Καταλαλιά και κατάκριση + ΒΙΝΤΕΟ Κων/νου Αθ. Οικονόμου δασκάλου -συγγραφέα

 

Καταλαλιά και κατάκριση + ΒΙΝΤΕΟ

Κων/νου Αθ. Οικονόμου δασκάλου -συγγραφέα

 

 ΤΑ “ΦΙΛΤΡΑ” ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ: Κάποτε, ενώ ο Σωκράτης βάδιζε στην Αγορά, κάποιος γνωστός, τού ανακοίνωσε ότι έχει να του πει κάτι σημαντικό για κάποιον μαθητή του. Ο Σωκράτης του ζήτησε, να κάνουν πρώτα το τεστ της “τριπλής διύλισης”. “Τριπλή διύλιση;” ρώτησε απορώντας εκείνος. “Ναι, πριν πεις τι άκουσες γι΄αυτόν, θα ήθελα να φιλτράρουμε αυτό που θα μου πεις. Το πρώτο, λοιπόν, φίλτρο είναι της αλήθειας. Είσαι σίγουρος ότι αυτό που πρόκειται να μου πεις είναι αλήθεια;” “Όχι ακριβώς, απλά το άκουσα και…”, ψέλλισε ο συνομιλητής του. Κι ο Σωκράτης συνέχισε: “Μάλιστα. Άρα δεν έχεις ιδέα αν αυτό που θα μου πεις είναι αλήθεια ή ψέματα. Ας δοκιμάσουμε το δεύτερο φίλτρο, αυτό της καλοσύνης. Αυτό που πρόκειται να πεις για τον μαθητή μου είναι κάτι καλό;” “Καλό; Όχι· το αντίθετο μάλλον”, απάντησε θορυβημένος εκείνος. “Άρα”, είπε ο Σωκράτης, “θέλεις να πεις κάτι κακό γι΄αυτόν, αν και δεν είσαι καθόλου σίγουρος ότι είναι αλήθεια.” Ο γνωστός του έσκυψε το κεφάλι από αμηχανία. “Παρόλα αυτά”, πρόσθεσε ο μεγάλος φιλόσοφος, “μπορείς ακόμα να περάσεις τη δοκιμασία γιατί υπάρχει και το τρίτο φίλτρο, της χρησιμότητας. Είναι αυτό που θέλεις να μου πεις γι' αυτόν κάτι που μπορεί να μου φανεί χρήσιμο (ωφέλιμο);” “Όχι· δεν νομίζω.”, απάντησε ο “πληροφοριοδότης”. “Άρα, λοιπόν, αφού αυτό που θα μου πεις δεν είναι ούτε αλήθεια ούτε καλό ούτε ωφέλιμο, γιατί θα πρέπει να το ακούσω;”, κατέληξε ο Σωκράτης. Κι εκείνος έφυγε ντροπιασμένος, παίρνοντας ένα καλό μάθημα.

ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ “ΥΛΙΚΟ” ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ: Με την κακολογία συκοφαντούμε ανθρώπους, τους διασύρουμε εξευτελίζοντάς τους, έχοντας δηλητήριο μίσους και ζηλοφθονίας, χωρίς να υπολογίζουμε ότι αυτό μειώνει την υπόληψη κάποιων ανθρώπων. Με την καταλαλιά φανερώνει κανείς ελαττώματα του αδελφού του. Μέ την κατάκριση καταδικάζει τα φανερά. Δεν υπάρχει ποτέ καταλαλιά που να γίνεται από ευθύτητα καρδίας. Το πάθος της φιλοκατηγορίας είναι αφύσικο ακόμα και από την πλευρά της Ψυχολογίας γιατί στρέφεται κατά άλλου χωρίς προσδοκία κέρδους για τον φιλοκατήγορο, και το μόνο που επιτυγχάνει είναι η “μείωση” αυτού που κατηγορεί, σε αντίθεση με άλλες πράξεις, π.χ. την κλοπή, όπου ο διαπράττων στερεί κάτι από κάποιον, αλλά το κερδίζει ο ίδιος. Με την καταλαλιά-κακοήθες κουτσομπολιό έχει δαιμονικό κέρδος παρά ανθρώπινο: την εξουδένωση του πλησίον.

ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ: Κατά έναν άλλο ορισμό η καταλαλιά, η κατάκριση και η εξουδένωση είναι τρία στάδια της ίδιας κακότητας. Έτσι: Καταλαλιά είναι η διάδοση με λόγια αμαρτιών και σφαλμάτων του πλησίον. Με τη διάδοση αυτή, κάποιος «καταλαλεί», μιλάει εμπαθώς, εναντίον κάποιου, σχετικά με υπαρκτό ή ανύπαρκτο - και τότε πρόκειται για συκοφαντία - αμάρτημά του. Κατάκριση είναι η κατηγορία κατά του ίδιου ανθρώπου, λέγοντας ότι αυτός είναι ψεύτης, οργίλος, κλέφτης, κατακρίνοντας τη διάθεση της ψυχής του, βγάζοντας γενικά συμπέρασματα. Και αυτό είναι πολύ κακό. Γιατί είναι άλλο να πει κανείς ότι κάποιος οργίστηκε και άλλο να πει ότι κάποιος είναι οργίλος βγάζοντας γενικό συμπέρασμα. Ο Κύριος λέει για τους κατακρίνοντες: «υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκὸν εκ του οφθαλμού σου, και τότε διαβλέψεις εκβαλείν το κάρφος το εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου.” (Λουκ. στ΄ 42). Βαρύτερο παράπτωμα από την κατάκριση είναι η εξουδένωση, όταν, όχι μόνον κατακρίνει κανείς κάποιον, αλλά και τον εκμηδενίζει, αποστρεφόμενος αυτόν σαν κάτι αηδιαστικό.

Η ΑΝΩΘΕΝ ΣΟΦΙΑ: Στην Παλαιά Διαθήκη διαβάζουμε: «Τόν καταλαλούντα λάθρα τον πλησίον αυτού, τούτον εξεδίωκον» (Ψλμ. ρ΄ 5). Η Καινή Διαθήκη λέει: «εν ω γαρ κρίνεις τον έτερον, σεαυτόν κατακρίνεις», ενώ αλλού ο ίδιος ο Κύριος τονίζει: «εν ώ κρίματι κρίνετε, κριθήσεσθε» (Ματθ. ζ' 2). Ο Μάξιμος ο Ομολογητής προσθέτει: “Δεν είναι, αλήθεια, ν' άπορει ο άνθρωπος όταν οι άνθρωποι, αφαιρούν το δικαίωμα του Υιού να κρίνει και, σαν άναμάρτητοι, κρίνουν οι ίδιοι καταδικάζοντας ο ένας τον άλλον;” Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, τονίζει πως για όσα αμαρτήματα κατηγορήσαμε τον πλησίον θα πέσουμε και εμείς στα ίδια. Ακόμη γράφει: Για την προέλευσή της: “Καταλαλιά, ἀποκύημα μίσους. Λεπτὴ νόσος, κεκρυμμένη και λανθάνουσα βδέλλα, αγάπης εκδαπανώσα και εξαφανίζουσα αίμα· αγάπης υπόκρισις· καρδίας ρύπου και βάρους πρόξενος· αφανισμός αγνείας.” Ο Ιωάννης πιστεύει ότι η κατάκριση: “είναι αναιδής αρπαγή του δικαιώματος του Θεού, και όλεθρος της ψυχής αυτού που κατακρίνει”, δίνοντας στο πάθος προέλευση φαρισαϊκή. Για την ωφέλεια της αποφυγής της κατάκρισης διηγείται το Γεροντικό: “Ενας μοναχός σ' ένα Κοινόβιο, αμελής στα πνευματικά, έπεσε βαριά άρρωστος. Κι ενώ βρισκόταν στην επιθανάτια κλίνη, έχαιρε. Στους συμμοναστές του, που απορούσαν για την παρησσία του, διευκρίνισε: “Ήμουν πάντα αμελής στα πνευματικά, όμως ένα πράγμα τήρησα με ακρίβεια: Δεν κατέκρινα ποτέ μου άνθρωπο. Γι'αυτό σκοπεύω να πω στο Δεσπότη Χριστό, όταν παρουσιαστώ: «Συ, Κύριε, είπες, μη κρίνετε, ίνα μη κριθείτε», κι ελπίζω ότι δεν θα με κρίνει αυστηρά”. Κι ο ηγούμενος του απάντησε με θαυμασμό: “Πήγαινε ειρηνικά στα αιώνιο ταξίδι σου, αδελφέ. Εσύ κατόρθωσες, χωρίς κόπο να σωθείς”. Αλλού διαβάζουμε για έναν γέροντα που κρίνοντας για κάποιο σφάλμα έναν αδελφό του είχε πει: “πολύ άσχημα έκανε”. Όταν αυτός ο αδελφός πέθανε, Άγγελος Κυρίου πήγε στο γέροντα κρατώντας την ψυχή εκείνου λέγοντας: “Αυτός που κατέκρινες, πέθανε. Που ορίζεις να τον κατατάξω;” “Ήμαρτον”, εφώναξε ένδακρυς ο Γέροντας. Και έκτοτε παρακαλούσε καθημερινά το Θεό νά του συγχώρησει εκείνη την αμαρτία, ενώ δεν τόλμησε μέχρι τέλους της ζωής του να κατακρίνει άνθρωπο.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η κακολογία εδρεύει στην υποκριτική αγάπη. Έτσι κρίνουμε κάποιον, δήθεν, για να τον διορθώσουμε. Όμως με την κατάκριση γινόμαστε εμπαθείς, ενώ το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να κοροϊδεύουμε τον πλησίον μας χαιρέκακα, εισερχόμενοι έτσι στο “τέναγος” του παραλόγου πάθους της καταλαλιάς. Η καταλαλιά και η κατάκριση αντιμετωπίζονται υποκαθιστώνται με την αγάπη και τη συμπόνοια προς τον πλησίον διότι “η αγάπη σκεπάζει πλήθος αμαρτιών” (Α' Πέτρ. δ΄8.). Ο φιλοκατήγορος δε σταματά στη ζημιά που κάνει στον εαυτό του, αλλά περνά τις κακολογίες και σε άλλους “ενημερώνοντάς” τους για “γεγονότα” ή υποψίες, βάζοντας στην καρδιά των ακροατών αμαρτίες. Αν όμως ό εμπαθής άνθρωπος είχε αγάπη, η ίδια η αγάπη θα σκέπαζε κάθε σφάλμα. Ο πατήρ Παϊσιος τόνιζε: “Όταν δεν έχεις αγάπη, δεν βλέπεις με επιείκεια τα λάθη των άλλων, οπότε τους ταπεινώνεις μέσα σου και τους κατακρίνεις.” Άρα η λύση είναι μόνο η αγάπη. Λέει πάλι ο άγιος των καιρών μας: “Μην κρίνετε κανέναν. Ο πονηρός παρακινεί τους ανθρώπους να κάνουν αταξίες, και βάζει λογισμούς σε άλλους, για να κρίνουν και να κατακρίνουν, και έτσι νικάει και τους μεν και τους δε. Και αυτοί μεν που νικούνται και κάνουν αταξίες, αισθάνονται μετά ενοχή και μετανοούν, ενώ οι άλλοι που κατακρίνουν δικαιώνουν τον εαυτό τους, υπερηφανεύονται και καταλήγουν στην ίδια πτώση με τον πονηρό, την υπερηφάνεια.”

ΑΥΤΟΜΕΜΨΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΗ: Οι άγιοι πώς αγίασαν; Είχαν στραφεί στον εαυτό τους και έβλεπαν μόνον τα δικά τους πάθη. Με αυτοκριτική και αυτομεμψία, καθάρισαν τους ψυχικούς οφθαλμούς και έφτασαν να βλέπουν καθαρά και βαθιά. Έβλεπαν τον εαυτό τους κάτω απ’ όλους τους ανθρώπους θεωρώντας τους καλύτερους από τον εαυτό τους. Είχαν αποκτήσει διάκριση, ώστε να δίνουν στους άλλους ελαφρυντικά δικαιολογώντας τους. Οι Πατέρες λένε πως πρέπει, μιμούμενοι τους αγίους, να βλέπουμε με πόνο αυτόν που σφάλλει. Ας σκεφτόμαστε το παρελθόν του ανθρώπου, τις ευκαιρίες που του δόθηκαν να καλλιεργήσει τον εαυτό του και τις αναξιοποίητες ευκαιρίες που είχαμε εμείς. Αυτό θα μας φέρει σε κατάνυξη και θα ταπεινωθούμε βλέποντας πως δεν ανταποκριθήκαμε, στις δωρεές που μας δόθηκαν. Τότε, κατά τους Πατέρες, θα νοιώσουμε μόνο αγάπη και πόνο για τον αδελφό που δεν είχε τις δικές μας ευκαιρίες και θα προσευχηθούμε γι' αυτόν.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: