Εικονίζοντας τη συκοφαντία ή Μελετώντας τον πίνακα του Απελλή + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα

 

Εικονίζοντας τη συκοφαντία 

ή Μελετώντας τον πίνακα του Απελλή + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα

   

Ο συκοφάντης σκοτώνει την τιμή ενός ανθρώπου, ενώ ο φονιάς τη ζωή, αλλά επειδή η τιμή είναι ανώτερη της ζωής, η κακολογία είναι σοβαρότερη, διότι ο φονιάς σκοτώνει με κίνδυνο της ζωής του ζωντανούς, ενώ ο συκοφάντης με ένα λόγο, ακινδύνως, “σκοτώνει” ζωντανούς και πεθαμένους [Σωκράτης].

Η ΣΥΚΟΦΑΝTΙΑ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ: Ο Σόλων, στην αρχαία Αθήνα, είχε νομοθετήσει απαγόρευση εξαγωγής αγροτικών προϊόντων στις άλλες πόλεις κράτη, εξαιρώντας το ελαιόλαδο. Μεταξύ των προϊόντων αυτών ήταν και τα σύκα. Όποιος ενημέρωνε τους άρχοντες για αυτούς που έβγαζαν παράνομα σύκα από την Αττική, αυτός ονομαζόταν συκοφάντης και η πράξη του συκοφαντία.

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΑΣ: Ο Σωκράτης έλεγε για τη συκοφαντία, ή κακολογία καλύτερα, μιας και τότε δε χρησιμοποιούνταν ο όρος συκοφαντία για τις διαβολές, πως ο κακόλογος σκοτώνει την τιμή ενός ανθρώπου, ενώ ο φονιάς τη ζωή, αλλά επειδή η τιμή είναι ανώτερη της ζωής, η κακολογία είναι σοβαρότερη, διότι ο φονιάς σκοτώνει με κίνδυνο της ζωής του ζωντανούς, ενώ ο κακόλογος με ένα λόγο, ακινδύνως, “σκοτώνει” ζωντανούς και πεθαμένους. Ο κυνικός Διογένης συνέκρινε συκοφάντες και κόλακες: “Απ΄ τα άγρια θηρία το χειρότερο δάγκωμα το κάνει ο συκοφάντης, από τα ήμερα ο κόλακας”. Συκοφάντης δεν είναι μόνο αυτός που “πρωτοσπέρνει” το ψεύδος αλλά και οι “πολλαπλασιαστές” του. Όταν κάποιος είπε στον Αίσωπο πως λένε για εκείνον τρομερά πράματα και άρχισε να τα εξιστορεί, εκείνος απάντησε: “Δολοφόνοι δεν είναι οι κατασκευαστές μαχαιριών, αλλά οι χρήστες αυτών. Έτσι και τώρα. Δε με κακολογούν οι συκοφάντες, αλλά εσύ που χρησιμοποιείς τις συκοφαντίες τους”. Ο τραγικός Μένανδρος έγραψε: “Όποιος πιστεύει στις συκοφαντίες, είναι κακός στο χαρακτήρα, ή έχει μυαλό μικρού παιδιού”. Ο Καντ δείχνει αισιόδοξος δίνοντας μια διέξοδο στα θύματα της συκοφαντίας: “Έχε υπομονή, οι συκοφαντίες δεν έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής. Η αλήθεια είναι παιδί του χρόνου, δεν θα αργήσει να εμφανιστεί να σε δικαιώσει.” Αντίθετα ο Ρενάν, υπολογίζοντας ιδιαίτερα τη διαβρωτική της δύναμη, έλεγε: “Μπορούμε να σωθούμε από το δηλητήριο της έχιδνας, αλλά όχι και από εκείνο της συκοφαντίας.”

Ο ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΑ: “Η άγνοια είναι τρομερό πράγμα και αιτία πολλών κακών για τους ανθρώπους. Σα μια αχλύ που σκεπάζει τα πράγματα και αμαυρώνει την αλήθεια. Σαν να περιπλανιέμαστε στο σκοτάδι άλλοτε σκοντάφτουμε κάπου χωρίς λόγο, άλλοτε προσπερνάμε αυτό που δεν έπρεπε και αυτό που βρίσκεται κοντά μας και μπροστά στα πόδια μας, δεν το βλέπουμε. Αντίθετα, εκείνο που βρίσκεται εντελώς μακριά μας, φοβόμαστε ότι θα μας δημιουργήσει πρόβλημα. (Ομιλώ...) για τις ψεύτικες διαβολές. Εξ αιτίας τους οικογένειες έχουν αναστατωθεί, πόλεις καταστράφηκαν, πατεράδες εξοργίστηκαν εναντίον των παιδιών τους, αδέλφια μεταξύ τους, παιδιά εναντίον των γεννήτορων τους και εραστές εναντιών των αγαπημένων τους..”

Η ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΑΠΕΛΛΗ: Ο ζωγράφος Απελλής ο Εφέσιος, υπήρξε θύμα συκοφαντίας. Είχε διαβληθεί ότι συμμετείχε στη συνομωσία του Θεοδώτα στην Τύρο κατά του Πτολεμαίου της Αιγύπτου, ενώ ο Απελλής δε γνώριζε την Τύρο ούτε τον Θεοδότα. Όμως κάποιος ανταγωνιστής του, ο Αντίφιλος, ζηλοφθονώντας την τέχνη του, κατήγγειλε στον Πτολεμαίο ότι κάποιος είδε τον Απελλή στην Φοινίκη να συντρώγει με τον Θεοδότα και σε όλο το δείπνο του μιλούσε μυστικά στο αυτί. Ακόμη, ισχυρίστηκε πως η αποστασία της Τύρου προέκυψε κατόπιν συμβουλής του Απελλή. Ο Πτολεμαίος ταράχτηκε τόσο από τη διαβολή, ώστε δεν σκέφτηκε ούτε το πιο λογικό: ότι ήταν ανταγωνιστής του ο διαβάλλων και ότι ο Απελλής δεν ήταν σε θέση να κάνει τέτοια προδοσία. Επιπλέον δεν σκέφτηκε πως δεν είχε λόγο να το κάνει, αφού ήταν ευεργετημένος από αυτόν και έχαιρε γενικής εκτίμησης. Έτσι αμέσως εξεμάνη και άρχισε να φωνάζει κραυγάζοντας κατάρες για τον “αχάριστο, επίβουλο συνωμότη”. Και αν δεν μιλούσε κάποιος από τους παρόντες, που, αγανακτώντας με την αναισχυντία του Αντίφιλου, πως κάνεναν Θεοδώτα δεν συνάντησε ο άνθρωπος, θα τον είχε σκοτώσει. Ο Πτολεμαίος τότε συνήλθε και ντράπηκε τόσο πολύ με αυτά που έγιναν, ώστε δώρισε στον Απελλή 100 τάλαντα και τον Αντίφιλο τον έκανε δούλο του. Ο Απελλής κράτησε στη μνήμη του το περιστατικό και αναπαρέστησε εικαστικά τη συκοφαντία.

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΙΝΑΚΑ: Είναι ένας πίνακας ζωγραφικής του Ιταλού αναγεννησιακού ζωγράφου Σάντρο Μποτιτσέλι, (1494-5), που βρίσκεται στο μουσείο Ουφίτσι Φλωρεντίας. Ο Μποτιτσέλι άντλησε το θέμα του από τον πίνακα του καλλιτέχνη της ελληνιστικής περιόδου Απελλή, όπως το περιγράφει ο Λουκιανός. Η περιγραφή του Λουκιανού, μιας και το πρωτότυπο δε διασώθηκε, είναι αρκούντως κατατοπιστική. Στον δικό του πίνακα, ο αναγεννησιακός ζωγράφος διατήρησε σκηνικό και μορφές της περιγραφής. Δεξιά απεικονίζεται καθιστός σε υπερυψωμένο θρόνο, εντός ανοικτής αίθουσας, ένας βασιλιάς, με μεγάλα γαϊδουρίσια αυτιά, τείνοντας το χέρι του στη Συκοφαντία, που φαίνεται να πλησιάζει. Δίπλα στο βασιλιά βρίσκονται δύο γυναίκες, η Άγνοια και η Υποψία, που ψιθυρίζουν στα μεγάλα (ευήκοα στην καχυποψία) αυτιά του βασιλιά, πράγμα που υπονοεί την ανοησία του (γαϊδουρινά αυτιά). Η Συκοφαντία, πλησιάζοντας εξ αριστερών, είναι μια όμορφη γυναίκα, που έχει κάτι πάνω της που υπονοεί απάτη και παρόρμηση. Στο αριστερό χέρι κρατά δαυλό (που τα φέρνει όλα στο “φως”), ενώ με το δεξί τραβά έναν νέο από τα μαλλιά. Εκείνος υψώνει τα χέρια στον ουρανό επικαλούμενος θεούς να υπερασπιστούν την αθωότητά του. Τη Συκοφαντία καθοδηγεί ένας χλωμός άντρας με διαπεραστικά μάτια, παραμορφωμένος, και αποστεωμένος σαν από ασθένεια. Είναι ο Φθόνος. Δυο άλλες κοπέλες, η Μοχθηρία κι η Απάτη, ενθαρρύνουν τη Συκοφαντία, στολίζοντάς την. Πιο πίσω με πένθιμα πέπλα και ξέπλεκα μαλλιά, έρχεται η Μετάνοια. Κοιτά δακρυσμένη πίσω της, περιμένοντας την Αλήθεια. Η Αλήθεια γυμνή, όπως πρέπει να είναι πάντα η αλήθεια καθώς δεν έχει να κρύψει τίποτα, δείχνει τον ουρανό ελπίζοντας σε θεία παρέμβαση. Είναι πανέμορφη, αντίθετα με τη Μετάνοια, που είναι ηλικιωμένη και θλιμμένη, με φθαρμένα ρούχα.

Η ΑΝΩΘΕΝ ΣΟΦΙΑ: Το να σηκώνει κανείς το σταυρό της συκοφαντίας είναι άθλος. Η συκοφαντία είναι μέγας πόνος για τον συκοφαντούμενο και φοβερή δοκιμασία για την πνευματική του υπόσταση. Ο Άγιος Χρυσόστομος έλεγε: “Δεν υπάρχει τίποτε πιο αφόρητο για όσους υφίστανται την οδύνη της συκοφαντίας, γιατί η συκοφαντία είναι πραγματικά δάγκωμα για την ψυχή.” Γι' αυτό και ο προφητάνακτας Δαβίδ έλεγε προς τον Κύριο: «Λύτρωσέ με από τις συκοφαντίες των ανθρώπων και θα φυλάξω τις εντολές σου». Για τους Πατέρες, συκοφαντία είναι ακόμη οι ανακρίβειες, οι υπερβολές, οι εύκολες κρίσεις και κατακρίσεις, που ασύστολα διατυπώνονται από μερικούς για οποιονδήποτε πέφτει στην κριτική τους, που καταντούν δυσφημιστικές και συκοφαντικές για το πρόσωπο του πλησίον. Ο συκοφαντούμενος θα αντιμετωπίσει την προσβολή στο πρόσωπό του με υπομονή, σιωπή, ταπείνωση και προσευχή, χωρίς να καλλιεργεί εκδικητικότητα για τον συκοφάντη, φροντίζοντας, κι αυτό είναι το δυσκολότερο μα είναι Μίμηση Χριστού, να βοηθήσει και τον άνθρωπο που τον αδικεί, να καταλάβει το σφάλμα του και να διορθωθεί. Ο Μ. Βασίλειος απαντώντας σε συκοφαντίες μιας αιρετικής της έγραψε: “Προτιμώ από τους γήινους δικαστές, να περιμένω τον Ουράνιο, που ξέρει να υπερασπίζεται κάθε είδους αδικία καλύτερα από τον καθένα.” Ο συκοφάντης, όταν ιδίως μας συκοφαντεί για θέματα πίστης, γίνεται αίτιος για να πάρουμε μεγάλη Χάρη, κι αυτό το δηλώνει ο ίδιος ο Κύριος: “ Μακάριοι είσθε όταν σας μισήσουν, ... σας χλευάσουν και δυσφημήσουν το όνομά σας εξαιτίας του Υιού του ανθρώπου. Να χαίρεσθε και να αγάλλεσθε (...) γιατί θα είναι μεγάλος ο μισθός σας που θα λάβετε στον Ουρανό.”

ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Ο λαός λέει πολύ σοφά για τα συκοφαντούμενα θύματα: “Τα καρποφόρα δέντρα πετροβολούνται”, ενώ με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο δημιουργός του Γκιούλιβερ, ο ψυχογράφος Ιωνάθαν Σουίφτ: “Η συκοφαντία χτυπάει τους άξιους, όπως τα σκουλήκια ρίχνονται επάνω στα καλύτερα φρούτα.” Όμως, σε τελική ανάλυση, ο συκοφάντης αναφύεται από κακή προαίρεση, ζηλοτυπία, μνησικακία, ενώ συκοφαντία είναι η εκδίκηση των ανάνδρων! Μια σύγχρονη οσιακή μορφή, ο γέροντας Ιωσήφ Βατοπαιδινός έλεγε: “ Η συκοφαντία είναι το απαισιότερο φάσμα του μίσους και το οδυνηρότερο τραύμα γι' αυτόν που την υφίσταται. Η συκοφαντία είναι αμυντικό όπλο της κατωτερότητας. Επειδή δεν μπορεί να σκεπάσει τη γύμνωση και ευτέλειά της, προσπαθεί να αμαυρώσει αυτούς που βρίσκονται ψηλότερα για να δικαιωθεί, όπως νομίζει.”

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Καταλαλιά και κατάκριση + ΒΙΝΤΕΟ Κων/νου Αθ. Οικονόμου δασκάλου -συγγραφέα

 

Καταλαλιά και κατάκριση + ΒΙΝΤΕΟ

Κων/νου Αθ. Οικονόμου δασκάλου -συγγραφέα

 

 ΤΑ “ΦΙΛΤΡΑ” ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ: Κάποτε, ενώ ο Σωκράτης βάδιζε στην Αγορά, κάποιος γνωστός, τού ανακοίνωσε ότι έχει να του πει κάτι σημαντικό για κάποιον μαθητή του. Ο Σωκράτης του ζήτησε, να κάνουν πρώτα το τεστ της “τριπλής διύλισης”. “Τριπλή διύλιση;” ρώτησε απορώντας εκείνος. “Ναι, πριν πεις τι άκουσες γι΄αυτόν, θα ήθελα να φιλτράρουμε αυτό που θα μου πεις. Το πρώτο, λοιπόν, φίλτρο είναι της αλήθειας. Είσαι σίγουρος ότι αυτό που πρόκειται να μου πεις είναι αλήθεια;” “Όχι ακριβώς, απλά το άκουσα και…”, ψέλλισε ο συνομιλητής του. Κι ο Σωκράτης συνέχισε: “Μάλιστα. Άρα δεν έχεις ιδέα αν αυτό που θα μου πεις είναι αλήθεια ή ψέματα. Ας δοκιμάσουμε το δεύτερο φίλτρο, αυτό της καλοσύνης. Αυτό που πρόκειται να πεις για τον μαθητή μου είναι κάτι καλό;” “Καλό; Όχι· το αντίθετο μάλλον”, απάντησε θορυβημένος εκείνος. “Άρα”, είπε ο Σωκράτης, “θέλεις να πεις κάτι κακό γι΄αυτόν, αν και δεν είσαι καθόλου σίγουρος ότι είναι αλήθεια.” Ο γνωστός του έσκυψε το κεφάλι από αμηχανία. “Παρόλα αυτά”, πρόσθεσε ο μεγάλος φιλόσοφος, “μπορείς ακόμα να περάσεις τη δοκιμασία γιατί υπάρχει και το τρίτο φίλτρο, της χρησιμότητας. Είναι αυτό που θέλεις να μου πεις γι' αυτόν κάτι που μπορεί να μου φανεί χρήσιμο (ωφέλιμο);” “Όχι· δεν νομίζω.”, απάντησε ο “πληροφοριοδότης”. “Άρα, λοιπόν, αφού αυτό που θα μου πεις δεν είναι ούτε αλήθεια ούτε καλό ούτε ωφέλιμο, γιατί θα πρέπει να το ακούσω;”, κατέληξε ο Σωκράτης. Κι εκείνος έφυγε ντροπιασμένος, παίρνοντας ένα καλό μάθημα.

ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ “ΥΛΙΚΟ” ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ: Με την κακολογία συκοφαντούμε ανθρώπους, τους διασύρουμε εξευτελίζοντάς τους, έχοντας δηλητήριο μίσους και ζηλοφθονίας, χωρίς να υπολογίζουμε ότι αυτό μειώνει την υπόληψη κάποιων ανθρώπων. Με την καταλαλιά φανερώνει κανείς ελαττώματα του αδελφού του. Μέ την κατάκριση καταδικάζει τα φανερά. Δεν υπάρχει ποτέ καταλαλιά που να γίνεται από ευθύτητα καρδίας. Το πάθος της φιλοκατηγορίας είναι αφύσικο ακόμα και από την πλευρά της Ψυχολογίας γιατί στρέφεται κατά άλλου χωρίς προσδοκία κέρδους για τον φιλοκατήγορο, και το μόνο που επιτυγχάνει είναι η “μείωση” αυτού που κατηγορεί, σε αντίθεση με άλλες πράξεις, π.χ. την κλοπή, όπου ο διαπράττων στερεί κάτι από κάποιον, αλλά το κερδίζει ο ίδιος. Με την καταλαλιά-κακοήθες κουτσομπολιό έχει δαιμονικό κέρδος παρά ανθρώπινο: την εξουδένωση του πλησίον.

ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ: Κατά έναν άλλο ορισμό η καταλαλιά, η κατάκριση και η εξουδένωση είναι τρία στάδια της ίδιας κακότητας. Έτσι: Καταλαλιά είναι η διάδοση με λόγια αμαρτιών και σφαλμάτων του πλησίον. Με τη διάδοση αυτή, κάποιος «καταλαλεί», μιλάει εμπαθώς, εναντίον κάποιου, σχετικά με υπαρκτό ή ανύπαρκτο - και τότε πρόκειται για συκοφαντία - αμάρτημά του. Κατάκριση είναι η κατηγορία κατά του ίδιου ανθρώπου, λέγοντας ότι αυτός είναι ψεύτης, οργίλος, κλέφτης, κατακρίνοντας τη διάθεση της ψυχής του, βγάζοντας γενικά συμπέρασματα. Και αυτό είναι πολύ κακό. Γιατί είναι άλλο να πει κανείς ότι κάποιος οργίστηκε και άλλο να πει ότι κάποιος είναι οργίλος βγάζοντας γενικό συμπέρασμα. Ο Κύριος λέει για τους κατακρίνοντες: «υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκὸν εκ του οφθαλμού σου, και τότε διαβλέψεις εκβαλείν το κάρφος το εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου.” (Λουκ. στ΄ 42). Βαρύτερο παράπτωμα από την κατάκριση είναι η εξουδένωση, όταν, όχι μόνον κατακρίνει κανείς κάποιον, αλλά και τον εκμηδενίζει, αποστρεφόμενος αυτόν σαν κάτι αηδιαστικό.

Η ΑΝΩΘΕΝ ΣΟΦΙΑ: Στην Παλαιά Διαθήκη διαβάζουμε: «Τόν καταλαλούντα λάθρα τον πλησίον αυτού, τούτον εξεδίωκον» (Ψλμ. ρ΄ 5). Η Καινή Διαθήκη λέει: «εν ω γαρ κρίνεις τον έτερον, σεαυτόν κατακρίνεις», ενώ αλλού ο ίδιος ο Κύριος τονίζει: «εν ώ κρίματι κρίνετε, κριθήσεσθε» (Ματθ. ζ' 2). Ο Μάξιμος ο Ομολογητής προσθέτει: “Δεν είναι, αλήθεια, ν' άπορει ο άνθρωπος όταν οι άνθρωποι, αφαιρούν το δικαίωμα του Υιού να κρίνει και, σαν άναμάρτητοι, κρίνουν οι ίδιοι καταδικάζοντας ο ένας τον άλλον;” Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, τονίζει πως για όσα αμαρτήματα κατηγορήσαμε τον πλησίον θα πέσουμε και εμείς στα ίδια. Ακόμη γράφει: Για την προέλευσή της: “Καταλαλιά, ἀποκύημα μίσους. Λεπτὴ νόσος, κεκρυμμένη και λανθάνουσα βδέλλα, αγάπης εκδαπανώσα και εξαφανίζουσα αίμα· αγάπης υπόκρισις· καρδίας ρύπου και βάρους πρόξενος· αφανισμός αγνείας.” Ο Ιωάννης πιστεύει ότι η κατάκριση: “είναι αναιδής αρπαγή του δικαιώματος του Θεού, και όλεθρος της ψυχής αυτού που κατακρίνει”, δίνοντας στο πάθος προέλευση φαρισαϊκή. Για την ωφέλεια της αποφυγής της κατάκρισης διηγείται το Γεροντικό: “Ενας μοναχός σ' ένα Κοινόβιο, αμελής στα πνευματικά, έπεσε βαριά άρρωστος. Κι ενώ βρισκόταν στην επιθανάτια κλίνη, έχαιρε. Στους συμμοναστές του, που απορούσαν για την παρησσία του, διευκρίνισε: “Ήμουν πάντα αμελής στα πνευματικά, όμως ένα πράγμα τήρησα με ακρίβεια: Δεν κατέκρινα ποτέ μου άνθρωπο. Γι'αυτό σκοπεύω να πω στο Δεσπότη Χριστό, όταν παρουσιαστώ: «Συ, Κύριε, είπες, μη κρίνετε, ίνα μη κριθείτε», κι ελπίζω ότι δεν θα με κρίνει αυστηρά”. Κι ο ηγούμενος του απάντησε με θαυμασμό: “Πήγαινε ειρηνικά στα αιώνιο ταξίδι σου, αδελφέ. Εσύ κατόρθωσες, χωρίς κόπο να σωθείς”. Αλλού διαβάζουμε για έναν γέροντα που κρίνοντας για κάποιο σφάλμα έναν αδελφό του είχε πει: “πολύ άσχημα έκανε”. Όταν αυτός ο αδελφός πέθανε, Άγγελος Κυρίου πήγε στο γέροντα κρατώντας την ψυχή εκείνου λέγοντας: “Αυτός που κατέκρινες, πέθανε. Που ορίζεις να τον κατατάξω;” “Ήμαρτον”, εφώναξε ένδακρυς ο Γέροντας. Και έκτοτε παρακαλούσε καθημερινά το Θεό νά του συγχώρησει εκείνη την αμαρτία, ενώ δεν τόλμησε μέχρι τέλους της ζωής του να κατακρίνει άνθρωπο.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η κακολογία εδρεύει στην υποκριτική αγάπη. Έτσι κρίνουμε κάποιον, δήθεν, για να τον διορθώσουμε. Όμως με την κατάκριση γινόμαστε εμπαθείς, ενώ το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να κοροϊδεύουμε τον πλησίον μας χαιρέκακα, εισερχόμενοι έτσι στο “τέναγος” του παραλόγου πάθους της καταλαλιάς. Η καταλαλιά και η κατάκριση αντιμετωπίζονται υποκαθιστώνται με την αγάπη και τη συμπόνοια προς τον πλησίον διότι “η αγάπη σκεπάζει πλήθος αμαρτιών” (Α' Πέτρ. δ΄8.). Ο φιλοκατήγορος δε σταματά στη ζημιά που κάνει στον εαυτό του, αλλά περνά τις κακολογίες και σε άλλους “ενημερώνοντάς” τους για “γεγονότα” ή υποψίες, βάζοντας στην καρδιά των ακροατών αμαρτίες. Αν όμως ό εμπαθής άνθρωπος είχε αγάπη, η ίδια η αγάπη θα σκέπαζε κάθε σφάλμα. Ο πατήρ Παϊσιος τόνιζε: “Όταν δεν έχεις αγάπη, δεν βλέπεις με επιείκεια τα λάθη των άλλων, οπότε τους ταπεινώνεις μέσα σου και τους κατακρίνεις.” Άρα η λύση είναι μόνο η αγάπη. Λέει πάλι ο άγιος των καιρών μας: “Μην κρίνετε κανέναν. Ο πονηρός παρακινεί τους ανθρώπους να κάνουν αταξίες, και βάζει λογισμούς σε άλλους, για να κρίνουν και να κατακρίνουν, και έτσι νικάει και τους μεν και τους δε. Και αυτοί μεν που νικούνται και κάνουν αταξίες, αισθάνονται μετά ενοχή και μετανοούν, ενώ οι άλλοι που κατακρίνουν δικαιώνουν τον εαυτό τους, υπερηφανεύονται και καταλήγουν στην ίδια πτώση με τον πονηρό, την υπερηφάνεια.”

ΑΥΤΟΜΕΜΨΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΗ: Οι άγιοι πώς αγίασαν; Είχαν στραφεί στον εαυτό τους και έβλεπαν μόνον τα δικά τους πάθη. Με αυτοκριτική και αυτομεμψία, καθάρισαν τους ψυχικούς οφθαλμούς και έφτασαν να βλέπουν καθαρά και βαθιά. Έβλεπαν τον εαυτό τους κάτω απ’ όλους τους ανθρώπους θεωρώντας τους καλύτερους από τον εαυτό τους. Είχαν αποκτήσει διάκριση, ώστε να δίνουν στους άλλους ελαφρυντικά δικαιολογώντας τους. Οι Πατέρες λένε πως πρέπει, μιμούμενοι τους αγίους, να βλέπουμε με πόνο αυτόν που σφάλλει. Ας σκεφτόμαστε το παρελθόν του ανθρώπου, τις ευκαιρίες που του δόθηκαν να καλλιεργήσει τον εαυτό του και τις αναξιοποίητες ευκαιρίες που είχαμε εμείς. Αυτό θα μας φέρει σε κατάνυξη και θα ταπεινωθούμε βλέποντας πως δεν ανταποκριθήκαμε, στις δωρεές που μας δόθηκαν. Τότε, κατά τους Πατέρες, θα νοιώσουμε μόνο αγάπη και πόνο για τον αδελφό που δεν είχε τις δικές μας ευκαιρίες και θα προσευχηθούμε γι' αυτόν.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Η κενοδοξία Προς άγραν ... δόξης! του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα + ΒΙΝΤΕΟ

 

                            Προς άγραν ... δόξης! Η κενοδοξία 

                                + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα

 

 “Κενόδοξος” σημαίνει αυτός που δεν έχει ουσιαστικά στόχους στη ζωή του, ο κυνηγός εφή-μερων και πρo-σκαιρης δόξας, ενώ “ματαιόδοξος”, αυτός που επιδιώκει να γίνεται αντι-κείμενο θαυμασμού, ο χαρακτηριζόμενος από έπαρση.

  ΜΟΡΦΕΣ: Η κενοδοξία ή ματαιοδοξία ως πάθος, πηγή πολλών ψυχικών νόσων, εμφανίζεται με δύο μορφές-βαθμίδες. Η πρώτη αναφέρεται στην επινόηση τρόπων ανόδου του ατόμου με σκοπό την αποκόμιση ωφελημάτων. Είναι αλαζονική επίδειξη για αγαθά που πιστεύει ότι κατέχει. Εκδηλώνεται με την επιθυμία να αποσπά θαυμασμό, επαίνους, κολακείες. Ο ματαιόδοξος καυχάται για αγαθά που έχουν σαρκική και γήινη φύση. Από την κατοχή αυτών αναμένει την ανθρώπινη δόξα, όπως ένα παιδί καμαρώνει για καινούρια παπούτσια, ή ρούχα. Ο ματαιόδοξος καυχάται ακόμη για δωρεές που η φύση του έχει χορηγήσει, όπως ομορφιά, φωνή, παράστημα, μυώνες αλλά και ρούχα, κοσμήματα, κ.ά. Κενοδοξία δηλώνει ακόμη η επίδειξη νοητικών αρετών, (ευφυία, μνήμη, γνώση). Η κενοδοξία οδηγεί τον άνθρωπο σε έπαρση, ναρκισσισμό και επιθυμία επίτευξης κοινωνικής ανέλιξης.

Το δεύτερο είδος-στάδιο της κενοδοξίας τροφοδοτείται από επιθυμία φήμης για πνευματικά και “κρυμμένα” αγαθά. Ο ματαιόδοξος αυτοκαυχάται ή περιγράφει αρετές ή αγώνες, έχοντας σκοπό θαυμασμό και επαίνους. Ακόμη και όταν ο άνθρωπος μάχεται διάφορα πάθη, πολιορκείται από τη δεύτερη βαθμίδα της κενοδοξίας. «Πνεύμα κενοδοξίας χαίρει, ορών πληθυνομένην αρετήν» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος). Η κενοδοξία μπορεί να καταλαμβάνει μόνη της τη θέση όλων των υπόλοιπων παθών, διαθέτοντας ασυνήθιστη δύναμη, ενώ καθίστανται ιδιαίτερα δύσκολες η εντόπιση και η καταπολέμησή της. Καθετί είναι δυνατόν ν' αποτελέσει αφορμή ματαιοδοξίας: «χαλεπόν διαφυγείν τον της κενοδοξίας λογισμόν· ο γαρ ποιείς εις καθαίρεσιν αυτού τούτο αρχή σοι κενοδοξίας ετέρας καθίσταται» (Ευάγριος). Υπό την επιρροή τής κενοδοξίας, η άσκηση αποδεικνύεται ανώφελη, ενώ οι εμφανιζόμενες αρετές είναι απατηλές και τα χαρίσματα φαινομενικά¹. Ο άνθρωπος εισπράττει ηδονή από την κενοδοξία και η ηδονή τον προσκολλά ισχυρότερα στο πάθος. Για να εξακολουθήσει να τη λαμβάνει, πράττει οτιδήποτε. Οι Πατέρες θεωρούν την κενοδοξία μανιώδη νόσο. Ο Απόστολος Παύλος διδάσκει ότι η αυτοκαύχηση είναι αφροσύνη (Β' Κορ. ιβ΄ 11), σημειώνοντας ότι ο δαίμονας της κενοδοξίας καταλαμβάνει την ψυχή, οδηγώντας το νου σε σύγχυση μέχρι παραφοράς.

ΠΑΘΟΣ: Η παθολογικότητα της κενοδοξίας, οφείλεται στη διαστροφή της φυσιολογικής στάσης με την εκτροπή από το «κατά φύσιν» στο «παρά φύσιν». Η τάση του ανθρώπου προς τη δόξα είναι θεόσδοτη, αλλά επρόκειτο για θεία καύχηση που προοριζόταν να λάβει μέσω της ένωσής του με το Θεό και όχι για «καύχησιν κατά σάρκα» (Β' Κορ. ια΄ 18). «Φύσει τη ψυχή το δόξης επιθυμείν, αλλά της άνω», (Ιωάννης Σιναϊτης). Άλλωστε: «Ο καυχώμενος εν Κυρίω καυχάσθω» (Α' Κορ. α΄ 31). Η δόξα-καύχηση που ο άνθρωπος δέχεται από το Θεό με μετοχή στη δόξα Του (Ωριγένης), αντιστοιχεί στο σκοπό της ανθρώπινης φύσης που ο Θεός μας προέσφερε. Με την απομάκρυνσή του από το Θεό, ο άνθρωπος σταμάτησε να τείνει προς την “εκ φύσεως” δόξα. Επιθυμεί τη δόξα, διεστραμμένη, στον αισθητό κόσμο, μετατρέποντάς την σε “παρά φύσιν”. Βρίσκει υποκατάστατα πνευματικής δόξας, που έχασε, στην κοσμική, «κατά σάρκα» δόξα. Όμως και αλλιώς η κενοδοξία συνιστά φυσική διαστροφή. Η «φύση» περιλαμβάνει όλα τ' αγαθά, που ο άνθρωπος έλαβε από το Θεό: έμφυτες ή επίκτητες ιδιότητές, αρετές, υλικά αγαθά. Χρησιμοποιώντας αυτά για τη δική του δόξα, αντί να τα θέτει στη διακονία της θείας δόξας, ο κενόδοξος, «νόθον την αρετήν καθίστησι» (Άγιος Μάξιμος).

ΨΕΥΔΗΣ ΕΙΚΟΝΑ: Η κενοδοξία, ως μανία, βυθίζει τον άνθρωπο σε απάτη, ψευδαίσθηση, παραλήρημα. Ο Νικήτας Στηθάτος, διαπιστώνει ότι αποκαλύπτει διακοπή πίστης στο Θεό και προσκόλληση στον κόσμο, διότι ο ματαιόδοξος πιστεύει στους ανθρώπους των οποίων επιζητεί εκτίμηση και επαίνους. Ο κενόδοξος αγνοεί την αληθινή αξία των πραγμάτων, αποδίδοντας σ' αυτά σημασία, που ουσιαστικά δεν έχουν. Ενεργεί σα να είχαν απόλυτη και μόνιμη αξία, ενώ είναι κατεξοχήν πρόσκαιρα. Το ίδιο το όνομα της κενο-δοξίας φανερώνει το χαρακτήρα της: μάταιος, άδειος, άστατος, όπως ο κόσμος, που η μορφή του περνά και φεύγει (Β' Κορ. ζ΄ 31). Η ματαιοδοξία από τον κόσμο αντλεί την τροφή της, ενώ ο προφήτης Ησαΐας την χαρακτηρίζει άνθος του χόρτου (Ησ. Μ΄ 6-7), ασταθές όνειρο χωρίς διάρκεια. «Τί εστι τα ανθρώπινα πράγματα; Τέφρα και κόνις, ωσεί χνους κατά πρόσωπον ανέμου, καπνός και σκιά, όναρ και μύθος, άνεμος και αήρ χαύνος απλώς διαρρέων, πτερόν ουχ ιστάμενον, ρεύμα παρατρέχον», (Ιωάννης Χρυσόστομος). Φαίνεται ότι ο κενόδοξος έχει αίσθηση για τον κόσμο αντίστροφη της πραγματικής, σαν τον κόσμο των ειδώλων, που περιγράφει ο Πλάτων, εκδηλώνοντας ψευδαισθητική αυτογνωσία, αποδίδοντας στον εαυτό του ανύπαρκτες αρετές, ενώ δε βλέπει πάθη, που τον έχουν καταλάβει. Αυταπατάται καυχώμενος για αρετές που ίσως διαθέτει, θεωρώντας τον εαυτό του πηγή και ιδιοκτήτη των αρετών. Όμως, μόλις ο άνθρωπος αρχίσει να καυχάται για αρετές του, παύει να είναι ενάρετος, εξαιτίας της καύχησης, ενώ αυτοεπαινείται τον για πνευματικό πλούτο που δεν κατέχει πλέον. Όσοι ενεργούν για να δοξασθούν από τους ανθρώπους έχουν ήδη λάβει την αμοιβή τους, λέγει ο Κύριος προσθέττοντας: «Ουαί όταν καλώς υμάς είπωσι πάντες οι άνθρωποι» (Λουκ. στ΄ 26).

ΗΔΟΝΗ ΚΑΙ ΟΔΥΝΗ: Ο Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σημειώνει για τη δοξομανία: «τυραννικόν το πάθος και συνεχώς ενοχλούν». Ο Αγιος Μάρκος ο Ερημίτης παρατηρεί: «Όταν ίδης λογισμόν, ανθρωπίνην σοι δόξαν υπαγορεύοντα, γίνωσκε σαφώς ότι αισχύνην σοι κατασκευάζει». Η τύρβη του κενόδοξου για επαίνους, πολλαπλασιάζεται όταν η κενοδοξία δεν ικανοποιείται. Τότε ο ματαιόδοξος μη θαυμασόμενος, οδηγείται στο αντίθετο αποτέλεσμα. «Κενοδοξία αντί τιμής πολλάκις ατιμίας εγένετο πρόξενος» (Αγιος Ιωάννης Κλίμακος). Αντί επαίνων, ο κενόδοξος έλκει μίσος, φθόνο και ζήλεια, γεννά κριτικές και σαρκασμούς, ιδιαίτερα όταν η ματαιοδοξία του εκδηλώνεται με λόγια του. Τέτοια κατάσταση φέρνει στον άνθρωπο οδύνη, θλίψη στα όρια της κατάθλιψης και αγωνία στα όρια του άγχους, καθώς στερείται την αναμενόμενη ηδονή, ενώ αντιμετωπίζει και την επιθετικότητα άλλων. Με την έμπνευσή της κενοδοξίας, ο άνθρωπος φαντάζεται κάθε είδους ιδιότητες, αρετές, αγαθά, “οραματιζόμενος” τον εαυτό του μέτοχο νοερών καταστάσεων που αξίζουν εγκωμιαστικής αναγνώρισης. Παθολογική συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι η απόσπασή του από την πραγματικότητα, ο περιορισμός της δράσης στα απαραίτητα και η παράλυση του δυναμισμού, ωσότου φτάσει η ψυχή του σε κατάσταση νάρκωσης. Η διαδικασία της φαντασίωσης προσφέρει ευνοϊκό έδαφος στο δαίμονα της κενοδοξίας, που συνηθίζει να επιτίθεται την ώρα της προσευχής, (Παλλάδιος). Τα αποτελέσματα της κενοδοξίας είναι πολλά. Οδηγεί στον πνευματικό θάνατο, τυφλώνει το νου (Μάρκος Ερημίτης), ταράσσει (Ισαάκ Σύρος), καταστρέφει αρετές (Μακάριος Αιγυπτιος) καθιστώντας τις πνευματικές προσπάθειες άχρηστες. Μέσω της κενοδοξίας, ο άνθρωπος διαστρέφει τις προσπάθειές του από το φυσιολογικό σκοπό κάνοντάς τις υπηρέτες τής δικής του δόξας. Η απώλεια των καρπών τής άσκησης οδηγεί στη δημιουργία κατάστασης οδύνης, αντί ηδονής, στην ψυχή του. Αυτή, στερούμενη τα πολυτιμότερα αγαθά και την πνευματική απόλαυση, που εισέπραττε, βρίσκεται κενή, εγκαταλελειμμένη, ταραγμένη, βιώνοντας μόνιμα έλλειψη ικανοποίησης, γιατί, η ηδονή από την κενοδοξία προσφέρει παροδικό “γέμισμα”, βυθίζοντάς την στην απογοήτευση και την πικρία.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: Η κενοδοξία γεννά την υπερηφάνια, της οποίας είναι μητέρα, καθώς και των συνδεόμενων παθών: βλασφημίας, κατάκρισης, φιλαρχίας, σκληροκαρδίας, μνησικακίας και ζήλειας. Γεννιούνται επιπλέον από αυτή: υποκρισία, μωρολογία, φιλαργυρία, πλεονεξία, λύπη (Κλίμαξ), απιστία (Εφραίμ Σύρος). «Τα μετά ταραχής και κενοδοξίας γινόμενα των δαιμόνων εστί», λέει ο Αγιος Ιωάννης Γάζης. Εάν οι δαίμονες δεν την εισάγουν στην ψυχή, επωφελούνται ωστόσο από την παρουσία της στην ψυχή, ώστε να την υποδουλώσουν στην καταστροφική τους δράση. “Ώσπερ διά θυρίδος τινός σκοτεινής εισπηδώντες τας ψυχάς διαρπάζουσιν», (Διάδοχος Φωτικής). Όποιος δέχεται μέσα του το πάθος αυτό εκπληρώνει το θέλημα του διαβόλου, για να καταλήξει τελικά να γίνει σκλάβος και παιχνίδι του.

Konsatntinosa.oikonomou@gmail.com

1Jean Claude Larchet, Θεραπευτική των πνευματικών νοσημάτων, Εκδόσεις "Αποστολική Διακονία Μετάφραση: ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΟΥΛΑΣ

Το βίντεο εδώ:

Απληστία +ΒΙΝΤΕΟ “Οράτε καὶ φυλάσσεσθε απὸ πάσης πλεονεξίας” του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου – συγγραφέα

 

Ο λύκος σκοτώνει δέκα πρόβατα και τρώει ένα!   Απληστία   +ΒΙΝΤΕΟ

“Οράτε καὶ φυλάσσεσθε απὸ πάσης πλεονεξίας”

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου – συγγραφέα

 

  ΓΕΝΙΚΑ: Η λέξη παράγεται από το στερητικό «α» και το «πληστός» (πλήρης). Άπληστος σημαίνει πλεονέκτης, ακόρεστος, ανεκπλήρωτος επιθυμιών. «Επιθυμώ», σημαίνει αναδύω εκ του θυμικού της ψυχής μια θερμή ανάγκη. Ακολουθεί η «βούληση» που οδηγεί στο «θέλω και μπορώ». Η απληστία είναι παράλογη επιθυμία απόκτησης περισσότερων υλικών αγαθών από τα αναγκαία ή δικαιούμενα. Πηγάζει από υπέρμετρο εγωισμό, ανικανοποίητη τάση συσσώρευσης πλούτου, ή από ανασφάλεια και φοβίες. Η απληστία είναι «αμαρτία όταν κανείς θυσιάζει αιώνιες αξίες για ν’ αποκτήσει εφήμερα αγαθά.» (Ακινάτης). Μερικοί, αντίθετα, ισχυρίζονται πως η απληστία είναι κινητήρια δύναμη της έρευνας, των νέων εφευρέσεων, της προόδου. Αναμφισβήτητα, εντός λογικών πλαισίων, η υγιής φιλοδοξία είναι απαραίτητη για μια επιτυχημένη ζωή και για την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Η ιστορία όμως διδάσκει πως η απληστία γίνεται πηγή κακού όταν πυροδοτείται από υπέρμετρο εγωισμό, αχαλίνωτη φιλοδοξία και επιθυμίες απόκτησης υλικών αγαθών ή εξασφάλισης υψηλής κοινωνικής θέσης με οποιοδήποτε κόστος.

Ο ΜΥΘΟΣ: Η επιθυμία και η βούληση μυθολογικά συμβολίζονται με τις Δαναΐδες και το Σίσυφο. Οι πρώτες με την τιμωρία του άπατου πιθαριού, ο δεύτερος με την ποινή του αέναου ανεβάσματος της πέτρας. Ο Μίδας, γνωστός από την απληστία του στο χρυσό και την τιμωρία του, “αναδείχθηκε” δικαιωματικά εσαεί μνημονευόμενος. Αλλά και ο Κροίσος, για να επιτεθεί στον Κύρο και να αυξήσει κι άλλο την αμύθητη περιουσία του, τιμωρήθηκε ανάλογα.

ΣΤΗΝ Α. ΓΡΑΦΗ: Στην Π. Διαθήκη πρώτο φαινόμενο απληστίας είναι η πράξη της Εύας, η επιθυμία που πήγαζε από την απληστία, ως προϊόν εγωισμού “του γίνεσθαι ίσα Θεώ”, και η αποδοχή του απαγορευμένου καρπού. Απληστία είναι το πάθος του “άφρονος πλουσίου” της Παραβολής του Κυρίου, όπου ο πρωταγωνιστής μεριμνά μόνο για την ευφορία της γης του και την ανοικοδόμηση νέων μεγάλων αποθηκών για τους πολλαπλάσιους καρπούς του.

 

   Η ΠΑΡΑ ΦΥΣΗ ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ “ΛΟΓΙΚΟ” ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ: «Τρεις δυνάμεις κινούν τον κόσμο, η ανοησία, ο φόβος και η απληστία» (Αϊνστάιν). Η απληστία εμφανίζεται από την αρχή της ανθρώπινης Ιστορίας. Όμως το πάθος της απληστίας συγκρούεται με τους νόμους της φύσης. Η φύση ενέχει την ιδιότητα της οικονομίας (οίκος + νόμος < νέμομαι), την αρχή, δήλαδή, της διανομής του πλούτου της σ' όλα τα έμβια και φυσικά στον άνθρωπο. Όταν, όμως, κατά την κρίση κάποιων και “παρά την φύσιν”, το μερίδιο του φυσικού πλούτου δεν επαρκεί, αρχίζει η αναζήτηση συσσώρευσης πιότερων αγαθών, συχνά έναντι παντοίου τιμήματος. Η ανθρώπινη κοινωνία δεν έχει δομή και οργάνωση άλλων κοινωνιών, όπως των μηρμυγκιών ή των μελισσών που είναι κατ' εξοχήν κοινωνίες. Είναι, αντίθετα, κοινωνία χαλαρή, που προσφέρεται για αλληλοβοήθεια μόνο μεταξύ λίγων, συγγενών ή φίλων, με συνήθη σκοπό το αμοιβαίο όφελος. Παρ' όλα αυτά, η ανθρώπινη «κοινωνία» είναι συναγωνιστική και ανταγωνιστική μαζί, οπότε η απληστία βρίσκει τη βάση εκκόλαψης και θεριέματος. Η παγκόσμια ανοικτή οικονομικά κοινωνία είναι άπληστη, στηριζόμενη σε δύο δόγματα: στην ελευθερία παραγωγής (Άνταμ Σμιθ) και στην ανάγκη αυξημένης κατανάλωσης (Κέυνς). Οπότε, διαμορφώνεται μια κοινωνία κανιβαλική, που καταβροχθίζει τα παιδιά της. Η ιστορία διδάσκει ότι εν καιρώ, οι αδύναμες ομάδες παραδίδονται βορά στις δυνατές, γενόμενες μέρος του συστήματος. Αντίθετος του άπληστου είναι ο «πληστός», που σημαίνει «πλήρης - ολοκληρωμένος». Ο πληστός είναι εκούσια ολιγαρκής, επομένως ευχαριστημένος με αυτά που έχει, οπότε καθιερώνεται σαν πρότυπο συμπεριφοράς, από τους ακούσια ολιγαρκείς αλλά και τους πλεονέκτες. Διότι οι ολιγαρκείς τον έχουν πρότυπο στη δυστυχία τους, πράγμα που βολεύει παράλληλα τους πλεονέκτες, που δεν τον βλέπουν ως ανταγωνιστή.

  Η “ΦΥΣΙΚΗ” ΑΠΛΗΣΤΙΑ: Η Ψυχολογία εξηγεί την απληστία «ως άγχος επιβίωσης από το άχθος του θανάτου», άρα ως εκεί «φυσιολογική». Η απληστία απαντάται σε παιδιά και μεγάλους, ασχέτως φύλου, σε μεγαλύτερο βαθμό στο θηλυκό, αλλά και στα ζώα: Ο λύκος σφαγιάζει πολλά αρνιά και τρώει μόνο ένα, η αλεπού πνίγει πλήθος κότες ενώ τρώει μία, πράγμα που χαρακτηρίζεται «αμόκ ζωτικής ανησυχίας». Το γεγονός αυτό συνδέεται στη φροϋδική ψυχολογία με τη «λίμπιντο», που ταιριάζει εδώ με το πάθος για ζωή. Για πολλούς φιλοσόφους το αίτιο απληστίας, ο φόβος του θανάτου, λειτουργεί αποπροσανατολιστικά στην ίδια την ουσία του πάθους, διότι μετά θάνατον τίποτε εκ των συσσωρευμένων δεν μεθίσταται, ακολουθώντας τον κάτοχό του! Ο κίνδυνος για την ανθρώπινη επιβίωση δεν εξαρτάται πια από το άγριο ζωικό βασίλειο, αλλά από τον ίδιο, που σημαίνει ότι ο φόβος του είναι «από και προς τον εαυτό του». Η απληστία προβάλλεται τότε ως αρχή επιβίωσης. Πώς όμως καταλήξαμε να θεωρείται για το δυτικό κόσμο η απληστία κάτι το υγιές;

Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ: Η εδραίωση του καπιταλισμού φέρνει, ιστορικά, αλλαγή στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Με τον καπιταλισμό, ως μέσο χαλιναγώγησης των παθών, ή αλλιώς ως “φάρμακο”, προβάλλει η επιδίωξη του συμφέροντος. “Κυρίαρχος λόγος καθίσταται η αντιπαραβολή των θετικών συνεπειών που προκύπτουν όταν οι άνθρωποι καθοδηγούνται από τα συμφέροντά τους, με την καταστροφική κατάσταση που επικρατεί όταν αφήνουν αχαλιναγώγητα τα πάθη τους” (Ελ. Γέλινεκ). Έτσι, ο πλουτισμός αποκτά μια “θεραπευτική” σημασία για ιδιωτική και δημόσια ζωή, κυρίως στον προτεσταντικό κόσμο. Έτσι η απληστία νομιμοποιήθηκε, ερχόμενη στο προσκήνιο, και αναγνωρίζεται ως θεμέλιο πια ενός ολόκληρου πολιτισμού. Όμως, διακόσιες οικογένειες σήμερα συγκέντρωσαν το 60% του πλούτου της γης, ενώ αφρικανικές χώρες ζουν στην πλήρη εξαθλίωση. Αυτό οφείλεται στην απληστία. Για τις ΗΠΑ, τη “θεματοφύλακα” της απληστίας, διαβάζουμε: «Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η ασύστολα ανεξέλεγκτη απληστία. Ευθύνεται για τη διαφθορά, προκάλεσε τα σκάνδαλα των πολυεθνικών με την πληρωμή εξωφρενικών μισθών και επιδομάτων στους υψηλά ιστάμενους, ακόμη κι΄ όταν η εταιρία ήταν υπό διάλυση, είναι υπεύθυνη του διεθνούς εμπορίου ναρκωτικών και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης γυναικών και παιδιών.” (And. Greeley, Ch.Times, 2004).

 

   ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΚΑΙ ΗΔΟΝΗ: Η καταξίωση της απληστίας επισημοποιείται με το πέρασμα στην καταναλωτική κοινωνία. Ο καταναλωτισμός επέφερε αλλαγή στην κοινωνική οργάνωση: το πέρασμα από την «κοινωνία της απαγόρευσης» σ' αυτή της “απόλαυσης”. Τώρα πλέον, στην καταναλωτική κοινωνία, κύριο “καθήκον” είναι η όλο και μεγαλύτερη απόλαυση. Τέτοια κελεύσματα απευθύνονται πανταχόθεν, από τηλεόραση, διαφημίσεις, από τους ίδιους τους φίλους που δεν ξεχνούν να μας υπενθυμίζουν: “δεν υπάρχει μεγαλύτερο αμάρτημα από τα να μην περνάμε καλά!». Η φαντασίωση μιας απόλυτης απόλαυσης κινητοποιεί επιθυμία αγορών, αλλά μόλις αποκτήσουμε το ποθούμενο “φετίχ” της φαντασίωσης μας (αυτοκίνητο, σπίτι), την προσδοκία διαδέχεται η δυσαρέσκεια. Oσο για την ικανοποίηση της επιθυμίας, αυτή αναβάλλεται αέναα, από φαντασίωση σε φαντασίωση, από προϊόν σε προϊόν. Αυτή η συνεχής, ακορέστως άπληστη, μετάθεση της απόλυτης ικανοποίησης, είναι η ουσία του καταναλωτισμού. Έτσι: “μόλις οι άνθρωποι κατακτήσουν ένα πράγμα που κυνηγούν, αποσβολώνονται, η ευτυχία τους διαρκεί πολύ λίγο, μεταβαλόμενη, σχεδόν την επομένη, σε ανία, που βρίσκεται κοντά στην αηδία.” (Πασκάλ)

   Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ: Η Καινή Διαθήκη ονομάζει ειδωλολατρία την απληστία: “πλεονεξία εστὶν ειδωλολατρία” (Κολασ. γ΄5). Ο Ιωάννης Σιναϊτης γράφει: “Αφορμὴ της επικρατήσεως του πάθους είναι η συνήθεια, η ψυχική αναισθησία και η λησμοσύνη του θανάτου.” (Κλιμαξ 32). Ο άνθρωπος γίνεται έρμαιο μιας ακόρεστης επιθυμίας που περνάει από λέξη σε λέξη, από αντικείμενο σε αντικείμενο, από το καλό στο κακό. Φάρμακο η ελεημοσύνη: “Αλλ᾿ όπερ διά πλεονεξίας καθ᾿ ημών και εις ἀπώλειαν ημών εποίησεν ο διάβολος, τούτο διά τῆς ἐλεημοσύνης ὑπέρ ἡμῶν κατεσκεύασε και εις σωτηρίαν ημών εποίησε γίνεσθαι ο Χριστό.” (Συμεών Νέος Θεολόγος). Για τον Απ. Παύλο η απληστία είναι πρόβλημα σχετιζόμενο με το επιθυμείν: «οι βουλόμενοι πλουτείν εμπίπτουσιν εις πειρασμὸν και παγίδα και επιθυμίας πολλὰς ανοήτους και βλαβεράς, αίτινες βυθίζουσι τους ανθρώπους εις όλεθρον και απώλειαν.” (Α΄Τιμ. στ΄9).

   ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Οι νομικές απαγορεύσεις δεν βοηθούν να λύσουμε το πρόβλημα της απληστίας, το ακόρεστο της επιθυμίας. Προδοσία, κλοπή, ψέμα, φθόνος, βία, εγκλήματα, είναι χαρακτηριστικά της ανθρώπινης απληστίας. Οι συνέπειες συχνά τραγικές: καταστροφή του άπληστου και της οικογένειάς του. Η απληστία κατέστη ολέθρια κοινωνική μάστιγα. Ο ζοφερός αυτός κόσμος δεν είναι επιστημονικής φαντασίας, αλλά η σημερινή κοινωνία, “η τροφός” της ασύστολης εξάπλωση της απληστίας, ενός αμαρτήματος που αν δεν χαλιναγωγηθεί, απειλεί να εξαφανίσει την ήδη “μεταλλαγμένη” ανθρωπότητα. Δυο χιλιάδες χρόνια με τη Διδασκαλία του Ιησού η γενιά μας, αντί να θεραπευτεί ηθικά (ως μετά Χριστού), βρίσκεται σε χειρότερη ηθική κατάσταση από εκείνη των χρόνων του Ιησού (ως μετά Χριστόν). Ας αναλογιστούμε: Πότε η ανθρώπινη απληστία απειλούσε όλη τη γη; Τότε ή σήμερα με την παγκοσμιοποίηση;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ελ. Γέλινεκ, Απληστία μτφρ.: Γ. Δεπάστας εκδ. Εκκρεμές.

http://www.nikites.eu/synergates/45-mariamolioti/523-aplhstia

www.filosofia.gr/item.php?id=1061

“Απληστία”, Επτά Ημέρες, εφημ. Καθημερινή.

Ιω. Σταυρακάκης, (Eπ. Eρευνητής Πανεπ. Essex) Απληστία, ατέρμονη αναζήτηση.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Η Ομοφυλοφιλία + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου- συγγραφέα

 

Η Ομοφυλοφιλία + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου- συγγραφέα

  

  Ομοφυλοφιλία ορίζεται η ερωτική έλξη προς άτομο του ιδίου φύλου. Ο όρος ομοφυλοφιλία είναι Ελληνικό αντιδάνειο του όρου Homosexualität, που είχε πλάσει ο Αυστριακός νευρολόγος-ψυχίατρος Krafft-Ebing. Η αρνητική αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας οφειλόμενη στην υπέρβαση του καθιερωμένου: το αρσενικό ζευγαρώνει με θηλυκό, χαρακτηρίζεται "αφύσικη έλξη". Έτσι, η αντίληψη της “ανατομικής μαρτυρίας” αντιτίθεται στην υποχρέωση για σεβασμό του δικαιώματος επιλογής συντρόφου. Ακόμη θεωρείται ότι η φύση προίκισε τον άνθρωπο με ένστικτο αυτοσυντήρησης, που περιέχει και την αναπαραγωγή. Η σεξουαλική ηδονή είναι έκφραση-παρότρυνση αυτού του ενστίκτου. Μια ένωση ομοφύλων καταχρώμενη τη σεξουαλική ηδονή, δεν παράγει καρπούς Τα αντεπιχειρήματα είναι δύο: Ότι η ομοφυλοφιλία συναντάται και σε ζώα και ότι το σεξ με προφυλάξεις (που στοχεύει μόνο στην ηδονή) ή τα εκουσίως άτεκνα ετερόφυλα ζευγάρια, δεν αντιμετωπίζουν ανάλογη εχθρότητα, παρ' όλο που δεν αναπαράγονται.

   ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Στην Αρχαία Ελλάδα η λέξη που χρησιμοποιούνταν ήταν “κίναιδος”: ["καταπύγων”]. Ο Σόλων αναφέρει ότι όποιος είχε ομοφυλοφιλική σχέση έχανε τα πολιτικά δικαιώματα και αν δεν υπάκουε καταδικαζόταν σε θάνατο (Νόμοι 332). Αυτό βεβαιώνει και ο Δημοσθένης (345 π.Χ.) στην υπόθεση Αισχίνη κατά Τιμάρχου, όταν ο πρώτος κατηγόρησε τον δεύτερο ως ομοφυλόφιλο, που δεν επιτρεπόταν «ομιλείν δημοσίως» (Τιμάρχου 46). Ο Αίσωπος υπερασπιζόταν με σχετικό μύθο ότι η ερωτική πράξη μεταξύ ανδρών αντιτίθεται στην αιδώ. Ο Πλάτων χαρακτηρίζει: την "επαφή αρσενικών με αρσενικά και θηλυκών με θηλυκά παρά φύσιν" (Νόμοι 636c), προσθέτοντας: "τέτοιες επαφές να απαγορευθούν εντελώς". Ο Σωκράτης χαρακτήριζε τέτοιες σχέσεις“ανάξιο και ανάρμοστο, (...) κάτι που κάθε άλλο παρά αγαθό είναι” (Ξενοφών: Απομνημονεύματα Α II30). Ο Αιλιανός, λέει για τους Σπαρτιάτες: “Ο Σπαρτιατικός έρωτας δεν είχε σχέση με αισχρότητες. Εάν ποτέ έφηβος επεχείρησε να ασελγήσει σε βάρος άλλου, δεν τους συνέφερε να καταντροπιάσουν την Σπάρτη. Τότε, ή εξορίζονταν ή έχασαν την ζωή τους”. Ακόμη: "ο ψυχικός δεσμός μεταξύ των νέων (Σπαρτιατών) δεν είχε καμία σχέση με τις σωματικές επαφές” (Πλούταρχος).

   ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Η έρευνα για την ομοφυλοφιλίας εστιάζεται σε δομικές μετρήσεις εγκεφάλου, γενετικά δεδομένα, οικογενειακές τάσεις και ανατομικές ομοιότητες. Κάποιοι προτείνουν ότι περιοχή του χρωμοσώματος Χ μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στο σεξουαλικό προσανατολισμό. Σε πολλούς δημιουργήθηκε η υπόθεση ότι η μητρική επιρροή είναι σημαντική, ως πιθανός φορέας κάποιου “ειδικού” γονιδίου. Το σύνολό των ερευνών δείχνει ότι, ενώ η γενετική είναι πιθανό να διαδραματίσει ρόλο, περιβαλλοντικοί παράγοντες συμβάλλουν επίσης στο σεξουαλικό προσανατολισμό. Στο ερώτημα: «Γεννιόμαστε ομοφυλόφιλοι ή γινόμαστε;» η επιστήμη δεν απαντά, συνοψίζοντας: Αυτό που καθορίζει το φύλο, επηρεάζεται από γονίδια, εγκέφαλο, ορμόνες, εσωτερικά γεννητικά όργανα και περιβάλλον.

  ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: Ο Φρόιντ πίστευε ότι η ομοφυλοφιλία αποτελεί αποτέλεσμα ψυχολογικών ενεργειών της παιδικής ηλικίας: Η “φάση πολύ ισχυρής αλλά σύντομης συσχέτισης του παιδιού με κάποια γυναίκα”, έντονα παρούσας στην παιδική ηλικία του ατόμου παίζει βαρύνουσα σημασία. Όταν η φιγούρα χάνεται, το Εγώ αντικειμενικοποιεί τον ίδιο του τον εαυτό, μετατρέποντάς τον στην φιγούρα αυτή. Καθοριστικός παράγοντας είναι η πατρική απουσία που “πιθανόν οδηγεί στην ίδια ψυχολογική αποτύπωση”. Ο Γιούνκ πιθανολογεί ότι οι ομοφυλόφιλοι έχουν συγκεκριμένα αρνητικά χαρακτηριστικά λόγω ακριβώς της προτίμησης τους. Η ομοφυλοφιλία είχε καταχωρηθεί ως διαταραχή στο εγχειρίδιο του Αμερικανικού Συνδέσμου Ψυχιατρικής (APA). Το 1970, ο APA άλλαξε τακτική λόγω κοινωνικών ζυμώσεων που είχαν ξεκινήσει. Έτσι, στο επόμενο εγχειρίδιο, μπήκε μια γενικότερη διαταραχή, του “Διαταραγμένου Σεξουαλικού Προσανατολισμού”. Αργότερα (1980), η τρίτη έκδοση περιείχε νέα σχετική διαταραχή, την “Εγω-δυστονική ομοφυλοφιλία” [Έλλειψη ετεροφυλοφιλικής διέγερσης, άγχος από ανεπιθύμητη ομοφυλοφιλική διέγερση]. Εξαιτίας των κινημάτων υπέρ των ομοφυλοφίλων, ο σύλλογος υπαναχώρησε. Σήμερα, οι περισσότεροι ψυχιάτροι δεν θεωρούν την ομοφυλοφιλία διαταραχή, τουλάχιστον στη Δύση, καθώς είναι δύσκολο να υπάρξουν στοιχεία για χώρες όπου η ομοφυλοφιλία θεωρείται αδίκημα, επισύρον και θανατική ποινή!

   ΒΙΒΛΟΣ: Στην Παλαιά Διαθήκη διαβάζουμε: «ος αν κοιμηθή μετά άρσενος κοίτην γυναικός, βδέλυγμα εποίησαν αμφότεροι». (Λευιτ. ιη΄22). Στην Καινή Διαθήκη η ομοφυλοφιλία χαρακτηρίζεται αφύσικη: «άρσενες αφέντες την φυσικὴν χρήσιν της θηλείας εξεκαύθησαν εν τη ορέξει αυτών εις αλλήλους, άρσενες εν άρσεσι την ασχημοσύνην κατεργαζόμενοι» (Ρωμ. α΄ 27). Οι Πατέρες της Εκκλησίας αντιμετώπισαν την αρσενοκοιτία ως αμαρτία, ενώ απαγορεύεται και από το Κοράνι. Μολαταύτα, αυτό δεν εμπόδισε τους πιστούς Μωαμεθανούς, Οθωμανούς Τούρκους αγάδες να έχουν και χαρέμια νεαρών!

   ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Η Ορθοδοξία βλέπει τον ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό ως διαταραχή και ασθένεια, θεωρώντας τέτοιες πράξεις αμαρτωλές και καταστροφικές: “Ούτε πόρνοι, (...) ούτε μοιχοί, ούτοι εκθηλυμένοι, ούτε αρσενοκοίτες, ούτε (...) πρόκειται να κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού.” (Α΄ Κορ. στ΄ 9-10). Κατά την Εκκλησία, υπάρχουν και αμαρτίες προκαλούμενες από άγνοια ή πάθη, (ακούσιες, αθέλητες), που υπερνικούν τους ανθρώπους αναγκάζοντάς τους μέσα από παρορμήσεις και άκριτες επιθυμίες σε ενέργειες που οι ίδιοι δε θέλουν, συχνά περιφρονούν, ακόμα και όταν επιδίδονται σε αυτές. Όμως, αμαρτάνω σημαίνει αστοχώ, παραβιάζω, ηθελημένα ή όχι. Ο ομοφυλόφιλος Χριστιανός καλείται σε μια ιδιαίτερα σκληρή μάχη. Ο αγώνας δυσκολεύει με την δαιμονική εχθρότητα εκείνων που τον περιφρονούν και από την δαιμονική αποδοχή από πλανημένους “προοδευτικούς” συνηγόρους, εφαρμοστές της, που “καινοτομούν” προτείνοντας και καθιερώνοντας τελικά καρικατούρα “γάμο”, μεταξύ ομοφυλοφίλων! Όταν οι ομοφυλόφιλοι Χριστιανοί είναι πρόθυμοι να αγωνιστούν, αναγνωρίζοντας την κατάστασή τους και πάρουν βοήθεια από οικογένεια και φίλους, ο Κύριος εγγυάται νίκη και θεραπεία. Απόψεις ποιμένων, όπως: «Ηθικά απονευρωμένοι, με ψυχοπαθολογικές εκτροπές και ψυχασθένειες, με μανία (...), που έκαναν αξία ζωής τον σωλήνα αποβολής περιττωμάτων» (Μητρ. Πειραιώς, Σεραφείμ), δεν βοηθούν τους εμπαθείς πιστούς να αλλάξουν. Αντίθετα παρήγορα, ομιλεί ο γέρων Παϊσιος: “(Η ομοφυλοφιλία) είναι πάθος όπως και άλλα πάθη. Αν θέλει και προσπαθήσει μπορεί να κόψει την κακιά συνήθεια.”. Από την άλλη, μορφωμένοι ιερείς λένε: “Οταν ακούω ψυχίατρο παπά να λέει ότι έχει θεραπεύσει ομοφυλοφίλους, ξέρω ότι αποπειράθηκε να τους κάνει ψυχολογική λοβοτομή(!), παραδίδοντάς τους σε τρομερά βασανιστήρια και ενοχικά σύνδρομα. Όποιος προσπαθεί να θεραπεύσει ομοφυλόφιλο είναι ο ίδιος άρρωστος(!) που χρησιμοποιεί ταλαίπωρους για να δώσει τη δική του νευρωτική μάχη.” (!!!) (π. Φιλόθεος Φάρος, στην “Καθημερινή”). Φαίνεται πως ο ιερέας αυτός διαφωνεί με τον Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο, που χαρακτηρίζει το πάθος: «αποκορύφωμα κακών, (...) ασθένεια βαρεία” Συγκρίνει, μάλιστα, την εποχή του, με την εποχή των Σοδόμων, προσθέττοντας: “Ποίους βαρβάρους δεν εξεπέρασαν, ποίον γένος θηρίων, δια της μιαράς αυτής σαρκικής μίξεως;” Όμως, ο ομοφυλόφιλος είναι απόλυτα αποδεκτός από την Εκκλησία, όσο οιοσδήποτε. Αν ένας δολοφόνος ή ο υποκριτικά πιστός, όπως οι περισσότεροι, γίνεται αποδεκτός, γιατί όχι ένας ομοφυλόφιλος; Από την άλλη, η ομοφυλοφιλία δε μπορεί να γίνει αποδεκτή ως δρόμος που οδηγεί στο Θεό. Από αγάπη και ανησυχία προς τον πάσχοντα, η Εκκλησία δεν κρύβει ότι ο γάμος άντρα και γυναίκας είναι δρόμος που οδηγεί στο Θεό, ενώ η ομοφυλοφιλία δεν είναι. Η Εκκλησία, δεν “αναπαύει” λέγοντάς ότι μπορούμε να κάνουμε ό,τι μας υπαγορεύουν τα πάθη μας. Ο Κύριος, όποτε μιλάει για γάμο, αναφέρεται σε ζεύγος άντρα και γυναίκας. Ο Θεός δημιούργησε πρωταρχικό ζεύγος άντρα και γυναίκα, δίνοντάς τους την ευλογία του γάμου, ενώ δεν υπάρχει άλλος γάμος. Ο άνθρωπος που στράφηκε στην ομοφυλοφιλία, όταν προοδεύει στην αγιότητα καθαρίζοντας την καρδιά του από τα πάθη, απομακρύνει την ομοφυλοφιλία. Αν υπήρχαν άγιοι ομοφυλόφιλοι που αγίασαν μέσω της ομοφυλοφιλίας, οι Πατέρες θα το έγραφαν, γιατί η Εκκλησία δεν συντηρεί κοινωνικούς ηθικισμούς, αλλά γκρεμίζει στερεότυπα για να θεραπεύσει. Ασφαλώς έχουμε αγίους που υπήρξαν ομοφυλόφιλοι (όπως και αγίους που υπήρξαν δέσμιοι άλλων παθών), αλλά αγωνίστηκαν και με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος νίκησαν και αγίασαν. Οι άγιοι Πρωτάς και Υάκινθος, ευνούχοι της αγίας Ευγενίας, ο άγιος Αζάτ, ευνούχος του Πέρση βασιλιά Σαπώρ, είναι μερικά παραδείγματα. Ακόμη, ξέρουμε τον άγιο Αμερικανό ιερομόναχο Σεραφείμ Ρόουζ, που πριν βαπτισθεί ήταν ομοφυλόφιλος, απέρριψε όμως το πάθος όταν έγινε ορθόδοξος. Ανάλογη η περίπτωση του μοναχού Κοσμά στο Ρέθυμνο, που εγκατέλειψε την ομοφυλοφιλία και ασκήτεψε κοντά σ’ ένα εκκλησάκι, όπου και κοιμήθηκε (1990). Υπάρχουν πολλές παρόμοιες περιπτώσεις.

 

   ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Αμαρτωλός δεν είναι ο «κακός», αλλά ο παγιδευμένος σε πάθη ανελεύθερος άνθρωπος. Ο χριστιανός καλείται να πολεμήσει τα πάθη του. Στον αγώνα, έχει βοηθό τις πρεσβείες των αγίων, τον πνευματικό του πατέρα και την εκκλησιαστική ζωή. Μ' αυτά θα ελκύσει τη θεία χάρη και θα θεραπευθεί. Αυτό ισχύει για όλα τα πάθη, και την ομοφυλοφιλία. Όλοι ελπίζουμε στη σωτηρία μας, αν και είμαστε δέσμιοι διαφόρων παθών. Ελπίζουμε να σωθούμε, όχι λόγω «αρετής», αλλά λόγω του αγαπητικού ελέους του Θεού, που αποζητάμε, μετανοώντας αγωνιζόμενοι. Αν όμως, προσπαθούμε να πείσουμε εαυτούς και άλλους, ότι τα πάθη μας είναι “εντάξει» και όχι αμαρτωλά πάθη, τότε είμαστε υποκριτές.

konstantinosa.oikonomou@gmail.com 

βιβλιογραφία: http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2012/01/blog-

«Απαντα Χρυσοστόμου», 13ος τόμος, έκδοση «Ωφελίμου βιβλίου»

Δημήτρης Αγοραστός Ψυχολογείν

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Η ζήλεια Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η ζήλεια + ΒΙΝΤΕΟ

“η αγάπη ου ζηλοί”

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

   Η Ήρα (μυθολογία), ο Οθέλλος (λογοτεχνία) και ο Πάγκαλος Ιωσήφ (Αγία Γραφή) είναι τρία γνωστά θύματα του πάθους της ζήλειας. Ο άνθρωπος ζηλεύει νιώθοντας ότι απειλούνται αποκτήματά του: χρήματα, εργασία, φήμη. Η ζήλεια στον πάσχοντα σημαίνει ότι κατέχει κάτι πολύτιμο που χρειάζεται επαγρύπνηση για να συνεχίσει να το κατέχει. Υπάρχουν πολλοί τύποι ζήλειας, συνηθέστερος εκείνος που αφορά τη συζυγική πίστη (ερωτική ζήλεια). Αυτός ο τύπος, σε νοσηρή μορφή, έχει μεγάλες επιπτώσεις γιατί το άτομο μετρά την αυτοεκτίμησή του και τη σχέση του από την ερωτική πίστη. Η ζήλεια γίνεται αρνητικό συναίσθημα όταν νιώθουμε ότι απειλείται η διατήρηση του ελέγχου μας πάνω σε άνθρωπο, και δη τον σύντροφό μας. Έτσι στον ζηλότυπο καταγράφεται ο σύντροφος ως κτήμα, κι έτσι το “κατέχειν” βαρύνει τον τρόπο βιώσεως της ζήλειας. “Τέκνο” της ζήλειας είναι ο φθόνος προς το (φανταστικό;) πρόσωπο που παίζει το ρόλο του αντίζηλου στο θολό σκηνικό της πάσχουσας ψυχής.

ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΖΗΛΕΙΑ: Στο “Συμπόσιό” ο Πλάτων φαίνεται αντιφατικός στη σχέση αγάπης και ζήλειας, ενώ ο Αγ. Αυγουστίνος λέει: “όποιος δε ζηλεύει δεν αγαπά”. Αντίθετα ο Rochfoucaud αντιτείνει: “η ζήλεια αναφύεται από την αγάπη του εαυτού παρά από την αγάπη στον άλλο.” Με τον τελευταίο συμφωνεί πλειάδα ψυχολόγων. Ο Maslow ψάχνει τη ζήλεια στο είδος της ενυπάρχουσας αγάπης του ζεύγους. Διακρίνει την Β αγάπη (being love), που αναζητεί το καλύτερο ενδιαφέρον στον άλλο και την αγάπη D (deficiency love) που είναι αγάπη εξάρτησης. Όμως οι δύο μορφές είναι συχνά παρούσες μαζί στις ανθρώπινες σχέσεις κι έτσι η D ενισχύει τη ζήλεια, ενώ η αλτρουιστική B, αποθαρρύνει την εμφάνισή της.

ΖΗΛΕΙΑ ΚΑΙ ΖΗΛΟΤΥΠΙΑ: Στις ψυχικές επιστήμες, με τον όρο ζήλεια εννοείται ένα στιγμιαίο συναίσθημα (θυμική κατάσταση) ή ένα σύμπτωμα συχνό σε όλους, ενώ με τον όρο ζηλοτυπία καλύπτεται μια σύνθετη κατάσταση, διαταραχή ψυχής και συναισθημάτων, εμφανιζόμενη συχνά ή μόνιμα. Η ζηλοτυπία είναι εμπαθής μορφή ζήλειας εμφανιζόμενη συχνότερα τελευταία. Αίτια είναι η γυναικεία ανάγκη για εξωτερική εργασία και οι εναλλαγές των ρόλων των φύλων σε οικογένεια, εργασία, κοινωνία. Η κλινική ψυχολογία διακρίνει διαφορετικούς τρόπους εκδήλωσης της ζηλοτυπίας κατά φύλο: Ο άνδρας την αρνείται, η γυναίκα την παραδέχεται. Η ανδρική ζηλοτυπία εκδηλώνεται οργίλως και, ακραία, βιαίως. Αντίθετα η γυναίκα εκδηλώνει την οργή βουβά, με εσωστρέφεια, ενώ ακραία φθάνει σε λεκτική βία ή κρίσεις εκτόνωσης, (ξεσπάσματα, εκδικητικές συμπεριφορές). Η γυναίκα επικεντρώνεται περισσότερο σε πιθανές συναισθηματικές εμπλοκές του συντρόφου, ενώ ο άνδρας εστιάζει την προσοχή σε πιθανές σεξουαλικές δραστηριότητες της συζύγου. Ο άνδρας που ζηλεύει συχνά δείχνει ανταγωνιστική συμπεριφορά προς το τρίτο πρόσωπο, ενώ η γυναίκα παρουσιάζει παθητικότερη συμπεριφορά. Τρία είναι τα στάδια της ζήλειας: ζήλεια, ζηλοτυπία, ζηλοτυπικό παραληρήμα.

ΑΙΤΙΑ: Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις για τα αίτια εμφάνισης της ζήλειας-ζηλοτυπίας: Η μία “σχολή” πρεσβεύει το έμφυτο της ζήλειας (W. James -H. Ellis), ενώ η άλλη εκτιμά ότι οφείλεται σε κοινωνικοοικογενειακά ερεθίσματα (γονείς, σύντροφοι, παραδόσεις). Εκφραστής της δεύτερης άποψης είναι ο Μπιχεηβοριστής (Ψυχολογία Συμπεριφοράς), Watson, που χαρακτήριζε τη ζήλεια “καταστροφική”. Ο Άντλερ, εντοπίζει τις “ρίζες” της ζήλειας στον ανταγωνισμό για δύναμη, που μένει στην “αποθήκη” των εμπειριών του καθενός από την πρώιμη παιδική ηλικία, συμπεραίνοντας το παθολογικό της ζήλειας. Πιθανώς η ζήλεια να είναι μερικώς έμφυτη και να “φουσκώνει” από υποκειμενικές παραμέτρους της ζωής του ζηλότυπου. Τέλος μια τρίτη άποψη, η ψυχοεξελικτική (νεο-δαρβινισμός), αποδίδει την ανδρική ζήλεια στην επιδίωξη επίτευξης αποκλειστικότητας της συντρόφου του, ακόμη και βιαίως, προς αποφυγή απογόνων εκτός σχέσης, φαινόμενο εκτεταμένο στη φύση.

ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΖΗΛΕΙΑ: Είναι η αβάσιμη ενασχόληση κάποιου με την πίστη του συντρόφου του. Σκέψεις αστήρικτες, αιφνιδιαστικές ξεπροβάλλουν από τα βάθη του νου ξαφνικά, αποσπασματικά, χωρίς ένδειξη επιβεβαίωσης των υποψιών, στις οποίες το άτομο υπακούει, αντιδρώντας ζηλότυπα. Η παθολογική ζήλεια διαταράσει την ψυχική κατάσταση του πάσχοντος και τη σχέση με το σύντροφο, προξενώντας ρωγμές στη σχέση, διότι η κτητικότητα του πάσχοντος υπερβαίνει τα λογικά επίπεδα. Η Ψυχολογία θεωρούσε την παθολογική ζήλεια περισσότερο σύμπτωμα παρά ψυχιατρική κατάσταση, αλλά προσφάτως εισήχθη στις παραληρητικές διαταραχές. Τα χαρακτηριστικά αυτής της ζήλειας είναι: ενασχόληση (σκέψεις-φαντασιώσεις), συμπεριφορά που τείνει στην επιβεβαίωση υποψιών (έλεγχος, παρακολουθήσεις), αποφυγή ως αντίδραση (αποφεύγουν καταστάσεις που πυροδοτούν το πάθος: εικόνες, θεάματα, παρέες με πρόσωπα αντιθέτου του συντρόφου φύλου, που μπορεί ο σύντροφος να “προκληθεί”), δυσφορία (άγχος, αυτοκτονικές σκέψεις), βιαιοπραγία (λεκτική, σωματική, και ακραία στο έγκλημα), επιθετικότητα σε πρόσωπα “αντίζηλα”, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση και παραλήρημα, ως σύμπτωμα παρανοειδών καταστάσεων (Ψυχιατρική). Ουσιαστικά, οι έννοιες ζήλεια, ζηλοτυπία και ζηλοτυπικό παραλήρημα είναι η αύξουσα κλίμακα του πάθους.

ΖΗΛΟΦΘΟΝΙΑ. ΖΗΛΕΙΑ ΚΑΙ ΦΘΟΝΟΣ: “Φανερὰ δε εστι τα έργα της σαρκός, άτινά εστι μοιχεία πορνεία, (...) ζήλοι, θυμοί, (...) οι τα τοιαύτα πράσσοντες βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσιν.” (Γαλ. δ΄19-21). Είναι φανερό ότι ο Απ. Παύλος θεωρεί τη ζηλοφθονία “έργο σαρκός”, εμπόδιο σωτηρίας. Πάντως, ενώ φθόνος και ζήλεια είναι αντίθετες καταστάσεις, γιατί φθόνος σημαίνει την επιθυμία κάποιου να αποκτήσει κάτι που κατέχει άλλος, ενώ η ζήλεια σημαίνει το φόβο απώλειας κάποιου μην χάσει κάτι που έχει, στην πράξη τα δύο συνυπάρχουν. Ζηλοφθονία λέμε την ενόχληση από επιτυχίες άλλων, που εκφράζεται με αποστροφή. O ζηλόφθονος διαφοροποιεί τη συμπεριφορά του προς τον μέχρι χθες φίλο (συγγενή), επειδή βλέπει να του έρχονται όλα ευνοϊκά, και απομακρύνεται ψυχρά. Συχνά εκφράζεται με υπαινιγμούς ή κατηγορίες! «Πόσο πικρό είναι να κοιτάς την ευτυχία με τα μάτια ενός άλλου», έλεγε ο Σαίξπηρ. Η ζηλοφθονία διαποτίζει ζήλεια, φθόνο, ή χαιρεκακία για τον πόνο του άλλου! Φυτώριο ζηλοφθονίας είναι η οικογένεια, διότι εκεί πρωτοεκδηλώνεται. Tα αδελφάκια συχνά αλληλοζηλοφθονούν βλέποντας να γίνεται διάκριση ανάμεσά τους από το γονεϊκό περιβάλλον. Aν και ο υγιής ανταγωνισμός (άμιλλα) δείχνει αθώος, εντούτοις υποκρύπτει “σκουριά” ζήλειας ή ζηλοφθονίας. Όμως, όταν αμιλλώμαι πρέπει να στηρίζομαι στις προσωπικές μου δυνατότητες. Ο ανταγωνισμός και το “ευ αγωνίζεσθαι”, μπορεί να εμπεριέχουν δόση ζηλοφθονίας, δεν έχουν όμως κίνητρο τα ταπεινά ελατήριά της, γιατί η ζηλοφθονία χαρακτηρίζει απαίδευτο άνθρωπο.

ΠΑΙΔΙΚΗ ΖΗΛΕΙΑ: Ο Φρόυντ περιγράφει πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις μες στην οικογένεια και τα αισθήματα που αναπτύσσονται με την εμφάνιση ενός αδελφού ή μιας αδελφής. Καθώς γεννιέται ένα παιδί ζει μία αποκλειστική σχέση με τους γονείς του βιώνοντας την εμπειρία της αποκλειστικότητας μητέρας και πατέρα. Έρχεται λοιπόν, η στιγμή, που ενώ το παιδί βιώνει αυτήν την αποκλειστική σχέση, εμφανίζεται στο οικογενειακό περιβάλλον ένα νέο μέλος. Η εμφάνιση αυτή αλλάζει το σκηνικό και θα γίνει η αρχή για μια σειρά από συναισθήματα πρωτόγνωρα. Το αναμενόμενο είναι να νιώθει το παιδί ότι το νέο μέλος της οικογένειας είναι ένας παρείσακτος. Ζήλεια, φθόνος, εχθρότητα είναι κάποια από τα συναισθήματα που νιώθει. Η Ψυχολογία διδάσκει ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται απλοϊκά την οικογενειακή ιεραρχία, κρατώντας σταθερή στάση απέναντι στους κανόνες της. Αν οι γονείς δεν το κατανοήσουν, με την εμφάνιση νέου τέκνου, μπορεί η συμπεριφορά του να αλλάξει στρεφόμενο εναντίον του εαυτού του ή άλλων μελών της οικογένειας. Συνήθεις αντιδράσεις παιδικής ζηλοτυπίας είναι: Επιθετικότητα, δυσκολίες προσαρμογής, άρνηση συμμετοχής σε εκδηλώσεις, άρνηση σχολείου, φαγητού, ιδιοτροπίες, διαταραχές ύπνου, (διακεκομμένος ύπνος, ενούρηση, απαίτηση να κοιμηθεί με τους γονείς), μίμηση του μικρού αδελφού (μπουσουλάει, λερώνει το εσώρουχο, κ.ά.). Ο γονέας βοηθώντας το, πρέπει να του μιλήσει, κατανοώντας τα συναισθήματά του. Να μην το μειώσει σε ό,τι κι αν του πει, σεβόμενος την άποψή του. Να το ενθαρρύνει να φερθεί φιλικά στο αδελφάκι του, παρουσιάζοντάς το ως φίλο που θα παίζει και, αργότερα, θα συζητάει μαζί του. Μπορεί να του αναθέσει πράξεις ευθύνης απέναντι στο αδελφάκι του, (να το ταϊσει, να το αγκαλιάζει όταν κλαίει), κάνοντάς το έτσι υπερήφανο. Μπορεί να του εξηγήσει τις ανάγκες του μωρού αντιπαραβάλλοντας την ίδια προσοχή που έδειχνε στο ίδιο όταν ήταν μωρό, δίνοντάς το να καταλάβει ότι η αγάπη μας είναι ίση απέναντι του και απέναντι στο μικρότερο παιδί.

 konstantinosa.oikonomou@gmail.gr

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: