Η
Ζωοδόχος Πηγή και οι ομώνυμος ναοί της
Κωνσταντινούπολης και της Λάρισας
[Παρασκευή Διακ/μου] 25.4.25 +ΒΙΝΤΕΟ
του
Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου
ΣΥΝΑΞΑΡΙ:
Ένα από τα πολλά ονόματα της Θεοτόκου
είναι και το “Ζωοδόχος Πηγή”, αφού
γέννησε την Ζωή, που είναι ο Χριστός. Το
όνομα αυτό αποδόθηκε στην Παναγία από
τον Ιωσήφ τον Υμνογράφο (9ος αι.). Η γιορτή
αναφέρεται στα εγκαίνια του Ναού της
Παναγίας, γνωστού ως «Ζωοδόχος Πηγή στο
Μπαλουκλί», έξω από τα θεοδοσιανά τείχη
της Κωνσταντινούπολης, όπου και τα
λεγόμενα "παλάτια των πηγών",
θέρετρα Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Εκεί
υπήρχε αγίασμα που επιτελούσε και
επιτελεί πολλά θαύματα.
Ο
ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ:
Ο Ιερός Ναός Ζωοδόχου Πηγής στην Πόλη
ανεγέρθηκε από τον αυτοκράτορα Λέοντα
τον Θράκα, που, πριν γίνει αυτοκράτορας,
ως απλός στρατιώτης, συνάντησε έναν
τυφλό έξω από την Χρυσή Πύλη της
Βασιλεύουσας. Ο τυφλός του ζήτησε νερό
να πιει και ο Λέων αναζήτησε την πηγή
του νερού στην κατάφυτη περιοχή, αλλά
δεν μπόρεσε να την ανακαλύψει. Η διήγηση
προσθέτει πως ο Λέων λυπήθηκε που δεν
βρήκε νερό να δώσει στον τυφλό. Άκουσε
τότε φωνή να του λέει: «Βασιλιά
Λέοντα», ενώ
ακόμη ήταν στρατιώτης, “είσελθε
βαθύτερα στο δάσος, και αφού λάβεις με
τις χούφτες σου το θολερό αυτό νερό, να
ξεδιψάσεις τον τυφλό και να του πλύνεις
τα μάτια. Τότε θα γνωρίσεις ποια είμαι
εγώ που κατοικώ στο μέρος αυτό”.
Ο Λέων έκανε αμέσως όπως τον διέταξε η
φωνή και ο τυφλός είδε το φως του. Η φωνή
εκείνη ήταν της Παναγίας. Όταν ο Λέων
έγινε αυτοκράτορας (457-474),
με ευγνωμοσύνη έκτισε στο μέρος εκείνο
του αγιάσματος Ιερό Ναό προς τιμήν της
Παναγίας. Όταν κατέρρευσε ο Ναός από
τον χρόνο, ο Ιουστινιανός ανοικοδόμησε
τη Ζωοδόχο Πηγή, καθιστώντας το ναό
μεγαλοπρεπέστερο, ενώ αργότερα ο
Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών, μετά από σεισμό,
ανέλαβε την ανακαίνισή του (869). Ο Ναός
αυτός κατέρρευσε τον 15ο αιώνα. Ο Pierre
Gylles σημειώνει ότι εκείνη την περίοδο
(16ος αι.), η εκκλησία δεν υπήρχε πια, αλλά
οι ασθενείς εξακολουθούν να επισκέπτονται
την Πηγή. Το 1825 το αγίασμα καταστράφηκε
από γενιτσάρους κατά την εξέγερσή τους.
Το 1833 ο Πατριάρχης Κωνστάντιος Α΄
ξαναέκτισε τον Ναό πάνω στα ερείπια του
παλαιού. Τα εγκαίνια έγιναν την 2/2/1835
από τον ίδιο τον Πατριάρχη στο Μπαλουκλί.
Μπαλουκλί σημαίνει τόπος με ψάρια, αφού
στην δεξαμενή της Πηγής υπάρχουν ψάρια.
Σήμερα, εκτός από τη μεγάλη εκκλησία,
λατρευτικό κέντρο του συγκροτήματος
αποτελεί ο υπόγειος ναός της Ζωοδόχου
Πηγής, όπου βρίσκονται η δεξαμένη με
το αγίασμα και τα ψάρια. Aκόμη
και Tούρκοι πηγαίνουν στην εκκλησία
αυτή, παίρνουν αγιασμένο νερό και
θεραπεύονται.
Να σημειώσουμε ότι το 1955 ο ναός βεβηλώθηκε
από όχλο Τούρκων που όρμησαν
διαλύοντας τα πάντα στην περίοδο των
Σεπτεμβριανών, του ξεσπάσματος δηλαδή
των βαρβάρων κατά κάθε τι χριστιανικού
και ελληνικού στην Κωνσταντινούπολη.
Στον
ναό αυτό θεραπεύθηκαν η αυτοκράτειρα
Ζωή, οι αυτοκράτορες Ιουστινιανός,
Λέοντας Σοφός, Ρωμανός Λεκαπηνός, ο
Ανδρόνικος Γ΄, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Στέφανος, ο Ιεροσολύμων Ιωάννης, πλήθος
κληρικών, μοναχών και απλών πιστών. Τον
14ο αιώνα ο Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει
έναν κατάλογο 63 θαυμάτων.
Ο
ΟΜΩΝΥΜΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ ΚΑΙ Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ:
Ως το τέλος της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι
στη συνοικία Ταμπάκικα εκκλησιάζονταν
στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αχιλλίου,
όσο αυτός λειτουργούσε. Το 1877 οικοδομήθηκε
σε κεντρικό σημείο της συνοικίας ένα
παρεκκλήσι της Παναγίας Φανερωμένης
όπου υπήρχε και παλαιό κοιμητήριο. Την
ίδια χρονιά, εμφανίστηκε μία μοναχή
ονόματι Θεοφανία, που εργάσθηκε αμισθί
στο παρεκκλήσιο του μικρού κοιμητηρίου.
Η Θεοφανία εγκαταστάθηκε κοντά στο
μικρό ναΐσκο, σε ένα μικρό κελλάκι,
ζώντας ασκητικά. Ο Κύριος βλέποντας την
καθαρότητα της ψυχής της, της αποκάλυψε
σε όνειρο ότι στο σημείο που υπάρχει το
μαγγανοπήγαδο, στο βάθος του, βρίσκεται
παλαιά θαυματουργή εικόνα της Θεομήτορος
από πολλά χρόνια. Η μοναχή ξαναείδε σε
όνειρο, αυτή τη φορά την Υπεραγία Θεοτόκο,
να την οδηγεί στο μαγγανοπήγαδο και να
της δείχνει ότι στο βυθό του βρίσκεται
η εικόνα της. Τότε η μοναχή
ανέφερε τα θαυμαστά όνειρα
τα όνειρα στον τότε ιερέα του Ναΐσκου
και κατόπιν στον Επίσκοπο Λαρίσης
Νεόφυτο. Η μοναχή Θεοφανία ένδακρυς
διηγήθηκε στον Επίσκοπο τα όνειρά της
και εκείνος έδωσε εντολή να βρεθεί
συνεργείο για να αντλήσει το νερό του
πηγαδιού. Με εγκύκλιό του μάλιστα κάλεσε
ιερείς και πιστούς να παραστούν στην
τελετή. Έτσι, μία μέρα σχηματίστηκε
πομπή γύρω από το πηγάδι με τους ιερείς
ενδεδυμένους τα ιερά τους άμφια, τον
Επίσκοπο επικεφαλής, παρουσία πλήθους
κόσμου και αφού προηγήθηκε παράκληση
στην Υπεραγία Θεοτόκο, άρχισε η άντληση
του νερού οπότε στο βυθό εμφανίστηκε η
εικόνα. Μεγάλη η συγκίνηση και η χαρά
όλων, ενώ
αμέσως ήχησε η καμπάνα του κωδωνοστασίου
του Ναΐσκου. Ο Μητροπολίτης Νεόφυτος
καθάρισε από τις λάσπες την εικόνα και
με πομπή την οδήγησε στο Μητροπολιτικό
Ναό Αγίου Αχιλλίου όπου εναποτέθηκε
προς προσκύνηση για σαράντα ημέρες. Την
εικόνα αυτή, η οποία απεικονίζει την
Υπεραγία Θεοτόκο και τον Κύριο, την
ονόμασε ο Επίσκοπος, Ζωοδόχο Πηγή, και
έδωσε εντολή να φιλοξενηθεί στον
Μητροπολιτικό Ναό μέχρι ανεγέρσεως
Ιερού Ναού. Η εικόνα αυτή βρίσκεται
μέχρι και σήμερα στον Ναό της Ζωοδόχου
Πηγής χαρίζοντας, ευλογία, παραμυθία
και θαύματα στους πιστούς. Μετά την
κατάρτιση ερανικής επιτροπής ανεγέρσεως
Ιερού Ναού, ο Μητροπολίτης Νεόφυτος
διόρισε τον ιερέα Δημήτρη Σακελλαρίου
επικεφαλής στη διενέργεια εράνου σε όλη
τη Θεσσαλία, που είχε πλέον ενσωματωθεί
με την ελέυθερη Ελλάδα1.
Έτσι χτίστηκε ο πρώτος ναός Βασιλικού
ρυθμού. Ο Ι. Ναός αυτός κατεδαφίστηκε
και στη θέση του ανηγέρθη νέος μεγαλοπρεπής
Ναός τη δεκαετία του 1990.
Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ: Η
σημερινή εορτή είναι α΄
Κινητή εορτή,
διότι εξαρτάται από την ημέρα του Πάσχα,
όπως και άλλες μεγάλες εορτές (Ανάληψη,
Πεντηκοστή, κ.ά.)
Εορτάζεται ην
Παρασκευή της Διακαινησίμου, δηλαδή
την εβδομάδα που ακολουθεί αμέσως μετά
το Πάσχα. Β΄
Είναι Θεομητορική εορτή
γιατί είναι
μία εορτή προς τιμήν της Παναγίας. H
εορτή αυτή, αντίθετα με τις υπόλοιπες
Θεομητορικές, έχει σχέση με τις θαυμαστές
επεμβάσεις της Παναγίας πρός σωτηρίαν
ανθρώπων που την επικαλέστηκαν με πίστη.
Όπως στο Mπαλουκλί εορτάζουν την Zωοδόχο
Πηγή και ο ναός εκείνος της Θεοτόκου
είναι πηγή θείων δωρεών, έτσι και κάθε
εκκλησία με ορθόδοξο ιερέα που λειτουργεί
και τελούνται τα άγια μυστήρια, είναι
μία ζωοδόχος πηγή. “Στην
Eκκλησία τρέχει το αθάνατο νερό της
διδασκαλίας του Kυρίου. Tο νερό αυτό που
ξεδιψά, πηγάζει από την υπερτάτη θυσία
του Kυρίου. Tο νερό αυτό θεραπεύει,
δίνοντας υγεία στις ανάπηρες και
τραυματισμένες ψυχές, διά πρεσβειών
της Παναγίας.”
(Αυγ. Καντιώτης).
Η
θαυματουργή Πορταΐτισσα, η εξέχουσα
μεταξύ των θεομητορικών εικόνων του
Αγίου Όρους, ήταν αρχικά φυλαγμένη,
καθώς διασώζει η παράδοση, στη μικρασιατική
Νίκαια. Εκεί, μία ευσεβής γυναίκα με τον
μοναχογιό της, την είχαν τοποθετήσει
μέσα στην ιδιόκτητη εκκλησία τους και
την τιμούσαν. Στα χρόνια της δεύτερης
εικονομαχίας βασιλικοί κατάσκοποι
ανακάλυψαν την εικόνα και απείλησαν τη
γυναίκα πως θα τη σκοτώσουν αν δεν τους
δωροδοκήσει. Εκείνη υποσχέθηκε ότι την
επομένη θα τους έδινε τα χρήματα. Τη
νύχτα εκείνη, αφού προσευχήθηκε μπροστά
στην εικόνα, τη σήκωσε με ευλάβεια,
κατέβηκε στην παραλία και την έριξε στη
θάλασσα λέγοντας:
- Δέσποινα Θεοτόκε,
εσύ έχεις τη δύναμη κι εμάς να διασώσεις
από την οργή του Βασιλιά, αλλά και την
εικόνα σου από τον καταποντισμό.
Τότε
πραγματικά έγινε κάτι θαυμαστό. Η
θαυματουργή εικόνα άρχισε να πλέει
στα κύματα και κατευθύνθηκε προς τη
δύση. Συγκινημένη η γυναίκα από το
γεγονός γυρίζει στον γιο της και του
λέει:
- Εγώ, παιδί μου, για την αγάπη
της Παναγίας είμαι έτοιμη να πεθάνω.
Εσύ να φύγεις. Να πας στην Ελλάδα.
Χωρίς αργοπορία το παιδί ετοιμάστηκε
και ξεκίνησε για τη Θεσσαλονίκη, κι από
κει για τον Άθωνα, όπου μόνασε. Σαν
μοναχός ασκήτεψε στον τόπο, όπου 3 αιώνες
αργότερα ιδρύθηκε η μονή Ιβήρων. Αυτό
ήταν οικονομία Θεού, γιατί έτσι
πληροφορήθηκαν οι άλλοι μοναχοί το
ιστορικό της θαυματουργής εικόνας.
Πέρασε
καιρός. Ο μοναχός από τη Νίκαια πέθανε,
και το μοναστήρι των Ιβήρων ιδρύθηκε
και ολοκληρώθηκε. Ήταν βράδυ, όταν οι
μοναχοί αντίκρυσαν ένα παράξενο θέαμα:
έναν πύρινο στύλο που ξεκινούσε από τη
θάλασσα κι έφθανε στον ουρανό. Το όραμα
συνεχίστηκε ήμερες και νύχτες. Κατεβαίνουν
οι αδελφοί στην παραλία και βλέπουν με
θαυμασμό στη βάση του πύρινου στύλου
μία εικόνα της Θεοτόκου. Όσο όμως την
πλησίαζαν εκείνη απομακρυνόταν.
Συγκεντρώθηκαν τότε στην εκκλησία και
παρακάλεσαν με δάκρυα τον Κύριο να
χαρίσει στο μοναστήρι τους τον ανεκτίμητο
αυτό θησαυρό. Μεταξύ των μοναχών υπήρχε
ένας ευλαβής ασκητής, που λεγόταν
Γαβριήλ. Σ' αυτόν παρουσιάζεται η Παναγία
και του λέει:
- Να πεις στον ηγούμενο
και στους αδελφούς ότι θα σας παραδώσω
την εικόνα μου, για να σας προστατεύει.
Θα μπεις κατόπιν στη θάλασσα, θα
περπατήσεις πάνω στα κύματα, κι έτσι θα
καταλάβουν όλοι την εύνοια μου για το
μοναστήρι σας.
Έτσι κι έγινε! Ο π.
Γαβριήλ πατώντας πάνω στη θάλασσα σαν
σε στερεά γη, παρέλαβε με ευλάβεια τη
θαυματουργή εικόνα και επέστρεψε στην
παραλία. Εκεί συγκεντρωμένοι όλοι οι
μοναχοί της επιφύλαξαν τιμητική υποδοχή.
Ύστερα την παρέλαβαν και την τοποθέτησαν
στο Ιερό βήμα του καθολικού. Όταν την
επομένη ο εκκλησιαστικός πήγε ν' ανάψει
τα καντήλια, η εικόνα έλειπε. Ερεύνησε
παντού και την ανακάλυψε στο τείχος,
πάνω από την πύλη της μονής. Την επανάφεραν
στο καθολικό, αλλά ή εικόνα έφυγε και
πάλι. Αυτό επαναλήφθηκε πολλές φορές.
Τέλος, η Παναγία παρουσιάζεται στον
γέροντα Γαβριήλ και του λέει:
- Να πεις
στους αδελφούς να μη μ' ενοχλούν. Δεν
ήρθα εδώ για να φυλάγομαι από σας, αλλά
να σας φυλάω. Όσοι ζείτε στο Όρος τούτο
ενάρετα, να ελπίζετε στην ευσπλαχνία
του Υιού μου. Γιατί, όσο υπάρχει η εικόνα
μου μέσα στη μονή σας, η χάρη και το έλεος
Του θα σας επισκιάζουν πάντοτε.
Ύστερα απ' αυτό οι μοναχοί έχτισαν
παρεκκλήσι κοντά στην πύλη κι εκεί
τοποθέτησαν την ιερή εικόνα. Πράγματι
η Πορταΐτισσα, καθώς υποσχέθηκε,
προστατεύει τη μονή και οικονομεί κάθε
της ανάγκη.
Η προστασία και η δύναμη θαυματουργίας
της Πορταΐτισσας προς τη μονή φαίνεται
και στο ακόλουθο γεγονός. Το 1651 οι 365
Ιβηρίτες μοναχοί δοκίμαζαν οικονομική
στενότητα, γι' αυτό ανέθεσαν στη Θεοτόκο
να μεριμνήσει για τη συντήρησή τους.
Αμέσως η φιλόστοργη μητέρα έτρεξε για
εξεύρεση πόρων με το ακόλουθο χαριτωμένο
θαύμα.
Εκείνη την περίοδο ήταν βαριά
άρρωστη η κόρη του τσάρου της Ρωσίας
Αλεξίου Μιχαήλοβιτς. Τα πόδια της ήταν
παράλυτα και για τους γιατρούς
αθεράπευτα.
Τη θλίψη της πριγκίπισσας
και των Βασιλέων γονέων της έρχεται
τώρα να μεταβάλει σε χαρά η θαυματουργή
Πορταΐτισσα. Παρουσιάζεται μια νύχτα
στον ύπνο της, κι αφού της έδωσε θάρρος
και υποσχέθηκε να τη θεραπεύσει της
λέει:
- Να πεις στον πατέρα σου να φέρει
από τη μονή των Ιβήρων την εικόνα μου
την Πορταΐτισσα.
Το πρωί η άρρωστη
κόρη διαβίβασε την εντολή κι αμέσως
ξεκίνησε έκτακτη αποστολή, για να
μεταφέρει στους Ιβηρίτες μοναχούς την
επιθυμία του τσάρου. Εκείνοι φοβήθηκαν
μήπως η εικόνα δεν επιστραφεί, και
αποφάσισαν να στείλουν ένα πιστό
αντίγραφο με τιμητική συνοδεία τεσσάρων
ιερομόναχων. Μόλις μαθεύτηκε ο ερχομός
της σεπτής εικόνας στη Μόσχα, η πόλη
άδειασε. Όλοι, βασιλείς και λαός, έτρεξαν
να την προϋπαντήσουν. Στ' ανάκτορα όμως
η πριγκίπισσα κειτόταν στο κρεβάτι,
χωρίς να γνωρίζει τίποτε. Κάποια στιγμή
ζήτησε τη μητέρα της και τότε πληροφορήθηκε
το μεγάλο γεγονός.
- Τί; φώναξε. Έρχεται
η Παναγία, κι έμενα με άφησαν εδώ;
Πηδά αμέσως από το κρεβάτι, ντύνεται
και τρέχει να υποδεχθεί κι εκείνη την
Παναγία. Ο κόσμος είδε την παράλυτη
πριγκίπισσα να τρέχει και τα έχασε. Η
συγκίνηση κορυφώθηκε, όταν από την άλλη
μεριά έφθασε η αγία εικόνα κι έγινε η
τελετή της υποδοχής και της προσκυνήσεως.
-
Μεγαλειότατε, είπαν οι απεσταλμένοι,
προσφέρουμε τη σεπτή αυτή εικόνα σαν
δώρο στο ευσεβές ρωσικό έθνος.
- Σας
ευχαριστώ, είπε συγκινημένος ο τσάρος.
Σε ένδειξη της ευγνωμοσύνης μου σας
παραχωρώ μία από τις καλύτερες μονές
της πρωτεύουσας, τον άγιο Νικόλαο.
Επίσης, ετήσιο επίδομα από 2.500 ρούβλια,
ατέλεια σε ό,τι εισάγετε και εξάγετε
από τη χώρα μου, καθώς και δωρεάν
μετακίνηση των απεσταλμένων σας.
Το
μετόχι αυτό παρέμεινε στην κυριότητα
της μονής Ιβήρων μέχρι το 1932 και της
εξασφάλιζε τόσες προσόδους, ώστε κάλυπτε
όλες σχεδόν τις υλικές της ανάγκες.
Παναγία Πορταΐτισσα - Ιερά Μονή Ιβήρων
ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ AUDIOBOOK: Ιστορικό, Ύμνοι Εσπερινού εδώ:
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου Άγιος
Γρηγόριος ο Παλαμάς και ΒΙΝΤΕΟ-ΑUDIOBOOK από τον Άγιο Νικόλαο Καβάσιλα
1. O
ψαλμωδός προφήτης, απαριθμώντας τα
είδη της δημιουργίας και καθορώντας
την αποτεθειμένη σ' αυτά σοφία του Θεού,
γεμάτος θαυμασμό ολόκληρος, εκεί που
έγραφε ανεφώνησε· «πόσο μεγαλοπρεπή
είναι τα έργα σου, Κύριε, όλα τα έπλασες
με σοφία!». Σ' εμένα τώρα, που
επιχειρώ να εξαγγείλω κατά δύναμι την
σαρκική επιφάνεια του Λόγου που έκτισε
τα πάντα, ποιος λόγος θα μου αρκέση για
εξύμνησι; Εάν πραγματικά τα όντα είναι
γεμάτα θαύμα και το ότι αυτά προήλθαν
στην ύπαρξι από μη όντα είναι θείο και
πολυύμνητο, πόσο θαυμασιώτερο και
θειότερο είναι και πόσο αναγκαιότερο
είναι να υμνήται από μας το να γίνη
κάποιο από τα όντα θεός, και όχι απλώς
θεός, αλλά ο όντως ων Θεός, και μάλιστα
η φύσις μας που δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε
ούτε τον χαρακτήρα κατά τον οποιίο
έγινε να φυλάξη και γι' αυτό δικαίως
απωθήθηκε στα κατώτατα μέρη της γης;
Διότι τόσο μεγάλο και θείο, τόσο απόρρητο
και ακατανόητο είναι το ότι η φύσις μας
έγινε ομόθεος και ότι δι' αυτής μας
εχαρίσθηκε η επάνοδος στο καλύτερο
ώστε τούτο και στους αγίους αγγέλους
και στους ανθρώπους, ακόμη και στους
προφήτες, αν και αυτοί βλέπουν δια
Πνεύματος, να μένη στην πραγματικότητα
ανεπίγνωστο, μυστήριο που είναι κρυμμένο
από τον αιώνα. Και γιατί αναφέρω μόνο
πριν πραγματοποιηθή; Διότι και όταν
έγινε, πάλι μένει μυστήριο, όχι βέβαια
ότι έγινε αλλά πώς έγινε· μυστήριο
πιστευόμενο αλλά μη γινωσκόμενο,
προσκυνούμενο, αλλά μη πολυπραγμονούμενο,
προσκυνούμενο δε και πιστευόμενο διά
μόνου του Πνεύματος· «διότι κανείς δεν
μπορεί να ειπή Κύριον Ιησού, παρά στο
άγιο Πνεύμα», και το Πνεύμα είναι αυτό
διά του οποίου προσκυνούμε και διά του
οποίου προσευχόμαστε, λέγει ο
απόστολος.
2. Ότι
δε το μυστήριο τούτο είναι ακατανόητο,
όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στους
αγγέλους και τους αρχαγγέλους, αποδεικνύει
σαφώς και το γεγονός που εορτάζεται
από εμάς σήμερα. Ο αρχάγγελος ευαγγελίσθηκε
στην Παρθένο τη σύλληψι· όταν δε αυτή
αναζητούσε τον τρόπο κι είπε προς αυτόν,
«πώς θα μου συμβή τούτο, αφού δεν γνωρίζω
άνδρα;», μη μπορώντας να ερμηνεύση τον
τρόπο κατά κανένα τρόπο ο αρχάγγελος,
κατέφυγε και αυτός προς τον Θεό, λέγοντας
«Πνεύμα άγιο θα έλθη σ' εσέ και δύναμις
Υψίστου θα σε επισκιάση». Όπως δηλαδή,
αν κανείς ερωτούσε τον Μωυσή, πώς
κατασκευάζεται από γη άνθρωπος, πώς
από χώμα προέρχονται οστά και νεύρα
και σάρκα, πώς αισθητήρια από αναίσθητη
ύλη, πώς πάλι άνθρωπος από την αδαμιαία
πλευρά, πώς το οστούν διαπλώθηκε και
διαιρέθηκε, ενώθηκε και συνδέθηκε, πώς
από το οστούν προήλθαν σπλάγχνα και
χυμοί διάφοροι και όλα τα άλλα; Όπως
λοιπόν, αν κάποιος ερωτούσε αυτά τον
Μωυσή, δεν θα έλεγε τίποτε περισσότερο
πλην του ότι ο Θεός είναι που έλαβε χώμα
από τη γη και έπλασε τον Αδάμ, και μια
από τις πλευρές του Αδάμ και κατασκεύασε
την Εύα, ώστε θα έλεγε μεν ποιος είναι
ο κτίστης, αλλά τον τρόπο κατά τον οποίο
έγιναν εκείνα δεν θα τον έλεγε· έτσι
και ο Γαβριήλ, ότι τον άσπορο τόκο θα
κατασκευάσουν το άγιο Πνεύμα και η
δύναμις του Υψίστου, το είπε, το πώς
όμως, δεν το είπε. Αν μάλιστα, όταν
εμνημόνευσε προηγουμένως την Ελισάβετ,
ότι συνέλαβε σε γηρατειά ενώ ήταν
στείρα, δεν είχε να ειπή τίποτε παραπάνω
πλην του ότι δεν είναι τίποτε αδύνατο
για τον Θεό, πώς θα μπορούσε να ειπή τον
τρόπο στην περίπτωσι αυτής που συνέλαβε
κι εγέννησε παρθενικά;
3. Έχει
όμως και κάτι περισσότερο το λεγόμενο
από τον αρχάγγελο προς την Παρθένο, που
ενέχει μεγαλύτερο μυστήριο· «θα έλθη»,
λέγει, «άγιο Πνεύμα σ' εσέ και δύναμις
Υψίστου θα σ' επισκιάση». Γιατί; Διότι
και το γεννώμενο δεν είναι προφήτης
ούτε απλώς άνθρωπος, όπως ο Αδάμ, αλλά
θα ονομασθή υιός του Υψίστου, σωτήρ και
λυτρωτής του ανθρωπίνου γένους και
βασιλεύς αιώνιος. Όπως τους λίθους που
εξέπεσαν από κορυφή όρους και κινούνται
έως το τέλος της υπωρείας τους διαδέχονται
πολλοί κρημνοί, έτσι κι εμάς, αφού
εξεπέσαμε από τη θεία εντολή στον
παράδεισο κατεβήκαμε έως τον άδη, πολλά
δεινά μας ευρήκαν διαδοχικά. Διότι δεν
είναι μόνο η γη που ανέπτυξε αγκάθια
και τριβόλια αισθητά, κατά την κατάρα
προς τον προπάτορα, αλλά εσπαρθήκαμε
κι εμείς με τα πολυειδή αγκάθια των
πονηρών παθών και τα φοβερά τριβόλια
της αμαρτίας. Και δεν έλαβε το γένος
μας εκείνη μόνο τη λύπη την οποία
εκληροδότησε η προμήτωρ διά της προς
αυτήν κατάρας, που την κατεδίκασε να
γεννά με λύπη, αλλά και όλος ο βίος μας
έγινε σχεδόν οδύνη και λύπη.
4. Ο
Θεός όμως που μας έπλασε από ευσπλαγχνία
επέβλεψε προς εμάς φιλανθρώπως και
αφού έκλινε τους ουρανούς κατέβηκε και
παίρνοντας από την αγία Παρθένο τη φύσι
μας την ανακαίνισε και την επανέφερε,
μάλλον δε την ανεβίβασε σε θείο και
ουράνιο ύψος. Θέλοντας λοιπόν να
πραγματοποιήση αυτό, μάλλον δε να φέρη
σε πέρας την προαιώνια βουλή του σήμερα,
στέλλει τον αρχάγγελο Γαβριήλ, όπως
λέγει ο ευαγγελιστής Λουκάς, «στη
Ναζαρέτ προς Παρθένο μνηστευμένη με
άνδρα, του οποίου το όνομα ήταν Ιωσήφ,
από το γένος και την πατριά του Δαβίδ,
και το όνομα της Παρθένου ήταν
Μαριάμ».
5. Στέλλει
λοιπόν ο Θεός τον αρχάγγελο προς Παρθένο
και την καθιστά μητέρα του με μόνη την
προσφώνησι αν και μένει παρθένος, επειδή
βέβαια, αν συλλαμβανόταν από σπέρμα,
δεν θα ήταν νέος άνθρωπος ούτε θα ήταν
άναμάρτητος και σωτήρ των αμαρτωλών
διότι η κίνησις της σαρκός για γέννησι,
αφού μένει ανυπότακτη προς τον νου που
είναι ταγμένος να ηγεμονεύη των
λειτουργιών μας, δεν ευρίσκεται εντελώς
έξω από την αμαρτία. Γι' αυτό και ο Δαβίδ
έλεγε, «με ανομίες συνελήφθηκα και με
αμαρτίες μ' εκυοφόρησε η μητέρα μου».
Εάν λοιπόν η σύλληψις του Θεού ήταν από
σπέρμα, δεν θα ήταν νέος άνθρωπος ούτε
αρχηγός της νέας και μη παλαιουμένης
καθόλου ζωής. Αν ήταν της παλαιάς μερίδος
και κληρονόμος εκείνου του πταίσματος,
δεν θα μπορούσε να φέρη στον εαυτό του
το πλήρωμα της άφθαρτης θεότητος και
να κάμη την σάρκα του ανεξάντλητη
αγιασμού, ώστε και των προπατόρων
εκείνων ν' αποπλύνη τον μολυσμό με
περίσσεια δυνάμεως και στους επιγόνους
όλους να επαρκή γι' αγιασμό. Γι' αυτό
δεν ήλθε άγγελος ούτε άνθρωπος, αλλ' ο
ίδιος ο Κύριος ήλθε και μας έσωσε, που
συνελήφθηκε και εσαρκώθηκε σε μήτρα
Παρθένου κι έμεινε αναλλοιώτως
Θεός.
6. Έπρεπε
δε να έχη και μάρτυρα της άσπορης
συλλήψεως την Παρθένο και συνεργό σε
όσα επρόκειτο να τελεσθούν κατ' οικονομία.
Ποια είναι αυτά; Η άνοδος στη Βηθλεέμ,
όπου θα ετελείτο και ο εξαγγελλόμενος
και δοξαζόμενος τοκετός· η προσέλευσις
στο ιερό, όπου το βρέφος μαρτυρείται
Κύριος ζωής και θανάτου από τον Συμεών
και την Άννα· η φυγή στην Αίγυπτο εμπρός
στον Ηρώδη και η επάνοδος από την Αίγυπτο
κατά τις ιερές προφητείες και τα άλλα
που δεν είναι εύκολο τώρα να απαριθμήσω.
Γι' αυτά παρελήφθηκε ως μνηστήρ ο Ιωσήφ
και εστάλθηκε ο άγγελος σε παρθένο
μνηστευμένη με άνδρα ονομαζόμενο Ιωσήφ.
Την δε φράσι «από τον οίκο και την πατριά
του Δαβίδ» θα την εννοήσης και για τους
δύο· διότι τόσο η Παρθένος όσο και ο
Ιωσήφ ανέφεραν την γενεά τους στον
Δαβίδ.
7. Και
το όνομα, λέγει, της Παρθένου ήταν
Μαριάμ, που ερμηνεύεται Κυρία. Τούτο
δεικνύει και το αξίωμα της Παρθένου
και το βέβαιο της παρθενίας, και το
αλλοιώτικο και προσεκτικό και κατά
κάποιον τρόπο παναμώμητο του βίου της·
διότι, επειδή ήταν κυρίως παρθένος
φερωνύμως, είχε την πλήρη κατοχή της
αγνείας, όντας παρθένος και στο σώμα
και στην ψυχή, και κατέχοντας τις ψυχικές
δυνάμεις και όλες τις αισθήσεις του
σώματος υπεράνω κάθε μολυσμού, και
μάλιστα τόσο κυρίως και βεβαίως και
εγκύρως και καθ' όλα ιερώς όλον τον
χρόνο, όπως η κλεισμένη πύλη διατηρεί
τους θησαυρούς και το σφραγισμένο
βιβλίο διατηρεί τα γραπτά ανέγγικτα
από τους οφθαλμούς· διότι περί αυτής
έχει γραφή, τούτο είναι το σφραγισμένο
βιβλίο και αυτή η πύλη θα είναι κλεισμένη,
και κανείς δεν πρόκειται να περάση από
αυτήν.
8. Αλλά
και με άλλον τρόπο πάλι είναι Κυρία η
Παναγία κατ' αξία, ως δεσπόζουσα των
όλων, επειδή συνέλαβε σε παρθενία κι
εγέννησε θείως τον κατά φύσι δεσπότη
του παντός. Επίσης βέβαια είναι Κυρία
όχι μόνο ως ελευθέρα από δουλεία και
μέτοχος θείας κυριότητος, αλλά και ως
πηγή και ρίζα της ελευθερίας του γένους,
και μάλιστα μετά την απόρρητη και
χαρμόσυνη γέννα. Διότι αυτή που συζεύχθηκε
με άνδρα είναι μάλλον κυριευμένη παρά
κυρία, και μάλιστα μετά την περίλυπη
και οδυνηρή γέννα, κατά την αρά εκείνη
προς την Εύα, «θα γεννήσης τέκνα με
λύπη, θα εξαρτάσαι από τον άνδρα σου
και αυτός θα σε αυθεντεύη»· για να
ελευθερώση από αυτήν την αρά το ανθρώπινο
γένος η παρθενομήτωρ, λαμβάνει την χαρά
και την ευλογία δια του αγγέλου· διότι
ο άγγελος, λέγει, αφού εισήλθε είπε προς
την Παρθένο, «Χαίρε κεχαριτωμένη, ο
Κύριος είναι μαζί σου, είσαι ευλογημένη
ανάμεσα στις γυναίκες»· Ο αρχάγγελος
δεν της προαγγέλλει το μέλλον λέγοντας,
ο Κύριος είναι μαζί σου, αλλά εξαγγέλλει
ό,τι έβλεπε τότε αοράτως να τελήται.
Και αντιλαμβανόμενος ότι αυτή είναι
τόπος θείων και ανθρωπίνων χαρισμάτων
και στολισμένη με όλα τα χαρίσματα του
θείου Πνεύματος, κυριολεκτικώς την
αναγόρευσε κεχαριτωμένη, βλέποντας δε
ότι ήδη έλαβε ένοικο αυτόν στον οποίο
ευρίσκονται οι θησαυροί όλων τούτων
και προορώντας την ανώδυνη κυοφορία
και την γέννα που θα εγινόταν χωρίς
ωδίνες, της απηύθυνε το «χαίρειν» κι
εβεβαίωσε ότι είναι η μόνη ευλογημένη
και ευλόγως δοξασμένη ανάμεσα στις
γυναίκες· διότι κατά την υπερβολή της
δόξας της θεομήτορος Παρθένου δεν
υπάρχει άλλη δοξασμένη, κι αν
εδοξάσθηκε.
9. Αλλά
η Παρθένος, καθώς είδε κι εφοβήθηκε
μήπως είναι κάποιος απατηλός άγγελος,
που παραπλανά τις απερίσκεπτες κατά
το παράδειγμα της Εύας, δεν έδέχθηκε
ανεξετάστως τον χαιρετισμό· και μη
γνωρίζοντας ακόμη καθαρώς τον σύνδεσμο
προς τον Θεό που ευαγγελιζόταν αυτός,
εταράχθηκε, λέγει, με τον λόγο του,
επιμένοντας σταθερά στην παρθενία,
«και διαλογιζόταν τι είδους ασπασμός
είναι αυτός»· Γι' αυτό ο αρχάγγελος
διαλύει αμέσως τον θεοφιλή φόβο της
χαριτωμένης Παρθένου, λέγοντάς της·
«μη φοβήσαι, Μαρία· διότι επέτυχες την
χάρι του Θεού». Ποια χάρι; Αυτή που είναι
δυνατή μόνο σ' αυτόν που δύναται τα
αδύνατα και εφυλάχθηκε προ των αιώνων
σε σένα μόνη. «Ιδού θα συλλάβης τέκνο».
Ακούοντας δε σύλληψι, λέγει, μη σκεφθής
καμμιά αφαίρεσι της παρθενίας, μη
στενοχωρήσαι και μη ταράσσεσαι γι'
αυτό· διότι τούτο το «ιδού θα συλλάβης»,
λεγόμενο τότε προς αυτήν που ήταν
παρθένος, υπεδείκνυε πλέον τη σύλληψι
ως συνοδοιπόρο με την παρθενία.
10. «Ιδού
λοιπόν θα συλλάβης και θα γεννήσης
υιόν»· δηλαδή παραμένοντας όπως είσαι
σήμερα και διατηρώντας ανέπαφη την
παρθενία σου, θα συλλάβης έμβρυο και
θα γεννήσης τον υιόν του Υψίστου. Τούτο
προβλέποντας και ο Ησαΐας πριν από
πολλά χρόνια, έλεγε, «ιδού η Παρθένος
θα κυοφορήση και θα γεννήση υιόν», και
«προσήλθα προς την προφήτιδα. Πώς λοιπόν
ο προφήτης προσήλθε προς την προφήτιδα;
Όπως τώρα ο αρχάγγελος προς αυτήν διότι
αυτό που είδε τώρα αυτός, τούτο προείδε
και προείπε εκείνος. Ότι δε η Παρθένος
ήταν προφήτις, που είχε προφητική χάρι,
θα το δείξη στον θέλοντα η ωδή της που
περιέχεται στο ευαγγέλιο.
11. Προσήλθε
λοιπόν, λέγει, ο Ησαΐας προς την προφήτιδα,
ασφαλώς με το προβλεπτικό πνεύμα και
συνέλαβε τέκνο, πριν έλθη ο πόνος των
ωδίνων, εξέφυγε και εγέννησε αρσενικό
τέκνο· ο δε αρχάγγελος λέγει τώρα προς
αυτήν, «θα γεννήσης υιόν και θα τον
ονομάσης Ιησούν, που ερμηνεύεται Σωτήρ·
θα είναι δε μέγας». Είπε λοιπόν πάλι ο
Ησαΐας, «θαυμαστός σύμβουλος, Θεός
ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης,
πατήρ του μέλλοντος αιώνος». Ομοίως με
αυτόν τώρα λέγει και ο αρχάγγελος,
«αυτός θα είναι μέγας και θα ονομασθή
υιός Υψίστου» (πώς δε δεν είπε, είναι
μέγας και υιός Υψίστου, αλλά θα είναι
και θα ονομασθη; Τούτο συμβαίνει διότι
ωμιλούσε περί του ανθρωπίνου προσλήμματος
του Χριστού), ενώ συγχρόνως δηλώνει ότι
και θα γνωσθή σε όλους και από αυτούς
θα κηρυχθή ότι είναι τέτοιας λογής,
ώστε ύστερα να μπορή και ο Παύλος να
λέγη, «ο Θεός εφανερώθηκε σε σάρκα,
εκηρύχθηκε στα έθνη, επιστεύθηκε στον
κόσμο». Αλλά λέγει επίσης, «θα του δώση
ο Κύριος τον θρόνο του πατρός του Δαβίδ,
και θα βασιλεύση στο γένος του Ιακώβ
επί αιώνες και της βασιλείας του δεν
θα υπάρξη τέλος»· αυτός δε, του οποίου
η βασιλεία ως αιωνία δεν έχει τέλος,
είναι ο ίδιος ο Θεός. Αλλ' αυτός έχει
και πατέρα τον Δαβίδ, επομένως είναι ο
ίδιος και άνθρωπος, ώστε αυτός που θα
γεννηθή να είναι συγχρόνως Θεός και
άνθρωπος, υιός ανθρώπου και υιός Θεού,
που ως άνθρωπος λαμβάνει την αδιάδοχη
βασιλεία από το Θεό Πατέρα, όπως είδε
και προεξήγγειλε ο Δανιήλ· «παρατηρούσα»,
λέγει, «έως ότου ετοποθετήθηκαν θρόνοι
κι εκάθησε ο Παλαιός των ημερών και
ιδού κάποιος ως υιός ανθρώπου ερχόταν
επάνω στις νεφέλες του ουρανού και
έφθασε μέχρι των Παλαιού των ημερών,
κι εδόθηκε σ' αυτόν η τιμή και η εξουσία·
και η βασιλεία του είναι βασιλεία
αιώνιος και δεν θα δοθή σε άλλον
βασιλέα».
12. Θα
καθήση δε στον θρόνο του Δαβίδ και θα
βασιλεύση στο γένος του Ιακώβ· επειδή
βέβαια ο μεν Ιακώβ είναι πατριάρχης
όλων των θεοσεβών, ο δε Δαβίδ είναι ο
πρώτος από όλους που εβασίλευσε θεοσεβώς
μαζί και θεαρέστως σε τόπο του Χριστού,
ο οποίος συνήνωσε σε μια αρχή ουράνια
και αιώνια την πατριαρχία και την
βασιλεία. Η δε χαριτωμένη Παρθένος,
μόλις ήκουσε από τον αρχάγγελο τα τόσο
εξαίσια και θεία λόγια, ότι ο Κύριος
είναι μαζί σου, και ιδού θα συλλάβης
και θα γεννήσης υιό, λέγει, «πώς θα μου
συμβή τούτο; Διότι δεν έχω σχέσεις με
άνδρα». Διότι αν και μου μεταφέρεις
πολύ πνευματικό και ανώτερο σαρκικών
παθών μήνυμα, από το άλλο μέρος μου
αναφέρεις σύλληψι στην γαστέρα και
κυοφορία και τοκετό, προσθέτεις δε για
τη σύλληψι και το ιδού· πώς λοιπόν θα
μου συμβή τούτο; Διότι, λέγει, δεν έχω
σχέσεις με άνδρα. ==========
13. Λέγει
δε τούτο η Παρθένος, όχι από απιστία,
αλλ' επειδή εζητούσε να μάθη κατά το
δυνατό πώς έχει το πράγμα· γι' αυτό και
ο αρχάγγελος λέγει προς αυτή, «Πνεύμα
άγιο θα έλθη σ' εσένα και δύναμις του
Υψίστου θα σ' επισκιάση· γι' αυτό και
το άγιο που θα γεννηθή θα ονομασθή Υιός
Θεού». Αγία βέβαια είσαι εσύ, λέγει, και
χαριτωμένη, Παρθένε· Πνεύμα δε πάλι
άγιο θα έλθη σ' εσένα, που θα ετοιμάση
και καταρτίση την θεουργία μέσα σου με
υψηλότερα προσθήκη αγιασμού· και θα
σε επισκιάση δύναμις Υψίστου, η οποία
συγχρόνως θα σε ενδυμαμώνη και δια της
επισκιάσεως σ' εσένα και της συνάφειας
με τον εαυτό της θα μορφώνη την
ανθρωπότητα, ώστε το γεννώμενο να είναι
άγιο, Υιός Θεού και δύναμις Υψίστου
μορφωμένη κατά άνθρωπο. Διότι εξ άλλου
ιδού και η Ελισάβετ η συγγενής σου, που
επέρασε όλον τον βίο της στείρα, τώρα
με την βούλησι του Θεού σε γηρατειά
παραδόξως κυοφορεί, διότι κανένα πράγμα
δεν είναι αδύνατο για τον Θεό.
14. Τι
πράττει λοιπόν προς αυτά η χαριτωμένη
Παρθένος, η θεία κατά την σύνεσι και
απαράμιλλη; Πάλι τρέχει προς τον Θεό
και απευθύνεται προς αυτόν με ευχή
λέγοντας προς τον αρχάγγελο· αν, όπως
λέγεις, έλθη σ' εμένα άγιο Πνεύμα, για
να με καθαρίση περισσότερο και να με
δυναμώση να δεχθώ το σωτήριο έμβρυο,
αν μ' επισκιάση δύναμις του Υψίστου που
θα μορφώση μέσα μου κατά τον άνθρωπο
αυτόν που φέρει την μορφή του Θεού και
θα δημιουργήση άσπορη λοχεία, αν το
γεννώμενο θα είναι άγιο και Υιός Θεού
και Θεός και βασιλεύς αιώνιος, βέβαια
τίποτε δεν είναι αδύνατο για τον Θεό,
«ιδού εγώ η δούλη του Κυρίου, ας γίνη
σύμφωνα με το λόγο σου». Κι έφυγε από
εκεί ο άγγελος, αφού άφησε στην γαστέρα
της τον ποιητή του σύμπαντος συνημμένο
με σώμα και αφού με την συνάφεια αυτή,
που εξυπηρέτησε, προξένησε την σωτηρία
του κόσμου. Έτσι και ο Ησαΐας προεικόνισε
εναργώς με όσα αξιώθηκε ήδη μακαρίως
να πάθη. Διότι αυτός δεν είδε τον Σεραφείμ
να παίρνη αμέσως τον άνθρακα από το
νοητό θυσιαστήριο του ουρανού· τούτον
τον επήρε ο Σεραφείμ με την λαβίδα, με
την οποία έγγισε και τα χείλη του,
δίδοντας την κάθαρσι. Αυτή η εμπειρία
της λαβίδας ήταν το ίδιο μ' εκείνο το
μεγάλο θέαμα που είδε ο Μωυσής, μια βάτο
που ήταν αναμμένη με πυρ και δεν
κατακαιόταν.
15. Ποιος
δεν γνωρίζει ότι εκείνη η βάτος και
αυτή η λαβίδα ήσαν σαν η παρθενομήτωρ,
που συνέλαβε μέσα της το θείο πυρ
απυρπολήτως, αφού και. εδώ αρχάγγελος
εμεσίτευε στην σύλληψι και συνήνωνε
δι' αυτής τον αίροντα την αμαρτία του
κόσμου με το ανθρώπινο γένος και με την
απόρρητη συνάφεια μας εξάγνισε; Επομένως
αυτή η παρθενομήτωρ είναι η μόνη μεθόριο
κτιστής και άκτιστης φύσεως· όσοι
βέβαια γνωρίζουν το Θεό θα αναγνωρίσουν
και αυτήν ως χώρα του αχωρήτου και αυτήν
θα υμνήσουν μετά τον Θεό όσοι υμνούν
τον Θεό. Αυτή είναι και αιτία των πριν
από αυτή και προστάτις των μετά από
αυτή και πρόξενος των αιωνίων αγαθών.
Αυτή είναι υπόθεσις των προφητών, αρχή
των Αποστόλων, εδραίωμα των μαρτύρων,
κρηπίδα των διδασκάλων. Αυτή είναι η
δόξα των επί γης, η τερπνότης των
ουρανίων, το εγκαλλώπισμα όλης της
κτίσεως. Αυτή είναι η καταρχή, η πηγή
και η ρίζα της αποθησαυρισμένης για
μας ελπίδος στους ουρανούς.
16. Αυτήν
την ελπίδα είθε ν' αποκτήσωμε όλοι εμείς
με τις δικές της προσβείες για μας, σε
δόξα του προ αιώνων γεννηθέντος από
τον Πατέρα και σαρκωθέντος κατά τους
τελευταίους αιώνες από αυτήν Ιησού
Χριστού του Κυρίου μας. Σ' αυτόν πρέπει
κάθε δόξα, τιμή και προσκύνησις, τώρα
και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων.
Γένοιτο.
ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ AUDIOBOOK ΜΕ ΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΒΑΣΙΛΑ:
Η
ΕΟΡΤΗ: Η Υπαπαντή είναι Δεσποτική
εορτή, αφού αφορά τον Κύριο, αλλά και
Θεομητορική, αφού αφορά και τη Θεοτόκο.
Υπαπαντή θα πει προϋπάντηση. Σαράντα
ημέρες από την γέννηση του Θεανθρώπου,
προσεφέρθη ο Κύριος στο ιερό από τη
μητέρα Του τη Θεοτόκο, όπου Τον υπεδέχθη
ο πρεσβύτης Συμεών, λέγοντας: «Νυν
απολύεις τον δούλον σου Δέσποτα κατά
το ρήμα σου εν ειρήνη…». Διότι αυτό
περίμενε χρόνια ο δίκαιος Συμεών˙ να
δει “ιδίοις όμμασιν” τον Κύριο και Θεό
του. Και πλέον ευτυχισμένος μπορούσε
να αναχωρήσει για τις αιώνιες μονές.
Ο
“ΤΥΠΟΣ” ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ:
Στην Παλαιά Διαθήκη (Εξ. ιγ' 9, Λευιτ. ιβ'
1-6), ο Θεὸς ζήτησε απὸ το Μωυσή την
καθιέρωση-προσφρορά κάθε πρωτότοκου
αγοριού σαράντα ημερών και την συνεπαγόμενη
άφεσή του στο Θείο θέλημα, ως θυσία
ανάμνησης του γεγονότος ότι ο Ισραὴλ
σώθηκε απὸ τη δουλεία των Αιγυπτίων
μέσω του θανάτου όλων των πρωτοτόκων
της Αιγύπτου. Οι γονείς “πλήρωναν” στο
ναό για το παιδὶ, σαν λύτρα, έναν αμνὸ
ή ένα ζεύγος περιστεριών.
Ο
ΚΥΡΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΩΤΟΤΟΚΟΣ με
τρείς έννοιες: “Κατά την γέννηση Του
από την Παναγία Μητέρα Του, κατά το άγιο
Βάπτισμα που εγκαινίασε ο Ίδιος με την
κάθοδο του Αγίου Πνεύματος και κατά την
λαμπροφόρο Ανάσταση Του. Και με τους
τρεις τρόπους ζωοποιείται η ανθρώπινη
φύση..” (Γρηγόριος Νύσσης). Ο όρος
πρωτότοκος αναφέρεται και στις δύο
γεννήσεις του Χριστού, δηλαδή “στην
προαιώνια από Πατέρα, χωρίς μητέρα, και
την εν χρόνω γέννηση από Παρθένο Μητέρα,
χωρίς πατέρα” (Γρηγόριος Παλαμάς). Ο
Χριστός λέγεται ακόμη πρωτότοκος: Γιατί,
ως Θεός, γεννήθηκε από τον Πατέρα προ
πάντων των αιώνων, «οςεστίν εικών
του θεού του αοράτου, πρωτότοκος πάσης
κτίσεως» (Κολ. α' 15), ως άνθρωπος, «
έτεκεν τον Υιόν αυτής τον πρωτότοκον»
(Λουκ. β', 7), ενώ είναι πρωτότοκος εκ
νεκρών [«ος εστίν αρχή, πρωτότοκος εκ
των νεκρών» (Κολ. α', 18)], γιατί πρώτος
Αυτός αναστήθηκε, δίνοντας έτσι την
δυνατότητα ανάστασης σε κάθε άνθρωπο
στον κατάλληλο καιρό. Κατ' αυτό τον τρόπο
η ανάσταση θεωρείται γέννηση.
Η
ΠΤΩΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ: Το
Ευαγγέλιο λέει ότι οι γονείς του Χριστού
τον οδήγησαν στον Ναό «του
δούναι θυσίαν κατά το ειρημένον εν νόμω
Κυρίου, ζεύγος τρυγόνων ή δύο νεοσσούς
περιστερών» (Λουκ. β' 24).
Όμως δεν πρόσφεραν αμνό, επειδή ήταν
πτωχοί. Πραγματικά, ό Χριστός γεννήθηκε
σε φτωχή οικογένεια και μεγάλωσε ως
φτωχός. Όμως, ή φτώχεια του Χριστού
έγκειται, κυρίως, στο ότι προσέλαβε την
ανθρώπινη φύση. Όπως λέγει ο άγιος
Γρηγόριος Θεολόγος, “ενώ
ήταν πλούσιος, επτώχευσε για να πλουτίσουμε
εμείς με την θεότητα Του”.
Η
ΔΙΠΛΗ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ: Ο
ευαγγελιστής διασώζει μια διπλή
προφητική αποστροφή του Συμεών προς τη
Θεοτόκο: "ιδού
ούτος κείται εις πτώσιν και ανάστασιν
πολλών εν τω Ισραήλ και εις σημείον
αντιλεγόμενον, και σου δε αυτής την
ψυχήν διελεύσεται ρομφαία"
(Λουκ. β΄ 32-35).
Ο
ΧΡΙΣΤΟΣ «ΣΗΜΕΙΟΝ
ΑΝΤΙΛΕΓΟΜΕΝΟΝ».
Η λέξη «σημείον»
μπορεί να εννοηθή πολλαπλώς. Σημείο
είναι η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού,
διότι κατ' αυτήν έγιναν πολλά παράδοξα
πράγματα. Ο Θεός έγινε άνθρωπος, η
Παρθένος μητέρα. Ακριβώς αυτό το σημείο
αντιλέγεται αμβισβητούμενο από πολλούς.
“Άλλοι θεωρούν ότι ο
Χριστός, ως Θεός, έχει προαιώνια ύπαρξη
και άλλοι ότι έλαβε αρχή της υπάρξεως
Του από την παρθένο και άχραντη Μαρία”
(Κύριλλος Αλεξ.). Ο Νικόδημος Αγιορείτης,
εξηγεί πως ο αιρετικός, βλέποντας τα
έργα του Χριστού, που έχει διπλή φύση,
θεία και ανθρώπινη, και άλλοτε ως άνθρωπος
πεινά, διψά, δέχεται το μαρτύριο,
σταυρώνεται, πάσχει (τα λεγόμενα
“αδιάβλητα πάθη”), και άλλοτε ως Θεός
θαυματουργεί, εκδιώκει δαίμονες,
ανίσταται κλπ., αμφιταλαντεύεται αν ό
Χριστός είναι Θεός ή άνθρωπος. Ομως
εμείς γνωρίζουμε ότι καιτοι ό Χριστός
είχε δύο φύσεις, θεία και ανθρώπινη, εν
τούτοις είναι ένας κατά την υπόσταση
(υποστατική ένωση των δύο φύσεων), και
έτσι ό ένας και Αυτός Χριστός ενεργεί
άλλοτε τα θεοπρεπή και άλλοτε τα
ανθρωποπρεπή. Ακόμη, σημείο αντιλεγόμενο
είναι ο Σταυρός του Χριστού. Άλλοι
δέχονται τη σταύρωση του Χριστού
θεωρώντας αυτήν ως σωτηρία, διότι έτσι
νίκησε τις αρχές και εξουσίες του
σκότους, και άλλοι τον αρνούνται. “Ο
Σταυρός για τους Ιουδαίους σκάνδαλο,
για τους Έλληνες μωρία. Για μας όμως ο
Σταυρός είναι Θεού δύναμις και θεού
σοφία» (Α' Κορ. α', 23-24).
΄“ΣΟΥ
ΔΕ ΑΥΤΗΣ ΤΗΝ ΨΥΧΗΝ ΔΙΕΛΕΥΣΕΤΑΙ ΡΟΜΦΑΙΑ”:
Η δεύτερη προφητεία του
αγίου Συμεών: «και σου δε
αυτής την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία,
όπως αν αποκαλυφθώσιν εκ πολλών καρδιών
διαλογισμοί», αφορά στον
πόνο της μπροστά στον Σταυρό, όταν θα
έβλεπε τον Υιό της, που είναι ταυτόχρονα
Υιός του Θεού, να πάσχει. Η Παναγία δεν
πόνεσε κατά την Γέννηση του Χριστού,
ακριβώς γιατί συνέλαβε ασπόρως και
γέννησε αφθόρως (ανήδονος σύλληψη –
ανωδύνως τίκτειν). Ο πόνος όμως, (ρομφαία),
θα διαπεράσει την ψυχή της κατά τον
σταυρικό θάνατο του Χριστού, αποκαλύπτοντας
διαλογισμούς πολλών, που αμφέβαλλαν αν
είναι γνήσια μητέρα. Αλλά από τον πόνο
που αισθάνθηκε καταλαβαίνουν ότι
πρόκειται για την φυσική Του μητέρα.
Έτσι, αφού η Παναγία είναι πραγματική
μητέρα, σημαίνει ότι και ο Χριστός έχει
πραγματικό σώμα και δεν είναι άνθρωπος
κατά φαντασία. Ακόμη, τη σταύρωσή Του
θα ακολουθήσει ποικιλία αντιδράσεων:
“ο Πέτρος θα Τον αρνηθεί,
οι μαθητές θα Τον εγκαταλείψουν, ο
Πιλάτος θα μεταμεληθεί, ο εκ των σταυρωτών
εκατόνταρχος θα ομολογήσει, οι Φαρισαίοι
Ιωσήφ και Νικόδημος θα φροντίσουν το
νεκρό Του σώμα, ο Ιούδας θα αυτοκτονήσει,
οι Ιουδαίοι θα δωροδοκήσουν τους φρουρούς
για να αποκρύψουν την Ανάσταση”
(Μ. Αθανάσιος). Τελικά, ο Χριστός θα είναι
«εις πτώσιν και ανάστασιν
πολλών» και
στην άλλη ζωή, αφού όλοι θα δουν τον
Χριστό, αλλά για άλλους θα είναι
Παράδεισος, για άλλους Κόλαση.
Ο
ΚΥΡΙΟΣ ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΦΩΣ: Έτσι Τον κάλεσε
ο Συμεών: Σ ω τ η ρ ί α, που ετοίμασε
ο Θεός για κάθε άνθρωπο και Φ ω ς,
που φωτίζει όλα τα έθνη. Ότι ο Χριστός
είναι αληθινά ο Σωτήρας, μαρτυρεί και
το όνομα Ιησούς, που Άγγελος Κυρίου
ανακοίνωσε στον Ιωσήφ: «Καλέσεις το
όνομα αυτού Ιησούν, αυτός γαρ σώσει τον
λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτών»,
το ότι είναι το αληθινό Φως, το βεβαιώνει
ο Ίδιος: «Εγώ ειμί το Φώς του κόσμου»,
το φως το πραγματικό, πού διώχνει το
σκότος της άγνοιας, αλλά και η δόξα
ολόκληρης της ανθρώπινης φύσης. “Χωρίς
το Χριστό ή ανθρώπινη φύση είναι άδοξη,
ανείδεη, αόριστη και ανώνυμη. Με τον
Χριστό αποκτά είδος και όρο.» (Νικόλαος
Καβάσιλας).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:
Η αφιέρωση
του πρωτοτόκου ήταν η προτύπωση θυσίας
που αναβαλλόταν αιώνες, μέχρι που
οδηγήθηκε στο ναὸ ο Μονογενὴς Υιος του
Θεού, έχοντας γίνει Υιος της Παρθένου,
«υιὸς
του ανθρώπου».
Για πρώτη φορὰ στην ιστορία η αιματηρὴ
αυτὴ θυσία έγινε δεκτὴ απὸ το Θεὸ,
παρὰ το γεγονὸς ότι το αντικατάστατο
της προσφερόμενης θυσίας, ο ίδιος ο
Κύριος, αυτὴ τη μοναδικὴ φορὰ, ο Θεὸς
Πατέρας αποδέχτηκε και το θάνατό Του:
στο Γολγοθὰ πάνω στο σταυρό! Η
Υπαπαντή του Χριστού δείχνει ότι ο
Χριστός είναι η ζωή και το φως των
ανθρώπων και ο άνθρωπος πρέπει να
αποβλέπει στην απόκτηση αυτού του φωτός
και αυτής της ζωής. «Λάμπρυναν μου την
ψυχήν και το φως το αισθητόν, όπως ίδω
καθαρώς και κηρύξω Σε Θεόν», για να
γίνει η Υπαπαντή Του, εορτή υπαπαντής
του καθενός πιστού.
