Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους ''Σταυροφόρους'' (12 Απριλίου 1204) +ΒΙΝΤΕΟ Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου

 

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης

από τους Λατίνους ''Σταυροφόρους'' (12 Απριλίου 1204) +ΒΙΝΤΕΟ 

Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου 

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Χρονιά σταθμός για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε το 1071, όταν στο Ματζικὲρτ ο βυζαντινὸς στρατὸς ηττήθηκε απὸ τους Σελτζούκους, χάνοντας ουσιαστικά τη Μ. Ασία, ενώ οι Νορμανδοί κατέκτησαν την τελευταία βυζαντινή πόλη στην Ιταλία, Βάρη (Bari). Η οικονομία υποχώρησε στη δύναμη ιταλικών πόλεων, στις οποίες είχαν παρασχεθεί σημαντικά προνόμια (Βενετία, Πίζα, Γένουα) με αντάλλαγμα υποτιθέμενη στρατιωτικὴ βοήθεια, εις βάρος, τελικά, της Αυτοκρατορίας. Ακόμη η Κων/λη αντιμετώπιζε μεγάλη διαφθορά, ενώ η φορολόγηση ήταν δυσβάστακτη. Ο Λέων Σγουρός, ο Λέων Γαβαλάς, ο Θεόδωρος Λάσκαρης κι ο Αλέξιος Α΄, δημιούργησαν αυτόνομα κρατίδια εντός της Αυτοκρατορίας. Η άλλοτε ισχυρή κεντρική εξουσία κατήντησε σκιώδης λόγω των εμφανών ανεπαρκειών των Αγγέλων. Στη Δύση, την ίδια εποχή, ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ (1198) ενδιαφερόμενος για την ισχυροποίηση της παπικής εξουσίας, στόχευε να ηγηθεί ο ίδιος σε επικείμενη Σταυροφορία, επειδή η Παλαιστίνη ανήκε στους διαδόχους του μουσουλμάνου Άραβα Σαλαντίν. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας, Αλέξιος Γ΄, πρότεινε με επιστολή του στον πάπα να ηγηθεί ο ίδιος της Σταυροφορίας. Ο Ιννοκέντιος άρχισε συνεννοήσεις όμως πρώτα για την ένωση των Εκκλησιών, υπονοώντας την υποταγή της Ορθοδοξίας στην παπική τιάρα, απειλώντας ότι, αν ο Αλέξιος Γ’ αντιδρούσε, θα υποστήριζε τον εκθρονισθέντα αυτοκράτορα Ισαάκιο. Ο Αλέξιος Γ’ δε συμφώνησε σε “ένωση” ψυχραίνοντας περισσότερο τις μεταξύ τους σχέσεις. Ταυτόχρονα ο Ιννοκέντιος ειδοποίησε τους ηγέτες της Δύσης για την επικείμενη Σταυροφορία. Γαλλία, Αγγλία και Γερμανία, λόγω εσωτερικών προβλημάτων, απέρριψαν τη συμμετοχή τους. Από τους σημαντικούς βασιλιάδες μόνο αυτός της Ουγγαρίας δήλωσε συμμετοχή. Πάντως ιππότες της Δύσης, κυρίως από τη Γαλλία, δήλωσαν συμμετοχή στην προσπάθεια. Σημαντικό ρόλο στην Δ’ Σταυροφορία έπαιξε ο βενετσιάνος δόγης Ερρίκος Δάνδολος, που ενδιαφερόταν για τα οικονομικά οφέλη της χώρας του, επειδή είχε αντιληφθεί ότι η Ανατολή (χριστιανική και μωαμεθανική) ήταν πηγή πλούτου.

ΟΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ: Οι Σταυροφόροι, με επικεφαλής τον Βονιφάτιο Μομφερατικό, θα συγκεντρώνονταν στη Βενετία, που, αντί κομίστρου, αναλάμβανε να τους διεκπεραιώσει με πλοία στην Ανατολή. Για να συμπληρωθούν τα ναύλα, ο δόγης ζήτησε και πέτυχε την κατάληψη για λογαριασμό της Βενετίας, της ουγγρικής, τότε, Ζάρα (Ζαντάρ), που σημειωτέον ... συμμετείχε στη Σταυροφορία. Όταν ο Πάπας το πληροφορήθηκε, αφόρισε, προσωρινά (!) Σταυροφόρους και Ενετούς. Ο γιος του εκθρονισμένου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαάκιου, Αλέξιος (Δ΄), έχοντας καταφύγει στη Δύση, βλέποντας τις πολεμικές ετοιμασίες, ικέτευσε βοήθεια για την αποκατάστασή του στο θρόνο, προσφέροντας “γη και ύδωρ” στους Δυτικούς, δηλαδή υποταγή στον πάπα και πληρωμή μεγάλου χρηματικού ποσού. Ο Δάνδολος, “οσμιζόμενος” κέρδη, έπεισε και τους Σταυροφόρους. Έτσι, ο Ενετικός στόλος με τους Αλέξιο, Δάνδολο και Βονιφάτιο Μομφερατικό, τον Ιούνιο του 1203, εμφανίσθηκε στην Κων/λη. Οι Βυζαντινοί αιφνιδιασμένοι, είδαν τους Λατίνους να σπάνε την αλυσίδα του Κεράτιου και να καταλαμβάνουν το λιμάνι καταστρέφοντας τα ναυλοχούντα βυζαντινά πλοία. Μάλιστα, μετά από ολιγοήμερη πολιορκία, κατέλαβαν προσωρινά την πόλη τον Ιούλιο του 1203, παρά την αντίσταση των Βαράγγων μισθοφόρων! Ο ανίκανος Αλέξιος Γ, εγκατέλειψε την πόλη παίρνοντας το δημόσιο θησαυροφυλάκιο. Ο Ισαάκιος Β' αποφυλακίστηκε και επανήλθε στον θρόνο, ενώ ο γιος του Αλέξιος ανακηρύχθηκε συν-αυτοκράτορας (Αλέξιος Δ'). Έτσι, ο φαινομενικός στόχος της πολιορκίας, η αποκατάσταση του Ισάακιου στο θρόνο, επετεύχθη. Όμως την ώρα της αμοιβής των Σταυροφόρων, διαπιστώθηκε πως τα ταμεία ήταν άδεια. Απελπισμένος ο συν-αυτοκράτορας προσπάθησε να συλλέξει τα υποσχεθέντα με πρόσθετους φόρους, δασμούς, τάματα Ναών, κ.α. Όμως ο λαός, επαναστάτησε ανακηρύσσοντας αυτοκράτορα τον Αλέξιο Ε΄ Μούρτζουφλο. Εκείνος δεν δέχθηκε να τηρήσει τους όρους των προκατόχων του, αρνούμενος συμβιβασμό. Συγχρόνως προσπάθησε να οργανώσει την άμυνα της πόλης για ενδεχόμενη επίθεση.

Η ΑΛΩΣΗ: Η σύγκρουση Ελλήνων και Σταυροφόρων ήταν αναπόφευκτη και το Μάρτιο του 1204 πραγματοποιήθηκε συνθήκη διαμέλισης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μεταξύ Βενετίας και Σταυροφόρων. «Εν ονόματι του Χριστού, πρέπει να καταλάβουμε, δια των όπλων, την πόλη προς δόξαν του Θεού, της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας και της Αυτοκρατορίας!», διεκήρυττε στομφωδώς η συνθήκη. Την παραμονή της τελικής εφόδου οι Λατίνοι επίσκοποι, εξαπέλυσαν ανθελληνικούς μύδρους, αποκαλώντας το Μούρτζουφλο προδότη, δολοφόνο, Ιούδα, ενώ τους Έλληνες σχισματικούς, επειδή αρνούνταν την παπική πρωτοκαθεδρία. Οι πόρνες, που πρόσφεραν .. πνευματική ανάταση στους Σταυροφόρους, στάλθηκαν μακριά. Οι ιερωμένοι εξομολόγησαν τους στρατιώτες, τους χορήγησαν Όστια (Κοινωνία) και τους καθησύχαζαν. Στις 12/4, η επίθεση κατευθύνθηκε στο Κεράτιο τείχος. Οι Ενετοί, δένοντας τις γαλέρες τους ανά δύο, τις υπερύψωσαν με κατασκευές οδηγώντας τις γεμάτες στρατό κατά των πύργων. Μετά από σκληρή μάχη, το απόγευμα κατέλαβαν δύο πύργους και άρχισαν να εισχωρούν στην πόλη. Η ανίκανη βυζαντινή ηγεσία απέδειξε πως δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τις περιστάσεις. Ο Μούρτζουφλος και ευγενείς εγκατέλειψαν την πόλη προς τη Θράκη. Την επομένη οι επιτιθέμενοι άρχισαν να προελαύνουν χωρίς αντίσταση. Η Βασιλεύουσα έπεσε μετά την εγκληματική πειρατική εκστρατεία που λέγεται Δ' Σταυροφορία. Τα βυζαντινά στρατεύματα κατέθεσαν τα όπλα. Οι εκδιωχθέντες Ιταλοί έποικοι προέβησαν σε αντίποινα κατά του πληθυσμού. Καθώς οι νικητές Σταυροφόροι διέσχιζαν τους δρόμους της πόλης, γυναίκες, γέροντες, παιδιά, που δε μπόρεσαν να δραπετεύσουν, τους υποδέχτηκαν σχηματίζοντας το σημείο του σταυρού με τα χέρια τους, και ζητωκραύγαζαν το Μομφερρατικό, πιστεύοντας ότι επρόκειτο για μια εναλλαγή στο θρόνο. Όμως, οι “στρατιώτες του Θεού” δεν λυπήθηκαν κανέναν. Πυρπόλησαν τεράστιο τμήμα της πόλης. Το αυτοκρατορικό ανάκτορο λεηλατήθηκε. Η βία των στρατιωτών δεν φείσθηκε ούτε κοριτσιών ούτε αφιερωμένων στο Θεό παρθένων. Η πόλη περιήλθε σε χάος. Γέροντες, γυναίκες και παιδιά έτρεχαν εδώ κι εκεί προσπαθώντας να σώσουν τη ζωή και την τιμή τους. Ιππότες, και Ενετοί ανταγωνίζονταν σε ένα τρελό αγώνα λεηλασίας. Αυτοί οι ευσεβείς ληστές διέπραξαν πληθώρα εγκλημάτων. Ξιφουλκούσαν και λεηλατούσαν κατοικίες κι εκκλησίες. Η Ορθοδοξία υφίστατο κάθε είδους προσβολή. Εκκλησίες και μοναστήρια λεηλατήθηκαν. Μοναχοί και ιερωμένοι υπέστησαν προσβλητική μεταχείριση. Οι Σταυροφόροι τοποθετούσαν άμφια ιερέων στις ράχες των αλόγων τους. Εικόνες αποσπώνταν ή θρυμματίζονταν. Δισκοπότηρα απογυμνώθηκαν από πολύτιμους λίθους μεταβαλόμενα σε κρασοπότηρα. Καλύμματα Αγίων Τραπεζών και χρυσοκέντητα παραπετάσματα τεμαχίστηκαν διαμοιραζόμενα. Η Αγία Τράπεζα της Αγια-Σοφιάς, τεμαχίστηκε, για την αρπαγή πολύτιμων υλικών. Άλογα και μουλάρια οδηγήθηκαν στο Ναό για να μεταφέρουν φορτία ιερών σκευών, χρυσών και αργυρών πλακών του θρόνου, αμβώνων, διακοσμήσεων, βεβηλώνοντας το μέγιστο ναό της Χριστιανοσύνης. Μια από τις πόρνες που επανέκαμψαν για να στεφανώσουν τον “ιερό” ... ιπποτικό αγώνα κάθισε στην πατριαρχική καθέδρα και χόρευε τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια προς τέρψη των στρατιωτών. Τίποτα δεν έμεινε σεβαστό στην Πόλη από τους αδίστακτους “ιππότες”: εκκλησίες, λείψανα, μνημεία. Ο αυτόπτης Χωνιάτης διασώζει τον τρόπο φυγάδευσής του, μαζί με άλλους, από έναν φίλο του Ενετό. Μπροστά τους πορευόταν ο πατριάρχης «χωρίς σάκο, χρήματα, ράβδο, υποδήματα, μόνο με έναν επενδύτη», γράφει, «σαν ένας πραγματικός απόστολος ή μάλλον σαν ένας πραγματικός μιμητής του Ιησού Χριστού, καθώς καθόταν σε ένα γαϊδούρι, με τη διαφορά ότι εκείνος δεν εισερχόταν θριαμβευτικά στη νέα Σιών αλλά την εγκατέλειπε». Στη διάρκεια της λεηλασίας, χάθηκαν πολύτιμα έργα τέχνης, βιβλιοθήκες λαφυραγωγήθηκαν, χειρόγραφα καταστράφηκαν. Πάντως μεγάλο μέρος των κλαπέντων βυζαντινών θησαυρών εκποιήθηκε το 1795 απὸ τη πνέουσα τα λοίσθια Βενετία για πολεμικὲς ανάγκες! Οι αυτοκρατορικοί τάφοι, στους Αγίους Αποστόλους, με πρώτο εκείνον του Ιουστινιανού, λεηλατήθηκαν. Κατόπιν οι ευσεβείς ληστές έστρεψαν την προσοχή τους στα αγάλματα. Τα ορειχάλκινα άλογα, στολίδια του Ιπποδρόμου, μεταφέρθηκαν από τον Δάνδολο στην πόλη του, για τη διακόσμηση του προαυαλίου του Αγίου Μάρκου. Μεγάλο πλήθος ορειχάλκινων αγαλμάτων λιώθηκαν και μετατράπηκαν σε νομίσματα! Μεταξύ αυτών ήταν πολλά δημιουργήματα της προ Χριστού εποχής. Άλλο πεδίο “δόξης” λαμπρόν για τους εμπαίκτες του Σταυρού ήταν τα ιερά λείψανα. Και οι πλέον ευσυνείδητοι σταυροφόροι, πίστευαν, πως αντισταθμίζαν την παραβίαση του όρκου τους, κλέβοντας ένα ιερό λείψανο δωρίζοντάς το στην εκκλησία της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Η λεηλασία αυτή διήρκεσε σαράντα χρόνια! Οι ανώτεροι παπικοί ιερωμένοι έσπευδαν να οικειοποιηθούν τα ιερά λάφυρα ανενδοίαστα. Ο Τίμιος Σταυρός τεμαχίστηκε διαμοιραζόμενος σε βαρόνους. Οι Ενετοί έκλεψαν την εικόνα της Θεοτόκου του Ευαγγελιστή Λουκά. Σε περιοχές της Γαλλίας έφθασαν μεταξύ άλλων, το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού, ο χιτών και η ζώνη της Θεοτόκου, τμήμα ενδύματος του Κυρίου, η κάρα του Ιωάννη του Βαπτιστή, δύο μεγάλοι σταυροί από Τίμιο Ξύλο, κ.ά. Τα περισσότερα απ' αυτά τα ιερά λείψανα στη Γαλλία καταστράφηκαν συνειδητά από ... “φωτισμένα πνεύματα” στη Γαλλική Επανάσταση. Ακόμη, Λατίνοι ιερείς από Γαλλία, Φλάνδρα και Ιταλία, επιδόθηκαν σε άγρα λειψάνων, με αποτέλεσμα να μη μείνει καμιά σημαντική εκκλησία ή μονή στη Δύση χωρίς μερίδιο αυτής της λεηλασία. Επακολούθησε η εκλογή νέου αυτοκράτορα (Βαλδουίνος της Φλάνδρας) και ο διαμελισμός των βυζαντινών εδαφών με τη μερίδα του λέοντος στη Βενετία. Η Αγία Σοφία περιήλθε στον κλήρο της Βενετίας και ο Βενετός Θωμάς Μοροζίνι έγινε “Πατριάρχης” της παπικής Εκκλησίας. Σε αυτή τη συγκυρία, δημιουργήθηκαν νέες εστίες Ελληνισμού: η Αυτοκρατορία του Πόντου, η Αυτοκρατορία της Νίκαιας, το Δεσποτάτο της Ηπείρου και, αργότερα, το Δεσποτάτο του Μυστρά.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΛΩΣΗΣ: Το γεγονός της πτώσης της Βασιλεύουσας στους Σταυροφόρους ήταν πολυσήμαντο: Επισφράγισε τη φθίνουσα πορεία της Αυτοκρατορίας. Καθόρισε de facto τις σχέσεις με τη Δύση και το ανερχόμενο οθωμανικό κράτος. Τα γεγονότα που περιγράψαμε οδήγησαν το λαό της Πόλης, δύο αιώνες μετά, να πει: “κρεῖττον φακιόλιον Τούρκων ἢ καλύπτρα λατινική.” Το χάσμα Ανατολής - Δύσης, ανοικτό από το 1054, κατέστη αγεφύρωτο. Συνηγόρησαν σ' αυτό οι Δυτικοί που είδαν τα γεγονότα ως «αιρετικών τιμωρία» και «νίκη της Χριστιανοσύνης»! Οι Βυζαντινοὶ συνειδητοποίησαν ότι οι Λατίνοι ήταν ο ουσιαστικὸς εχθρός, γιατί απ᾿ αυτοὺς κινδύνευε η ορθόδοξη πίστη, διαμορφώνοντας, προϊόντος του χρόνου, τη στάση των ανθενωτικών, που προτιμούσαν συνεργασία με Οθωμανοὺς παρά φράγκικη λυκοφιλία, επιλέγοντας “το μη χείρον, βέλτιστον”. Η άλωση του 1204 είχε και ευεργετικὲς συνέπειες. Ο Ρωμηὸς θα συνειδητοποιήσει τη σημασία της διάλυσης της Αυτοκρατορίας και η αντιλατινική φιλοσοφία θα μετουσιωθεί σε εθνική ομοψυχία. Τέλος, λόγω της διάσπασης των επιμέρους εθνοτήτων της αυτοκρατορίας, θα εμφάνισθει η εθνική συνείδηση.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Ιωάννης ο Ναύκληρος ο Κώος [8 Απριλίου] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ιωάννης ο Ναύκληρος ο Κώος [8 Απριλίου]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

Πλεύσας θάλασσαν εν πυρί την του βίου,
Nαύκληρ’ έφθασας εις γαληνούς λιμένας.

Ο Ιωάννης, ένα ναυτόπουλο από τη νήσο Κω, μαρτύρησε στο νησί στις 8 Απριλίου το 1669, ημέρα Παρασκευή μετά το Πάσχα [της Διακαινησίμου].

ΠΑΡΑΦΡΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ: Για άγνωστο σε μας λόγο, κάποιοι Τούρκοι έκαναν μαγικά στον Άγιο και εκείνος παραφρόνησε. Ενώ ήταν σε αυτή την κατάσταση, οι Οθωμανοί τού έκαναν περιτομή. Όμως η χάρις του Χριστού θαυματούργησε σύντομα. Με μυστικές φωνές τον έκαμε να συναισθανθεί το αμάρτημά του‚ και δεν δίστασε να αποκηρύξει δημόσια ότι εξαναγκάστηκε πριν από λίγες μέρες να ασπασθεί τη μωαμεθανική θρησκεία. Έτσι, αφού διαπίστωσε την περιτομή και είδε πως φορούσε τούρκικα ρούχα, λυπήθηκε ως τα τρίσβαθα της ψυχής του και, πετώντας το άσπρο σαρίκι, ζούσε και πάλι χριστιανικά, με πολλή μετάνοια, συντριβή, δάκρυα και αναστεναγμούς για το ακούσιο σφάλμα του.

ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ: Όταν αντελήφθησαν οι Αγαρηνοί ότι μετανόησε και ζει πλέον χριστιανικά, όρμησαν σαν άγριος όχλος εναντίον του και αφού τον έδειραν αλύπητα, τον έκλεισαν στη φυλακή. Μέσα στη φυλακή, οι Τούρκοι προσπαθούσαν να τον μεταπείσουν στον μουσουλμανισμό με υποσχέσεις. Μετά από λίγες ημέρες τον έβγαλαν και προσπαθούσαν με διάφορους τρόπους και μεγάλες απειλές να τον μεταστρέψουν στη θρησκεία τους. Ο Άγιος όμως τους απάντησε: “Εγώ πιστεύω στον Κύριό μου Ιησού Χριστό και Αυτόν ομολογώ Θεό αληθινό, με όλη μου την καρδιά. Αυτός πρόκειται να κρίνει ολόκληρο τον κόσμο, ζωντανούς και νεκρούς. Τη δική σας τη θρησκεία την αποστρέφομαι και είμαι έτοιμος να υπομείνω όσα βάσανα κι αν μου κάνετε για την αγάπη του Χριστού μου”. Όταν οι Οθωμανοί άκουσαν αυτά, τον άρπαξαν με θυμό και, δέρνοντας και σπρώχνοντας, τον πήγαν στον μολά [δικαστή], όπου τον κατήγγειλαν πως, ενώ έγινε πρώτα μουσουλμάνος, μετάνιωσε και επέστρεψε στον Χριστιανισμό πάλι. Κατηγορία που επέφερε τη θανατική ποινή.

   ΜΑΡΤΥΡΙΟ: Ο δικαστής τότε διέταξε και τον έδειραν αλύπητα. Όταν διαπίστωσε πως ούτε έτσι μεταπείθεται, διέταξε να τον κάψουν ζωντανό. Τη συνήθεια αυτή την παρατηρούμε σε μαρτύρια Νεομαρτύρων. Ο λόγος ήταν ότι με την πυρά δε θα έμενε ούτε λείψανο για να τιμήσουν οι πιστοί. Πίστευαν ανοήτως πως έτσι εξαλείφεται η μνήμη των Μαρτύρων! Άναψαν λοιπόν μια μεγάλη φωτιά και τον έκαψαν κι έτσι ο μακάριος Ιωάννης έγινε θυσία καθαρά και άμωμος για τον Χριστό. Μ΄ αυτόν τον τρόπο, στις 8 Απριλίου 1669 μ.Χ., έλαβε ο γενναίος Νεομάρτυς τον στέφανο του μαρτυρίου.

  Η ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΜΑΡΤΥΡΑ: Ακολουθία του Αγίου συνέταξε ο Γεράσιμος Μοναχός Μικραγιαννανίτης. Επίσης, το ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Κω, μετονομάστηκε επ΄ ονόματι του Νεομάρτυρα αυτού, καθώς και η οδός που οδηγεί στο Ναΰδριο αυτό φέρει το όνομα του. Η μνήμη των πιστών κατοίκων της νήσου Κω‚ παρά την επί αιώνες σκλαβιά‚ σέβεται και ευλαβείται τον Άγιο Ιωάννη τον Ναύκληρο και κάθε χρόνο τελείται στον προαναφερθέντα μικρό ναό του‚ Θεία Λειτουργία. Η δουλεία των αιώνων δεν αποδυνάμωσε ούτε κατ΄ ελάχιστο την ευλάβεια των Κώων‚ ούτε φυσικά μπόρεσε να εξαλείψει το όνομά του από τη μνήμη τους‚ γιατί “δίκαιοι εἰς τόν αἰῶνα ζῶσι καί ἐν Κυρίῳ ὁ μισθός αὐτῶν”‚ και “οὐ μή ἅψηται αὐτῶν βάσανος.

Απολυτίκιο ήχος γ': “Θεῖον βλάστημα‚ τῆς Κῶ ὑπάρχων‚ ταύτην εὔφρανας‚ τῇ σῇ ἀθλήσει‚ Ἰωάννη Ναυκληρε πανεύφημε˙τῶν Ἀθλητῶν γάρ ζηλώσας τά σκάμματα‚ διά πυρός τόν ἀγῶνα ἐτέλεσας.Μάρτυς ἔνδοξε‚ Χριστόν τόν Θεόν ἱκέτευε‚ δωρήσασθε ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.”

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Το μέγεθος [φαινόμενο και απόλυτο] των αστέρων + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Το μέγεθος [φαινόμενο και απόλυτο] των αστέρων + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

  ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΓΕΘΟΣ: Κοιτάζοντας τον ουρανό εύκολα διαπιστώνουμε πως οι αστέρες δεν παρουσιάζουν την ίδια λαμπρότητα. Μερικοί είναι ιδιαίτερα λαμπροί, άλλοι φαίνονται αμυδρότεροι, ενώ άλλοι μόλις που διακρίνονται. Με το τηλεσκόπιο διακρίνονται αστέρες κατά πολύ ακόμα αμυδρότεροι. Οι διαφορές αυτές οφείλονται σε τρεις λόγους: στην απόσταση, στο πραγματικό μέγεθος του αστέρα και στη θερμοκρασία του. Συνεπώς το «μέγεθος» που βλέπουμε ή το φαινόμενο μέγεθος [φ.μ.] ενός παρατηρούμενου αστέρα, όπως αποκαλείται στην Αστρονομία, δεν εκφράζει τις πραγματικές του διαστάσεις, αλλά μόνο τη λαμπρότητά του, όπως φαίνεται στον παρατηρητή από τη Γη, σε σχέση μ΄ εκείνη των άλλων αστέρων. Από τους αρχαίους Έλληνες αστρονόμους, Ίππαρχο και Κλαύδιο Πτολεμαίο, οι αστέρες ταξινομήθηκαν ανάλογα με τη λαμπρότητάς τους, βάσει της οποίας και προσδιορίστηκαν σε μεγέθη. Όλοι οι ορατοί, με γυμνό οφθαλμό, αστέρες κατετάγησαν σε έξι μεγέθη. Στο πρώτο μέγεθος περιλήφθηκαν οι λαμπρότεροι, στο δεύτερο οι αμέσως αμυδρότεροι κ.ο.κ., έτσι ώστε οι αστέρες του επόμενου μεγέθους να είναι αμυδρότεροι του προηγουμένου και στον έκτο να αντιστοιχούν οι μόλις και μετά βίας ορατοί. Ο Γερμανός αστρονόμος J. Herschel [Χέρσελ], το 1830, απέδειξε ότι οι αστέρες του α' μεγέθους είναι 100 φορές λαμπρότεροι εκείνων του στ' μεγέθους! Η απόδειξη αυτή υπήρξε πολύ σημαντική διότι με ένα απλούστατο υπολογισμό προσδιορίσθηκε πως οι αστέρες ενός μεγέθους είναι κατά 2,6 περίπου φορές λαμπρότεροι από εκείνους του επόμενου μεγέθους. Τα σημερινά εξελιγμένα τηλεσκόπια, ανάλογα με το φακό ή το κάτοπτρό τους, και με τη βοήθεια της "αστρικής φωτομετρίας" [βασική μέθοδος μέτρησης φωτεινότητας αστέρων], διακρίνουν αστέρες μέχρι και 24ου μεγέθους. H βαθμιδωτή μετάβαση από μέγεθος σε μέγεθος δεν παρατηρείται απότομα, αλλά με τη βοήθεια φωτόμετρων καθορίζονται και τα δέκατα του μεγέθους. Έτσι ο αστέρας α Ταύρου [Λαμπαδίας] έχει φαινόμενο μέγεθος 1,1 ενώ ο β Διδύμων [Πολυδεύκης] είναι 1,2 μεγέθους και ο α Λέοντος [Βασιλίσκος] είναι 1,3. Διαπιστώθηκε όμως ότι, στους 20 λαμπρότερους αστέρες που χαρακτηρίζονται γενικά ως αστέρες α' μεγέθους, οι πρώτοι 12 είναι πολύ λαμπρότεροι των υπολοίπων του ίδιου μεγέθους. Γι΄ αυτό στην ακριβέστερη σύγχρονη κλίμακα αστρικών μεγεθών χρησιμοποιείται και μέγεθος μεγαλύτερο του α', με “αντιμαθηματικό” θα λέγαμε τρόπο. Έτσι ακόμη μεγαλύτεροι από τους τρεις αστέρες που προαναφέραμε είναι ο α Λύρας [Βέγας] με μέγεθος 0,1 ενώ η Αιξ [α Ηνιόχου] ή ο Αρκτούρος [α Βοώτου[ είναι 0,2 μεγέθους. Αλλά υπάρχουν και δύο αστέρες που είναι ακόμη λαμπρότεροι και του «μηδενικού μεγέθους»! Σ΄ αυτούς χρησιμοποιούνται «αρνητικά μεγέθη», ο ένας είναι ο Κάνωπος [α Τροπίδος] με -0,9 και ο δεύτερος ο Σείριος [α Μεγάλου Κυνός], ο λαμπρότερος στην ουράνια σφαίρα, που είναι -1,46 μεγέθους! Συνεπώς, τα άλλα λαμπρότερα των αστέρων ουράνια σώματα λαμβάνουν τιμές μεγέθους αρνητικές και μεγαλύτερες σε απόλυτη τιμή. Για παράδειγμα ο πλανήτης Αφροδίτη έχει μέγεθος -4,3, ενώ η Σελήνη ως Πανσέληνος έχει μέγεθος -12,6 ενώ ο Ήλιος -26,8.

  ΑΠΟΛΥΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΣΤΡΩΝ: Επειδή η απόσταση ενός άστρου επηρεάζει το φαινόμενο μέγεθός του οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν σήμερα ένα άλλο σύστημα "απολύτων μεγεθών". Τοποθετούν θεωρητικά τα άστρα σε μια δεδομένη απόσταση 32,6 ετών φωτός από τη Γη (ή αλλιώς 10 παρσέκ¹) και σ΄ αυτή την απόσταση συγκρίνουν την λαμπρότητα των αστέρων μεταξύ τους. Έτσι ο όρος "απόλυτο μέγεθος", αναφέρεται στο πόσο λαμπρός θα ήταν ένας δεδομένος αστέρας αν βρισκόταν σε απόσταση από τη Γη 32,6 ε.φ. Με χρήση τέτοιας κλίμακας το απόλυτο μέγεθος του Ήλιου είναι πλέον 4,8, του Σείριου 1,4, ενώ το απόλυτο μέγεθος του Πολικού αστέρα -4,6. Τα απόλυτα αυτά μεγέθη, αποδεικνύουν πως ο Πολικός είναι λαμπρότερος, ακολουθεί ο Σείριος και έπειτα ο Ήλιος. Ο Σείριος δηλαδή είναι 23 φορές λαμπρότερος από τον Ήλιο! Σ΄ αυτήν όμως τη ταξινόμηση απαραίτητο στοιχείο είναι η γνώση της πραγματικής απόστασης ενός αστέρος, διαφορετικά είναι αδύνατος ο υπολογισμός του απολύτου μεγέθους του.

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΣΤΕΡΩΝ: Εκτός της λαμπρότητας οι αστέρες παρουσιάζουν και ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, το χρώμα τους, που βεβαίως σχετίζεται με τη θερμοκρασία που επικρατεί στην επιφάνειά τους. Έτσι παρατηρούνται αστέρες με σχεδόν όλα τα χρώματα της ίριδας: γαλάζια, λευκά, κίτρινα, κόκκινα κλπ. Οι κόκκινοι είναι οι λιγότερο θερμοί, ενώ οι γαλάζιοι οι περισσότερο θερμοί. Ακριβώς όπως μια σιδερόβεργα στη φωτιά, στην αρχή κοκκινίζει (ερυθροπύρωση) και διαδοχικά θερμαινόμενη αλλάζει χρωματισμούς σε πορτοκαλί, κίτρινο, λευκό και όταν θερμανθεί πολύ σε γαλάζιο (λευκοπύρωση). Με βάση λοιπόν το χρώμα των αστέρων, δηλαδή του ορατού φάσματος που λάμπουν αυτοί, οι αστρονόμοι προχωρούν σε κατάταξή τους σε διαφορετικούς τύπους αστέρων που ονομάζονται φασματικοί τύποι. Σύμφωνα μ΄ αυτή τη ταξινόμηση οι αστέρες που παρουσιάζουν στο φάσμα τους έντονες γραμμές υδρογόνου, ταξινομήθηκαν ως αστέρες τύπου Α ενώ σ΄ εκείνους που στο φάσμα τους οι γραμμές υδρογόνου δεν είναι ορατές ως τύπου Q. Έτσι οι ενδιάμεσες κατηγορίες έλαβαν ως όνομα τα ενδιάμεσα γράμματα του λατινικού αλφαβήτου. Οι γραμμές υδρογόνου κορυφώνονται σε θερμοκρασία περίπου 9.000 βαθμών Κ, ενώ γίνονται λιγότερο έντονες για θερμοκρασίες μεγαλύτερες ή μικρότερες. Γι' αυτό το λόγο και πλέον η ταξινόμηση γίνεται με βάση τη θερμοκρασία του άστρου και όχι με τις γραμμές υδρογόνου. Με το καιρό επικράτησαν επτά μόνο κύριοι φασματικοί τύποι αστέρων και αυτοί σήμερα είναι O, B, A, F, G, K και Μ. Καθένας από αυτούς τους τύπους διακρίνεται σε 10 αριθμητικές επιμέρους υποκατηγορίες, όπως αστέρες Α0, Β3, Β4, Ο6, G9, Κ4 κλπ. Τον τρόπο αυτό ταξινόμησης των αστέρων σε φασματικούς τύπους διατύπωσε για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα ο Εντ. Πίκερινγκ του αστεροσκοπείου του Χάρβαρντ. Ακόμη, οι αστέρες κατατάσσονται βάσει των αποτελεσμάτων της φωτεινότητας στις φασματικές γραμμές τους, οι οποίες αντιστοιχούν στο διαστημικό μέγεθός τους και καθορίζεται από την επιφανειακή βαρύτητα. Ποικίλουν από τύπου 0 [υπεργίγαντες] σε ΙΙΙ (ερυθροί γίγαντες) μέχρι V (αστέρες Κύριας Ακολουθίας). Τα περισσότερα αστέρια βρίσκονται στην Κύρια Ακολουθία, δηλαδή εκπέμπουν ενέργεια μετατρέποντας υδρογόνο σε ήλιον, όπως και ο δικός μας αστέρας, Ήλιος. Ας δούμε μερικά παραδείγματα αστέρων ανά κατηγορία: Ζήτα Οφιούχου: τάξη Ο, θερμοκρασία 33.000^Ο Κ, Ρίγκελ: τάξη Β, θερμ. 11.000-30.000^Ο Κ, Αλτάιρ: Α, 7.500- 10.000^Ο Κ, Προκύων: F, 6.000-7.200^Ο Κ, Ήλιος: G, 5.500-6.000^Ο Κ, Έψιλον Ινδού: Κ, 4.000-5.200^Ο Κ και Εγγύτατος Κεντάυρου: Μ, 2.600-3.850^Ο Κ.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com 

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ: 

1. Ένα παρσέκ (pc) = 3,26 έτη φωτός (l.y.)

Ο Όσιος Σάββας ο εν Καλύμνω 7.5 +ΒΙΝΤΕΟ Κων/νος Οικονόμου

 

Ο Όσιος Σάββας ο εν Καλύμνω 7.5 +ΒΙΝΤΕΟ

Κων/νος Οικονόμου

  ΚΑΤΑΓΩΓΗ - ΜΟΡΦΩΣΗ - ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ. Ο Σάββας ο νέος ο εν Καλύμνω, γεννήθηκε το έτος 1862 στην Ηρακλείτσα (αναφέρεται και η Γάνου Χώρα της περιφέρειας Αβδίμ) της Αν. Θράκης, από φτωχούς γονείς. Ηταν μοναχοπαίδι και κατά το βάπτισμα έλαβε το όνομα Βασίλειος. Από μικρός ήταν πιστός και ευσεβής, αλλά και λάτρης της μοναχικής ζωής. Αφού τελείωσε τα βασικά μαθήματα, δεν συνέχισε τις σπουδές του στο γυμνάσιο, είτε διότι δεν είχε τη δύναμη ο πατέρας του, είτε διότι ο ίδιος ο Βασίλειος δεν θέλησε. Έτσι οι γονείς του του άνοιξαν ένα μικρό κατάστημα. Ο Βασίλειος όμως διαπίστωνε καθημερινά, ότι το επάγγελμα που ασκούσε δεν ήταν στη φύση του. Ήθελε να ζήσει για τον Χριστό και μόνο. Η μητέρα του, μόλις πληροφορήθηκε τους πόθους του τον βεβαίωσε ότι «αν το κάνεις αυτό θ΄ αποθάνω».

 ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΙ ΤΑ ΕΓΚΟΣΜΙΑ. Στην απαλή ηλικία των 12 ετών το «φύγε και σώζου» κυριάρχησε και έτσι, μία ημέρα ιστορική, αλλά και λαμπρή, έβαλε το κλειδί του καταστήματος κάτω από μία πέτρα και κατέβηκε στο λιμάνι για να πραγματοποιήσει την απόφασή του. Κατέφυγε στο Άγιον Όρος. Εκεί, εγκαταβιώνει στη Σκήτη της Αγίας Άννης, όπου και απολαμβάνει τους πρώτους καρπούς των πόθων του. Στη Σκήτη αυτή δέχθηκε το βάρος της δοκιμασίας επί 12 έτη και ασκήθηκε στο έργο της αγιογραφίας και της βυζαντινής μουσικής.

ΜΕΤΑΒΑΙΝΕΙ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ. Μετά από προσευχή παίρνει την απόφαση να πάει στα Ιεροσόλυμα. Επισκεπτόμενος πρώτα τους γονείς του, αναγνωρίζεται από κάποιο σημάδι του μετώπου του. Ο πειρασμός θερμαίνεται και πάλι. Πάλι εμπόδια από τη μητέρα του. Φεύγει και πάλι όμως με τη βοήθεια πλουσίου ανδρογύνου, που πηγαίνει στους Αγίους Τόπους. Χρόνος αφίξεώς του στα Ιεροσόλυμα αναφέρεται το έτος 1887, σε έγγραφο του Αρχιγραμματέως του ομωνύμου Πατριαρχείου. Αφού προσκύνησε με ευλάβεια τους Αγίους Τόπους, εισέρχεται στην ιστορική Μονή του Χοτζεβά και γίνεται αδελφός της. Μετά τριετή ενάρετο  βίο στη Μονή αυτή κείρεται το έτος 1890 Μοναχός. Οπλισμένος με την αγιαστική χάρη, το 1894 αποστέλλεται από τον Καθηγούμενο της Μονής στο Άγιον Όρος για να ασκηθεί στην Ιερά Σκήτη της Αγίας Άννης, υπό την καθοδήγηση του Αρχιμανδρίτου Ανθίμου, στην αγιογραφία. Επανέρχεται μετά 3ετίαν στην Ι. Μ. Χοτζεβα και το 1902 προχειρίζεται σε διάκονο και το επόμενο έτος σε πρεσβύτερο. Διατέλεσε επί ένα έτος (1906) εφημέριος της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού, όπου γνωρίζεται με τον Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, τον μετέπειτα καθηγητή του Πανεπιστημίου και Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, έλεγε στον Καλύμνιο φίλο του Γεράσιμο Ζερβό: «Να ξέρεις, Γεράσιμε, ότι ο πατήρ Σάββας είναι άγιος άνθρωπος». Το 1907 επανέρχεται στην Ιερά Μονή Χοτζεβά και ασχολείται, παράλληλα προς την πνευματική ενάσκησή του, με το ευλογημένο εργόχειρο της αγιογραφίας.

 

ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Το 1916, ύστερα από 26 χρόνια στους Αγίους Τόπους επέστρεψε στην Ελλάδα. Έτσι σφραγίζει μια ωραία ασκητική ζωή, πλήρη από πνευματική καρποφορία. Ευρισκόμενος πια στην Ελλάδα αναζητεί νέα γη ασκήσεως. Μετέβη αρχικά στην Πάτμο. Αφού παραμένει επί 2 έτη, πηγαίνει στο Άγιον Όρος, απ΄ όπου κατέρχεται στην Αθήνα για να αγοράσει υλικά αγιογραφίας. Κατά το διάστημα αυτό και μέχρι μεταβάσεώς του στην Αίγινα φαίνεται ότι μετέβη στο ξερονήσι Παραπόλα και στην Ύδρα.  Στην Αθήνα συναντά έναν υποτακτικό του Αγίου Νεκταρίου, ο οποίος τον πληροφορεί ότι τον αναζητεί. Από την Αθήνα, λοιπόν, πηγαίνει στην Αίγινα, όπου διακονεί τον άγιο Νεκτάριο μέχρι την κοίμησή του. Η μετά του αγίου Νεκταρίου συγκαταβίωσή του συνέβαλε στην περαιτέρω πνευματική πρόοδο του οσίου. Γνώρισε την αυστηρά άσκηση του αγίου Νεκταρίου, τους πολέμους των μικρών ανθρώπων, αλλά και την αναμφισβήτητη αρετή του, την παροιμιώδη ταπείνωση και απλότητά του. Είδε τη θεία κοίμησή του με τα έκδηλα σημεία του αγίου μύρου και της ευωδίας, αλλά κυρίως της θαυματουργικής του χάριτος. Εις την Αίγινα παραμένει μέχρι το έτος 1926. Αναχωρει για την Αθήνα, διότι στη Μονή προσέρχεται πολύς κόσμος και ο θόρυβος τον κουράζει. Στην Αθήνα συναντά τον Γεράσιμο Ζερβό, που τον φιλοξενεί στο σπίτι του και τον πείθει τελικά να μεταβεί στην Κάλυμνο.

 ΜΕΤΑΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΜΝΟ. Το ίδιο έτος (1926) φθάνει στην Κάλυμνο, όπου μετά από κάποια έρευνα-περιπλάνηση εγκαταβιώνει οριστικά στην Ιερά Μονή Αγίων Πάντων. Στη Μονή, της οποίας τυγχάνει κτήτορας, είχε ασκητεύσει και ο ενάρετος και διορατικός Ιερομόναχος π. Ιερόθεος Κουρούνης. Εκείνος, προ της κοιμήσεώς του, παρηγορώντας τις λυπημένες αδελφές είπε: «μετ΄ολίγον θα έλθει εδώ ανώτερός μου». Και πράγματι επαληθεύθηκαν τα λόγια του. Ο π. Σάββας, ευθύς μετά την εγκατάστασή του στην Ιερά Μονή των Αγίων Πάντων, κτίζει με τη βοήθεια του Γεράσιμου Ζερβού νέα κελλιά και αρχίζει μία έντονη πνευματική ζωή. Αγιογραφεί, τελεί τα θεία Μυστήρια και τις ιερές Ακολουθίες, εξομολογεί, διδάσκει και με το παράδειγμά του και βοηθά χήρες, ορφανά και φτωχούς. Ζει με ταπείνωση, άσκηση και προσφορά, ώστε το αγγελικό παράδειγμά του να θυμούνται με δάκρυα και συγκίνηση όσοι τον γνώρισαν. 

   ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ. Ήταν επιεικής και εύσπλαγχνος στις αμαρτίες των άλλων, δεν ανεχόταν την βλασφημία και την κατάκριση. Η σκληρή άσκησή του του χάρισε την ευωδία του σώματός του, αλλά και την ασθένεια. Αυτή η ευωδία θα εξέλθει και από το μνήμα του κατά την εκταφή του. Όπως σ΄ όλους τους ανθρώπους του Θεού, έτσι και από τον π. Σάββα δεν έλλειψε «ο σκόλοψ τη σαρκί». Υπέφερε από προστάτη και σοβαρά κοιλιακή πάθηση. Για τον προστάτη έκανε εγχείρηση και θεραπεύτηκε. Όταν του έλεγαν να πάει στην Αθήνα να θεραπευθεί και για το κοιλιακό νόσημα, απαντούσε: «Αυτό, παιδί μου, θα μας σώσει, τίποτε άλλο δεν κάναμε. Αυτό είναι το καλό που θα μας πάει στον Παράδεισο. Ο Θεός είναι μεγάλος». Ο π. Σάββας αγαπούσε όλους τους ανθρώπους και κατέβαλλε προσπάθεια για τη μετάνοιά τους και επιστροφή τους στον Χριστό. Η αγάπη του ήταν ειλικρινής και πηγαία. Ήταν αφιλοχρήματος. Ουδέποτε κρατούσε χρήματα. Από την αγιογραφία και τα μυστήρια ό,τι ελάμβανε τα έδινε στους φτωχούς. Η ζωή του ήταν μία συνεχής κατάσταση αγίας υπακοής. Ο μακάριος, για κάθε πνευματικό πρόβλημα ελάμβανε άνωθεν την πληροφορία. Είχε πολλούς πειρασμούς και χάλασε πολλές παγίδες του διαβόλου. Κάποτε, και συγκεκριμένα μία Καθαρά Δευτέρα, για να μη τελέσει τις ακολουθίες του, τον έκλεισε επί τρεις ημέρες στο κελλί του! Ηταν χαριτωμένος και ευλογημένος από τον Κύριο. Πράος, ανεξίκακος, άδολος, υπάκουος και πονετικός.

 

ΤΟ ΟΣΙΑΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ. Κατά τον τρόπο αυτό εκπλήρωσε τις ημέρες της επί γης πορείας του μέχρι της 7ης Απριλίου 1948, ότε παρέδωσε την αγία του ψυχή στον Κύριο. Περί το τέλος της ζωής του ευρίσκεται σε άκρα περισυλλογή και ιερά κατάνυξη. Επί τρεις ημέρες δεν δέχτηκε κανέναν.     Βρισκόταν πια στο στάδιο της μεγάλης αναχώρησης. Έδωσε τις τελευταίες συμβουλές και ζήτησε την εν Χριστώ αγάπη και υπακοή. Όταν ο επιθανάτιος ρόγχος τον κατέλαβε, ξαφνικά πήρε δυνάμεις, ενώνει τα ευλογημένα χέρια του και χειροκροτεί επανειλημμένα, ενώ από τα χείλη του εξέρχονται οι τελευταίες φράσεις: «Ο Κύριος, ο Κύριος, ο Κύριος». Ηταν η βεβαίωση της θείας πορείας του. Το κύκνειο Άσμα της θεοφιλους ζωής του. Την ώρα εκείνη ολίγες μόνον μοναχές περιέβαλαν μία αγία μορφή, έναν θαυμάσιο αγωνιστή της πίστεως και της ευσεβείας, έναν οικιστή του Παραδείσου. Ο ουρανός γνώρισε τη μετάστασή του και πανηγύριζε. Έτσι, η γη εχάρισε στον ουρανό τον άγιο αυτό βλαστό της και ο ουρανός αποδέχθηκε την ιερά αυτή προσφορά. Όσιε του Θεού πρέσβευε υπέρ ημών των περιλειπομένων!

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

«Θεοτόκος Δεομένη», ρωσική εικόνα του 13ου αιώνα, με πρότυπο
την περίφημη εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών

   ΓΕΝΙΚΑ: Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται ένας ύμνος, για την ακρίβεια ένα Κοντάκιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, προς τιμήν της Θεοτόκου, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά, και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκους σε αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω. Θεωρείται δίκαια ως αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας. Είναι γραμμένος πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του είναι ποιητική, εμπλουτισμένη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα λόγου. Το θέμα του είναι η εξύμνηση της ενανθρώπισης του Θεού μέσω της Θεοτόκου. Ο ύμνος αυτός ονομάζεται «Ακάθιστος» από την όρθια στάση, που τηρούν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας της¹. Οι πιστοί έψαλαν παλαιότερα τον Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, υπό τις συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το 626, όταν ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγείτο εκστρατείας του βυζαντινού στρατού κατά των Περσών, η Βασιλεύουσα πολιορκήθηκε αιφνιδιαστικά, κατόπιν συνεργασίας αντιπερισπασμού με τους Περσες, από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας την απουσία στρατού, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και στις 6 Αυγούστου Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Τη νύχτα της 7ης προς 8η Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Σέργιος, Πατριάρχης Κων/λεως, περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε το λαό. Λίγη ώρα αργότερα, μέσα στη νύχτα, φοβερός ανεμοστρόβιλος, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον αποτελούμενο από ελαφρά μονόξυλα εχθρικό στόλο, ενώ μια αντεπίθεση των αμυνόμενων προξένησε τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους συνεργαζόμενους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία. Την 8η Αυγούστου, η Πόλη είχε πια σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδωσε στη συνδρομή της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε, όρθιο το πλήθος του πιστού λαού έψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ».

ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ: Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο ύμνος είχε συντεθεί νωρίτερα και μάλιστα θεωρείται ότι ψαλλόταν στο συγκεκριμένο ναό στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε έτους. Απλώς, εκείνη την ημέρα ο ύμνος εψάλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο, “Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει”, με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο “Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια”, το οποίο έδωσε δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο στον ως τότε διηγηματικό και περισσότερο δογματικό ύμνο. Σύμφωνα όμως με άλλες πηγές, ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και την σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κων/νου Πωγωνάτου [673], Λέοντος Ισαύρου [717-8] και Μιχαήλ Γ΄[860].

Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ενώ είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο ύμνος ψαλλόταν ως ευχαριστήρια ωδή προς τη Θεοτόκο, την Υπέρμαχο Στρατηγό του Βυζαντινού κράτους, εντούτοις το πρόβλημα της σύνθεσης του Ακάθιστου Ύμνου παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα δυσκολότερα φιλολογικά προβλήματα, καθώς οι μελετητές δεν έχουν ακόμη καταλήξει στο ποιος, πότε και γιατί συνέθεσε τον ύμνο αυτό. Πάντως σε όλα τα χειρόγραφα ο ύμνος φέρεται ως ανώνυμος, ενώ ο Συναξαριστής που τον συνδέει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 626 δεν αναφέρει ούτε το χρόνο σύνθεσης, ούτε τον μελωδό του. Το περιεχόμενό του πάντως απηχεί τις δογματικές θέσεις της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου [431], επομένως ο Ύμνος δεν συνετέθη νωρίτερα από τη χρονιά αυτή. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι από το περιεχόμενό του συνάγεται ότι ο ύμνος αναφέρεται σε κοινό εορτασμό του Ευαγγελισμού και των Χριστουγέννων, εορτές οι οποίες χωρίστηκαν επί Ιουστινιανού [527-565], πράγμα που σημαίνει ότι ο ύμνος γράφτηκε το αργότερο επί Ιουστινιανού. Η ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση όμως αποδίδει τον Ακάθιστο ύμνο στον μεγάλο βυζαντινό υμνογράφο του 6ου αιώνα, Ρωμανό το Μελωδό. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι εκφράσεις του ύμνου, η ποιητική του αρτιότητα και η δογματική του πληρότητα οδηγούν στο Ρωμανό. Μάλιστα, σε κώδικα του 13ου αιώνα, υπάρχει σημείωση, του 16ου, όμως, αιώνα, η οποία αναφέρει τον Ρωμανό ως ποιητή του ύμνου. Η άποψη αυτή, πάντως, αντικρούεται από πολλούς μελετητές που βρίσκουν στη δομή, στο ύφος και το περιεχόμενό του πολλά στοιχεία της μεταρωμανικής εποχής². Μία εκδοχή, η οποία υποστηρίζεται και από τον καθηγητή Βυζαντινής Φιλολογίας Ν. Β. Τωμαδάκη, αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α΄[716-730], ο οποίος έζησε τα γεγονότα της θαυμαστής λύτρωσης της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες το 718, επί Λέοντο Ισαύρου. Η εκδοχή αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι μία λατινική μετάφραση του Ύμνου, που έγινε περί το 800, από το Βενατσιάνο επίσκοπο Χριστόφορο, τον αναφέρει ως δημιουργό του ύμνου³. Μια άλλη εκδοχή, βασίζεται σε μια αχρονολόγητη εικόνα του Ευαγγελισμού στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου της Μονής του Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων, όπου εικονίζεται ένας μοναχός, που κρατάει ειλητάριο, όπου αναγράφεται: “Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη⁴”. Στο κεφάλι του μοναχού αυτού γράφει “ο άγιος Κοσμάς”. Πρόκειται για τον Κοσμά το Μελωδό, ο οποίος έζησε και αυτός τα γεγονότα του 718 [κοιμήθηκε το 752]. Τέλος, αλλοι ερευνητές θεωρούν ότι ο Ύμνος συνετέθη από τον Πατριάρχη Σέργιο [K. Krumbacher, Αικ. Χριστοφιλοπούλου, κ.α.], τον σύγχρονο με την πολιορκία Γεώργιο Πισίδη, τον Ιερό Φώτιο, τον Απολινάριο τον Αλεξανδρέα, τον Μητροπολίτη Νικομήδειας Γεώργιο Σικελιώτη, κ.ά. Πάντως με βεβαιότητα, οι ειρμοί του Κανόνα του Ακάθιστου Ύμνου είναι έργο του Ιωάννου Δαμασκηνού, ενώ τα τροπάρια του Ιωσήφ Ξένου του Υμνογράφου.

Φορητή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνιώτισσας, που οι Σταυροφόροι 
έκλεψαν από τη ρημαγμένη Κωνσταντινούπολη το 1204 και μετέφεραν
στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας το 1204

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 “οίκους”, στροφές δηλαδή, οι οποίοι είναι δύο ειδών. Οι περιττοί (Α-Γ-Ε., κ.τ.λ.), που είναι εκτενείς, αποτελούνται από δεκαοκτώ στίχους. Οι πέντε πρώτοι περιλαμβάνουν τη διήγηση, οι δώδεκα επόμενοι αποτελούν χαιρετισμούς, οι οποίοι απευθύνονται προς την Θεοτόκο και ο δέκατος όγδοος είναι το εφύμνιο “χαίρε νύμφη Ανύμφευτε”. Οι άρτιοι οίκοι (Β-Δ-Ζ, κ.τ.λ..), που είναι σύντομοι, αποτελούνται μόνο από πέντε στίχους διήγησης και το επίσης σύντομο εφύμνιο “Αλληλούια”. Γενικό θέμα του ύμνου είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Με πηγές του την Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας, ο Ακάθιστος Ύμνος περιγράφει τα ιστορικά γεγονότα, αλλά προχωρεί και σε θεολογική και δογματική ανάλυσή τους. Ο πρώτοι δώδεκα οίκοι του (Α έως Μ) αποτελούν το ιστορικό μέρος, όπου εξιστορούνται τα γεγονότα από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου μέχρι την Υπαπαντή. Οι τελευταίοι δώδεκα (Ν-Ω) αποτελούν το θεολογικό ή δογματικό μέρος, στο οποίο ο μελωδός αναλύει θεολογικές και δογματικές προεκτάσεις της Ενανθρώπισης του Κυρίου και το σκοπό της, που είναι η σωτηρία των πιστών. Ο μελωδός βάζει στο στόμα του αρχαγγέλου, του εμβρύου Προδρόμου, των ποιμένων, των μάγων και των πιστών τα 144 συνολικά “Χαῖρε” προς τη Θεοτόκο, που αποτελούν ποιητικό εμπλουτισμό του χαιρετισμού του Γαβριήλ “Χαῖρε Κεχαριτωμένη”, που αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς⁵.

konstntinosa.oikonomou@gmail.com

1Διαβάζουμε στο Συναξαριστή: “ὀρθοστάδην τότε πᾶς ὁ λαὸς κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην τὸν ὕμνον τῇ τοῦ Λόγου Μητρὶ ἔμελψαν καὶ ὅτι πᾶσι τοῖς ἄλλοις οἴκοις καθῆσθαι ἐξ ἔθους ἔχοντες, ἐν τοῖς παροῦσι τῆς θεομήτορος ὀρθοὶ πάντες ἀκροώμεθα”.

2. Αν. Φιλιππίδης, Ιστορική αναδρομή στα χρόνια του Ακαθίστου, περιοδικό Παρέμβασις, Μάρτιος 2006 και Θ. Σαμαράς, Ο Ακάθιστος Ύμνος, εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα», Κομοτηνή, 9/3/2001

3. Εκεί γράφει ο Χριστόφορος: “Incipit Hymnus de Sancta Dei Genetrice Maria, Victoriferus atque Salutatorius, a Sancto Germano Patriarcha Constantinopolitano”.

4Αυτό είναι η αρχή του α΄ οίκου του Ακάθιστου Ύμνου.

5. Λουκάς α΄28.

Η γαστριμαργία κι η λαιμαργία: Ταυτίζονται; +ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η γαστριμαργία κι η λαιμαργία: Ταυτίζονται; +ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

«Θεός μεν γαρ αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι δούλοις»

   

Hieronymus Bosch, Allegory of Gluttony and Lust

ΟΡΙΣΜΟΣ: Γαστριμαργία είναι η κατανάλωση ποσότητας φαγητού μεγαλύτερης της απαραίτητης, ενώ λαιμαργία η τάση προς φαγητά που προσφέρουν απόλαυση ή η κατανάλωση φαγητού αποκλειστικά για ευχαρίστηση. Το ρήμα μαργαίνω σημαίνει κατέχομαι από μανία και μάργος λέγεται ο μανιώδης. Όταν καταλαμβάνει κάποιον η μανία να γεμίσει την γαστέρα (κοιλιά) του, αυτό λέγεται γαστριμαργία (γαστήρ + μαργαίνω). Όταν η εκ του φαγητού προερχομένη ηδονή αφορά το λαιμό (τη γεύση), τότε λέγεται λαιμαργία (λαιμός + μαργαίνω). Οι Πατέρες της Εκκλησίας λένε ότι αυτά τα πάθη είναι προθάλαμος άλλων σαρκικών παθών (το γεμάτο στομάχι δημιουργεί νέες σαρκικές επιθυμίες). Το πάθος εμφανίζει δύο κύριες μορφές: μπορεί ν' αποβλέπει στην ποιότητα των τροφών, οπότε πρόκειται για την αναζήτηση εύγευστων, εκλεκτών εδεσμάτων, που προετοιμάζονται επιμελώς (γκουρμέ)· μπορεί ν' αποβλέπει στην ποσότητα των εδεσμάτων και τότε πρόκειται για επιθυμία να τρώγει κάποιος πολύ. Στην πρώτη περίπτωση είναι η ηδονή της γεύσης το κατεξοχήν ζητούμενο και επιθυμητό, ενώ στη δεύτερη πρόκειται γενικά για την ηδονή της κοιλίας και των οργάνων της πέψης. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις υπάρχει αναζήτηση ενός συγκεκριμένου τύπου σωματικής ηδονής. Άρα η γαστριμαργία μπορεί να ταξινομηθεί μεταξύ των «παθών του σώματος».

   Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: Η ψυχολογία αρνείται κατηγορηματικά να αποδώσει την υπερκατανάλωση φαγητού ή ποτού - και κατ' επέκταση τις διατροφικές διαταραχές και την παχυσαρκία - αποκλειστικά στην ελεύθερη βούληση. Η επιστήμη διατείνεται ότι η παχυσαρκία, στη Δύση, προωθείται από ένα «παχυσαρκογόνο» περιβάλλον που ενθαρρύνει την υπερβολική κατανάλωση φαγητού (θερμίδων), ενισχύοντας την άποψη ότι παχυσαρκία και βουλιμία είναι είδος νόσου. Το πόσο διαθέσιμο ή το πόσο φθηνό είναι το φαγητό, το αν έχουμε εύκολη πρόσβαση σε καταστήματα έτοιμου φαγητού, ακόμη και το πόσο μεγάλες είναι οι μερίδες, όλα φαίνονται να επηρεάζουν το βάρος και ενδεχομένως τη διατροφική συμπεριφορά μας. Η θεωρία της περιβαλλοντικής ευθύνης πρεσβεύει πως όταν κάποιος έχει φίλο ή σύντροφο που είχε πάρει παραπανίσια κιλά μέσα σε μια χρονική φάση, είχε και ο ίδιος περισσότερες πιθανότητες να αυξήσει το βάρος του την επόμενη χρονική φάση. Η «μεταδοτικότητα» αυτή αποδίδεται σε κοινωνικούς παράγοντες - δηλαδή ποιο θεωρείται αποδεκτό βάρος και ποιες είναι οι κρατούσες διατροφικές συμπεριφορές. Επιστήμονες του Εργαστηρίου Μπρουκχέιβεν (ΗΠΑ) παρατήρησαν ότι ο εγκέφαλος των βουλιμικών ανθρώπων διαθέτει λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης και παρουσιάζει αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές που συνδέονται με το στόμα και τη γλώσσα. Το εύρημα θα μπορούσε να σημαίνει ότι στους ανθρώπους αυτούς το κύκλωμα της ανταμοιβής υπολειτουργεί κάνοντάς τους να επιζητούν περισσότερη απόλαυση στο φαγητό, αλλά και το ... ακριβώς αντίθετο: ότι δηλαδή η ροπή τους προς τη συγκεκριμένη απόλαυση επέφερε μεταβολές στα εγκεφαλικά τους δίκτυα.

Η ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: “Άλλο πράγμα είναι το να φάγει τις δια να ικανοποιήση την φυσικήν ανάγκην και άλλο να φάγει δια να δοκιμάση την εκ του φαγητού ηδονήν. Ο σκοπός δια τον οποίον τρώγει τις είναι εκείνος ο οποίος δημιουργεί την αμαρτίαν.”, τονίζει ο Δωρόθεος (Γαζής). Η λαιμαργία, κατά τους Πατέρες, είναι “επιθυμία του εσθίειν για την ηδονή”, και γαστριμαργία η “ακράτεια του στόματος και της κοιλίας”. Η γαστριμαργία, όμως, δεν προέρχεται άμεσα από τις ανάγκες του σώματος, γιατί συχνά η επιθυμία υπερβαίνει την ανάγκη, ιδιαίτερα στην περίπτωση της βουλιμίας. Έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε τη γαστριμαργία και ως ψυχικό πάθος. Ο Μάξιμος Ομολογητής την ονομάζει “εμπαθή λογισμό”, διότι “το σώμα παρεμβαίνει μόνο ως όργανο πραγμάτωσης της επιθυμίας της ψυχής” (Συμεών Νέος Θεολόγος). Κανείς των Πατέρων δεν πιστεύει ότι η τροφή είναι ακάθαρτη ώστε να οδηγεί στη θεώρηση της γαστριμαργίας ως πάθους, άλλωστε: «ου το εισερχόμενον εις το στόμα κοινοί τον άνθρωπον» (Ματθ. ιε΄ 11), και «παν κτίσμα Θεού καλόν, και ουδέν απόβλητον μετά ευχαριστίας λαμβανόμενον» (Α' Τιμ. δ΄4). Άρα το πάθος της γαστριμαργίας δεν έγκειται στην τροφή ή στην ποιότητά της, αλλά στον τρόπο και το σκοπό της πράξης. Η τροφή δόθηκε από το Θεό στους ανθρώπους με συγκεκριμένο σκοπό. Συνιστά διαστροφή να την θέτει ο άνθρωπος στην υπηρεσία άλλων σκοπών. «Τα βρώματα δια δύο αιτίας εκτίσθη: τροφής ένεκα και θεραπείας” (Ισαάκ Σύρος). Κατά το Θεολόγο Γρηγόριο, ο άνθρωπος κάνει παρά φύση χρήση της τροφής όταν τη χρησιμοποιεί για απόλαυση και ηδονή. Έτσι ο άνθρωπος, αναζητώντας πρώτα την απόλαυση, μετακινεί την επιθυμία τροφής και ηδονής, πριν από την επιθυμία του Θεού, αποστρεφόμενος και στερούμενος της ηδονής των ανώτερων πνευματικών αγαθών. Η γαστριμαργική διάθεση είναι ειδωλολατρική, διότι οι άνθρωποι που παραδίνονται σ' αυτή έχουν «θεόν την κοιλίαν» (Φιλιπ. γ΄ 19). «Θεός μεν γαρ αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι δούλοις», σημειώνει ο Γρηγόριος Παλαμάς. Πράγματι, μέσω αυτής της διάθεσης, ο άνθρωπος καθιστά υπαρξιακό κέντρο του, την αίσθηση της γεύσης, υποδουλώνοντας το πνεύμα του. Η τροφή γίνεται αντικείμενο σημαντικής μέριμνας και, ακραία, σχεδόν αποκλειστικής, αμελώντας αυτό που έπερεπε να απασχολεί πρωταρχικά. Ο ίδιος ο Χριστός μας δίνει το παράδειγμα της φυσιολογικής διάθεσης και στάσης, όταν ευχαριστεί τον Πατέρα πριν μοιράσει την τροφή στα πλήθη που Τον περιβάλλουν (Ματθ. ιε΄36, κ.α.). Ο Απόστολος Παύλος επιβεβαιώνει ότι ο Θεός δημιούργησε τις τροφές για να λαμβάνονται «μετά ευχαριστίας» (Α' Τιμ. δ΄ 3), συμβουλεύοντας: «Είτε ουν εσθίετε είτε πίνετε είτε τι ποιείτε, πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε» (Α' Κορ. ι΄ 31). Για τον γαστρίμαργο οι τροφές αποβαίνουν γι' αυτόν “αρχή θανάτου” (Ισαάκ Σύρος), έστω κι αν πιστεύει ότι εξασφαλίζει τη ζωή του μ' αυτές. Έτσι το πάθος της γαστριμαργίας - λαιμαργίας εμφανίζεται σοβαρότερο απ' όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά.

   Ορισμένοι Πατέρες βλέπουν στη λαιμαργία την πηγή του προπατορικού αμαρτήματος (Ιωάννης Σιναϊτης, Κασσιανός, Ισαάκ Σύρος). Πραγματικά, τρώγοντας από τον απαγορευμένο καρπό, ο Αδάμ θέλησε ν' απολαύσει, έξω από το Θεό, το βρώμα που “συμβολίζει και αντιπροσωπεύει τον αισθητό κόσμο καθ΄ ολοκληρία” (Μάξιμος Ομολογητής). Η γαστριμαργία αποκόπτει τον ανθρώπο από την κοινωνία του με το Θεό. Η βαρύτητα του πάθους αποκαλύπτεται από το γεγονός ότι είναι ένας από τους πειρασμούς που ο Διάβολος υπέβαλε στο Χριστό στην έρημο. Με την απόκρουση του πειρασμού, ο Χριστός, ως ο Νέος Αδάμ, αποκαθιστά την κοινωνία που ο πρώτος Αδάμ είχε διακόψει μεταξύ ανθρώπου και Θεού. Με το λόγο «ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ' επί παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος Θεού» (Ματθ. δ΄ 4), απελευθερώνει την υποταγμένη στην τυραννία του πάθους ανθρωπότητα. Η γαστριμαργία αξιολογείται από τους Πατέρες ως νόσος, αφροσύνη και μανία (Θεοδώρητος Κύρου, Μάξιμος), όχι μόνο λόγω της διαθέσης που αποκαλύπτει, αλλά και εξαιτίας των πολυάριθμων παθολογικών συνεπειών. Εκτός του ότι η γαστριμαργία αποξενώνει τον άνθρωπο από τον Θεό, ταυτόχρονα θέτει σε κίνδυνο την σωματική υγεία του. Οι πατέρες παρατηρούν ότι η ασωτία στις τροφές στερεί το νου από την “ενέργεια και την οξύτητα” (Μ. Βασίλειος), τον βαραίνει, τον “βυθίζει σε κατάσταση σκότους” (Ισαάκ Σύρος), χαύνωσης, “αναισθησίας και ύπνου” (Ισαάκ Σύρος), συνέπειες που αντανακλώνται στην ψυχή καθολοκληρία. «Υπό πλήθους βρωμάτων βαρούμενον το σώμα δυσκίνητον τον νουν απεργάζεται» (Διάδοχος Φωτικής). Μια τέτοια κατάσταση δυσχεραίνει την πτήση του νου στα πνευματικά, τον “δυσκολεύει την προσευχή” γινόμενη “πρόξενος ακηδίας” (Ισαάκ Σύρος).

   ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Η γαστριμαργία – λαιμαργία φαίνεται μικρό πάθος, όμως “διά της θυρίδος” που αυτή ανοίγει, εισέρχονται στην πάσχουσα ψυχή πλήθος άλλων παθών. O Aγιος Ιωάννης της Κλίμακος προσωποποεί τη γαστριμαργία που λέει: «Υιός μου πρωτότοκος, πορνείας υπουργός· δεύτερος, σκληρότης καρδίας· o ύπνος τρίτος· θάλασσα λογισμών, κύματα μολυσμών, βυθός αγνώστων και αρρήτων ακαθαρσιών εξ εμού εκπορεύονται. Εμαί θυγατέρες οκνηρία, πολυλογία, ευτραπελία, αναισθησία, αιχμαλωσία [στα πάθη], καύχηση, θρασύτης, φιλοκοσμία, (...) και συμφοραί απροσδόκητοι, αις απελπισία, η πάντων χαλεπωτέρα».

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

70 χρόνια πριν, σαν σήμερα: Η ίδρυση της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών 1.4.1955 Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

70 χρόνια πριν, σαν σήμερα: 

Η ίδρυση της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών 1.4.1955 + ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

   

Εβδομήντα χρόνια πριν! Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η οργάνωση Ελλήνων της Κύπρου, έδρασε την περίοδο 1955-9 για την απελευθέρωση του μαρτυρικού νησιού από το βρετανικό ζυγό και την Ένωση με την Ελλάδα. Στρατιωτικός αρχηγός ήταν ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής. Πολιτικός αρχηγός της ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Η ΕΟΚΑ υποστηρίχθηκε από το σύνολο του λαού και του πολιτικού κόσμου της Ελλάδας, πλην ΚΚΕ¹. Η έναρξη του αγώνα, την 1η Απριλίου σηματοδοτήθηκε με επίθεση σε κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και στο βρετανικό στρατόπεδο Αμμοχώστου. Η δραστηριότητα συνεχίστηκε με επιθέσεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ενέδρες σε βρετανικά οχήματα και εκτελέσεις Βρετανών, και Κυπρίων συνεργατών των Βρετανών. Η δραστηριότητα της ΕΟΚΑ έληξε την 24η/12/1959 με τη συμφωνία της Ζυρίχης. Τελικά η ανεξαρτησία, αλλά όχι η Ένωση, κηρύχθηκε στις 15/8/1960. Η αρχή είχε γίνει αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Η ένωση με την Ελλάδα ήταν ο απώτερος στόχος. Αν και η ανεξαρτησία έφερε προσωρινά ειρήνη στο νησί, εντούτοις το νέο Σύνταγμα απαγόρευε την ένωση της Κύπρου με άλλο κράτος και κάθε πιθανή διχοτόμηση. Καθιστούσε εγγυήτριες δυνάμεις την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βρετανία. Η Βρετανία κατάφερε, μέσω της συμφωνίας, να διατηρήσει στρατιωτικές βάσεις στο νησί μειώνοντας τον βαθμό ανεξαρτησίας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτές οι περιοχές μετατράπηκαν αργότερα με βρετανική μονομερή απόφαση σε κτήση του βρετανικού στέμματος [sic!] και όχι απλώς βάση (κάτι σαν το Γιβραλτάρ)!

Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Η συνεισφορά της Εκκλησίας στην προσπάθεια ήταν καθοριστική. Η οργάνωση ΟΧΕΝ ήταν ο προθάλαμος εισόδου στην ΕΟΚΑ και πολλοί αγωνιστές ξεκίνησαν από εκεί. Τη μεταλαμπάδευση της εξέγερσης στους νέους, είχε αναλάβει η ΑΝΕ («Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ»). Με “παράνομες” προκηρύξεις καθώς και το έντυπο «Εγερτήριον Σάλπισμα» βοήθησε στη διάδοση του ιδεολογικού υποβάθρου της εξέγερσης. Στις 15/1/1950, η Εθναρχούσα Εκκλησία Κύπρου πραγματοποίησε Δημοψήφισμα, στο οποίο ο Ελληνικός Κυπριακός λαός ψήφισε την Ένωση με την Ελλάδα, σε ποσοστό 95,7%. Οι Άγγλοι, όμως, τήρησαν αρνητική στάση. Στις 28/7/1954, ο Υφυπουργός Αποικιών, Χένρυ Χόπκινσον, ανέφερε “η Κύπρος έχει στρατηγική αξία, και γι' αυτό ουδέποτε θα τύχει αυτοδιάθεσης”. Η Ελλάδα, το 1954, ζήτησε από τον ΟΗΕ την «Εφαρμογήν της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών, στην περίπτωσιν του λαού της Κύπρου». Στις 17/12/1954, η Γ.Σ. του Ο.Η.Ε. απέρριψε την αίτηση!!! Στις 9/3/1956, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, από το οποίο θα μετέβαινε στην Αθήνα, για συνομιλίες με την Ελληνική Κυβέρνηση. Την ίδια μέρα συνελήφθησαν και οι: Μητροπολίτης Κερύνειας, Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Όλοι εξορίστηκαν σε μια άλλη αποικία της ''Γηραιάς Αλβιόνος'', τις Σεϋχέλλες.

 

 ΗΡΩΩΝ ΠΑΝΘΕΟΝ: Στις 10 Μαΐου 1956 πρωτοποτίστηκε το δέντρο της λευτεριάς! Οι: Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου απαγχονίστηκαν στις φυλακές Λευκωσίας, για τη δράση τους, ως μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Ενταφιάστηκαν στις κεντρικές φυλακές. Εκεί, αργότερα, θα ταφούν άλλα έντεκα μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Στις 9/8/1956 απαγχονίζονται οι: Ανδρέας Ζάκος, Χαρίλαος Μιχαήλ και Ιάκωβος Πατάτσος. Άλλοι τρεις αγωνιστές απαγχονίζονται στις 21/9, οι: Μιχαήλ Κουτσόφτας, Ανδρέας Παναγίδης και Στέλιος Μαυρομάτης. Ακολούθησε η θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου (3/3/1957), στη μονή Μαχαιρά, όταν οι Άγγλοι έριξαν βενζίνη κι εμπρηστικές βόμβες στο κρησφύγετό του, οπότε ο ήρωας έγινε ολοκαύτωμα. Ξημερώματα της 14ης Μαρτίου 1957 απαγχονίστηκε ο 19χρονος μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Στις 5/7/58, οι Άγγλοι συνέλαβαν ένα παιδί, στο Αυγόρου, και πυροβόλησαν εναντίον αμάχων του χωριού. Φονεύθηκαν οι: Παναγιώτης Ζαχαρία και Λουκία Παπαγεωργίου, έγκυος μητέρα έξι παιδιών. Στις 2/9/1958, στο Λιοπέτρι, Άγγλοι στρατιώτες περικύκλωσαν τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. Οι: Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού και Χρήστος Σαμαράς, έπεσαν νεκροί. Στις 19 Νοεμβρίου 1958, οι Άγγλοι σκότωσαν και τον Κυριάκο Μάτση, στο Κάτω Δίκωμο.

   

ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΠΟΥΣ: Ο αγώνας εξερράγη στις 0.30" το πρωί της lης Απριλίου 1955. Η Κύπρος μετατράπηκε σε ηφαίστειο, τρομάζοντας τους αποικιοκράτες. Τα γαλανόλευκα λάβαρα υψώθηκαν παντού. Ολόκληρο το νησί έγινε μια απέραντη γαλανόλευκη σημαία. Κι η ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε από πολεμικά τροπάρια του Γένους και εμβατήρια ξεσηκωμού. Το έθνος ξύπνησε, θυμήθηκε την Αγία Λαύρα, το εθνικό όνειρο θέριεψε παίρνοντας σάρκα και οστά. Εκείνη την πρώτη νύχτα χτύπησε η ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου στη Δεκέλεια. με αποστολή να προκαλέσουν διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος σ' όλο το νησί. Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα "Αστραπή" ανατίναξαν το Ραδιοφωνικό σταθμό. Πρώτος νεκρός ο Μόδεστος Παντελή. Ο ήρωας πέθανε από ηλεκτροπληξία επιχειρώντας καταστροφή ηλεκτροφόρων καλωδίων. Την 1η Απριλίου 1955, η Κύπρος ξύπνησε αναστατωμένη πριν χαράξει η αυγή. Η αναστάτωση σύντομα έδωσε τη θέση της στον ενθουσιασμό. Το πανηγύρι άρχιζε. Κι ο Διγενής κυκλοφορούσε την προκήρυξή του: “Με την βοήθειαν τού θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "'Η τάν ή επί τάς". Είναι καιρός να δείξωμεν, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας (...)” Αρχικά η ΕΟΚΑ ιδρύθηκε με σκοπό τη διενέργεια μικρής εκτάσεως στρατιωτικών επιχειρήσεων, κυρίως δολιοφθοράς σε αγγλικούς στόχους στην Κύπρο, για δημιουργία θορύβου που θα υποβοηθούσε τις πολιτικές ενέργειες του Μακαρίου για τη λύση του Κυπριακού ζητήματος. Στη συνέχεια, μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων του Μακαρίου με τον κυβερνήτη Χάρτιγκ (αρχές 1956), της εξορίας του πρώτου από τον δεύτερο (9/3/1956) και των μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων του Χάρτιγκ κατά της ΕΟΚΑ, η οργάνωση αναμετρήθηκε ανοιχτά με τους Βρετανούς. Νέος κυβερνήτης ανέλαβε ο Χιού Φούτ, που ζητά να συναντηθεί με τον Γρίβα. Το Κυπριακό ζήτημα συζητείται σε πολλά παρασκηνιακά επίπεδα. Συγχρόνως εκδηλώθηκε μεγάλης κλίμακας οργανωμένη επίθεση των Τουρκοκυπρίων κατά των Ελληνοκυπρίων και των περιουσιών τους σε άμεση συνέργεια με τους Βρετανούς!! H ΕΟΚΑ τότε ξανάρχισε τη δράση της, ενώ επαναλαμβάνονταν μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις των Βρετανών κατά της ΕΟΚΑ. Λίγες εβδομάδες αργότερα, συνεχίζονται οι επιθέσεις των Τουρκοκυπρίων, τους οποίους τώρα κτυπά η ΕΟΚΑ. Οι Άγγλοι με την πολιτική τους δημιουργούν στην Κύπρο συνθήκες διακοινοτικής διαμάχης. Τελικά ο αγώνας έμεινε ημιτελής: η Κύπρος ανεξάρτητη, όμως διχοτομημένη και αδικαίωτη στον αγώνα για Ένωση.

   

ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Οι θυσίες του κυπριακού Ελληνισμού δεν ευοδώθηκαν. Το νησί, εξ αιτίας συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων και λαθών των ελληνικών κυβερνήσεων, έμεινε εκτός ελληνικού κράτους. Τα διδάγματα, όμως, οι αγώνες και οι θυσίες των νέων της Ε.Ο.Κ.Α. αποτελούν παρακαταθήκες πάνω από το εφήμερο, το ιδιοτελές και τη νεοελληνική φιλαυτία μας. Ο ίδιος ο Ελληνισμός της Κύπρου συνεχίζει και σήμερα να διαπνέεται από την ίδια ηρωική παρακαταθήκη κι όποτε χρειάστηκε έμεινε σταθερά πιστός στη μνήμη των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, απορρίπτοντας σχέδια τύπου Ανάν, δείχνοντας απίστευτη γενναιότητα απέναντι στο βόρειο κατακτητή γείτονά της, τολμώντας να αντιταχθεί ακόμη και σε τρόικες, παραδειγματίζοντας τη Μητέρα Πατρίδα.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ 1. ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΑΚΕΛ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ: Ο Ριζοσπάστης γράφει στη στήλη «Σαν σήμερα»: «1955: Έναρξη του ένοπλου αγώνα της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), που στόχο είχε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Είχε έντονο αντικομμουνιστικό και εθνικιστικό χαρακτήρα. Επικεφαλής ήταν ο Γ. Γρίβας (που στην Κατοχή έδρασε ως αρχηγός της αντικομμουνιστικής οργάνωσης Χ), ενώ τη συγκατάθεσή του είχε δώσει και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Στο στόχαστρό της βρέθηκαν Τουρκοκύπριοι, αλλά και συνδικαλιστές, μέλη και στελέχη του ΑΚΕΛ. Η δράση της συντέλεσε στην έξαψη του εθνικιστικού μίσους»!!
Δηλαδή ο Αγώνας ενός σκλαβωμένου τμήματος του Ελληνισμού, για την ενσωμάτωσή του στον εθνικό κορμό δεν μπορεί κατά τους δογματιστές κομμουνιστές να έχει ως δεδομένο τον Εθνικιστικό του χαρακτήρα...

 2.  Τόσο το ΚΚΕ όσο και το ΑΚΕΛ όχι μόνο στάθηκαν ενάντιοι στον Αγώνα της ΕΟΚΑ, αλλά φρόντισαν από τη μία πλευρά να χαρακτηρίσουν «βαρελότους» και «τρακατρούκες» τους σκληροτράχηλους Μαχητές της, ενώ από την άλλη ως κοινοί ρουφιάνοι από τον ραδιοφωνικό σταθμό «η φωνή της αλήθειας», που έδρευε στη Μόσχα, φρόντισαν να πληροφορήσουν τους Βρετανούς ιμπεριαλιστές, ότι πίσω από το ψευδώνυμο του Διγενή κρυβόταν ο Γεώργιος Γρίβας. Οι Τουρκοκύπριοι «που βρέθηκαν στο στόχαστρο» της ΕΟΚΑ [όπως αναφέρουν οι ινστρούχτορες της ακελικής καθοδήγησης],  ήταν οι αστυνομικοί βασανιστές που είχαν επιστρατεύσει οι Άγγλοι αποικιοκράτες για να ξυλοφορτώσουν βάναυσα τον Κυπριακό Λαό, ο οποίος διαδήλωνε υπέρ της Ένωσης και συμπαρατασσόταν στο πλευρό της ΕΟΚΑ. Είναι χαρακτηριστικό πως  Ακόμα και ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα είχε υποκλιθεί μπροστά στο μεγαλείο των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ και εμπνεύστηκε από τις τακτικές της για το δικό του αντάρτικο.

Το ΑΚΕΛ αν και εκείνη την περίοδο στήριζε τον αγώνα για Ένωση με την Ελλάδα, εναντιώθηκε στον αγώνα της ΕΟΚΑ και κατηγορήθηκε ότι συνεργαζόταν με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες (Ιντελιτζενς Σερβις) για να τον σαμποτάρει. Την προδοσία του Κυπριακού αγώνος κατήγγειλε η ίδια η ΕΟΚΑ με το βιβλίο της «Η κομμουνιστική ηγεσία του Κυπριακού αγώνος». Στην σελίδα 44 αναφέρει «Και ενώ αί Κυπριακαί Αρχαί ζαλισμέναι από τον αιφνιδιασμόν της 1ης Απριλίου προσπαθούν ματαίως να βρούν ποιοί οι πρωτεργάται και αρχηγοί του κινήματος, ο αρχηγός του ΚΚΕ Ζαχαριάδης εις την ραδιοφωνικήν εκείνην ομιλίαν του, αποκαλύπτει διά πρώτη φοράν είς τους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή. Και το ακελικόν όργανον "Ν. Δημοκράτης" έσπευσε να δημοσιεύση την ομιλίαν εκείνην δια να μεταδοθή και εν Κύπρω παντού η προδοσία».[1] Αποτέλεσμα της στάσεως των κομμουνιστών ήταν το αγγλικό BBC (εκπομπή 29 Αυγούστου 1956) να επαινή το ΑΚΕΛ, διότι: «Με φυλλάδια του αντιτίθεται εις την ΕΟΚΑ και ζητεί συνέχισιν της εκεχειρίας και την ειρήνευσιν [...] πράγμα που δεικνύει ότι το ΑΚΕΛ έχει συναίσθησιν των επιθυμιών του λαού».[1] Επίσης οι κομμουνιστές με έγγραφο της Κεντρικής Γραμματείας του ΑΚΕΛ (Σεπτέμβρης 1955) καλούν τους Κυπρίους «να σαμποτάρουν τον έρανον υπέρ των πολιτικών κρατουμένων [...] διότι τα χρήματα, προωρίζοντο διά την αγοράν όπλων της εγκληματικής ΕΟΚΑ».[1] Το ΑΚΕΛ αμφισβητεί αυτές τις κατηγορίες και αμφισβητεί ότι τα μέλη του που σκοτώθηκαν από την ΕΟΚΑ ήταν όντως προδότες. Περισσότερα από 30.000 αγγλικά στρατεύματα χρησιμοποιήθηκαν για να καταστείλουν την εξέγερση ενώ σκοτώθηκαν 104 άτομα. Σύμφωνα όμως με άλλες εκτιμήσεις λέγεται ότι ο αριθμός αυτός ήταν τριπλάσιος.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ, 40΄ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ: 

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. Αποτέλεσμα της στάσης των κομμουνιστών ήταν το αγγλικό BBC (29/8/1956) να επαινεί το ΑΚΕΛ, διότι: «Με φυλλάδια του αντιτίθεται εις την ΕΟΚΑ και ζητεί συνέχισιν της εκεχειρίας και την ειρήνευσιν πράγμα που δεικνύει ότι το ΑΚΕΛ έχει συναίσθησιν των επιθυμιών του λαού»! Ακόμη η ΕΟΚΑ στο βιβλίο: «Η κομμουνιστική ηγεσία του Κυπριακού αγώνος», καταγγέλει στη σελίδα 44: «Και ενώ αί Κυπριακαί Αρχαί ζαλισμέναι από τον αιφνιδιασμόν της 1ης Απριλίου προσπαθούν ματαίως να βρούν ποιοί οι πρωτεργάται και αρχηγοί του κινήματος, ο αρχηγός του ΚΚΕ Ζαχαριάδης εις ραδιοφωνικήν ομιλίαν του, αποκαλύπτει διά πρώτη φοράν είς τους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή. Και το ακελικόν όργανον "Ν. Δημοκράτης" έσπευσε να δημοσιεύση την ομιλίαν δια να μεταδοθή και εν Κύπρω παντού η προδοσία». Δες σχετικά: Nancy Crawshaw, The Cyprus Revolt