Λοβοτομή:
μια ''επιστημονική'', βάρβαρη τεχνική για
να ''διορθώνονται'' οι ψυχικές αποκλίσεις!
Κων/νος
Οικονόμου
Ο γιατρός Φρίμαν στο έργο...
ΓΕΝΙΚΑ:
Η λέξη ετυμολογικά προέρχεται από
τα λοβός +
τομή,
[δηλ. αποκοπή του λοβού]. Έτσι ονομάζεται
η χειρουργική διαδικασία εκείνη κατά
την οποία καταστρέ-φονται, αποκόπτωνται,
τμήματα του μετωπιαίου λοβού του
εγκεφάλου σε ανθρώπους με ψυχικές
ασθένειες ή νοητικές διαταραχές, με
σκοπό -θεωρητικά- την εξάλειψη των
συμπτωμάτων τους. Πάντως τα επίσημα
στοιχεία αναφέρουν ότι περίπου το 1/3
των ασθενών θεραπευόταν, το 1/3 δεν
επηρεαζόταν καθόλου και το 1/3 έμενε
«φυτό». Τα στοιχεία θεωρούνται ανακριβή,
γιατί ελάχιστοι γιατροί που εφάρμοσαν
την τεχνική αυτή διατήρησαν επαφές με
τους ασθενείς για να καταγράψουν την
εξέλιξή τους.
ΙΣΤΟΡΊΑ: Η
ιδέα της λοβοτομής πρωτοπαρουσιαάστηκε
στην ιατρική κοινότητα το 1890, από τον
Γερμανό γιατρό Γκόλτζ, [ήταν και ο
επινοητής του, εξ απαλών ονύχων,
πρωτοπαρουσιαζόμενου όρου "ψυχεπέμβαση"],
ο οποίος παρατήρησε πως όταν αφαιρούνταν
τμήματα του μετωπιαίου λοβού του
εγκεφάλου των άγριων σκυλιών, αυτά
ηρεμούσαν. Πάντως
η νέα επεμβατική μέθοδος της λοβοτομής,
με αρχικό όνομα όνομα λευκοτομή (από τα
λευκός + τομή, δηλ. κοπή της λευκής ουσίας
του εγκεφάλου), εφαρμόστηκε ανεπιτυχώς
σε ανθρώπους πρώτη φορά το 1892 στην
Ελβετία από τον Gottlieb Burckhardt. Οι άνθρωποι,
δύο ήταν τα υποκείμενα της επεμβάσεως,
πέθαναν, με αποτέλεσμα η ιδέα να
εγκαταλειφθεί, προσώρας. Ωστόσο, την
ίδια τεχνική επεμβάσεων, τροποποιημένη
κάπως, και μάλιστα σε σαράντα άτομα
πραγματοποίησε ο Πορτογάλος νευροχειρούργος
Αντόνιο Μονίζ. Η μέθοδος που εφάρμοσε
συνίστατο στο άνοιγμα τρύπας στο κρανίο
του ασθενούς, και την έγχυση απλής
καθαρής αιθυλικής αλκοόλης [οινοπνεύματος]
στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου.
Η αλκοόλη κατά συνέπεια κατέστρεφε το
εγκεφαλικό αυτό τμήμα. Το 1949 μάλιστα ,
ο Μονίζ βραβεύθηκε με το βραβείο Νόμπελ
[!] για την επίτευξη της λοβοτομής, με το
όνομα λευκοτομή. Αν
πάμε όμως νωρίτερα στο χρόνο θα
διαπιστώσουμε πως το 1936, ο Αμερικανός
νευρολόγος Γουόλτερ Τζ. Φρήμαν εφάρμοσε
μία παραλλαγμένη μορφή της λοβοτομής,
με το όνομα "προμετωπιαία λοβοτομή".
Αρχικά διαπίστωσε ότι η πρόσβαση στο
μετωπιαίο φλοιό μέσω της οφθαλμική
κόγχης δεν ήταν εφικτή κι έτσι εφάρμοσε
επεμβάσεις πάνω από τον ίδιο το βολβό
του ματιού! Μία άλλη του μέθοδος, ήταν
η εκτέλεση του ... τρυπανισμού, διάνοιξης
δηλαδή οπής
από
την περιοχή του αφτιού, με ένα συνοδευτικό
απότομο χτύπημα του τρυπανιού με μικρό
σφυρί στο μετωπιαίο φλοιό! Συχνά όμως,
αντί να τρυπάει και να ανοίγει το κρανίο,
κάρφωνε δύο βελόνες στις άκρες των
ματιών και από εκεί έκοβε τα νεύρα του
εγκεφάλου. Εφάρμοσε μάλιστα μια πρωτότυπη
νάρκωση: Για να μην αντιστέκεται ο
ασθενής, του έκανε ηλεκτροσόκ μέχρι να
λιποθυμήσει! Ο Φρίμαν εγχείρησε μέχρι
και ένα 12χρονο αγόρι, τον Χάουαρντ Ντάλι
επειδή ήταν ... υπερβολικά ζωηρός! Η
μητέρα του παραπονιόταν ότι ο Χάουαρντ
ήταν πολύ άτακτος, δεν ήθελε να πάει
νωρίς για ύπνο και του άρεσε να ακούει
μουσική και να...ρεμβάζει με τις ώρες! Ο
ψυχίατρος πείστηκε ότι με μία λοβοτομή
ο μικρός Χάουαρντ θα γινόταν ένα άριστο
παιδί! Η πρόβλεψή του φυσικά δεν
επαληθεύτηκε. Ο Χάουαρντ πέρασε την
εφηβική του ηλικία έγκλειστος σε
ψυχιατρική κλινική, ενώ αργότερα
φυλακίστηκε και εθίστηκε στο αλκοόλ.
Δε θυμόταν καθόλου τη λοβοτομή που
υπέστη μικρός και το έμαθε σε ηλικία 50
ετών.... Αξίζει
να σημειωθεί πως ο Φρίμαν, σαν κάποιος
επιδειξίας, αρέσκονταν στο να εγχειρεί
τους ασθενείς μπροστά σε θεατές. Έκανε
μέχρι και 25 εγχειρήσεις μέσα σε μια μέρα
και, για να εντυπωσιάσει τα πλήθη, έβαζε
μάλιστα και τις δύο βελόνες ταυτόχρονα
μέσα στα μάτια...
Εργαλεία λοβοτομής
ΠΡΩΤΑ
ΣΕ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ: Τέτοιες εγχειρήσεις
είχαν γίνει πρώτα σε επιθετικούς
χιμπατζήδες και τα αποτελέσματα ήταν
θετικά. Οι χιμπατζήδες ήταν πιο ήρεμοι
και υπάκουοι και παρόμοια επίδραση
έδειξε αρχικά και στους ανθρώπους. Η
λοβοτομή εφαρμόστηκε σε ασθενείς με
κατάθλιψη και σχιζοφρένεια και τα
συμπτώματά τους φάνηκαν να υποχωρούν.
Όμως μαζί με αυτά, υποχώρησε και η
προσωπικότητά τους! Σαν να ήταν άλλοι
άνθρωποι... Λειτουργούσαν σχεδόν σαν
ρομπότ. Έχαναν την ικανότητα να φροντίσουν
τον εαυτό τους και να διατηρήσουν
οποιαδήποτε κοινωνική επαφή. Ήταν
πειθήνιοι και ήσυχοι, με αχανές βλέμμα
που κοίταζε κενό.
Πριν και μετά τη λοβοτομή...
ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ:
Γνωστά θύματα της μεθόδου: Πρώτα - πρώτα
η αδερφή του προέδρου των ΗΠΑ Τζον Φ.
Κένεντι, η Ρόζμαρι η οποία υπέστη
λοβοτομή το 1941, γεγονός που την κατέστησε
ανίκανη για το υπόλοιπο της ζωής της!
Γνωστά
θύματα ή παρ΄ ολίγον θύματα της λοβοτομής
υπήρξαν και οι: Τζάνετ Φρίμαν Νεοζηλανδή
συγγραφέας
και ποιήτρια, που έλαβε βραβείο λογοτεχνίας
το 1951, μία μέρα πριν από μια προγραμματισμένη
λοβοτομή, η οποία τελικά δεν πραγματοποιήθηκε
ποτέ!!
Ο Γιόζεφ Χασίντ βιολονίστας και συνθέτης
από την Πολωνία
στον οποίο διαγνώσθηκε σχιζοφρένεια,
πέθανε στην ηλικία των 26 ετών, μετά από
λοβοτομή. Η Σόγκριντ Ιερτέν από τη
Σουηδία, μοντέρνα ζωγράφος, απεβίωσε
το 1948, μετά από λοβοτομή. Η Ρόουζ Ουίλιαμς,
αδερφή του Τέννεσι Ουίλιαμς, του γνωστού
Αμερικανού θεατρικού συγγραφέα, υπέστη
λοβοτομή, που την άφησε ανίκανη για
πάντα. Ο Ουίλιαμς δήλωσε ότι, σε
συγκεκριμένα έργα του, εμπνεύστηκε
χαρακτήρες και μοτίβα από την αδερφή
του.
Αξίζει ακόμη να ανφερθεί πως,
όταν το 1848 μία σιδερένια βέργα πέρασε
κατά λάθος μέσα από το κεφάλι του Φινέας
Κέιντζ, αυτό προκάλεσε μία "τυχαία
λοβοτομή", και έτσι, θρυλείται, πως
το γεγονός αυτό ενέπνευσε την ανάπτυξη
της χειρουργικής λοβοτομής, έναν αιώνα
αργότερα. Ακόμη, το 2011 ο Αργεντικός
νευροχειρούργος του Πανεπ. Γέηλ, Daniel
Nijensohna, μελετώντας ακτινογραφίες της
Εβίτα Περόν, κατέληξε στο συμπέρασμα
ότι η ηθοποιός είχε υποστεί λοβοτομή,
ως θεραπεία πόνου και άγχουςτ ους
τελευταίους μήνες της ζωής της.
Η τεχνική!
ΣΗΜΕΡΑ:
Περισσότεροι από 50.000 ασθενείς υπέστησαν
λοβοτομή στην Αμερική και αντίστοιχοι
ήταν οι αριθμοί στην Ευρώπη. Το 1950 η
Σοβιετική Ένωση, η Γερμανία και η Ιαπωνία
απαγόρευσαν τις λοβοτομές γιατί ήταν
«εναντίον των ανθρώπινων αρχών». Πράγματι
ως ένα σημείο θύμιζε και τις ''ιατρικές''-
ευγονικές ναζιστικές μεθόδους του
Μέγκελε! Στην Αμερική οι λοβοτομές
εφαρμόζονται ακόμα και έχουν απαγορευτεί
μόνο σε ορισμένες πολιτείες!
Φιλαργυρία:
τέκνο απληστίας και μήτηρ, κάποτε (Ιούδας), της προδοσίας!
[+ΒΙΝΤΕΟ]
του
Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου
Εισαγωγή:
Ο Ιούδας, επίκαιρος και λόγω των Αγίων
Ημερών που διάγουμε, λάτρευε τα χρήματα,
άλλωστε αυτός κρατούσε το “γλωσσόκομον”,
το κοινό ταμείο των μαθητών. Ένα πάθος
που τον οδηγεί σε σκοτείνιασμα του
μυαλού του. Σε ώρα σκότους γίνεται η
σύλληψη του Χριστού και προσφέρεται το
προδοτικό φίλημα αντί τριάντα αργυρίων.
Το αποτέλεσμα γνωστό. Αντί να ακολουθήσει
την οδό της μετανοίας απελπίζεται και
αυτοκτονεί. Είχε προσκολληθεί στον
Μαμμωνά, όπως έλεγε ο Κύριος ...
ΓΕΝΙΚΑ:
Η φιλαργυρία, πάθος που αιχμαλωτίζει
τον άνθρωπο ρίχνοντάς τον στα δεσμά
άλλων παθών, από πολλούς ταυτίζεται με
την απληστία. Ουσιαστικά απληστία είναι
η υπερβολική προσπάθεια ν' αποκτάς, ενώ
φιλαργυρία η υπερβολική προσπάθεια να
μη χάσεις. Στενός συγγενής
του φθόνου
είναι η φιλαργυρία.
Δεν εννοούμε μόνο εκείνο το είδος της
φιλαργυρίας που περιορίζεται στη
συσσώρευση χρημάτων, αλλά τη γενική
μορφή που εκφράζεται στην απροθυμία
του φιλάργυρου να προσφέρει χαρά σε
άλλους. Ουσιαστικά ο φιλάργυρος υψώνει
τείχος που θα σιγουρέψει, μόνο για τον
εαυτό του, τους φτωχικούς του θησαυρούς
από τον υπόλοιπο κόσμο. Διακρίνεται
εύκολα η σχέση της φιλαργυρίας με τη
φιλοδοξία, τη ματαιοδοξία και με τον
φθόνο.
Η
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: Στην παγκόσμια
γραμματεία έχουμε τη χαρακτηριστική
τσιγγουνιά του Αρπαγκόν στο Μολιέρο
(ερωτευμένος με το σεντούκι) και του
Σάυλοκ στον Σαίξπηρ (που επιμένει να
αποζημιωθεί για τα κεφάλαιά του με
ανθρώπινη σάρκα). Ο Aγγλος χιουμορίστας
συγγραφέας Τζωρζ Μάικς δίνει τη συνταγή
της επιτυχούς φιλαργυρίας: «Αν
θέλετε να είστε φιλάργυρος, να θυμόσαστε
έναν πολύ απλό βασικό κανόνα: Ο φιλάργυρος
ποτέ δεν είναι τόσο πλούσιος, ώστε να
περιφρονήσει έστω και μια πεντάρα. Δέστε
γιατί: Ένας πλούσιος, ιδιοκτήτης τεραστίων
κτημάτων, πουλούσε ένα από τα σπίτια
του. Ο αγοραστής τού μέτρησε 50.000 λίρες
και το τραπέζι εξαφανίστηκε από το
τεράστιο χρυσό βουνό που σωρεύτηκε πάνω
του. Ο γερο-πλούσιος μέτρησε τέσσερις
φορές τα λεφτά. Yστερα άνοιξε μια
σαρακοφαγωμένη κασετίνα και έβγαλε
τους τίτλους του σπιτιού, τυλιγμένους
σε κορδέλα. Τους ξετύλιξε και μετά πολλή
σκέψη τους έδωσε στον αγοραστή. Ο
τελευταίος, τους πήρε και του είπε: “Μου
δίνετε παρακαλώ και την κορδέλα να τους
τυλίξω;” Ο γέρος διστάζοντας του
απάντησε: “Την
κορδέλα; Ευχαρίστως. Πληρώστε μου, όμως,
τέσσερις πεντάρες!»
Η
ΑΡΧΑΙΑ ΣΟΦΙΑ: Διαβάζουμε
στα Δελφικά παραγγέλματα “Πλούτω
απόστει”, μακριά από
τον πλούτο, γιατί η φιλαργυρία που
γεννιέται είναι “μητέρα
κάθε ποταπότητας και φαυλότητας”
(Φωκυλίδης). Ο Δημόκριτος έλεγε πως οι
“τσιγκούνηδες
έχουν τη μοίρα της μέλισσας, δουλεύοντας
σαν να πρόκειται να ζήσουν για πάντα”.
Ο
Πλάτων τόνιζε πως“δεν
πρέπει να αποκτάμε μόνο τα αγαθά, αλλά
να τα χρησιμοποιούμε, γιατί καμιά ωφέλεια
δεν προκύπτει μόνο από την απόκτηση.”
Ο Ζήνων τοποθετούσε τη φιλαργυρία, μαζί
με την ακολασία και τη μέθη, στα κορυφαία
πάθη, ενώ ο Διογένης έλεγε: “Η
φιλαργυρία είναι η μητρόπολη όλων των
παθών”.
Ο Σωκράτης παρομοιάζει τη ζωή του
φιλάργυρου με δείπνο νεκρού που “ενώ
όλα τα έχει δε μπορεί να δοκιμάσει
τίποτε”.
Ο Αριστοτέλης αντιδιαστέλει την ασωτία
με τη φιλαργυρία: “Ο
άσωτος ξοδεύει υπερβολικά και δεν
λαμβάνει αρκετά, ενώ ο φιλάργυρος
λαμβάνει υπερβολικά χρήματα και δεν
ξοδεύει αρκετά.”
Ακόμη, ο Κικέρων εύστοχα αποφαίνεται
για τη γεροντική φιλαργυρία: “Τι
πιο παράλογο από έναν οδοιπόρο που
αυξάνει τα αποθέματά του για το ταξίδι
που πλησιάζει στο τέλος”.
Η
ΝΕΟΤΕΡΗ ΣΟΦΙΑ: Ο Ραφουσκό
αναδεικνύει την πλάνη των φιλάργυρων:
“στο ότι θεωρούν το χρυσό
αγαθό, ενώ στην πραγματικότητα είναι
μόνο μέσο για απόκτηση αγαθών”,
ενώ ο Μίλτον με καθαρά οικονομική
ορολογία, στηριζόμενος στον Αριστοτέλη,
ορίζει τη φιλαργυρία και όχι τη σπατάλη
αντίθετη της οικονομίας! Ο Λαβατέρ δίνει
μια πολύ εύστοχη αντιδιαστολή φιλαργυρίας
και ασωτίας: “Οι φιλάργυροι
πλουτίζουν κάνοντας τον φτωχό, οι δε
άσωτοι φτωχαίνουν κάνοντας τον πλούσιο”.
Η κινέζικη παροιμία: “Όταν
η τσιγκουνιά μπαίνει στο σπίτι η ευτυχία
βγαίνει” μας υπενθυμίζει
πόσο υποφέρουν τα μέλη της οικογένειας
του φιλάργυρου!
ΟΡΘΟΔΟΞΗ
ΘΕΩΡΗΣΗ:Ο
Ιούδας λάτρευε τα χρήματα, άλλωστε αυτός
κρατούσε το “γλωσσόκομον”, το κοινό
ταμείο των μαθητών. Ένα πάθος που τον
οδηγεί σε σκοτείνιασμα του μυαλού του.
Σε ώρα σκότους γίνεται η σύλληψη του
Χριστού και προσφέρεται το προδοτικό
φίλημα αντί τριάντα αργυρίων. Το
αποτέλεσμα γνωστό. Αντί να ακολουθήσει
την οδό της μετανοίας απελπίζεται και
αυτοκτονεί. Είχε προσκολληθεί στον ένα
από τους δύο κυρίους (Θεόν ή Μαμμωνάν,
όπως έλεγε ο Κύριος). Όμως δεν μπορείς
να δουλεύεις σε δύο κυρίους. Έτσι εύκολα
αντιλαμβανόμαστε ότι “Η
φτώχεια στερείται από πολλά, η δε
φιλαργυρία από όλα”
(Ισαάκ Σύρος). Τα ίδια λέει και ο Απ.
Παύλος: “ρίζα
όλων των κακών είναι η φιλαργυρία και
πολλοί κυριεύθηκαν από αυτή και
παραπλανήθηκαν από την πίστη τους και
προκάλεσαν στον εαυτό τους πολλές
οδύνες”
(Α΄Τιμ. στ΄6,7,10). Πολλοί έχοντες το πάθος
της φιλαργυρίας αυτοαποκαλούνται
“οικονόμοι”. Γι' αυτούς έγραψε ο Ισαάκ
ο Σύρος: “Ο
δειλός αποκαλεί τον εαυτό του προσεκτικό,
όπως ο φιλάργυρος ονομάζει τον εαυτό
του οικονόμο”.
Ιδιαιτέρως
εύστοχος είναι ο ορισμός που δίνει ο
άγιος Μάξιμος Ομολογητής στη φιλαργυρία.
Είναι, λέει, το πάθος εκείνου “που
λαμβάνει με χαρά και δίνει με λύπη”!
Σ' αυτή τη φράση εμπεριέχεται η
“εργαλειοποίηση” του άλλου. Το ίδιο
λέει και ο Μ. Βασίλειος: “όπως
κάνουν τα ψάρια, έτσι και ο
πλεονέκτης-φιλάργυρος καταπίνει στο
απύθμενο στομάχι του τους αδύναμους”.
Είναι αδύνατο ο πλεονέκτης να μη στραφεί
κατά του συνανθρώπου του. Γι' αυτό ο
έμπειρος ασκητής, Άγιος Ισαάκ ο Σύρος,
συνιστά: “Καλύτερα
να κάτσεις παρέα με γύπες, παρά με
πλεονέκτη και άπληστο."
Οι Πατέρες δεν θεωρούν τη φιλαργυρία
απλό ηθικό ολίσθημα, αλλά “θρησκεία”
και βασικό προσανατολισμό της ανθρώπινης
ύπαρξης. Στα λόγια του Χριστού ότι «όπου
είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και
η καρδιά σας»
(Ματθ. στ΄21) μοιάζει να συμφωνεί ο Eριχ
Φρομ υποστηρίζοντας ότι “θρησκεία
συνιστά η ολόψυχη αφιέρωση σε κάτι, το
οποίο και νοηματοδοτεί την ανθρώπινη
ζωή”.
Κι αυτό το “κάτι” στον φιλάργυρο είναι
το χρήμα. Στη
χριστιανική οπτική η δίψα για πλούτο
στρέφεται στον ίδιο τον υπαρξιακό
προσανατολισμό του φιλάργυρου,
υποτάσσοντας σ' αυτήν όλα, πράγματα ή
πρόσωπα. Eτσι, το χρήμα αναδεικνύεται
θεός. Άλλωστε, ο Χριστός τη φιλαργυρία
έφερε ως κορυφαίο παράδειγμα επιλογής
ασύμβατης προς τον Ίδιο. ΄Η με τον Θεό,
είπε, ή με τον Mαμωνά. Η λατρεία του
χρήματος σημαίνει μετάλλαξη του ανθρώπου
σε απόλυτη ατομικότητα. Κι επειδή αυτό
το αμάρτημα είναι ακόρεστο, οι Πατέρες
το χαρακτηρίζουν μονιμότερο πάντων. Τα
άλλα αμαρτήματα, λέει ο Άγιος Ιωάννης
Δαμασκηνός, είναι «ολιγόχρονα».
Είναι αδύνατο ο φιλάργυρος να μη στραφεί
κατά του συνανθρώπου του. Στα φληναφήματα,
που καλλιεργούν διαπλεκόμενοι της
εκκλησιαστικής εξουσίας πλουτοκράτες,
ότι ο πλουτισμός τους είναι “θέλημα
Θεού”, ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης
αντιτείνει: «Δεν
προέρχεται από τον Θεό το ψωμί του
πλεονέκτη».
Γι' αυτό και στην εκκλησιαστική παράδοση,
ούτε η ελεημοσύνη, ούτε οι προσφορές
αποτελούν κολυμπήθρα του Σιλωάμ ώστε
να δικαιώνονται οι τρόποι συσσώρευσης
του πλούτου. Αντίθετα αξιώνεται διακοπή
της εκμετάλλευσης. Ο Μ. Βασίλειος ταυτίζει
τον πλεονέκτη με τον «αποστερητή», μ'
αυτόν, δηλαδή, που στερεί από τους
εργαζομένους τη δίκαιη αμοιβή τους και
δεν χορηγεί στους πενομένους τα
χρειαζούμενα. Οι δωρεές του στις εκκλησιές
δεν μπορούν να γίνονται δεκτές, διότι
δεν γίνεται συμμέτοχος της
πλεονεξίας-φιλαργυρίας ο Θεός.Ο
Γέροντας Άγιος Πορφύριος προσθέτει:
«Το
αν θα πάμε στον Παράδεισο ή στην κόλαση,
δεν εξαρτάται από το αν έχουμε λίγα ή
πολλά χρήματα, αλλά από τον τρόπο πού
θα χρησιμοποιήσουμε αυτά πού έχουμε.
Τα χρήματα, τα κτήματα και όλα τα υλικά
αγαθά δεν είναι δικά μας, του Θεού είναι,
εμείς έχουμε μόνο τη διαχείριση τους.
Πρέπει να ξέρουμε ότι ο Θεός θα μας
ζητήσει λογαριασμό και για την τελευταία
δραχμή μας, αν τη διαθέσαμε σύμφωνα με
το θέλημα του ή όχι».
ΕΠΙΜΥΘΙΟ:
Και ποια είναι η απάντηση στη φιλαργυρία:
Να ασκηθεί ο άνθρωπος στην ολιγάρκεια,
να γίνει «ολιγοδεΐας
εραστής»
(Άγιος Μάξιμος). Να ζήσει τα υλικά
“μετρίως”
και την αγάπη “αμέτρως”.
Αυτό δεν σημαίνει αποτράβηγμα σε ατομική
πνευματική γυμναστική. Ο Ά. Χρυσόστομος
παρατηρεί ότι η ύψιστη αρετή της
παρθενίας, ούτε καθολική εντολή συνιστά,
ούτε οδηγεί μόνη της στον παράδεισο. Ο
φιλάργυρος παρθένος θα μείνει εκτός
του νυμφώνος! Η έγνοια για τον άλλον,
όμως, και καθολική εντολή συνιστά, και
στον παράδεισο οδηγεί. Να το αντίδοτο
στη φιλαργυρία!
Η
γαστριμαργία κι η λαιμαργία: Ταυτίζονται; +ΒΙΝΤΕΟ
του
Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου
«Θεός μεν γαρ αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι δούλοις»
Hieronymus Bosch, Allegory of Gluttony and Lust
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Γαστριμαργία είναι η κατανάλωση ποσότητας
φαγητού μεγαλύτερης της απαραίτητης,
ενώ λαιμαργία
η τάση προς φαγητά που προσφέρουν
απόλαυση ή η κατανάλωση φαγητού
αποκλειστικά για ευχαρίστηση.
Το ρήμα μαργαίνω
σημαίνει
κατέχομαι από μανία και μάργος
λέγεται
ο μανιώδης. Όταν καταλαμβάνει κάποιον
η μανία να γεμίσει την γαστέρα (κοιλιά)
του, αυτό λέγεται γαστριμαργία (γαστήρ
+ μαργαίνω). Όταν η εκ του φαγητού
προερχομένη ηδονή αφορά το λαιμό (τη
γεύση), τότε λέγεται λαιμαργία (λαιμός
+ μαργαίνω). Οι Πατέρες της Εκκλησίας
λένε ότι αυτά τα πάθη είναι προθάλαμος
άλλων σαρκικών παθών (το γεμάτο στομάχι
δημιουργεί νέες σαρκικές επιθυμίες).
Το πάθος εμφανίζει δύο
κύριες μορφές: μπορεί ν' αποβλέπει στην
ποιότητα των τροφών, οπότε πρόκειται
για την αναζήτηση εύγευστων, εκλεκτών
εδεσμάτων, που προετοιμάζονται επιμελώς
(γκουρμέ)· μπορεί ν' αποβλέπει στην
ποσότητα των εδεσμάτων και τότε πρόκειται
για επιθυμία να τρώγει κάποιος πολύ.
Στην πρώτη περίπτωση είναι η ηδονή της
γεύσης το κατεξοχήν ζητούμενο και
επιθυμητό, ενώ στη δεύτερη πρόκειται
γενικά για την ηδονή της κοιλίας και
των οργάνων της πέψης. Σε αμφότερες τις
περιπτώσεις υπάρχει αναζήτηση ενός
συγκεκριμένου τύπου σωματικής ηδονής.
Άρα η γαστριμαργία μπορεί να ταξινομηθεί
μεταξύ των «παθών του σώματος».
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ:
Η ψυχολογία αρνείται κατηγορηματικά
να αποδώσει την υπερκατανάλωση φαγητού
ή ποτού - και κατ' επέκταση τις διατροφικές
διαταραχές και την παχυσαρκία -
αποκλειστικά στην ελεύθερη βούληση. Η
επιστήμη διατείνεται ότι η παχυσαρκία,
στη Δύση, προωθείται από ένα «παχυσαρκογόνο»
περιβάλλον που ενθαρρύνει την υπερβολική
κατανάλωση φαγητού (θερμίδων), ενισχύοντας
την άποψη ότι παχυσαρκία και βουλιμία
είναι είδος νόσου. Το πόσο διαθέσιμο ή
το πόσο φθηνό είναι το φαγητό, το αν
έχουμε εύκολη πρόσβαση σε καταστήματα
έτοιμου φαγητού, ακόμη και το πόσο
μεγάλες είναι οι μερίδες, όλα φαίνονται
να επηρεάζουν το βάρος και ενδεχομένως
τη διατροφική συμπεριφορά μας. Η θεωρία
της περιβαλλοντικής ευθύνης
πρεσβεύει πως όταν κάποιος έχει φίλο ή
σύντροφο που είχε πάρει παραπανίσια
κιλά μέσα σε μια χρονική φάση, είχε και
ο ίδιος περισσότερες πιθανότητες να
αυξήσει το βάρος του την επόμενη χρονική
φάση. Η «μεταδοτικότητα» αυτή αποδίδεται
σε κοινωνικούς παράγοντες - δηλαδή ποιο
θεωρείται αποδεκτό βάρος και ποιες
είναι οι κρατούσες διατροφικές
συμπεριφορές. Επιστήμονες του Εργαστηρίου
Μπρουκχέιβεν (ΗΠΑ) παρατήρησαν ότι ο
εγκέφαλος των βουλιμικών ανθρώπων
διαθέτει λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης
και παρουσιάζει αυξημένη δραστηριότητα
σε περιοχές που συνδέονται με το στόμα
και τη γλώσσα. Το εύρημα θα μπορούσε να
σημαίνει ότι στους ανθρώπους αυτούς το
κύκλωμα της ανταμοιβής υπολειτουργεί
κάνοντάς τους να επιζητούν περισσότερη
απόλαυση στο φαγητό, αλλά και το ...
ακριβώς αντίθετο: ότι δηλαδή η ροπή τους
προς τη συγκεκριμένη απόλαυση επέφερε
μεταβολές στα εγκεφαλικά τους δίκτυα.
Η ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ:
“Άλλο πράγμα είναι το να
φάγει τις δια να ικανοποιήση την φυσικήν
ανάγκην και άλλο να φάγει δια να δοκιμάση
την εκ του φαγητού ηδονήν. Ο σκοπός δια
τον οποίον τρώγει τις είναι εκείνος ο
οποίος δημιουργεί την αμαρτίαν.”,
τονίζει ο Δωρόθεος (Γαζής). Η λαιμαργία,
κατά τους Πατέρες, είναι “επιθυμία
του εσθίειν για την ηδονή”,
και γαστριμαργία η “ακράτεια
του στόματος και της κοιλίας”.
Η γαστριμαργία, όμως, δεν προέρχεται
άμεσα από τις ανάγκες του σώματος, γιατί
συχνά η επιθυμία υπερβαίνει την ανάγκη,
ιδιαίτερα στην περίπτωση της βουλιμίας.
Έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε τη γαστριμαργία
και ως ψυχικό πάθος. Ο Μάξιμος Ομολογητής
την ονομάζει “εμπαθήλογισμό”,
διότι “το σώμα παρεμβαίνει
μόνο ως όργανο πραγμάτωσης της επιθυμίας
της ψυχής” (Συμεών Νέος
Θεολόγος). Κανείς των Πατέρων δεν πιστεύει
ότι η τροφή είναι ακάθαρτη ώστε να οδηγεί
στη θεώρηση της γαστριμαργίας ως πάθους,
άλλωστε: «ου το εισερχόμενον
εις το στόμα κοινοί τον άνθρωπον»
(Ματθ. ιε΄ 11), και «παν κτίσμα
Θεού καλόν, και ουδέν απόβλητον μετά
ευχαριστίας λαμβανόμενον»
(Α' Τιμ. δ΄4). Άρα το πάθος της γαστριμαργίας
δεν έγκειται στην τροφή ή στην ποιότητά
της, αλλά στον τρόπο και το σκοπό της
πράξης. Η τροφή δόθηκε από το Θεό στους
ανθρώπους με συγκεκριμένο σκοπό. Συνιστά
διαστροφή να την θέτει ο άνθρωπος στην
υπηρεσία άλλων σκοπών. «Τα
βρώματα δια δύο αιτίας εκτίσθη: τροφής
ένεκα και θεραπείας”
(Ισαάκ Σύρος). Κατά το Θεολόγο Γρηγόριο,
ο άνθρωπος κάνει παρά φύση χρήση της
τροφής όταν τη χρησιμοποιεί για απόλαυση
και ηδονή. Έτσι ο άνθρωπος, αναζητώντας
πρώτα την απόλαυση, μετακινεί την
επιθυμία τροφής και ηδονής, πριν από
την επιθυμία του Θεού, αποστρεφόμενος
και στερούμενος της ηδονής των ανώτερων
πνευματικών αγαθών. Η γαστριμαργική
διάθεση είναι ειδωλολατρική, διότι οι
άνθρωποι που παραδίνονται σ' αυτή έχουν
«θεόν την κοιλίαν»
(Φιλιπ. γ΄ 19). «Θεός μεν γαρ
αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι
δούλοις», σημειώνει ο
Γρηγόριος Παλαμάς. Πράγματι, μέσω αυτής
της διάθεσης, ο άνθρωπος καθιστά υπαρξιακό
κέντρο του, την αίσθηση της γεύσης,
υποδουλώνοντας το πνεύμα του. Η τροφή
γίνεται αντικείμενο σημαντικής μέριμνας
και, ακραία, σχεδόν αποκλειστικής,
αμελώντας αυτό που έπερεπε να απασχολεί
πρωταρχικά. Ο ίδιος ο Χριστός μας δίνει
το παράδειγμα της φυσιολογικής διάθεσης
και στάσης, όταν ευχαριστεί τον Πατέρα
πριν μοιράσει την τροφή στα πλήθη που
Τον περιβάλλουν (Ματθ. ιε΄36, κ.α.). Ο
Απόστολος Παύλος επιβεβαιώνει ότι ο
Θεός δημιούργησε τις τροφές για να
λαμβάνονται «μετά ευχαριστίας»
(Α' Τιμ. δ΄ 3), συμβουλεύοντας: «Είτε
ουν εσθίετε είτε πίνετε είτε τι ποιείτε,
πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε»
(Α' Κορ. ι΄ 31). Για τον γαστρίμαργο οι
τροφές αποβαίνουν γι' αυτόν “αρχή
θανάτου” (Ισαάκ Σύρος),
έστω κι αν πιστεύει ότι εξασφαλίζει τη
ζωή του μ' αυτές. Έτσι το πάθος της
γαστριμαργίας - λαιμαργίας εμφανίζεται
σοβαρότερο απ' όσο φαίνεται με μια πρώτη
ματιά.
Ορισμένοι Πατέρες
βλέπουν στη λαιμαργία την πηγή του
προπατορικού αμαρτήματος (Ιωάννης
Σιναϊτης, Κασσιανός, Ισαάκ Σύρος).
Πραγματικά, τρώγοντας από τον απαγορευμένο
καρπό, ο Αδάμ θέλησε ν' απολαύσει, έξω
από το Θεό, το βρώμα που “συμβολίζει
και αντιπροσωπεύει τον αισθητό κόσμο
καθ΄ ολοκληρία” (Μάξιμος
Ομολογητής). Η γαστριμαργία αποκόπτει
τον ανθρώπο από την κοινωνία του με το
Θεό. Η βαρύτητα του πάθους αποκαλύπτεται
από το γεγονός ότι είναι ένας από τους
πειρασμούς που ο Διάβολος υπέβαλε στο
Χριστό στην έρημο. Με την απόκρουση του
πειρασμού, ο Χριστός, ως ο Νέος Αδάμ,
αποκαθιστά την κοινωνία που ο πρώτος
Αδάμ είχε διακόψει μεταξύ ανθρώπου και
Θεού. Με το λόγο «ουκ επ'
άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ' επί
παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος
Θεού» (Ματθ. δ΄ 4), απελευθερώνει
την υποταγμένη στην τυραννία του πάθους
ανθρωπότητα. Η γαστριμαργία αξιολογείται
από τους Πατέρες ως νόσος, αφροσύνη και
μανία (Θεοδώρητος Κύρου, Μάξιμος), όχι
μόνο λόγω της διαθέσης που αποκαλύπτει,
αλλά και εξαιτίας των πολυάριθμων
παθολογικών συνεπειών. Εκτός του ότι η
γαστριμαργία αποξενώνει τον άνθρωπο
από τον Θεό, ταυτόχρονα θέτει σε κίνδυνο
την σωματική υγεία του. Οι πατέρες
παρατηρούν ότι η ασωτία στις τροφές
στερεί το νου από την “ενέργεια
και την οξύτητα” (Μ.
Βασίλειος), τον βαραίνει, τον “βυθίζει
σε κατάσταση σκότους”
(Ισαάκ Σύρος), χαύνωσης, “αναισθησίας
και ύπνου” (Ισαάκ Σύρος),
συνέπειες που αντανακλώνται στην ψυχή
καθολοκληρία. «Υπό πλήθους
βρωμάτων βαρούμενον το σώμα δυσκίνητον
τον νουν απεργάζεται»
(Διάδοχος Φωτικής). Μια τέτοια κατάσταση
δυσχεραίνει την πτήση του νου στα
πνευματικά, τον “δυσκολεύει
την προσευχή” γινόμενη
“πρόξενος ακηδίας” (Ισαάκ
Σύρος).
ΕΠΙΜΥΘΙΟ:
Η γαστριμαργία – λαιμαργία φαίνεται
μικρό πάθος, όμως “διά της θυρίδος”
που αυτή ανοίγει, εισέρχονται στην
πάσχουσα ψυχή πλήθος άλλων παθών. O Aγιος
Ιωάννης της Κλίμακος προσωποποεί τη
γαστριμαργία που λέει: «Υιός
μου πρωτότοκος, πορνείας υπουργός·
δεύτερος, σκληρότης καρδίας· o ύπνος
τρίτος· θάλασσα λογισμών, κύματα
μολυσμών, βυθός αγνώστων και αρρήτων
ακαθαρσιών εξ εμού εκπορεύονται. Εμαί
θυγατέρες οκνηρία, πολυλογία, ευτραπελία,
αναισθησία, αιχμαλωσία [στα πάθη],
καύχηση, θρασύτης, φιλοκοσμία, (...) και
συμφοραί απροσδόκητοι, αις απελπισία,
η πάντων χαλεπωτέρα».
Του
Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου –
συγγραφέα
“Η
ΚΡΑΥΓΗ”:
Ο
εξπρεσιονιστής, Edvard Munch, απεικονίζει
τον άνθρωπο στον πίνακά "Η
κραυγή"
(1893), παγκόσμιο σύμβολο του άγχους,
με ορθάνοιχτο στόμα, ακριβώς γιατί το
"αναπνέοντας δε μου φτάνει ο αέρας”,
είναι σύμπτωμα του άγχους. Αγωνία και
φόβος φαίνονται στα τρομαγμένα μάτια,
που φαίνεται να βλέπουν κάποιο τρομακτικό
αντικείμενο, καθώς και στα χέρια, που
κλείνουν τα αυτιά να μην ακούσουν κάτι
το εφιαλτικό.Η
τοποθεσία μοιάζει γέφυρα, που συνδέει
συμβολικά δύο διαφορετικές θέσεις-καταστάσεις
που πρέπει να διαλέξει το θύμα του
άγχους:
πόλεμος ή φυγή.
Εμφανίζονται ακόμη άλλοι δυο άνθρωποι
στο βάθος του ορίζοντα, επιτείνοντας
τη μοναξιά του πρωταγωνιστή. Κι αυτό
γιατί ο αγχώδης είναι μόνος του και στο
εφιαλτικό σκηνικό των συναισθημάτων
του. Σημειώνουμε πως ο πρωταγωνιστής
είναι ένα άφυλο μοντέλο, για να θυμίσει
ο Munch
την άποψη των ψυχολόγων
πως το
άγχος σκοτώνει την ερωτική επιθυμία.
Τελικά, η απειλή που υπάρχει στον πίνακα,
είναι απειλή
για την ίδια την ύπαρξη.
Το μουντό τοπίο και η νεκρή θάλασσα δεν
φανερώνουν ελπίδα!
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Το άγχος
προέρχεται
από το "άγχομαι"
της αρχαιοελληνικής (πνίγομαι, αυτοκτονώ
με αγχόνη).
Η
πανάρχαια ρίζα "αγχ",
απαντάται και στα σανσκριτικά ("anhus")
και προέρχεται από τον ήχο που βγάζει
κάποιος όταν πνίγεται. Το
άγχος είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα,
όπου
κάποιος αισθάνεται ότι πνίγεται, όταν
το άτομο βρίσκεται σε κίνδυνο ή
αντιμετωπίζει μία δύσκολη κατάσταση.
Όλοι περιστασιακά έχουμε έναν φυσιολογικό
βαθμό άγχους. Σε περιπτώσεις όμως
αυξημένου άγχους, έχουμε υπολειτουργία
του άτομου στις δραστηριότητες και
επηρεασμό της υγείας του. Έρευνες έδειξαν
ότι το άγχος επηρεάζει μέσω ορμονών το
ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι οι αγχώδεις
παρουσιάζουν μικρή αντοχή στις ασθένειες.
ΑΙΤΙΕΣ:
Στη βιολογική θεωρία το άγχος αποδίδεται
στην υπερδιέργεση
του συμπαθητικού νευρικού συστήματος,
η ψυχαναλυτική θεωρία (Φρόυντ) βλέπει
στο άγχος μεταλλαγή της λιμπιντικής
ενέργειας. Σύμφωνα με τη μπιχεβιοριστική
σχολή
(Watson)
το
άγχος εκδηλώνεται λόγω εξαρτημένου
αντανακλαστικού από την πρώτη παιδική
ηλικία. Κατά τη Γνωσιακή σχολή το άγχος
παράγεται σε συνθήκες κινδυνου, όταν ο
πάσχων δεν μπορεί να ελέγξει αγχογόνα
ερεθίσματα. Σύμφωνα με τον Selye
(1930),
αγχωτική αντίδραση προκύπτει εάν το
άτομο νιώσει ανίκανο να αντεπεξέλθει
στις απαιτήσεις μίας κατάστασης.
Προκύπτει δηλαδή διάσταση μεταξύ του
πώς αξιολογούμε μία κατάσταση και πώς
τις ικανότητές μας.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ:
Ο πάσχων βιώνει ανησυχίες για κάποιον
όχι προσδιορισμένο κίνδυνο. Νιώθει
απειλή χωρίς να γνωρίζει την προέλευσή
της. Εμφανίζει κρίσεις πανικού, που στη
διάρκειά τους, κατά την Ψυχιατρική,
απελευθερώνεται κορτιζόνη, αυξάνεται
η θυροειδής ορμόνη, απελευθερώνεται
ενδορφίνη στον υποθάλαμο του εγκεφάλου,
ελαττώνονται η τεστοστερόνη και η
προγεστερόνη αναλόγως του φύλου,
αυξάνεται το επίπεδο ινσουλίνης και
γλυκόζης, δυσλειτουργεί το πεπτικό
σύστημα, διαταράσσεται ο καρδιακός
ρυθμός, παρουσιάζεται αυξημένη ανάγκη
για αναπνεύσιμο αέρα, παρατηρείται
εφίδρωση, ενώ επηρεάζεται η πνευματική
κατάσταση του ατόμου. Ακόμη, το άτομο
μπορεί να παρουσιάσει τρεμούλα,
άλγη, κόπωση. Άλλοι πάσχοντες δήλωσαν
αίσθημα πλακώματος στο στήθος, κοντανάσεμα,
ψυχρές ή υγρές παλάμες, στεγνό στόμα,
ζαλάδα, κενότητα στο κεφάλι, ναυτία,
ξαφνικά αισθήματα ζέστης ή ρίγη,
συχνουρία, κόμπιασμα. Ακόμη δηλώθηκε:
δυσκολία συγκέντρωσης, δυσκολίες στον
ύπνο και ευερεθιστότηταΠρόκειται
για ένα “γενικό χημικό πόλεμο” κατά
του οργανισμού από τον ίδιο τον πάσχοντα.
ΤΡΟΠΟΙ
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ:
Ο ψυχολόγος Albert Ellis (1996), αντιλαμβανόμενος
ότι το άγχος προέρχεται από παράλογο
τρόπο σκέψης, έδωσε απλές ιδέες-μεθόδους
για την αντιμετώπισή του. Οι μέθοδοι
χωρίζονται: στις φυσικές, όπως η άθληση,
ατομική ή ομαδική, στις μεθόδους
χαλάρωσης, όπως μασάζ, βαθιές αναπνοές
και νευρομυικές ή χαλαρωτικές τεχνικές
και τέλος στις βιολογικές βασιζόμενες
στα αγχολυτικά (βαρβιτουρικά, υπνωτικά),
που όμως έχουν μακροχρόνιες αρνητικές
συνέπειες. Άλλες μέθοδοι που προτείνονται
είναι η κοινωνική υποστήριξη μέσω
ομαδικών συνεδριών και η μέθοδος Hanson,
όπου
προτείνεται στον αγχώδη να αγνοεί το
άγχος και να συνηθίσει να ελέγχει όλα
τα άλλα που μπορεί. Άλλοι ψυχολόγοι
πρότειναν
την απομάκρυνση από υπολογιστή ή κινητό,
την οδήγηση χωρίς μουσική, την εκτέλεση
οικιακών εργασιών χωρίς ανοιχτή
τηλεόραση. Ακόμη προτείνεται μισή ώρα
καθημερινή απασχόληση με ευχάριστες
δραστηριότητες, όπως κηπουρική, ακρόαση
ήρεμης μουσικής. Αντιαγχωτικά ακόμη
είναι η δημιουργία χαλαρωτικών χώρων
στο σπίτι, η κατανάλωση φρούτων με
βιταμίνη C,
η
συχνή σωματική επαφή (αγκαλιά, φιλιά)
με αγαπημένα πρόσωπα, κ.α.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ
ΑΓΧΟΣ:
Το κοινωνικό άγχος, αποτελεί απειλή για
την ποιότητα ζωής.Οι
πάσχοντες από τέτοιας μορφής άγχος
δυσκολεύονται να διεκπεραιώσουν απλές
καθημερινές δραστηριότητες, να κάνουν
γνωριμίες, να κλείσουν ραντεβού με
γιατρούς, να εκκλησιαστούν, να βγουν
στην αγορά ή για φαγητό με άλλους, να
εκφράσουν την γνώμη τους, κλπ. Συνήθως
σκέφτονται ότι θα έρθουν σε δύσκολη
θέση και θα ντροπιαστούν. Το άγχος τους
κάνει να κοκκινίζουν,
να ιδρώνουν,
να ζαλίζονται,
να έχουν ταχυπαλμία, να τρεμουλιάζουν,
να νιώθουν
ναυτία, να πάσχουν από πονοκεφάλους.
Οι πάσχοντες από κοινωνικό άγχος ή
κοινωνική φοβία, μόνο στη σκέψη τέτοιων
συμπτωμάτων, στρεσάρονται, αγνοώντας
τι είναι αυτό με το οποίο έχουν να κάνουν,
ανασύροντας από τα βάθη του υποσυνείδητου
μιαν αναιτιολόγητη φοβία. Έτσι, ο πάσχων
μπορεί να αναδιοργανώσει τη ζωή του,
προσπαθώντας να αποφύγει το άγχος και
τις καταστάσεις που το πυροδοτούν,
οδηγούμενος σε
συμπεριφορές περιοριστικές
(αποφυγή κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Πρώτη προτεραιότητα του πάσχοντα για
να περιορίσει το άγχος είναι να ενισχύσει
την αυτοπεποίθησή του. Άλλωστε, κι αυτό
αποτελεί δόγμα στην Ψυχολογία, όσο
περισσότερο κανείς αποσύρεται από τον
κοινωνικό περίγυρο, τόσο αυξάνεται το
κοινωνικό του άγχος. Απλοί τρόποι
ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης του
πάσχοντα είναι η ενεργή συμμετοχή σε
κοινωνικές εκδηλώσεις. Να
συνηθίσει στην αμφισβήτηση παραλογισμών
που “ακούει” εσωτερικά και τον αγχώνουν,
να βρίσκεται κοντά σε αγαπημένα πρόσωπα,
να κρατάει ημερολόγιο καθημερινών
στόχων. Ο πάσχων πρέπει να καταλάβει
ότι οποιαδήποτε
πράξη που μας ηρεμεί και μας χαλαρώνει
είναι εργαλείο περιορισμού του άγχους.
Ακόμη, να συνειδητοποιήσει πως μπορεί
να αγαπηθεί και ότι μπορεί να δημιουργήσει
στη ζωή του.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ “ΕΠΙΔΗΜΙΑ” ΑΓΧΟΥΣ:
Από την παιδική ηλικία, αποθηκεύτηκαν
στην μνήμη μας, οι απόψεις των γονιών
μας, για το τι είναι σωστό ή όχι, τι πρέπει
και τι δεν πρέπει, τι είναι ηθικό και τι
ανήθικο. Το ανθρώπινο μυαλό λειτουργεί
σαν υπολογιστής, που συναντώντας κάτι
νέο, ανατρέχει στη μνήμη του, για να το
εντάξει σε μια κατηγορία φακέλων που
ήδη γνωρίζει και να την αντιμετωπίσει
ανάλογα. Το άγχος, είναι ένα έμφυτο όπλο
του “σκληρού” μας δίσκου, που
ενεργοποιείται όταν η επιβίωση μας
απειλείται ή με την απειλή της φτώχειας.
Έτσι ένας άνθρωπος λόγω των ηθικών αξιών
με τις οποίες γαλουχήθηκε, μπορεί να
βιώνει έντονο άγχος επειδή δεν μπορεί
να εκπληρώσει υποχρεώσεις του και να
θεωρεί υποσυνείδητα τον εαυτό του
«ανήθικο» ή “ανίκανο νοικοκύρη”, με
αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος για την
ψυχική του υγεία, θεωρώντας, λαθεμένα,
προσωπική ευθύνη το γεγονός ότι δεν
μπορεί να ανταπεξέλθει. Η οικονομική
κρίση μεταφέρεται μέσω των υποχρεώσεών
του ατόμου σε άλλους, οπότε ο ένας
προκαλεί άγχος στον άλλο. Η κακή προβολή
της αλήθειας, μέσω των Μ.Μ.Ε., προκαλεί
αύξηση του άγχους, που με τη σειρά του
επιδεινώνει την ψυχική διάθεση
προσθέτοντας μελαγχολία, κατάθλιψη,
απάθεια. Καθώς το μυαλό δέχεται πλήθος
πληροφοριών, όπως φορολογικών ή μη
υποχρεώσεων που καλούμαστε να πληρώσουμε,
ενεργοποιείται το άγχος, παραλύοντας
τη λογική. Ο άνθρωπος, καθισμένος στον
καναπέ, φοβάται, αδρανοποιείται,
επιβαρρύνοντας την ψυχική του υγεία,
καθώς οι δυσάρεστες ειδήσεις τον
διαβρώνουν, κάνοντάς τον να χάνει την
διάθεση του να βγει, να μιλήσει και να
νιώσει μέλος μιας ομάδας. Γι' αυτό είναι
απαραίτητο να αποφεύγεται η παραπληροφόρηση
αλλά και κάθε «αγχογόνα» ενημέρωση.
Σύμφωνα με τη θεωρία της συμπεριφοράς
αν παλιά μας γρατσούνισε γάτα, το μυαλό,
πιθανώς, θα αναπτύξει έναν φόβο όποτε
συναντάμε γάτα, χωρίς να σκεφτούμε ότι
πρόκειται για διαφορετικό ζώο. Ομοίως,
ο όρος χρεοκοπία της χώρας, ενεργοποιεί
την πληροφορία που έχουμε αποθηκευμένη
για την χρεοκοπία ενός ατόμου, με τις
επακόλουθες κυρώσεις γι αυτό, προκαλώντας,
συνειρμικά, φόβο, τρόμο, πανικό. Από τον
φόβο, η λογική παραλύει, καθώς δεν μπορεί
να λειτουργήσει σε κατάσταση άγχους
που είναι επακόλουθο του φόβου. Το
μυαλό, που διαθέτει μηχανισμούς απόκρυψης
της πραγματικής αιτίας καταστάσεων,
όπως του άγχους, μπορεί να εκτονώσει το
άγχος σε άσχετες εκδηλώσεις, μέσα από
τη λεγόμενη μετάθεση. Σε κάποιον, για
παράδειγμα, που είναι αγχωμένος με την
εργασία του, το άγχος “μετατίθεται»,
ασυνείδητα, σε συνεχή φόβο ότι πάσχει
από ασθένεια, για την οποία επισκέπτεται
γιατρούς χωρίς να πείθεται ότι είναι
υγιής. Έτσι το μυαλό εκτονώνει το άγχος
σε αντιμετωπίσιμες καταστάσεις. Όμοια
και στην κρίση που βιώνουμε, το γενικευμένο
άγχος από την οικονομικοκοινωνική
κατάσταση του έθνους, μετατρέπεται σε
ατομικό και αφορά στην επιβίωσή του
ίδιου του ατόμου.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΚΡΙΣΗ
ΚΑΙ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ:
Το
παρατεταμένο άγχος «διαφυγής» από την
πραγματικότητα, δίνει συχνά την θέση
του στην κατάθλιψη. Οι άνθρωποι
αποσβολωμένοι από την ταχύτητα που το
επίπεδο διαβίωσης τους καταβαραθρώνεται
και τον φόβο επιβίωσης, βλέπουν τους
γύρω τους για να δουν πως αντιδρούν
εκείνοι. Πολλοί δεν έχουν τη δύναμη να
επικοινωνήσουν με άλλους, λόγω της
αδρανοποιού μελαγχολίας. Τους μένει
μόνο η καρτερική, βουβή, ελπίδα. Η
πλειοψηφία των αγχωμένων από εξωτερικούς
παράγοντες αντιδρά παθητικά. Πολλοί
γονείς, για παράδειγμα, ανασφάλιστοι ή
άνεργοι, χωρίς ιατροφαρμακευτική
περίθαλψη, παλεύουν για την επιβίωση
των παιδιών τους. Απωθούν τη σκέψη ότι
αν συμβεί θέμα υγείας στα παιδιά τους,
με τέτοια δημόσια υγεία, αυτό μπορεί να
αποβεί μοιραίο. Ελπίζουν απλά να μην
τους τύχει κάτι ανάλογο. Η σκέψη αυτή
όμως υπάρχει συνεχώς, έστω ασυνείδητα,
προκαλώντας άγχος και μελαγχολία. Συχνά
προκαλεί θυμό, που όμως εκτονώνεται σε
συνανθρώπους του με διάφορες αφορμές
που δεν έχουν σχέση με την βασική αγχογόνα
αιτία. Άλλοί, σε καλύτερη οικονομική
κατάσταση, ελπίζουν, μάταια, ότι δεν θα
βρεθούν στην θέση των παραπάνω. Συχνά
μία κοινωνική ομάδα αγωνίζεται να
προστατεύσει τον εαυτό της παρότι δεν
θα μπορέσει αν καταστραφούν οι άλλες.
Αυτό πιθανά καλλιεργεί ένα μίσος
αυτοματισμού, ότι πιθανά η καταστροφή
μίας ομάδας αποτελεί την σωτηρία για
τις άλλες. Η
οικονομική κρίση που βιώσαμε έγινε και
κοινωνική, διαλύοντας την οικογενειακή
συνοχή.
Όμως αυτό είναι οξύμωρο, καθώς η
συντροφικότητα είναι αντίδοτο στο
άγχος. Η μελαγχολία που βυθίζονται
πολλοί άντρες λόγω στενότητας, αποτελεί
κάτι πρωτόγνωρο γι' αυτούς και ψυχοφθόρο
για το γυναικείο φύλο. Το
άγχος επιβίωσης, εκτονώνεται με θυμό
μεταξύ του ζευγαριού,
για οποιαδήποτε αφορμή. Η απομόνωσή
τους αυξάνεται, καθώς τα ζευγάρια δεν
επικοινωνούν, γιατί δε βρίσκονται μαζί
σχεδόν καθόλου, λόγω της ψευδαίσθησης
ότι με περισσότερη εργασία θα επιβιώσουν.
Σε μία κοινωνία
έρμαιο απειλών για την επιβίωσή της,
βλέπουμε ανθρώπους να εργάζονται, να
κυκλοφορούν, σαν ρομπότ, και την μοναξιά
να κυριαρχεί. Σήμερα οι άνθρωποι δεν
κάνουν σχέδια για το μέλλον. Απλά
επιβιώνουν. Αντίδοτο,
το διώξιμο της ντροπής για τα οικονομικά
προβλήματα και η πραγματική, ανθρώπινη
επαφή με άλλους, για να μειωθεί
ο φόβος και το άγχος.
Ο
ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ: Οι
άνθρωποι οργανώνονται από το ξεκίνημα
της ζωή σε ομάδες: οικογένεια, φίλοι,
συγγενείς, συνεργάτες, κόμμα, έθνος. Από
βρέφη, χρειαζόμαστε την οικογένεια,
ώστε να επιβιώσουμε φυσικά, συναισθηματικά,
πνευματικά. Στην πορεία της κοινωνικής
ζωής ενηλίκων, το να βρεθούμε εκτός
ομάδας, να βιώσουμε την απόρριψη, το ότι
δεν είμαστε αποδεκτοι, ισοδυναμεί με
θάνατο, τουλάχιστον συναισθηματικό.
Έτσι, φαίνεται δύσκολο να αφήσεις μια
ομάδα και να εισέλθεις σε άλλη. Ακόμη
και το να φεύγεις από μια παρέα και να
κάνεις καινούρια, συχνά λειτουργεί
τραυματικά ή γίνεται με κοπιώδη ψυχική
προσπάθεια. Σε κάθε νέα προσπάθεια του
αγχώδη να μπει σε νέα ομάδα, η εμπειρία
της απόρριψης, του φόβου, που έχει
αποθηκευθεί στην αποθήκη εμπειριών,
ανακαλείται ως συναισθηματική αντίδραση.
Συχνά, οι άνθρωποι προσαρμόζονται στο
φόβο της απόρριψης, με stress.
Σε μια τέτοια κατάσταση οι πνευματικές
λειτουργίες μειώνονται τόσο, που
δυσκολευόμαστε να πάρουμε αποφάσεις,
γινόμαστε εσωστρεφείς αδυνατώντας να
επεξεργαστούμε πληροφορίες με λογικά
επιχειρήματα.
ΦΟΒΙΕΣ:
Οι
φοβίες σχετίζονται με παράλογους φόβους
(έντομα, αίμα, ασανσέρ, αεροπλάνο,
κεραυνοί, μεγάλα ύψη κ.ά). Τα άτομα
αντιλαμβάνονται ότι ο φόβος τους είναι
υπερβολικός, αλλά αδυνατούν να τον
διαχειριστούν. Συνήθως αντιδρούν
αποφεύγοντας
ό,τι τους προκαλεί αυτό τον παράλογο
φόβο (αποφυγή). Οι
φοβίες για έντομα και αίμα παρουσιάζονται
στην ηλικία των 6-9 ετών, η κλειστοφοβία
στην εφηβία και οι φοβίες αεροπλάνων
στην ηλικία 30-40 ετών, ενώ η μικροβιοφοβία
μπορεί να εμφανιστεί και στην τρίτη
ηλικία. Τα σωματικά συμπτώματα των
φοβιών είναι: ταχυκαρδία, αδυναμία,
ναυτία, εφίδρωση, ζάλη, γρήγορη αναπνοή.
Κι εδώ έχουμε διαστρεβλωμένες σκέψεις,
που διατηρούνται γιατί τα
άτομα αποφεύγουν την κατάσταση που τους
προκαλεί φόβο, και δεν δοκιμάζουν να
την αντιμετωπίσουν,
ώστε να ελέγξουν αν οι σκέψεις τους
αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Έτσι
το άγχος παραμένει και τα άτομα διατηρούν
την αντίληψη ότι δεν μπορούν να
αντιμετωπίσουν το φόβο τους ενισχύοντας
τη συμπεριφορά αποφυγής.
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ:
Στην
Εκκλησία, που έχει τα σωτηριώδη μυστήρια,
δεν υπάρχει απελπισία. Μπορεί να είναι
ο άνθρωπος έρμαιο των αμαρτιών, όμως
μέσω της εξομολογήσεως συγχωρείται
προχωρώντας χωρίς άγχος, χωρίς φόβο.
“Όποιος
ζει τον Χριστό, γίνεται ένα μαζί Του, η
ζωή αυτή είναι χαρά, φως, αγαλλίαση,
ανάταση”,
λέει ο πατέρας Πορφύριος. Για πολλούς,
όμως, η θρησκεία έχει καταντήσει αγχώδης
αγώνας. Κι αυτό σε όσους δεν καταλαβαίνουν
την ουσία της πίστης και δεν την βιώνουν.
Τότε το “θρησκεύειν”, καταντά ασθένεια.
Ο άνθρωπος χάνει τον έλεγχο των πράξεών
του, γίνεται άβουλος κι ανίσχυρος, έχει
αγωνία κι άγχος. “Κάνει
μετάνοιες, κλαίει, ταπεινώνεται τάχα,
κι αυτή η ταπείνωση είμαι μια σατανική
ενέργεια, ζει τη θρησκεία σαν ένα είδος
κολάσεως.”
(π. Πορφύριος). Όταν δεν ζει πραγματικά
με τον Χριστό, ζει στη μελαγχολία, στο
άγχος. Το φάρμακο είναι η αγάπη του Θεού
που όλα τα μεταβάλλει, τα αγιάζει και η
πραγματική πίστη που έρχεται ανεπιτήδευτα,
ελεύθερα και είναι σαν την αγάπη του
παιδιού προς το γονέα κι όχι δουλική
και περιδεής. Η κοσμική αγάπη σιγά σιγά
σβήνει, ενώ η θεία αγάπη μεγαλώνει και
βαθαίνει. “Ο
θείος έρως μας ανεβάζει στη σφαίρα του
Θεού, μας χαρίζει γαλήνη, χαρά, πληρότητα.
Οι άλλες ηδονές κουράζουν, ενώ αυτή
διαρκώς δεν χορταίνεται.”
(π. Πορφύριος). Όταν κανείς αγαπά τον
Χριστό, παρόλες τις αδυναμίες και τη
συναίσθηση γι’ αυτές, έχει βεβαιότητα
ότι ξεπέρασε τον θάνατο, γιατί βρίσκεται
στην αγάπη του Χριστού, ενώ το άγχος
εξοστρακίζεται. Ο ίδιος ο Κύριος ζητά
να τον βλέπουμε ως φίλο μας: “υμείς
φίλοι μού εστε”
(Ιω. ιε΄14). Έτσι, όταν ο άνθρωπος νιώθει
πνιγηρά από το καθημερινό άγχος, με
αγάπη κι εμπιστοσύνη τρέχει κοντά Του.
Όχι με φόβο, αλλά με θάρρος, που το δίδει
η αίσθηση του φίλου. Όταν πιστεύουμε
ότι μας αγαπάει και τον αγαπάμε, δεν
αισθανόμαστε ξένοι, ούτε όταν αμαρτάνουμε.
Βεβαίως κι ο φόβος είναι απαραίτητος,
γιατί ο άνθρωπος είναι υλικός και
επιρρεπής στο κακό. Αλλ’ αυτό είναι
χαμηλός, ιδιοτελής, βαθμός σχέσης με το
Θεό. Δείχνει συναλλαγή. Όταν, όμως, ο
πιστός μπει στην αγάπη του Θεού, “Η
αγάπη έξω βάλλει τον φόβον”.
Ό,τι κάνει, το κάνει από αγάπη κι αυτό
αξίζει. “Μόνος
Του θα έλθει ο Χριστός και θα εγκύψει
στην ψυχή μας, αρκεί να βρει αγαθή
προαίρεση, ταπείνωση και αγάπη.”
(π. Πορφύριος).
ΕΠΙΛΟΓΙΚΑ:
Ο επίλογος ανήκει δικαιωματικά στο
πατέρα Πορφύριο. “Στραφείτε
στον Χριστό. Αγαπήστε τον απλά, ταπεινά,
χωρίς απαίτηση και θα σάς απαλλάξει ο
Ίδιος. Ν’ αγωνίζεσθε χωρίς σφίξιμο και
άγχος. (...) Το δόσιμο στον Χριστό, σε
ζωογονεί, σου δίνει χαρά, νιώθεις δύναμη,
μεγαλείο. (...) Να αγιασθεί η ψυχή σας με
πραότητα, υπομονή, αγάπη. Να βάζετε
καθημερινά νέα σειρά, νέα διάθεση, με
ενθουσιασμό και αγάπη, προσευχή και
σιωπή. Όχι να έχετε άγχος και να σάς
πονάει το στήθος. Να εργάζεσθε με
εγρήγορση, απλά, χωρίς αγωνία, με χαρά
κι αγαλλίαση, με αγαθή διάθεση. Να έχετε
εμπιστοσύνη στον Θεό. Η στενοχώρια
δείχνει ότι δεν εμπιστευόμαστε τη ζωή
μας στον Χριστό. (...) Η απελπισία και η
απογοήτευση είναι παγίδα του σατανά,
για να φέρει τον άνθρωπο σε απελπισία.Το
άγχος το δημιουργεί η κατάργηση του
θρησκευτικού αισθήματος. Η αγάπη κάνει
άγιο τον άνθρωπο, τον ειρηνεύει, διότι
αγάπη είναι ο Θεός.”
Βιβλιογραφία:
Ρένος- Παναγιώτης
Ρώτας, .Αποφευγετε το στρες, Ελληνικά
Γράμματα.
