίαρχοι διώχνωντας ή υποδουλώνοντας τους ντόπιους Βοιωτούς. Διατήρησαν την ήδη καθιερωμένη λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς και την επισημοποίησαν με την ίδρυση του Πανθεσσαλικού Ιερού της στη Φίλια, στις όχθες του ποταμού Κουράλιου. Η λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς και η ίδρυση του ιερού της στη δυτική Θεσσαλία τοποθετούνται στα μυκηναϊκά χρόνια (1400-1100 π. Χ.). Η λατρεία μιας θεότητας από τους Αρχαίους Έλληνες, κατά τους προϊστορικούς χρόνους, γινόταν στα ιερά άλση, στην ύπαιθρο με ένα βωμό ή μια μεγάλη πέτρα πάνω στην οποία γινόταν οι θυσίες. Η ύπαρξη βωμού είναι η σημαντικότερη απόδειξη της λειτουργίας ενός ιερού. Το ιερό της στη Φίλια κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους (1100-700 π.Χ.) και την Αρχαϊκή εποχή (700-480 π.Χ.) συνεχίζει να χρησιμοποιείται και μάλιστα με μεγάλη συμμετοχή των πιστών της. Στο δάσος δίπλα στον ποταμό Κουράλιο τα δέντρα ήταν πολλά και η βλάστηση τους αρκετά πυκνή. Οι πιστοί κατέφθαναν στο ιερό άλσος και της αφιέρωναν χάλκινα ή πήλινα ειδώλια με τη δικιά της μορφή, ανθρώπων και ζώων και μικρά χάλκινα ομοιώματα αγγείων. Οι γυναίκες προσφέρουν τα κοσμήματα τους, όπως περόνες, πόρπες, βραχιόλια, δαχτυλίδια αλλά και περιδέραια, ενώ οι άντρες τα σιδερένια ή χάλκινα ξίφη, πελέκεις, αιχμές από βέλη και δόρατα, συνήθως μετά από νίκη τους σε κάποια μάχη. Όλα αυτά τα αφιερώματα τα κρεμούσαν στα κλαδιά ή τα έδεναν στους κορμούς των δέντρων. Το ιερό άλσος που λατρευόταν η Ιτωνία Αθηνά φαίνεται πως καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά τον 6ο αι. π. Χ. και όλα τα αναθήματα έπεσαν από τα δέντρα και θάφτηκαν σε ένα στρώμα στάχτης. Η λατρεία, όμως, μιας [άλλης;] θεότητας εξακολουθεί να είναι υπαίθρια με επίκεντρο ένα βωμό για θυσίες, κτιστό από τον 8ο αι. π. Χ.. Ο χώρος πλέον προστατεύτηκε και διακρίνεται με τη δημιουργία ενός περιβόλου γύρω του. Τον 8ο αι. π. Χ. οι Έλληνες, σύμφωνα με την προϊσταμένη της ΛΔ΄ Εφορείας¹⁰, κατάφεραν να δώσουν μορφή στους θεούς τους με το λατρευτικό άγαλμα, μικρότερο του φυσικού μεγέθους και να ιδρύσουν έναν «οίκο» για αυτό. Η κατασκευή λίθινων μικρών ναών για τη φύλαξη και μόνο του αγάλματος είναι γεγονός. Στα στοιχεία που συνθέτουν ένα ιερό προστίθεται και ο ναός στις αρχές 7ου αι. π. Χ.

ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Παυσανίας, Βοιωτικά, 9.34. 1-2: “πρὶν δὲ ἐς Κορώνειαν ἐξ Ἀλαλκομενῶν ἀφικέσθαι, τῆς Ἰτωνίας Ἀθηνᾶς ἐστι τὸ ἱερόν. καλεῖται δὲ ἀπὸ Ἰτωνίου τοῦ Ἀμφικτύονος, καὶ ἐς τὸν κοινὸν συνίασιν ἐνταῦθα οἱ Βοιωτοὶ σύλλογον. ἐν δὲ τῷ ναῷ χαλκοῦ πεποιημένα Ἀθηνᾶς Ἰτωνίας καὶ Διός ἐστιν ἀγάλματα: τέχνη δὲ Ἀγορακρίτου, μαθητοῦ τε καὶ ἐρωμένου Φειδίου. ἀνέθεσαν δὲ καὶ Χαρίτων ἀγάλματα ἐπ' ἐμοῦ. λέγεται δὲ καὶ τοιόνδε, Ἰοδάμαν ἱερωμένην τῇ θεῷ νύκτωρ ἐς τὸ τέμενος ἐσελθεῖν καὶ αὐτῇ τὴν Ἀθηνᾶν φανῆναι, τῷ χιτῶνι δὲ τῆς θεοῦ τὴν Μεδούσης ἐπεῖναι τῆς Γοργόνος κεφαλήν: Ἰοδάμαν δέ, ὡς εἶδε, γενέσθαι λίθον. καὶ διὰ τοῦτο ἐπιτιθεῖσα γυνὴ πῦρ ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν ἐπὶ τῆς Ἰοδάμας τὸν βωμὸν ἐς τρὶς ἐπιλέγει τῇ Βοιωτῶν φωνῇ Ἰοδάμαν ζῆν καὶ αἰτεῖν πῦρ”.

Μετάφραση: “Πριν δε στην Κορώνεια, από τους Αλαλκομενούς να φτάσεις, της Ιτωνίας Αθηνάς είναι το ιερόν: Αποκαλείται έτσι από τον Ιτώνιο, (γιό) του Αμφικτύωνα και εκεί συναθροίζοταν οι Βοιωτοί. Μέσα στο ναό, από χαλκό ήταν δυο αγάλματα, της Αθηνάς της Ιτωνίας και του Διός, τεχνίτης τους ο Αγοράκριτος, μαθητής και ερωμένος του Φειδία. Ανέθεσαν δε και αγάλματα των Χαρίτων επ' εμού. Λέγεται δε και το εξής, η Ιοδάμα, ιέρεια της θεάς, μπήκε τη νύχτα στο ναό και είδε την Αθηνά, με το χιτώνα της Μέδουσας ο οποίος είχε της Γοργόνας το κεφάλι: Η Ιοδάμα δε, όταν το είδε, έγινε πέτρα. Και για αυτό κάθε ημέρα τίθεται γυναίκα (υπεύθυνη) στη φωτιά, κάθε μέρα, στο βωμό της Ιοδάμας και τρεις φορές φωνάζει των Βοιωτών το λεγόμενο: «η Ιοδάμα ζει και ζητά τη φωτιά”

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Athena Itonia at Philia, Ινστιτούτο Έρευνας και Τεχνολογίας Θεσσαλίας (ΙΕΤΕΘ). Η Λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς στην Ηπειρωτική και Νησιωτική Ελλάδα, Μέσα από τα Ιερά της, τα Γραπτά Κείμενα και τους Μύθους, Μαρία Ι. Βαϊοπούλου, Athanasia, International Archaeological Conference, Rhodes, 2009. Η αρχαία θεότητα Ιτωνία και η λατρεία της στο θεσσαλικό χώρο: http://www.newsbeast.gr/greece/arthro/631353

1. Regional Cults of Thessaly, Charles Denver Graninger, Cornell University, Ithaca, N.Y., 2006, σελ. 62.

2. Early Greek Mythography, V. 2, Commentary: Robert L. Fowler, Oxford University Press, 2013, σελ. 64-68.

3. Στράβων, Γεωγραφικά, βιβλίο 17, μτφρ. Αδ. Κοραή [1815]: “Εστί δέ και Φαρκαδών έν τη Ιστιαιώτιδι, και ρεί δί' αυτών ο Πηνειός και ο Κουράλιος ών ό Κουράλιος ρυείς παρά τό της Ιτωνίας Αθηνάς ιερόν εις τόν Πηνειόν εξίησιν”

4. Greek Bronze Statuary: From the Beginning through the 5^th century B.C., Carol C. Mattusch, Cornell University Press, 1988, σελ. 190.

5. Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις: Εισαγωγή στο έργο του Παυσανία και στα Αττικά αποκατάσταση του αρχαίου κειμένου, μετάφραση και ιστορικές, αρχαιολογικές και μυθολογικές, Νικόλαος Δ. Παπαχατζής, Εκδοτική Αθηνών, 1974, σελ. 231.

6. Gaius Valerius Catullus, Printed for J. Johnson, 1795: Catulli Carmina, 61, στίχος 228, σελ. 34: “quod tibi si sancti concesserit incola Itoni”.

7. Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά, 1.551α: “του Αμφικτύονα ο γιος Ίτωνος, στη Θεσσαλία γεννήθηκε, από τον οποίο (προέρχεται) η πόλη Ίτων και η Ιτωνία Αθηνά.”

8. Εδώ προφανώς θυμίζει τον ανάλογο μύθο για την οπλομαχία μεταξύ Αθηνάς και της αδελφικής της φίλης Παλλάδος, που κατάληξε στο θάνατο της δεύτερης.

9. Παυσανίας, Βοιωτικά, 9.34. 1-2.

10. http://www.newsbeast.gr/greece/arthro/631353 [προϊσταμένη της ΛΔ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Μαρία Βαϊοπούλου] .