Άγιος Αναστάσιος ο Νεομάρτυρας «ο πολιούχος του Ναυπλίου» (1η Φεβρουαρίου 1655) Κων/νος Οικονόμου

 

Άγιος Αναστάσιος ο Νεομάρτυρας «ο πολιούχος του Ναυπλίου» (1η Φεβρουαρίου 1655)

Κων/νος Οικονόμου

   Η 1η Φεβρουαρίου είναι μέρα ξεχωριστή για το Ναύπλιο. Ημέρα επίσημης αργίας αλλά και μεγάλης εορτής, γατί γιορτάζει ο προστάτης της πόλης, άγιος Αναστάσιος, που έζησε και μαρτύρησε στο Ναύπλιο και γι’ αυτό οι κάτοικοί του ιδιαιτέρως τον τιμούν και τον ευλαβούνται.

  Ο ΝΕΟΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΣ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ: Ο Αναστάσιος γεννήθηκε στο Ναύπλιο στις αρχές του 17ου αιώνα. Ήταν έξυπνος και ταλαντούχος, με ιδιαίτερο χάρισμα στη ζωγραφική. Κι επειδή από μικρός αγαπούσε πολύ τον Χριστό και τους Αγίους της Εκκλησίας, θέλησε να ασχοληθεί με την Αγιογραφία. Μαθήτευσε κοντά σε σπουδαίους δασκάλους της αγιογραφίας, όπως ήταν οι αδελφοί Δημήτριος και Γεώργιος Μόσχου, ενώ επισκέφθηκε και το Άγιον Όρος, για να μελετήσει τοιχογραφίες σε διάφορες Μονές και να βελτιώσει την τεχνική του. Εκείνο τον καιρό ξέσπασε ο Ενετο-τουρκικός πόλεμος στην Κρήτη(1645-1669), γεγονός που πυροδότησε το φανατισμό των Οθωμανών, ο οποίος μεταδόθηκε και στο Ναύπλιο, λιμάνι σε καίρια θέση που χρησίμευε ως βάση για ανεφοδιασμό των τούρκων.

   Ο ΑΡΡΑΒΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΓΙΚΑ: Στο μεταξύ ο Αναστάσιος είχε αρραβωνιαστεί με μία κόρη χριστιανών. Δυστυχώς όμως η κοπέλα αυτή φάνηκε απρόσεκτη στη ζωή της και προκλητική και γι’ αυτό ο Αναστάσιος δεν θέλησε να προχωρήσουν. Έτσι διέλυσε τον αρραβώνα τους. Το γεγονός αυτό εξερέθισε τους γονείς της κοπέλας, οι οποίοι πήραν απόφαση να εκδικηθούν τον νέο που απέρριψε την κόρη τους. Τυφλωμένοι, λοιπόν, από τον πληγωμένο εγωισμό τους κατέφυγαν σε κάποιο μάγο και του ζήτησαν να βλάψει τον Αναστάσιο. Έτσι ο διάβολος βρήκε ευκαιρία να επιτεθεί στον αγνό αυτό και πιστό νέο, ο οποίος ήταν πρότυπο αρετής και χριστιανικής ζωής. Τι συνέβη λοιπόν;

  ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΣ[;]: Ο Αναστάσιος έπαθε τότε κάποια κρίση κι έχασε τα λογικά του. Άρχισε να τριγυρνά στους δρόμους και να φωνάζει ασυνάρτητα λόγια. Όταν τον είδαν οι Τούρκοι, έτσι αλλόκοτο, τον έκαναν να αλλαξοπιστήσει. Ο Θεός όμως τον λυπήθηκε και σε λίγες μέρες του έδωσε την υγεία του. Και ερχόμενος στα συγκαλά του, κατανοεί ότι είναι Τούρκος και ότι φορούσε στο κεφάλι άσπρο σαρίκι. Αμέσως το πετάει στο χώμα και αρχίζει να φωνάζει με δυνατή φωνή και με τόλμη μέσα στο πλήθος των Τούρκων ότι ήταν, είναι και θα είναι για πάντα χριστιανός: «Εγώ χριστιανός ήμουν, χριστιανός είμαι και χριστιανός θέλω να είμαι!»

ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ: Την ίδια στιγμή τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στο δικαστήριο. Πάλι όμως επανέλαβε με θάρρος την ομολογία του. Ο δικαστής προσπάθησε να τον μεταπείσει και με κολακείες και με απειλές, αλλά δεν τα κατάφερε. Ο νεαρός αθλητής του Χριστού έλεγε με παρρησία: « Δεν αρνούμαι τον Κύριό μου Ιησού Χριστό, τον αληθινό Θεό, αλλά πιστεύω και τον προσκυνώ ως Δημιουργό και Σωτήρα μου. Τη δική σας την πίστη δεν την χρειάζομαι…» Στο άκουσμα αυτών των λόγων ο κριτής διέταξε να τον αποκεφαλίσουν. Ωστόσο πριν προλάβουν να τον αποκεφαλίσουν ο τουρκικός όχλος εξαγριωμένος έπεσε με μανία πάνω του. Άλλοι με ξύλα, άλλοι με ξίφη κι άλλοι με μαχαίρια κτυπούσαν και κατατρυπούσαν το σώμα του μάρτυρα μέχρι που ξεψύχησε κι έλαβε το μαρτυρικό στεφάνι. Ήταν 1η Φεβρουαρίου 1655. Έτσι αναχώρησε στις αιώνιες μονές την 1η Φεβρουαρίου 1655 μ.Χ. (κατά άλλους το 1654 μ.Χ.) ο ευλογημένος μάρτυς Αναστάσιος και έλαβε του μαρτυρίου το στεφάνι και τώρα ευφραίνεται στο χορό των Μαρτύρων εις δόξαν του Τριαδικού Θεού. Με Βασιλικό διάταγμα της 14ης Νοεμβρίου 1935 μ.Χ. καθιερώθηκε η 1η Φεβρουαρίου ως ημέρα ολοκληρωτικής αργίας των καταστημάτων Ναυπλίου.

ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ: Ο άγιος νεομάρτυρας Αναστάσιος εικονίζεται συνήθως βαστώντας ένα κλαδί ελιάς, διότι σύμφωνα με την παράδοση το σημείο όπου μαρτύρησε βρίσκεται δίπλα σε μια υπεραιωνόβια ελιά στην πλατεία Παναγιάς, στη βόρεια πλευρά του Ιερού Ναού του Γενεσίου της Θεοτόκου. Το ιστορικό αυτό δέντρο κάτω από το οποίο δίδασκε και ο μεγάλος ιεροκήρυκας του Ναυπλίου Ηλίας Μηνιάτης, διατηρείται μέχρι σήμερα και μαζί με το μνημείο που έχει στηθεί δίπλα του υπενθυμίζουν τη γενναία άθληση του Αγίου και αποτελούν πηγή εμπνεύσεως για τους ευλαβείς προσκυνητές. Μεγάλη ευλογία για το Ναύπλιο είναι και το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια απέκτησε Ναό προς τιμήν του προστάτη της πόλεως αγίου Αναστασίου. Ο μεγαλοπρεπής αυτός ναός, που κτίστηκε με την πρωτοβουλία του μακαριστού Μητροπολίτη Αργολίδος Ιακώβου, εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 1995 και πλέον δεσπόζει στην είσοδο της πόλης ως σημείο της προστασίας του Αγίου.

  Ο άγιος Αναστάσιος, ο οποίος δέχθηκε σκληρή την επίθεση του πειρασμού, αλλά την αντιμετώπισε με πίστη και ανδρεία, έλαβε χάρη από τον Θεό για να βοηθά και όλους τους πιστούς που ζητούν τη βοήθειά του. Ας παρακαλούμε λοιπόν κι εμείς τον «της πόλεως Ναυπλίου ένδοξον φρουρόν», να μας περιφρουρεί από κάθε επιβουλή του πονηρού και να μας κρατά σταθερούς στην πίστη του Χριστού.   Ακολουθίες συνέθεσαν ο Μητροπολίτης πρώην Καρπάθιου και Κάσου Νείλος Σμυρνιωτόπουλος και ο Υμνογράφος Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.

Οι Άγιοι Μάρτυρες των Μεγάρων Αδριανός, Πολύευκτος, Πλάτων και Γεώργιος εκ Σερρών[1.2] Κων/νος Αθ. Οικονόμου

 

Οι Άγιοι Μάρτυρες των Μεγάρων Αδριανός, Πολύευκτος, Πλάτων και Γεώργιος εκ Σερρών[1.2]

Κων/νος Αθ. Οικονόμου

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Είναι άγνωστος ο ακριβής χρόνος και ο τρόπος του μαρτυρίου των τεσσάρων Αγίων Μαρτύρων Αδριανού, Πολύευκτου, Πλάτωνος και Γεωργίου, των οποίων οι τάφοι και τα ιερά λείψανα τους ανακαλύφθηκαν Θεία Χάριτι στα Μέγαρα.

ΜΙΑ ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ: Λίγο πριν το 1700 [κατ΄ άλλους το 1754], ένας Μεγαρέας που ονομαζόταν Οικονόμου [πιθανότατα ήταν απλώς ένας ιερέας με το οφίκιο του Οικονόμου¹] θέλησε να ανεγείρει μια οικοδομή, στον τόπο όπου σήμερα βρίσκεται ο ναός των Αγίων Μαρτύρων. Ενώ οι εργάτες έσκαβαν, ένας από αυτούς αισθάνθηκε κάτω από τα πόδια του τόσο μεγάλη θερμότητα, ώστε να μη μπορεί να εργασθεί στο μέρος εκείνο. Το είπε τότε στον Οικονόμου, που βρισκόταν εκεί κοντά. Ο ίδιος ο ιδιοκτήτης, αφού έσκαψε βαθύτερα με τα χέρια του, βρήκε μαρμάρινη πλάκα στην οποία ήταν χαραγμένα τα ονόματα των Αγίων: Αδριανός, Πολύευκτος, Πλάτων, Γεώργιος. Τότε την ανέσυραν και βρήκαν κάτω από αυτήν τα σεπτά λείψανα των Αγίων Μαρτύρων, δοξολογώντας τον Θεό για την ευλογία και παρηγοριά που τους χάρισε.

ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ: Στο μέρος αυτό όπου βρέθηκαν τα ιερά λείψανα, η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως κατάλοιπα από μεγάλη παλαιοχριστιανική βασιλική, που χρονολογείται στα μέσα του 5ου έως τα μέσα του 6ου αιώνος, η οποία ήταν κτισμένη προς τιμήν των αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων. Η εύρεση της μαρμάρινης πλάκας κοντά στην παλαιοχριστιανική βασιλική υποδηλώνει την ύπαρξη του τάφου των αγίων Μαρτύρων: Αδριανού, Πολυεύκτου, Γεωργίου και Πλάτωνος. Το γεγονός αυτό διαδόθηκε σε όλη την πόλη των Μεγάρων. Η χαρά όμως των Μεγαρέων δεν κράτησε πολύ,

ΙΕΡΟΣΥΛΙΑ: Κάποιοι ιερόσυλοι, μόλις έμαθαν για την αποκάλυψη των ιερών λειψάνων, τα σύλησαν και αναχώρησαν κρυφά στην Πελοπόννησο, προφανώς για να τα ... εμπορευθούν! Όμως, λόγω και της αδιαφορίας των Τουρκικών αρχών, οι ιερόσυλοι δεν βρέθηκαν. Μετά από αυτά, ο Οικονόμου μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, παίρνοντας μαζί του την πλάκα στην οποία ήσαν χαραγμένα τα ονόματα των Μαρτύρων, και ανέφερε στον τότε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως τα γεγονότα στην πόλη των Μεγάρων. Έκτοτε κανείς δεν γνωρίζει που βρίσκονται τα άγια λείψανα των Τεσσάρων Μαρτύρων. Στα χέρια των Μεγαριτών παρέμειναν μόνο λίγα μικρά τεμάχια από τα δάκτυλα και τους σπονδύλους των αγίων Μαρτύρων, τα οποία η σύζυγος του Οικονόμου τα φύλαγε σε ένα σακίδιο στο σπίτι της και διαδοχικά στους απογόνους της οικογένειας Οικονόμου.

ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ: Για το πώς βρέθηκαν στα Μέγαρα οι Άγιοι υπάρχουν δύο εκδοχές: ή ότι αυτοί υπέστησαν διωγμούς στις Σέρρες, καθώς φαίνεται ότι η μακεδονική αυτή πόλη ήταν η γενέθλιός τους πατρίδα, που τους ανάγκασε να καταφύγουν στα Μέγαρα, οπού και τελειώθηκαν μαρτυρικά, ή ότι μαρτύρησαν στα Μέγαρα υπηρετούντες ως στρατιώτες.

ΝΕΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ: Το 1998 σε επισκευαστικές εργασίες της οικίας βρέθηκαν και άλλα τεμάχια αγίων λειψάνων, τα οποία τοποθετήθηκαν σε καλαίσθητη λειψανοθήκη. Όμως και πάλι η χαρά δεν κράτησε πολύ. Η λειψανοθήκη χάθηκε από τον Ναό όπου φυλασσόταν. Σήμερα τα λιγοστά τεμάχια από τα λείψανα των αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων φυλάσσονται στον ομώνυμο Ιερό Ναό της πόλεως των Μεγάρων, μέσα σε πολύτιμη ασημένια λειψανοθήκη. Έπειτα από ενέργειες του Μητροπολίτου Σερρών κ. Θεολόγου προς τον Μητροπολίτη Μεγάρων και Σαλαμίνος κ. Βαρθολομαίο προσφέρθηκε στην γενέθλιο πόλη των μεγαλομαρτύρων ως μόνιμη ευλογία τμήμα από τα ιερά λείψανα τους, τα οποία φυλάσσονται ως τιμαλφές κειμήλιο στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Σερρών.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. Σ΄αυτό συνηγορεί και έγγραφη μαρτυρία ότι ο ίδιος ήταν οικονόμος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.

Η παιδαγωγική προσέγγιση του Α. Ιωάννου Χρυσοστόμου [Επί τη εορτή των Τριών Ιεραρχών] Κωνσταντίνος Οικονόμου

 

Η παιδαγωγική προσέγγιση του Α. Ιωάννου Χρυσοστόμου

[Επι τη εορτή των Τριών Ιεραρχών]

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ: Για τον ιερό Χρυσόστομο το διδασκαλικό έργο είναι: “Υψηλόν”, γιατί: ο δάσκαλος “γεωργεί ψυχάς”, “κοπιαστικό” γιατί: “έλκει τον ζυγόν, τέμνει τον αύλακα” και “δημιουργικό” γιατί: “σπείρει τον σπόρον”. Πρωτίστως ο μόχθος του δασκάλου είναι το “παιδευθήναι”, η διάπλαση της ψυχής του μαθητή, και η διά των αρετών μόρφωσή του “εις άνδρα τέλειον”, στο πρότυπο του Χριστού. Κατά δεύτερο λόγο, ο μαθητής δέχεται τη γνώση, όχι στατικά αλλά δυναμικά, με σκοπό να την μεταβιβάσει και σε άλλους γενόμενος πολλαπλασιαστής γνώσης στην κοινωνία. Έτσι, το διδασκαλικό έργο διευρύνεται εκτός αιθούσης, εφόσον οι πρώτοι μαθητές, προσελκύουν και άλλους στη γνώση. Έτσι οι λίγοι γίνονται πολλοί αναπλάθοντας την κοινωνία.

ΣΧΕΣΗ ΔΑΣΚΑΛΟΥ-ΜΑΘΗΤΗ: Κατά τον ιερό Χρυσόστομο η σχέση δασκάλου μαθητών δεν πρέπει να είναι εξουσιαστική, διότι μαθητές και δάσκαλος βιώνουν συναίσθημα εξάρτησης και πλήρωσης, ώστε να μην μπορούν να υπάρξουν ο ένας χωρίς τον άλλον. Γράφει ο Άγιος: «Μια μέρα έμεινα μακριά σας και είναι σαν να αποχωρίστηκα έναν ολόκληρο χρόνο και έτσι στενοχωριόμουν και αδημονούσα». Η αμοιβαιότητα στα συναισθήματα δασκάλου-μαθητών, που δεν είναι προσποιητή, οικοδομεί και καλλιεργεί, αξιοποιώντας τις συγκινήσεις ως πρωταρχικό παράγοντα επίτευξης των γνωστικών στόχων. Για το Χρυσόστομο, δεν είναι μόνο ο μαθητής που δέχεται τροφή από το δάσκαλο, αλλά και ο δάσκαλος που αναπνέει από τη σχέση του με τον μαθητή. Ο δάσκαλος είναι δάσκαλος επειδή υπάρχει ο μαθητής. Όταν το ακροατήριο διψά, αδημονεί, αγκαλιάζει με την αγάπη του, τότε και ο δάσκαλος φτάνει στην καλύτερη απόδοση. Κατά κάποιο τρόπο οι μαθητές ασκούν στο δάσκαλο μία δημιουργική “τυραννία”: “Νιώθω”, γράφει ο Ιεράρχης, “αδύναμος αισθανομενος ότι έχω διδακτική ανεπάρκεια. Μόλις σας δω, λησμονώ την αδυναμία, ξεχνώ την ανεπάρκεια, την φτώχεια. Αυτά κάνει η αγάπη σας που με κατατυραννά.”. Πόσο ασύλληπτα επιτυχημένο το οξύμωρο του λόγου του: “η αγάπη σας με κατατυραννά”! Όμως, οι μαθητές εμπνέουν το δάσκαλο, εάν πρώτα τους έχει εμπνεύσει εκείνος.

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΜΠΝΕΕΙ: Ο δάσκαλος εμπνέει με τη ζωή και το παράδειγμά του. Κατά τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά: “Λόγω παλαίει πας λόγος, βίω δε τις;”. Έτσι, και για τον Άγιο Χρυσόστομο, δεν καταξιώνει έναν δάσκαλο στα παιδικά μάτια, κομψότης, φτιασιδώματα, ή πλούτος. Είναι οι αρετές: ήθος, εγκράτεια, εντιμότητα, συνέπεια λόγων και έργων, λιτός βίος. Τέτοια παραδείγματα, που ενέπνευσαν τους μαθητές τους, αναφέρει το Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Διογένη. Μάλιστα, σχολιάζει ο Άγιος, “ακριβώς επειδή ήταν πτωχοί ως δάσκαλοι ήταν ισχυρότεροι και λαμπρότεροι από τους τότε ηγεμόνες”. Όλοι αυτοί οι Δάσκαλοι είχαν “την έντιμον πενίαν” (Παπαδιαμάντης). Για τον Χρυσόστομο, σημάδι ότι η κοινωνία έχει διαφθαρεί είναι όταν οι εκπαιδευτικοί φτάνουν στο σημείο να νοιάζονται μόνο για την τσέπη τους. Ο δάσκαλος εμπνέει ακόμη το μαθητή με τις γνώσεις του, διότι: “Ο δάσκαλος είναι χρυσοφόρος ποταμός, που μεταφέρει την γνώση ως χρυσίτιν κόνιν, (...) μελετά πολύ και αυτό που αποκομίζει, το καταθέτει στους μαθητές του.”

ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: Ο ζωντανός δάσκαλος, κατά τον ιερό Χρυσόστομο, ζει για τους μαθητές και από τους μαθητές. Ο ποιμήν ο καλός, που όταν δει “λύκους βαρείς”, δεν κρύβεται για να γλυτώσει. Αυτό ο ιερός Χρυσόστομος το έκανε πράξη πλήρωνοντας με τη ζωή του, αφήνοντας τον κόσμο για τους Ουρανούς, βασανιζόμενος από κακουχίες και εξορίες. Διώχθηκε για την αγάπη προς τους μαθητές του, το ποίμνιό του. Μια αγάπη ασκητική, ασυμβίβαστη, μαρτυρική. Τέτοιος δάσκαλος δεν είναι υπάλληλος, αλλά λειτουργός. Η ζωή του είναι διαρκής προσφορά, χωρίς ανάπαυση. Όταν εξορίστηκε, για τους μαθητές του είχε σβήσει ο ήλιος, γιατί η εμφορούμενη Χριστού παιδεία, αυτή που θεμελίωσαν οι Τρεις Ιεράρχες με τη ζωή και τον λόγο τους, είναι το φως το αληθινό, που φωτίζει και αγιάζει “πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον”. Οι δάσκαλοι του 21ου αιώνα λάβαμε την παρακαταθήκη από τους τρεις Ιεράρχες. Ας αντιληφθούμε τι βάρος σηκώνουμε στους ώμους και ποιο θησαυρό καλούμαστε να διαχειριστούμε ως καλοί οικονόμοι της κληρονομιάς. Όλα θα κριθούν από το αν επιθυμούμε να αξιοποιήσουμε αυτό το θησαυρό, και τότε μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Όμως, ενώ άλλοι λαοί αναγνωρίζουν αυτή την κληρονομιά, εμείς την παραπετάμε ευτελίζοντάς την. Δεν καταλάβαμε ότι κάποτε χρεωκόπησε η οικονομία, επειδή οδηγήσαμε την παιδεία μας εμπαθώς σε χρεωκοπία. Πουλήσαμε τον Χριστό και δεν καταλάβαμε ότι και “ο Χριστός μπορεί να μας πουλήσει” (Κοσμάς Αιτωλός). Έτσι η Ελλάδα ξεπουλήθηκε. [τρένα, ενέργεια, τηλεφωνία, ορυκτός πλούτος, λιμάνια, υγεία, και πάει λέγοντας] Μακάρι η περιπέτεια της πατρίδας να μας συνεφέρει, να κάνουμε την αυτοκριτική ως εκπαιδευτικοί και να ξαναγίνουμε δάσκαλοι προσφοράς, θυσίας και αγάπης, δάσκαλοι ακέραιοι και πνευματοφόροι, δάσκαλοι ζωντανοί, όχι νεκροί “ωσεί ζώντες”.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Ο Άγιος του πιστού λαού που το ιερατείο ακόμη δεν αγιοκατέταξε! Ο Παπα – Δημήτρης Γκαγκαστάθης [29.1. 1975] Κων/νος Αθ. Οικονόμου +BINTEO + HXHTIKO [ο Άγιος ομιλεί]

 

Ο Άγιος του πιστού λαού που το ιερατείο ακόμη δεν αγιοκατέταξε! Ο Παπα – Δημήτρης Γκαγκαστάθης [29.1. 1975] +BINTEO + HXHTIKO [ο Άγιος ομιλεί]

Κων/νος Αθ. Οικονόμου

     Ο παπά – Δημήτρης γεννήθηκε το 1902 στο μικρό χωριό Πλάτανος των Τρικάλων. Στο ίδιο χωριό, και για 42 ολόκληρα χρόνια, (1931-1973) υπηρέτησε ως εφημέριος «ελλαμπόμενος από τας ακτίνας του Αγίου Πνεύματος».Και στο ίδιο αυτό χωριό... στις 29 Ιανουαρίου, 1975, «εξήχθη εις αναψυχήν, συναντήσας στο φως της ζωής». Η φτώχεια δεν επέτρεψε στον γέροντα να πάρει μόρφωση και μικρός έγινε τσοπανόπουλο. Βόσκοντας, όμως, πρόβατα, άρχισε να έχει και τις πρώτες πνευματικές εμπειρίες. Γράφει ο ίδιος  «Για να ενδυναμώσω την πίστη μου διάβαζα στην καλύβα μου βίους Αγίων. Απέφευγα έτσι τις συναναστροφές του κόσμου. Επί τούτου επήγαινα στις πιο βαθιές χαράδρες και προσευχόμουν. Πολλά βράδυα έρχονταν δαίμονες εις την καλύβα μου με διάφορα σχέδια για να με εξοντώσουν αλλά οι Αρχάγγελοι δεν τους επέτρεπαν και έφευγαν άπρακτοι. Αυτό γίνονταν μέχρι να στρατευθώ». Το 1921, σε ηλικία 19 ετών κατατάχθηκε στην Χωροφυλακή. Πριν φύγει από το χωριό του πέρασε από τους προστάτες του Αρχαγγέλους. «Τους προσκύνησα και τους παρακάλεσα ως εξής: Με καλεί η πατρίδα να πηγαίνω. Σας θέλω να με ενισχύσετε, να με βοηθήσετε και να έλθω πάλιν σώος και αβλαβής, όπως φεύγω τώρα. Τους χαιρέτησα και έφυγα». Πολέμησε στην Μικρά Ασία. Στην μεγάλη καταστροφή της Σμύρνης, οι προστάτες του Αρχάγγελοι τον έσωσαν θαυματουργικώς πολλές φορές. Γράφει ο παπα-Δημήτρης: «Έφθασα στην Σμύρνη Σάββατο, την ώρα που κτυπούσαν οι καμπάνες. Τι συγκινητικόν ήτο! … Το βράδυ μείναμε εκεί με τα ζώα. Τι θα γίνει; Ξημέρωνε Κυριακή. Αργά την νύκτα έρχεται και πάλιν ο γέρων (εννοεί τον Αρχάγγελο) και μου λέγει: να αφήσεις το ζώο και πας εις το δεύτερο λιμάνι. Περί ώρα 9, παρά τέταρτο, να μπεις εις το πλοίον και θα βγείς εις την Χίον. Εγώ είμαι μαζί σου, μη φοβείσαι. Έτσι και έγινε. Βγήκα εις την Χίο και έπειτα στην Αθήνα. Από την Αθήνα με κατέταξαν εις το πεζικό και με έστειλαν εις την Κομοτηνή. Εκεί τακτικά εκκλησιαζόμουν και έμαθον και την ψαλτική. Εις τας 18 Ιουνίου 1924 έλαβα το απολυτήριον με εξαίρετο διαγωγή. Γυρίζοντας από το στρατιωτικό εγράφηκα εις άλλο Δημοτικό Σχολείο και πήρα απολυτήριον έκτης Δημοτικού, για να γίνω Ιερεύς. Πήγα και έξ μήνες στην Ιερατική Σχολή Τριπόλεως. Την 24ην Μαΐου 1931 έγινα Διάκονος και εις τας 26 του ιδίου μηνός έγινα Ιερεύς.» Έκτοτε αρχίζει η θαυμαστή ποιμαντική, ασκητική, ιερατική, εθνική και κοινωνική ζωή του μακάριου παπα-Δημήτρη.

Σαν ποιμένας (και πολυφαμελίτης, αφού απέκτησε εννέα παιδιά) αγαπούσε με πόνο ολόκληρο το ποίμνιο του, ολόκληρο το χωριό του. Είχε γεμίσει όλους τους χώρους του μικρού χωριού του με εικονοστάσια, σταυρούς, εικόνες κλπ. Ήταν ο «πλησίον» του λαού, φιλάνθρωπος, ελεήμων, κοινωνικός. Συνήθιζε να έχει πάντα στις τσέπες του «καραμέλες» για τους μικρούς και «κατοστάρικα» για τους μεγάλους. Ενδιαφερόταν για αίθουσες, βιβλιοθήκες, έκανε επισκέψεις, έδινε δώρα, έστελνε επιστολές. Ήταν μέσα σε όλα, ενώ συγχρόνως ήταν ασκητής ζώντας, με φυσικότητα, με τον Θεόν, με τους Ταξιάρχες του και τους Αγίους. Μια φορά απαίτησε από τον «Άη –Γιώργη» να ξαναζωντανεύσει μια στερεμένη πηγή και όταν πέρασε αβρόχοις ποσίν το πλημμυρισμένο ποτάμι, (για να σωθεί έτσι από εχθρούς) πολύ απλά είπε «Ε ! τον τσακώσαμε τον Γιώργη, τον πιάσαμε τον Ευεργέτη». Ο αρχιμανδρίτης Αιμιλιανός (Ηγούμενος τους Ι.Μ.Σίμωνος Πέτρας) που είχε στενό σύνδεσμο με τον παπα-Δημήτρη, γράφει γι’ αυτό. « Και ο ύπνος του σώματος του και η νήψις τους ψυχής του και η μύησις των οφθαλμών του και ο λόγος του και η σιωπή του ήσαν στοιχεία και μέσα επικοινωνίας με τον Θεόν και τους φίλους του Θεού. Εζη συνηρμοσμένος εν τω μυστικώ σώματι τους Εκκλησίας, έζη την Βασιλείαν του Θεού «τα φαινόμενα θεωρών, τα αόρατα κατανοών».

Το πνευματικό του σθένος, η πίστη του, η εδραία ιερατική συνείδηση και η αφοβία του φάνηκαν ολοκάθαρα στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου (1944 και μετά). Η ευρύτερη περιοχή γύρω από τον Πλάτανο ελεγχόταν από τον ΕΛΑΣ. Ο παπα- Δημήτρης, μόνος παπάς σε όλη την περιοχή, αρνιόταν να συνοδοιπορήσει με τους κομμουνιστές. Κατήγγειλε με σθένος τα άθεα πιστεύω τους. Κυνηγήθηκε αλύπητα και κινδύνευσε παντοιοτρόπως. Μήπως αυτός δεν είναι κι ο βασικός λόγος που ο ανώτατος κλήρος δεν προέβη στην αγιοκατάταξή του; Να μη στενοχωρηθούν οι λεγόμενοι με κωμικά επαναλαμβανόμενο τρόπο ''προοδευτικοί''; Λες κι ο Θεός θέλει επίσημους τίτλους αγιοσύνης! Στις καρδιές του λαού παραμένει Άγιος κι αυτό είναι η ουσία! Πολλοί, ακόμα και οι οικείοι του, του έλεγαν να σωπάσει, αλλά αυτός αρνιόταν. Γράφει «Μου λέει η παπαδιά μου. Παπά χαζάθηκες τελείως ; Εσύ θα φέρεις το αποτέλεσμα ; Δεν βλέπεις όλους τους παπάδες των χωριών, που κάθονται στα σπίτια τους, δουλεύουν και τρώγουν με τους οικογένειες τους ; Εγώ τους απαντώ. Θα πεθάνω για τον Χριστό και όχι για τον χρυσό. Κομμουνιστής εγώ δεν γίνομαι».

Ο παπα-Δημήτρης δεν φοβόταν γιατί συνοδοιπορούσε με τους Αγίους του, τους Ταξιάρχες και τον Αη-Νικόλα. Γράφει ο ίδιος σχετικά: «20 Οκτωβρίου 1945, Κυριακή πρωί, μόλις κτύπησα την καμπάνα, μας περιεκύκλωσεν αντάρτικος στρατός. Το χωριό μας ήταν με ομάδα εθνική και γι΄ αυτό ήθελαν να μας εξοντώσουν. Άρχισαν να ρίχνουν πυρά τους φοβερισμό. Εγώ μόλις είχα μπει στην Εκκλησία, έκαμα τον σταυρό μου, παρεκάλεσα τον Άγιο Νικόλαο και φεύγω. Εκείνοι από το φυλάκιο ρίξανε άφθονες σφαίρες με το πυροβόλο, καμία τους δεν με εκτύπησε. Ακολούθησα ένα ρέμα, τα Αμπέλια και έχασαν τα ίχνη μου. Επήγαινα προς το χωριό Βασιλική που είχε εθνικό στρατό και ομάδα, για να φυλαχθώ. Κοντά στα σύνορα των δύο χωριών, Ριζώματος-Βασιλικής με έφτασαν. Είχαν διατάξει 10 ιππείς και με τον αρχηγό 11 να με πιάσουν. Με κυνηγούσαν, έβριζαν και έριχναν με τα Στεν, χωρίς να μπορούν να με φονεύσουν. Οι σφαίρες τρύπαγαν τα ράσα δεν με τσίμπαγε καμία. Με πλησίασαν και με περιεκύκλωσαν στα 50 μέτρα γύρω-γύρω, φωνάζοντας: κερατά τράγο, πού θα πας; (με έβριζαν ελεεινά). Εγώ ευρισκόμενος εν μέσω κινδύνου, εσήκωσα τα χέρια επάνω, προς τον ουρανό και εφώναξα από το βάθος της ψυχής: Μιχαήλ Αρχιστράτηγε, σώσε με, κινδυνεύω. Ω του θαύματος! Σαν αστραπή παρουσιάσθη ο Αρχάγγελος Μιχαήλ εις τον αρχηγό. Είδα ένα νέο με σπαθί, που έκοψε τα σχοινιά από την σέλα του αλόγου, τον έριξε κάτω και τον έσπασε την σπονδυλική στήλη. Οι υπόλοιποι δέκα έμειναν ακίνητοι, ωσάν να του είχε κτυπήσει ηλεκτρισμός. Ακούω μια φωνή, ήταν του αρχηγού τους, να λέγει: Εχεις όριο ζωής και υψηλούς προστάτας. Ευχαριστώ, τους απήντησα. Τους συγχώρησα και τους ευχήθηκα ο Θεός να τους φωτίσει, να μετανοήσουν και να γίνουν καλοί άνθρωποι. Να λέτε την αλήθεια, τους είπα, να έχετε τον Θεό βοήθεια και έφυγα σιγά-σιγά για τον προορισμό μου, διότι είχα κουραστεί πολύ.»

Η ζωή του έκτοτε και μέχρι της ασθενείας του ήτο μία διαρκής κένωση του εαυτού του υπέρ πάντων. Ετρεχε για τα πάντα, θεωρών υπεύθυνο για όλα τον εαυτόν του. Τον άκουγες να λέγει «Τρέξε παπα- Δημήτρη, τρέξε, ο διάβολος έζωσε και πάλι το χωριό». Το κομποσχοίνι έλιωνε στα χέρια του υπέρ πάντων και όταν καμμιά φορά αγνοούσε τα ονόματα, ψέλλιζε «…υπέρ του διευθυντού του ΚΤΕΛ, υπέρ του οδοντιάτρου, υπερ…υπέρ…». Είχε αναπτύξει πνευματικό δεσμό με τους μακάριους γέροντες π. Φιλόθεο Ζερβάκο, π. Αμφιλόχιο Μακρή, π. Εφραίμ Κατουνακιώτη, με τους οποίους αλληλογραφούσε και εξωμολογείτο. Μολονότι ασπούδαστος, είχε ακέραιη ορθόδοξη πίστη, γνήσιο εκκλησιαστικό φρόνημα και διάκριση πνευμάτων. Γράφει ο ίδιος « Όταν το 1971 ήλθαν οι μεγάλοι των ξένων εκκλησιών στα Τρίκαλα, πήγα και τους είδα και λέγω: φύγε παπαδημήτρη ογλήγορα και μην κοιτάς πίσω…».

ΣΚΟΛΩΨ ΤΗ ΣΑΡΚΙ: Από το τέλος της δεκαετίας του ’60 ο Θεός έστειλε ασθένειες στον ταπεινό του δούλο, παπα-Δημήτρη. Διαγνώσθηκε καρκίνος και τον Φεβρουάριο του 1970 υπεβλήθη σε εγχείριση στον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ. Θαύμα μεγάλο και ζωντανό έγινε. Γράφει ο ίδιος σε επιστολή του « Οι ιατροί του ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ μου το ανήγγειλαν καθαρά το πικρό φιρμάνι. Εγώ εδόξαζα τον Θεόν, που μου έδωκε αυτό το μεγάλο δώρον, τον καρκίνον, για να με δοκιμάσει......Η εγχείρισις κράτησε 5 ώρες……. Τις επόμενες ημέρες είχα μία διάθεση που μου ερχόταν να κατέβω από το κρεββάτι. Δεν αισθανόμουν τίποτα……… Το βράδυ, που έφυγε η κόρη μου και έμεινα μόνος, ήλθαν δύο άγνωστοι και με φύλαγαν και με ανακούφιζαν…….. Χαρά Θεού και ευλογία Θεού εκείνο το βράδυ, που δεν μπορώ να περιγράψω. Ολοι εθαύμασαν πως έζησα….» Επέστρεψε και πάλιν ο μακάριος γέροντας στο χωριό του και στις λειτουργίες του. Η υγεία του πλέον, όμως, είχε γίνει πολύ εύθραυστη. Το 1973 νοσηλεύθηκε στο νοσοκομείο ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ για «ανώτερες σπουδές», όπως έλεγε χαριτολογώντας. Ο Θεός προετοίμαζε τον δούλο του. Στις 29 Ιανουαρίου, 1975, μετά πολύμηνους φρικτούς πόνους ο Θεός τον δέχθηκε. «Όταν βρώ εκεί θέσιν, τότε θα έρχωμαι και θα σας βοηθώ. Αμ, πώς! Θα ξεχάσω τα πνευματικά μου παιδιά ; » έλεγε λίγο προ της κοιμήσεως του.

Αγιε Γέροντα, παρότι δε σε γνωρίσαμε προσωπικά. σε ευχαριστούμε, που αξιωθήκαμε να γνωρίσουμε την αγία σου ζωή. Σε ευχαριστούμε και για ότι μας δείχνεις με την ένθεο βιοτή σου με ποιο τρόπο οι παντρεμένοι και πολύτεκνοι (σαν και εσένα) μπορούν να γίνουν ασκητές. Αμήν.

“Γέροντα Δημήτριε σεβαστέ, 

μύστη του Κυρίου, ιερέα θαυματουργέ·

χαίρε του ποιμνίου, ακάματε λευίτη, 

πάσης Θεσσαλίας, λύχνε αείφωτε.” [Κοικ.]

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

ΒΙΝΤΕΟ Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ: 

ΒΙΝΤΕΟ - ΗΧΗΤΙΚΟ: Ο ΑΓΙΟΣ ΠΑΤΗΡ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΑΓΚΑΣΤΑΘΗΣ ΟΜΙΛΕΙ: 

Ο Άγιος Νεομάρτυς Ζαχαρίας ο Αρταίος [Πάτρα 20.1. 1782] από τον Κων/νο Οικονόμου

 

Ο Άγιος Νεομάρτυς Ζαχαρίας ο Αρταίος [Πάτρα 20.1. 1782]

από τον Κων/νο Οικονόμου

Σκελών πλατυσμώ εν πλάτει οικείς πόλου,
Ω Ζαχαρία, και βραβείον λαμβάνεις.

Ο ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΟΙΚΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ: Ο Νεομάρτυς Ζαχαρίας καταγόταν από τα μέρη της Άρτας. Σε μικρή ηλικία εξισλαμίσθηκε και ήρθε στην Πάτρα όπου εξασκούσε την τέχνη του γουναρά. Όμως κάποτε μετανόησε που αλλαξοπίστησε. Γράφει σχετικά ο Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης: “Εἶχε κρυφίως τό βιβλίον ὁπού ὀνομάζεται Ἁμαρτωλῶν Σωτηρία, καί διαβάζων αὐτό συχνάκις, ἦλθε εἰς ἄκραν μετάνοιαν, κλαίων πικρῶς εἰς τό κακόν ὅπου ἔπαθε, καί παρεκάλει θερμῶς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν νά τόν ἀξιώση νά τύχῃ τῆς σωτηρίας του.” Έτσι, αφού ήλθε σε μετάνοια, βρήκε κάποιο πνευματικό στον οποίο εξομολογήθηκε το αμάρτημα της εξωμοσίας του και ζήτησε την ευλογία να πορευθεί προς το μαρτύριο.

ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΟΥ: Ο πνευματικός, φοβούμενος μήπως ο Μάρτυρας δειλιάσει κατά την διάρκεια των βασανιστηρίων, τον απέτρεπε. Του πρότεινε μάλιστα, κατά τον βιογράφο του, το εξής: “ἄς δοκιμάσωμεν, τέκνον, τόν λογισμόν σου, ἐάν εἶναι ἐκ Θεοῦ∙ πήγαινε, λοιπόν, εἰς τό ἐργαστήριόν σου καί μένε κλεισμένος τεσσαράκοντα ἡμέρας προσευχόμενος, νηστεύων καί κάμνοντας ἀνάγνωσιν εἰς τό βιβλίον, ὁπού εἶπες πώς ἔχεις∙ κάμνω καί ἐγώ τά ἴδια εἰς τό κελλίον μου δι’ ἀγάπην σου, καί τότε ἔλα νά ἀνταμώσωμεν πάλιν”. Έτσι και έγινε. Όμως στις είκοσι μέρες πάνω ο Ζαχαρίας δεν άντεξε. Ο πόθος του για το μαρτύριο τον κυρίευσε. Έτσι γράφει ο Άγιος Νικόδημος: “πηγαίνει εἰς τόν πνευματικόν καί πίπτων εἰς τούς πόδας του μέ θερμά δάκρυα, τοῦ λέγει, «εὐλόγησόν με Πάτερ, νά πηγαίνω εἰς τό Μαρτύριον, ὅτι δέν δύναμαι πλέον νά ὑποφέρω ἀπό τήν φλόγαν ὁπού ἄναψεν εἰς τήν καρδίαν μου». Ὁ πνευματικός τοῦ λέγει, «μά δέν εἶναι καιρός ἀκόμη»∙ ἐκεῖνος τοῦ ἀποκρίνεται∙ «ἦλθε πνευματικέ καί ἀπέρασε καί κρῖμα κάνεις μεγάλον νά μέ ἐμποδίσῃς». Τότε τοῦ εἶπεν ὁ πνευματικός νά ἐξομολογηθῇ ὅλας τάς ἁμαρτίας ὁπού ἔπραξεν ὡς ἄνθρωπος εἰς ὅλην του τήν ζωήν. Ὁ δέ ἀναστάς ἐστάθη μέ δεμένας τάς χεῖρας ὄρθιος καί ἐξωμολογήθη μετά κατανύξεως ὅλα του τά ἁμαρτήματα, εὑρέθη ὅμως τόσον καθαρός, ἔξω ἀπό τήν ἄρνησιν, ὁπού ἦτον ἄξιος διά ἱερωσύνη.” Παράταύτα ο πνευματικός του προσπαθούσε να τον μεταπείσει φοβούμενος μη δειλιάσει. Ο Ζαχαρίας, όμως, αναστενάζοντας είπε στον πνευματικό του: “θαυμάζω πνευματικέ εἰς τήν τόσην φρόνησιν ὁπού ἔχεις, νά κάθεσαι νά μοῦ λαλῇς λόγια τῶν μικρῶν παιδιῶν∙ ἐγώ ἔχω τόν ἑαυτόν μου ἀφιερωμένον ὅλον εἰς τόν Χριστόν μου καί τώρα πλέον δέν εἶμαι τοῦ ἑαυτοῦ μου∙ ὅθεν ἔχω τόσην δίψαν, διά νά βασανισθῶ διά τόν Χριστόν, ὁπού ἐπιθυμῶ νά λάβω, ἄν ἦσαν ἀκόμη καί περισσότερα παιδευτήρια, ἀπό αὐτά ὁπού μοῦ εἶπες τῶν Ἀλβανιτῶν. Σέ παρακαλῶ λοιπόν νά μοῦ δώσῃς τήν εὐχήν σου νά πηγαίνω, διά τί δέν ὑποφέρω πλέον τήν φλόγα ὁπού αἰσθάνομαι εἰς τήν καρδίαν μου». Τότε ο γέροντας δόξασεν το Θεόν, που τόσο πόλυ ενστάλαξε σ΄αυτόν τήν χάρη του, καί διαβάζοντας τις ιλαστήριες ευχές, τον μύρωσε και του μετέδωσε τα άχραντα μυστήρια∙ έπειτα τον ευλόγησε σφραγίζοντάς τον με το σημείον του σταυρού, και τον ξεπροβόδισε.

   ΥΣΤΑΤΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ: Ο Άγιος πήγε στο εργαστήριό του, πούλησε όλα του τα υπάρχοντα τα οποία έδωσε ελεημοσύνη στους φτωχούς και παρουσιάστηκε στον κριτή, ενώπιον του οποίου ομολόγησε θαρρετά την πίστη του στον Χριστό.

ΑΝΑΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΙ: Παρά τις κολακείες του δικαστή στην αρχή, εκείνος επέμενε σθεναρά στην ομολογία του. Έπειτα, προσθέτει ο Άγιος Νικόδημος “βλέπων ὁ κριτής τό ἀμετάθετον τῆς γνώμης του, τόν ἔστειλε μέ ἕναν τζοχαντάρην του εἰς τόν ἐξουσιαστήν τῆς πολιτείας, γράψας πρός αὐτόν πᾶσαν τήν ὑπόθεσιν. Παρασταθείς δέ καί ἐκεῖ ὁ Μάρτυς εἶπεν ἀπαραλλάκτως τά αὐτά ὁπού εἶπε καί εἰς τόν κριτήν”. Έτσι τον έκλεισαν στην φυλακή και τον βασάνισαν επί πολλές ημέρες. Ο Μάρτυς του Χριστού ραβδιζόμενος συνεχώς και με λίθους κτυπούμενος στην κοιλιά και το στήθος, έστεκε στέρεος, χαίρων, λέγοντας ακατάπαυστας το “Κύριε Ιησοῦ Χριστέ Υιέ Θεού ελέησον με τον αρνητήν σου και βοήθησόν μοι”. Ένα βράδυ, τον είχαν τόσο βαριά βασανίσει που πλέον δε μπορούσε να πει την ευχή αλλά μόνο τα μάτια του σήκωνε καί κοίταζεν ψηλά όσο διαρκούσε ο ραβδισμός του. Τότε ο “μπουλούμπασης”, ο πρώτος των στρατιωτών του πασά των Πατρών, πρόσταξε το δεσμοφύλακα, νά βασανίσει τη νύκτα το Μάρτυρα πολύ, ως ότου πεθάνει για να μην κουράζονται κι ασχολούνται άλλο μαζί του. Κι ο δεσμοφύλακας τάνυσε πολύ τα πόδια του μάρτυρα στο τιμωρητικό ξύλο, ενώ έπειτα ανέβηκε στο κρεβάτι που το είχε ψηλά και κάθησε να δειπνήσει!

ΣΤΙΣ ΣΚΗΝΕΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΝ: Ο Ζαχαρίας κάποια στιγμή πόνεσε πολύ και ξεφώνισε “ωχ!”, ενώ ο βασανιστής του τού είπε: “τώρα άπιστε, να πιω όλο το κρασί και θα κατέβω να σε κόψω από αρμό σε αρμό”. Τότε ο Μάρτυς του απάντησε: “αν είσαι παλληκάρι μη λες λόγια μόνο, αλλ’ ευθύς κάμε εκείνα που λες και θα σου χρωστώ και χάρη”! Εκείνος θύμωσε από τα λόγια του Μάρτυρα, κατέβηκε και τράβηξε ακόμη περισσότερο τα πόδια του Αγίου στο ξύλο τεντώνοντάς τα υπερβολικά και ανέβηκε να τελειώσει το φαγητό του. Ο Ζαχαρίας, όμως, κάνοντας λίγο να κουνηθεί σχίσθηκαν αμέσως τά σκέλη του. Τότε κάνοντας το σημείο του σταυρού σ΄όλο το σώμα του και λέγοντας: “Κύριε εις χείρας σου παρατίθημι το Πνεύμα μου”, ξεψύχησε. Ήταν η 20η Ιανουαρίου του 1782 μ.Χ.

   ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΕΙΨΑΝΟΥ: Και αμέσως γέμισε όλη η φυλακή από άρρητη ευωδίαν και ο βασανιστής δεσμοφύλακας από τη ντροπή του έφυγε από το κελί του Μάρτυρα και χωρίς να πει τίποτε σε κανέναν πήγε αλλού και κοιμήθηκε. Το πρωί έμαθαν οι Χριστιανοί, ότι τελείωσε ο Ζαχαρίας το Μαρτύριο και γεμάτοι χαρά δόξαζαν τον ενδυναμώσαντα τον Μάρτυρα Κύριο. Κι ενώ ο Μητροπολίτης των Πατρών ζήτησε το άγιο λείψανο για να το ενταφιάσει, ο πασάς της πόλης του είπε ότι δεν είναι άξιος ταφής επειδή περιέπαιξε και τις δύο θρησκείες[!]. Έτσι, έδωσε εντολή σε δύο στρατιώτες που έδεσαν από τα πόδια τη σορό του Μάρτυρα, καί, σύροντάς τη, την έριξαν σ΄ένα ξηροπήγαδο στην ενορία της Αγίας Τριάδας. Την επόμενη νύκτα είδαν οι Χριστιανοί φως πάνω από τό πηγάδι και άρχισαν να τρέχουν με φωνές, για να δουν τον Άγιον και να τον προσκυνήσουν. Όταν το έμαθαν οι Μωαμεθανοί, έστειλαν ανθρώπους που έριξαν στο πηγάδι πολλά κομμένα χόρτα και έπειτα το γέμισαν με χώματα και μπάζα έως επάνω!

ΜΝΗΜΗ ΜΑΡΤΥΡΟΣ: Η τοπική Εκκλησία της Άρτας εορτάζει την μνήμη του και εικόνα του φυλάσσεται στην ιερά μονή Κάτω Παναγιάς Άρτας. Την μνήμη του πανηγυρίζει επίσης και η τοπική Εκκλησία των Πατρών, αφού ο Άγιος εργάσθηκε και μαρτύρησε εκεί.

Απολυτίκιο [Ἦχος δ’]: “Τῆς Ἄρτης ἀγλάισμα, καὶ Νεομάρτυς κλεινός, ἐν Πάτραις ὡς ἤθλησας, ὑπὲρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, ἐδείχθης μακάριε, οὐ γὰρ τὸν τρώσοντα σέ, καθελῶν δι’ ἀγώνων, γέρας ἐδέξω θεῖον, Ἀθλητὰ Ζαχαρία, πρεσβεύων ὑπὲρ πάντων ἠμῶν τῶν εὐφημούντων σε”. 

Μεγαλυνάριον: “Χαίροις Νεομάρτυς του Ιησού, Άρτης σεπτός γόνος, και Πατέρων ο στηριγμός. Χαίροις Ζαχαρία, Αγγέλων συμπολίτα, μεθ' ων ημίν εξαίτει, το θείον έλεος”.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Νέον Μαρτυρολογίον Τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου

Ο Όσιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω (23/1) +ΒΙΝΤΕΟ +ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

 

Ο Όσιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω (23/1) +ΒΙΝΤΕΟ +ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

   Ο Όσιος γεννήθηκε πριν το 1500 στο χωριό Σκλάταινα (Δρακότρυπα) της Καρδίτσας. Οι φτωχοί, ευσεβείς γονείς του, Νικόλαος και Θεοδώρα, του έδωσαν το όνομα Δημήτριος. Μετά το θάνατο των γονέων του, σε ηλικία 18 ετών, εκάρη μοναχός στην Ι. Μ. Μεγάλου Μετεώρου με το όνομα Δανιήλ. Αναζητώντας περισσότερη ησυχία μετέβη στην Ι. Μ. Καρακάλλου, όπου ως μεγαλόσχημος ιερομόναχος, πήρε το όνομα Διονύσιος, εγκαταβιώνοντας για μια δεκαετία εκεί. Ζώντας με αυστηρή άσκηση και νηστεία που θύμιζε άγγελο, επιβλήθηκε με τα χαρίσματά του σε όλους τους πατέρες του Αγίου Όρους και εξελέγη ηγούμενος της βουλγαρικής τότε Μονής Φιλοθέου. Όμως εξαιτίας των πλειοψηφούντων στη Μονή Βουλγάρων, που αντιδρούσαν στην παρουσία του, εγκατέλειψε την αγιορείτικη πολιτεία και λίγο μετά το 1520 εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Βέροιας όπου ανακαίνισε εκ βάθρων την Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου, καθιστώντας την πνευματικό φάρο για όλη την κεντρική και δυτική Μακεδονία. Η παράδοση θέλει τους Βελβεντινούς να επισκέπτονται με τα ζώα το Μοναστήρι του Προδρόμου Βέροιας, να λειτουργούνται και να κοινωνούν σ’ αυτό. Αλλά και αργότερα, όταν ο Άγιος θα πάει στον Όλυμπο, οι Βελβεντινοί θα τον ακολουθήσουν και θα επισκέπτονται με τα πόδια και με τα ζώα τους, το Μοναστήρι στον Όλυμπο, για να ζητήσουν τη βοήθεια του Αγίου. Στη Μακεδονία ο Άγιος γνωρίστηκε με έναν άλλο μεγάλο ασκητή, τον Άγιο Νικάνορα, στο Μοναστήρι της Ζάβορδας. Καθώς τα χρόνια περνούσαν, ο κόσμος, θαυμάζοντας την ισάγγελη πολιτεία του Οσίου, συνέρρεε όλο και πιο πολύς, ενώ η τοπική εκκλησία ζήτησε απ΄ το Διονύσιο να αναλάβει τη θέση του επισκόπου που τότε είχε χηρέψει. Ο Διονύσιος, επειδή ήθελε να αποφύγει την εκλογή του από ταπείνωση, αναχώρησε και πάλι. Εγκαταστάθηκε σε ένα σπήλαιο του Ολύμπου, που σώζεται ως τις μέρες μας, ζώντας το γνωστό του ασκητικό βίο. Από εκεί, διωγμένος από κάποιους ντόπιους, μετέβη προσωρινά στην περιοχή του Β. Πηλίου, όπου έκτισε την Ι. Μ. Αγίας Τριάδος Σουρβιάς, μετά από θαυματουργή υπόδειξη του Θεού, το 1542. Το 1545 επέστρεψε στον Όλυμπο, διότι λόγω της παντελούς ανυδρίας που έπληξε τον τόπο των διωκτών του, δέχτηκε την πρόσκληση του διώκτη του Αγά Σάκου. Τη φορά αυτή έκτισε μια Μονή στο όνομα της Αγίας Τριάδος και πάλι. Εκεί συγκεντρώθηκαν σε λίγους μήνες λόγω της φήμης του Οσίου πολλοί μοναχοί. Ωστόσο ο ίδιος χρησιμοποιούσε ακόμα για προσευχή και ησυχία τα σπήλαια που υπήρχαν γύρω από το Μοναστήρι και που τα είχε μετατρέψει σε ναΐσκους. Εκεί έμεινε τον περισσότερο χρόνο, ζώντας μέσα στο γνόφο της νοεράς προσευχής. 

Το σπήλαιο-ασκηταριό του Αγίου

Πολλές φορές καθώς ερχόταν από αυτές τις σπηλιές στο Μοναστήρι τον έβλεπαν να λάμπει ολόκληρος, λουσμένος στο αναστάσιμο θείο φως. Ο Διονύσιος περιόδευε συχνά στα χωριά κηρύττοντας και στηρίζοντας τους υπόδουλους συμπατριώτες του. Πολλά θαύματα έκανε ο Άγιος στο Πήλιο, τη Βέροια, τη Ραψάνη, κ. α. Εκοιμήθη εν Κυρίω την 23η Ιανουαρίου, λίγο μετά το 1550. Η γενέτειρα του Διονυσίου Δρακότρυπα, πανηγυρίζει τη μνήμη του οσίου της τέκνου την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου. Η κάρα του Οσίου βρίσκεται αποθησαυρισμένη στην Ι. Μ. Αγίου Διονυσίου του Ολύμπου (νέα Μονή) στο Λιτόχωρο.

Ο Άγιος Διονύσιος ήταν μια χαρισματούχα και πολυτάλαντη προσωπικότητα. Συνδύαζε την ασκητικότητα που θύμιζε τον Ιωάννη Πρόδρομο με τον αποστολικό ζήλο που θύμιζε Απόστολο Παύλο και την κοινωνική δράση. Ακόμη στο πρόσωπό του συνυπήρχαν ο αναχωρητισμός του ησυχαστή και το διοικητικό χάρισμα του ηγέτη, οι μυστικές αναβάσεις του νοός του με τους αιματηρούς αγώνες της πράξης. Ο οσιακός βίος του καθώς και τα αναρίθμητα θαύματά του συνετέλεσαν ώστε να καταξιωθεί σαν άγιος στη συνείδηση του πληρώματος της Εκκλησίας και να καταστεί μορφή της Ορθοδοξίας στη Μακεδονία, καύχημα και προστάτης της Πιερίας και του Βελβεντού Κοζάνης και δάσκαλος μοναζόντων και λαού.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ ΒΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ: 

Απολυτίκιο: “Του Ολύμπου οικήτωρ Πιερίας αγλάισμα, και της επωνύμου Μονής σου ιερὸν περιτείχισμα, εδείχθης Διονύσιε σοφέ, βιώσας ώσπερ Άγγελος εν γη, και παρέχεις την ταχεῖαν σου αρωγήν, τοις ευλαβώς κραυγάζουσιν δόξα τω δεδωκότι σοι ισχύν, δόξα τω σε θαυμαστώσαντι, δόξα τω ενεργούντι διὰ σου πάσιν ιάματα.”

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Ι. Μ. ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΕΝ ΟΛΥΜΠΩ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ:  

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής [21.1 και 13.8] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο

 

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής [21.1 και 13.8]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 580 και πέθανε στη Λαζική του Πόντου το 662. Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες φωτισμένες εκκλησιαστικές προσωπικότητες της μεσοβυζαντινής περιόδου¹. Κατά τη νεότητά του, ως λαϊκός, διετέλεσε στέλεχος κρατικών διοικητικών θέσεων ενώ αργότερα εκάρη μοναχός. Ως μοναχός πρωτοστάτησε στην υπεράσπιση των ορθοδόξων θέσεων κατά την εκκλησιαστική έριδα του μονοθελητισμού. Μάλιστα η όλη θεολογική του θέση υπήρξε κεντρικός πυλώνας της αντίδρασης της ορθοδόξου Εκκλησίας στις βασιλικές επιδιώξεις για θεολογικό συμβιβασμό μεταξύ Ορθοδόξων και Μονοφυσιτών που εξυπηρετούσαν απλώς τα σχέδια για μια όπως-όπως ενότητα στην αυτοκρατορία την δύσκολη εκείνη εποχή ανόδου και εξάπλωσης του Μωαμεθανισμού. Εξέφρασε ακόμη με αγωνιστικότητα και αυταπάρνηση τη διδασκαλία των προηγούμενων Οικουμενικών Συνόδων, πράγμα που τελικά οδήγησε τον ίδιο στο μαρτύριο και την εξορία. Το θεολογικό συγγραφικό του έργο εκτιμάται για την αρτιότητα και την ιδιαιτερότητα του, ως ένα κορυφαίο δείγμα υψηλής θεολογίας που εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να συναρπάζει τους σημαντικότερους θεολόγους, ερευνητές αλλά και φιλοσόφους της εποχής μας. Ο Μάξιμος συναριθμήθηκε στους Αγίους Πατέρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας [αλλά και της Ρωμαιοκαθολικής και διαφόρων προτεσταντικών ομολογιών]. Η μνήμη του τιμάται την 21η Ιανουαρίου αλλά και την 13η Αυγούστου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ: Λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τη νεανική περίοδο της ζωή του. Κάποιες πληροφορίες αντλούμε κυρίως από έναν ανώνυμο βιογράφο² του και κάποια αποσπασματικά βιογραφικά κείμενα³. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 580 προφανώς από πλούσιους γονείς οι οποίοι του παρείχαν σπουδαία εγκύκλια και θεολογική παιδεία. Γράφει σχετικά ο Γ. Φλορόσκι: “αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευσή του θα διήρκησε απο το 6ο ή 7ο έτος της ηλικίας τους εως το 21ο και περιελάμβανε γραμματική, κλασσική φιλολογία, ρητορική και φιλοσοφία (συμπεριλαμβανομένων αριθμητικής, μουσικής, γεωμετρίας, αστρονομίας, μουσικής, ηθικής, δογματικής, μεταφυσικής) και επίσης πρέπει να συμπεριελάμβανε την πρώτη επαφή με τον Αριστοτέλη και τους νεοπλατωνικούς (μέσω υπομνημάτων του Πρόκλου και του Ιάμβλιχου)”. Σύντομα έγινε αρχιγραμματέας στην διοικητική θέση του πρώτου υπογραφέα των βασιλικών υπομνημάτων, στην αυλή του Αυτοκράτορα Ηράκλειου. Το κλίμα, όμως, του παλατιού όσο και των διοικητικών καθηκόντων, φαίνεται πως τελικά δε τον γοήτευσε και στράφηκε προς τον μοναχικό βίο. Εκάρη μοναχός στη μονή της Χρυσουπόλεως [Σκούταρι], στην ασιατική πλευρά της Κων/λης, κοντά στην Χαλκηδόνα. Εκεί ο Μάξιμος δεν επιζήτησε κάποιο ιερατικό βαθμό, αλλά παρέμεινε απλός μοναχός στο μοναστήρι περί τα 10 έτη, διακρινόμενος για το ασκητικό του φρόνημα, αλλά και για το πνεύμα του και τη σοφία του ανάμεσα στους συμμοναστές του. Γύρω στο το 624 υποχρεώθηκε να μετακινηθεί από το μοναστήρι, εξ αιτίας Περσικών επιδρομών. Η περιπλάνησή του θα διαρκέσει αρκετά χρόνια μέχρι να καταλήξει στη Ρώμη, όπου θα οργανώσει τον αγώνα της Ορθοδοξίας κατά του μονοθελητισμού. Αργότερα πέρασε από την Κύζικο, την Κρήτη, την Κύπρο, ίσως την Αλεξάνδρεια και την Καρθαγένη. Σε όλο αυτό το διάστημα γνώρισε και μελέτησε επισταμένως τη θεολογία της αίρεσης του μονοθελητισμού, η οποία προσπάθησε να επιβληθεί στην Ορθόδοξη Καθολική Εκκλησία, με βασιλικό συνέργεια.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΚΑΙ ΜΟΝΟΘΕΛΗΤΙΣΜΟΣ: Στα τέλη του 6ου αιώνα το Βυζάντιο βρισκόταν σε δυσχερή θέση. Οι επιθέσεις των Περσών αλλά κυρίως η διαρκώς αυξανόμενη άνοδος των Ισλαμιστών Αράβων, είχαν θέσει σε κίνδυνο ζωτικά τμήματα της Αυτοκρατορίας στην Ανατολή και την Αφρική. Συγχρόνως η μονοφυσιτική έριδα είχε αφήσει σημάδια μίσους στην πλειοψηφία των Αντιχαλκηδόνιων αιρετικών κατοίκων των νότιων και ανατολικών επαρχιών σε βάρος της κεντρικής διοίκησης του κράτους. Μία σειρά αυτοκρατόρων από τον Ιουστινιανό και έπειτα πίστεψαν πως με την υποχωρητικότητα προς τους αραβικούς αυτούς μονοφυσίτες λαούς θα διατηρούνταν τα κεκτημένα της Αυτοκρατορίας. Έτσι προσπάθησαν με χρήση εκκλησιαστικής πολιτικής, μάλλον ανορθόδοξα, να συμβιβάσουν τις δυο αντίπαλες ομάδες των μονοφυσιτών και των ορθοδόξων. Οι περιοχές της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Αιγύπτου, ήταν και οι περιοχές οι οποίες είχαν περισσότερο ασπαστεί το μονοφυσιτισμό. Αυτό είχε επιφέρει αυξανόμενη δυσφορία, σε σημείο οι Περσικές ή αραβικές επιθέσεις στις περιοχές αυτές να αντιμετωπίζονται στην καλύτερη περίπτωση με απάθεια από την τοπικό πληθυσμό, ή συχνά με ανοιχτή στήριξη των Μωαμεθανών από τους τοπικούς μονοφυσίτες ηγέτες! Η βασιλική προσπάθεια στα χρόνια του Μάξιμου αφορούσε στο ζήτημα της ένωσης της εκκλησίας με τους μονοφυσίτες των περιοχών αυτών, υπό τον [επίσης αιρετικό] θεολογικό όρο της “μίας ενέργειας και μίας θέλησης στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού”. Σύμφωνα με τον όρο της Χαλκηδόνιας Οικουμενικής Συνόδου, ο Ιησούς Χριστός είχε δύο φύσεις ασύγχυτες και άτρεπτες μεν, σε κοινωνία όμως στην υπόσταση του ενός προσώπου. Θεολογική συνέπεια ήταν πως κάθε φύση ενεργεί και θέλει. Η προσπάθεια λοιπόν τότε από το επίσημο κράτος, που επιθυμούσε άμεσα μια συμβιβαστική λύση, επικεντρώθηκε στην αποσαφήνιση των όρων της μίας ενέργειας και θέλησης του προσώπου του Ιησού, παρακάμπτοντας το ζήτημα της άμεσης ένωσης των φύσεων και των συνεπειών της. Τελικά με την προσπάθεια του πατριάρχη Σέργιου η λεγόμενη "Εκθεση" ήταν το αποτέλεσμα μιας διαπραγμάτευσης με τους μετριοπαθείς μονοφυσίτες, με τους οποίους επετεύχθη σε πρώτη φάση σύγκλιση, η οποία επικυρώθηκε με συνοδική απόφαση (την επονομαζόμενη "Ψήφο"). Ο Σέργιος, σε συνεργασία με τον Ηράκλειο, πέτυχε να πείσει και τους άλλους Πατριάρχες [και τον πάπα Ονώριο στη Ρώμη] ξεπερνώντας τον σκόπελο του “μονοενεργητισμού” του οποίου υπήρξε υπέρμαχος, με την θεολογία της “μίας θελήσεως στην υπόσταση του Λόγου”. Έτσι τα πατριαρχεία ευθυγραμμίστηκαν στην Κωνσταντινουπολίτικη Σύνοδο του 638, παρά τις διαφωνίες του Σωφρονίου Ιεροσολύμων, ο οποίος είχε πεθάνει. Ο θάνατος όμως των πατριαρχών Ιεροσολύμων, Κωνσταντινουπόλεως και Ρώμης και η απώλεια των επαρχιών στις οποίες είχαν καταφύγει οι υπέρμαχοι των δογμάτων της Χαλκηδόνας, δεν επέτρεψε την αυτοκρατορική καταστολή των αντιδράσεων[!], με αποτέλεσμα η υποβόσκουσα τάση της θεολογίας των δύο θελήσεων να αντιδράσει και να έλθει δυναμικά στο προσκήνιο με ηγέτη το Μάξιμο.

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΜΟΝΟΘΕΛΗΤΙΣΜΟ ΚΑΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ: Ο Μάξιμος, στο μεταξύ είχε κατευθυνθεί στη Δύση. Στον αγώνα ενάντια στο μονοενεργετισμό και το μονοθελητισμό συναγωνιστής του θα αποβεί ο Σωφρόνιος⁴, ηγέτης του μοναστικού κινήματος και μετέπειτα πατριάρχης Ιεροσολύμων. Οι δύο τους θα μεταβούν στην Αλεξάνδρεια, το 633, για να ενημερωθούν αναλυτικότερα για την σχετική κακοδοξία. Ο Μάξιμος, λαμβάνοντας υπόψιν του την συνοδική απόφαση της Ψήφου (634), επαινεί αρχικά τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ζητώντας όμως πρόσθετες εξηγήσεις, κι αυτό ίσως κερδίζοντας χρόνο για να διατρανώσει αργότερα την ευθεία αντίθεσή του στις απόψεις του μονοθελητισμού, τον οποίο θεωρεί πως είναι ξένο προς την βιβλική διδασκαλία και τις αποφάσεις των Πατέρων της Εκκλησίας. Ο Μάξιμος θα μεταβεί τελικά στη Ρώμη το 646, αλλά είναι βέβαιο πως, από το 638 και μετά, ο αγώνας του βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη κάτι που γίνεται φανερό και από το συγγραφικό του έργο. Η “Έκθεση”, στην οποία στράφηκε πολέμιος ο Μάξιμος, στην ουσία επιχειρούσε συμβιβαστικά να αμβλύνει τους Χαλκηδόνιους όρους, οι οποίοι δεν άρεσαν στους μονοφυσίτες και ομολογούσε πως στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού “υπάρχει ενέργεια τόσο στην ανθρώπινη όσο και τη θεϊκή φύση, αλλά στην υπόσταση του Λόγου παρουσιάζεται μόνο ένα θέλημα”, μια καθαρά αιρετική άποψη δηλαδή. Ο Μάξιμος, ως ηγέτης της Χαλκηδόνιας θεολογίας απορρίπτει την έκθεση και με δεινή επιχειρηματολογία, πείθει για λίγο διάστημα και τον πατριάρχη Πύρρο Κωνσταντινουπόλεως, πως η έννοια του μονοθελητισμού είναι αιρετική απόκλιση. Αργότερα έπεισε και τον Πάπα Ρώμης Μαρτίνο να συγκαλέσει Σύνοδο (Λατερανό, 649), που καταδίκαζε το μονοθελητισμό και απέκοβε την κοινωνία με τις εκκλησίες που υποστήριζαν την Έκθεση του Αυτοκράτορα Ηρακλείου. Στο μεταξύ ο νέος αυτοκράτορας, ο Κώνστας, το 648 θα επιχειρήσει να επιβάλλει για ειρήνευση στο εσωτερικό της εκκλησίας το λεγόμενο Τύπο (που προσυπογράφηκε και από τον Σέργιο), διατάσσοντας την απαγόρευση της χρήσης των όρων ενεργείας και θελήσεως στο εν λόγο ζήτημα. Όμως, η μη συμμόρφωση του Πάπα Μαρτινου και του Μάξιμου επέφερε τις διώξεις τους και το μαρτύριο τους.

ΔΙΚΗ - ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ: Ο Μάξιμος συνελήφθη το 653 και φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Η δίκη του διενεργήθηκε το 655, υπό την κατηγορία του εχθρού και εγκληματία του κράτους και του ανατροπέα της εκκλησιαστικής και πολιτειακής ειρήνης[!!] Η δίκη του, όχι άδικα, χαρακτηρίστηκε “φονική”, ενώ τα πρακτικά της διασώζονται μέχρι και σήμερα. Οι υπερασπιστές της λεγόμενης “ενωτικής σύνθεσης” με τους μονοφυσίτες και ιδίως οι άρχοντες είχαν εκνευριστεί από τη συμπεριφορά του Μαξίμου και ιδίως από την πνευματική ανεξαρτησία και αδιάλλακτη άρνηση του στα αυτοκρατορικά διατάγματα. Ο Μάξιμος γενναία κατηγορούσε την πολιτεία για ανάμιξη στην εκκλησιαστική τάξη⁵, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί σε εξορία σε πρώτη φάση στη θρακική Βιζύη. Όμως, η εκκλησιαστική ειρήνευση και η επιτυχία των αυτοκρατορικών επιδιώξεων ήταν φανερό πλέον πως περνούσαν από την πλήρη υποταγή του Μαξίμου. Έτσι οδηγήθηκε το 656 ενώπιον επισκοπικού δικαστηρίου, χωρίς όμως να επιτευχθεί το ζητούμενο από τους αντιπάλους του αποτέλεσμα. Έτσι εξορίστηκε ξανά, στο Ρήγιο της Ιταλίας τη φορά αυτή, όπου οι διαβουλεύσεις συνεχίστηκαν. Ο ίδιος αμετακίνητος εξορίστηκε ακόμα πιο μακριά στη βόρεια Θράκη. Το 662 τον οδήγησαν μαζί με το μαθητή του Αναστάσιο σε σύνοδο επισκόπων στην Κων/πολη. Εδώ η απόφαση του “δικαστηρίου” οδήγησε σε αιματηρό μαρτύριο για τον Μάξιμο: αποκοπή του δεξιού του χεριού, για να μην γράφει, και της γλώσσας του, για να μην ομιλεί! Τέλος, εξορίστηκε στη Λαζική του Πόντου. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής υπέκυψε από τις κακουχίες στις 13 Αυγούστου το 662.

ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ: Το μαρτύριο του Μάξιμου προκάλεσε στη Βυζαντινή κοινωνία ιδιαίτερη εντύπωση. Χαρακτηριστικές είναι οι ιστορίες της εκκλησιαστικής παραδόσεως που μαρτυρούν την αγάπη και το σεβασμό για την προσωπικότητά του και την έπίδραση του στον ορθόδοξο κόσμο. Μετά την οριστική καταδίκη του μονοθελητισμού από την Στ΄Οικουμενικη Σύνοδο, όπου η διδασκαλία του Μαξίμου υπήρξε θεμέλιο της απόφασης της συνόδου, τιμήθηκε ως Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μάρτυρας, μεγάλος εκλησιαστικός Πατέρας και κήρυκας της Ορθοδοξίας. Εκτιμήθηκε επίσης ως φιλόσοφος, μυστικός και ασκητής. Τα βιβλία του μάλιστα αποτέλεσαν και αποτελούν αγαπημένα αναγνώσματα λαϊκών και μοναχών.

ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ: Ο Μάξιμος αναδείχθηκε γόνιμος και πολυγραφότατος συγγραφέας, όμως το έργο του είναι κάπως “δυσνόητο και δυσανάγνωστο”, κατά τον Μ. Φώτιο, γεμάτο αλληγορίες και λογοτεχνικά σχήματα, ενώ για την κατανόησή του απαιτείται μια βαθύτερη γνωριμία με το σύστημα και τον κόσμο του συγγραφέα. Μέσα από τη εργογραφία του επίσης γίνεται φανερό πως προτιμά να εμβαθύνει παρά να πλατειάζει, εισερχόμενος βαθύτερα, στον πυρήνα του θέματος, με τη πολύ γνωστή σε αυτόν διαλεκτική μέθοδο. Η θεολογία του επηρέασε όσο κανενός άλλου τη μεταγενέστερη σκέψη και τη βυζαντινή φιλολογία. Η ορθόδοξη παράδοση, επηρεασμένη ιδιαίτερα από του Καππαδόκες μεγάλους Πατέρες, αλλά και τα ασκητικά έργα του Ευαγρίου Ποντικού και Διονυσίου Αρεοπαγίτη είναι η βάση που στηρίχθηκε το έργο του. Το έργο του Μάξιμου διαχωρίζεται σε έξι κατηγορίες: ερμηνευτικά των γραφών, ερμηνευτικά των πατέρων, απολογητικά ή επιστολές, λειτουργιολογικά-πνευματικά και τέλος μυστικά [ασκητικά]. Κυριότερα έργα του είναι οι απορίες, Ερωτήσεις και αποκρίσεις προς Θαλάσσιον, Πεύσεις και αποκρίσεις, η επιστολή προς Θεόπεμπτον σχολαστικόν, τέσσερις εκατοντάδες κεφάλαια περί αγάπης, ασκητικός λόγος, μυσταγωγία, το οποίο εκτιμάται σήμερα για τη φιλολογική και θεολογική του επιρροή στους μετέπειτα συγγραφείς και τα απολογητικά του έργα, τα οποία μας δίνουν πλήρη εικόνα της δογματικής του σκέψης και θεολογίας.

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ: Η θεολογία του Μάξιμου χαρακτηρίζεται ως αποκαλυπτική, αφού στηρίζεται κυρίως στη θεία Αποκάλυψη και αποτελεί διδασκαλία στην οποία στηρίχτηκαν από πολύ νωρίς [2ος αι.] και οι πρώτοι απολογητές αλλά και αργότερα οι μεγάλοι Καππαδόκες Πατέρες. Το μυστήριο της Τριάδος, στο σύστημα του Μάξιμου, γνωρίζεται μέσω του Λόγου. Ο Θεός είναι τριάδα και συνάμα μονάδα. [Τριάς εν Μονάδι και Μονάς εν Τριάδι]. Τα πρόσωπα αποτελούν μεν ετερότητες, αλλά είναι αδιάσπαστα ενωμένες σε μία μονάδα, χωρίς συγχώνευση ή μίξη. Ταυτόχρονα ενεργούν και επιθυμούν πάντοτε το ίδιο πράγμα. Ο Λόγος, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, είναι ο ίδιος Λόγος ο οποίος ενδημούσε στους Πατριάρχες και τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, ο ίδιος Λόγος ο οποίος ενσαρκώθηκε γι τη σωτηρία του κόσμου. Η σάρκωση του Λόγου, κατά τον άγιο Μάξιμο, είναι το μυστήριο της προαιώνιας βουλής του Θεού και το σχέδιο εξαγιασμού της ανθρώπινης φύσης. Η ίδια οδηγεί σε λύτρωση, που οφείλει το γεγονός της στην ολοκλήρωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Γι αυτό ο Λόγος προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση ακέραιη και αμόλυντη από τις συνέπειες της πτώσης [όπως ήταν δηλαδή προπτωτικά]. Λαμβάνει την ανθρώπινη φύση, όπως οι πρωτόπλαστοι και αυτό συμβαίνει με τη θέληση Του και όχι λόγω φυσικής αναγκαιότητας. Το θέλημα της φύσεως Του, κατά το Μάξιμο, δε γνωρίζει διαφθορά και δεν αντιμάχεται τα ανθρώπινα πάθη. Η θέληση της ανθρώπινης φύσεως του, είναι εναρμονισμένη με το Θείο θέλημα, γιατί η ανθρώπινη φύση δημιουργήθηκε κατ΄ εικόνα του Λόγου. Ο Θεός Λόγος, κατά τον μεγάλο Ομολογητή Πατέρα, προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση η οποία είναι πλήρης και ακέραια, με το δικό της θέλημα και τη δική της ελευθερία, πράγμα που αποκλείει οποιαδήποτε σύγχυση, μίξη ή εξαφάνισή της. Ο άνθρωπος μετά την ενσάρκωση, οδηγείται δια της θεώσεως σε μία νέα ιδιαίτερη μορφή υπάρξεως. Η ύπαρξη αυτή, η κατ΄ εικόνα και ομοίωση πλέον, κινείται στο δρόμο της ίδιας της ύπαρξης του δημιουργού, με αποτέλεσμα η ανθρώπινη φύση στην υπόσταση του Ιησού, να θέλει και να επιθυμεί την αχώριστη με το Θεό κοινωνία και να μιμείται την ίδια τη θεία ζωή [αγιασμός]. Το θέλημα του Θεού, οι θείες δηλαδή ενέργειες διορθώνουν και διαμορφώνουν το θέλημα του ανθρώπου, δίχως αυτό να αίρει την ανθρώπινη ιδιαιτερότητα ή να εξαφανίζει την ανθρώπινη φύση σε όλες τις εκφράσεις της ή εκφάνσεις της. Οι μονοθελητές δέχονταν πως, εφόσον μιλάμε για ένα πρόσωπο, τον Ιησού Χριστό, πρέπει να μιλάμε για μία θέληση και μια βούληση. Ο Μάξιμος εντοπίζει το πρόβλημα της θεολογικής σκέψης των μονοφυσιτών. Αφενός μήπως όταν αναφέρουμε μία θέληση στο πρόσωπο του Χριστού εννοείται απορρόφηση της ανθρώπινης θέλησης και άρα και κατάργηση της φύσεως με έμμεσο τρόπο ή μήπως εννοείται μία σύνθετη, τρίτη θέληση, σύνθετη των δύο φύσεων[!!] Εφόσον, όμως, ο Λόγος προσλαμβάνει σάρκα, για τη μόνη θέληση που θα μπορούσαμε να μιλήσουμε είναι θέληση του Θεού Λόγου, σύμφωνα με το Μάξιμο. Σε αντίθετη περίπτωση θα οδηγούσε άμεσα στο δοκητικό μονοφυσιτισμό, ο οποίος κατά τη Χαλκηδόνεια Σύνοδο είχε απορριφθεί, καθώς απομειώνει τη σωτηρία της ανθρώπινης ύπαρξης, δια μέσου της ενώσεώς τους ή της φαινομενικής ύπαρξης της.

Η ΑΜΑΡΤΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α. ΜΑΞΙΜΟ: Τρεις είναι οι βασικοί άξονες της αμαρτίας κατά το Μάξιμο. Υπερηφάνεια, μίσος και άγνοια, τέρψη και δόξα, αντίστοιχα. Παράλληλα οι δαίμονες προσπαθούν να δελεάσουν τις ψυχές αποκοιμίζοντάς τες, προβάλλοντας στην ψυχή εικόνες αισθησιακές προς επίτευξη των στόχων τους. Αλλά η νίκη ανήκει στη βούληση του ανθρώπου και τη δική του εκλογή. Στη δοκιμασία αυτή ο άνθρωπος πρέπει να οργανώσει τη ψυχή του. Θα πρέπει πρώτα με την άσκηση να εκριζώσει και να μεταμορφώσει τα πάθη του έτσι ώστε να επέλθει η κάθαρση, που είναι το πρώτο στάδιο της θέωσης. Έτσι ο νους γίνεται ηγεμονικός, υπερνικά τις κατώτερες αισθήσεις, εγκρατεύει από τη φιληδονία και την επιθυμία. Άλλοτε οφείλει να υπερνικά και το ακούσιο πάθος, το οποίο συμβαίνει κατά την αποκοπή των παθών. Τη θλίψη, για παράδειγμα, που επακολουθεί κατά τη μη τέλεση των παθών αυτών. Όλες αυτές οι απόψεις του αγίου Μαξίμου θυμίζουν και τους νεότερους Νηπτικούς Πατέρες αλλά και τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος.

Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ: Ο Θεός κατά Μάξιμο θα αποκαταστήσει τη φύση όλων των ανθρώπων στη Μέλλουσα αιώνια ζωή. Αλλά αυτή η ανακαίνιση, δε σημαίνει παράλληλα ότι η θέληση θα μεταλλαχτεί η θα βιασθεί. Ο Λόγος την ημέρα της κρίσεως θα αποτελέσει για τους σωσμένους διαφωτιστικό πυρ, ενώ για τους ασεβείς καίουσα φλόγα. Ο Θεός θα αγκαλιάσει όλη τη δημιουργία, όλη την ανθρωπότητα τόσο το καλό όσο και το κακό. Αλλά το μέτρο της μετοχής μας θα εξαρτηθεί από το βαθμό της δοκιμασίας καθενός. Όσοι δεν θα βρεθούν μέσα στις ζωοποιητική χάρη του θεού, δεν είναι επειδή ο Θεός κάτι τέτοιο το επιθυμεί, αλλά επειδή οι ίδιοι δε θα επιθυμήσουν τη σωτηρία αυτή. Ο Θεός θα αποκαταστήσει η φύση τους, ίσως δε και τις ψυχικές τους δυνάμεις, σε σημείο να αναγνωρίζουν το Θεό ή ακόμα και να απολέσουν της μνήμη της αμαρτίας τους. Αλλά αυτοί, οι οποίοι έζησαν με επιθυμίες μακριά από την πραγματική τους φύση και άρα του θεραπευμένου θελήματος, εκείνη την ημέρα θα βασανίζονται γιατί ανέβαλαν τη μετάνοιά τους, θα βασανίζονται από τη συνείδητοποίηση της παράλογου οδού που πήραν.

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Η Εκκλησία, σύμφωνα με το Μάξιμο, αποτελεί το μέσο γνωριμίας και συνειδητής μετοχής των λογικών όντων στη ύπαρξη του. Για αυτό και κατά το Μάξιμο ταυτόχρονα με τη δημιουργία ο Θεός οικοδομεί και την Εκκλησία, που αποτελεί και δική Του εικόνα. Ο Μάξιμος, για να περιγράψει την εκκλησία χρησιμοποιεί παραβολικό λόγο. Δεν αποτελεί για τα Μάξιμο η Εκκλησία κάτι το στατικό, το ταυτισμένο ή το απομονωμένο, περιχαρακωμένο, σε κλειστά περιγράμματα. Γι αυτό η εκκλησία μπορεί να είναι εικόνα τόσο του θεού, όσο και του σύμπαντος κόσμου, του ίδιου του αισθητού κόσμου, αλλά και του ανθρώπου ή μόνο της ψυχής του. Η εκκλησία παράλληλα ως ψυχή έχει το ιερατείο, νου το ιερό θυσιαστήριο και σώμα το ναό, στοιχεία τα οποία βρίσκονται σε αδιάσπαστη ενότητα. Η ενότητα αυτή δε καταργεί την διάκριση, αλλά και η διάκριση, στα πλαίσια κλήρου και λαού δε νοείται σε μία σχέση ανωτερότητας και κατωτερότητας ή κυριαρχίας, όπως ίσως, εν πολλοίς, παρατηρείται σήμερα, αλλά διαφοροποίησης της οργανικής ενότητας που είναι ο κόσμος. Η εκκλησία. σύμφωνα με το Μάξιμο, αποτελεί μυστήριο μέσα στη φυσική και ιστορική πραγματικότητα, το οποίο ως σκοπό έχει να επιτελέσει μια συγκεκριμένη αποστολή. Την βαθμιαία εξαφάνιση του κακού μέσα στον κόσμο και την τελείωση των λογικών και νοερών όντων. Σκοπός δηλαδή είναι η κοινωνία των όντων με τον Θεό, δια μέσου τη συμφιλίωσης και της συνάντησης κτιστής δημιουργίας και του Θεού-δημιουργού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Νίκος Ματσούκας, "Κόσμος, Κοινωνία, Άνθρωπος κατά το Μάξιμο Ομολογητή", Γρηγόρης, Αθήνα 1980. Γεώργιος Φλορόφσκι, "Οι Βυζαντινοί πατέρες του 6ου-7ου-8ου αιώνα", Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007. Βλάσσιος Φειδάς, Εκκλησιαστική Ιστορία τ. Α', Διήγηση, Αθήνα 2002. Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, τ. Ε', Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 2006. ΘΗΕ, λήμμα Μάξιμος Ομολογητής, τ. 8ος, σελ. 614-623, Μαρτίνος, Αθήνα 1964. PG 91.

konstantinosa.oikonomou@gmail.com 

1. "Είναι δύσκολο να ευρεθή άλλος θεολόγος που να επηρέασε περισότερον την πορείαν της ελληνικής ορθοδόξου θεολογίας από αυτόν", γράφει ο Π. Χρήστου [Ελλ. Πατρολογία, τ. Ε', σελ. 266].

2. Π, Χρήστου, Πατρολογία Ε', σελ. 278.

3. PG 90, 57-110.

4. Εις τον βίον και άθλησιν του οσίου Πατρός Ομολογητού Μαξίμου PG 90, 76 A

5. "είναι έργο των ιερέων και όχι των Αυτοκρατόρων να ορίσουν τα σωτηριώδη δόγματα της καθολικής εκκλησίας"