Η Μεγάλη Τετάρτη [Μ. Τρίτη εσπέρας]15/16/4.25

 

Η Μεγάλη Τετάρτη [Μ. Τρίτη εσπέρας]15/16/4.25

Γυνή, βαλοῦσα σώματι Χριστοῦ μύρον,
Την Νικοδήμου προὔλαβε σμυρναλόην.

Κατά την Μεγάλη Τετάρτη θυμόμαστε το γεγονός της αλείψεως του Κυρίου με μύρο από μια πόρνη γυναίκα. Επίσης φέρεται στη μνήμη μας, η σύγκλιση του Συνεδρίου των Ιουδαίων, του ανωτάτου δηλαδή Δικαστηρίου τους, που συνεδρίασε για πάρει την καταδικαστική απόφαση κατά του Κυρίου, καθώς και τα σχέδια του Ιούδα για προδοσία του Διδασκάλου του.

Δύο μέρες πριν το εβραϊκό Πάσχα, καθώς ο Κύριος ανέβαινε προς τα Ιεροσόλυμα, κι ενώ βρισκόταν στο σπίτι στου λεπρού Σίμωνα, τον πλησίασε μια μετανοημένη πόρνη γυναίκα κι άλειψε το κεφάλι Του με πολύτιμο μύρο. Η τιμή του ήταν γύρω στα τριακόσια δηνάρια, πολύτιμο άρωμα και γι' αυτό οι μαθητές την επέκριναν και περισσότερο απ' όλους ο βαστάζων τον γλωσσόκομον, δηλαδή ο ''ταμίας'' Ιούδας. Γνώριζαν οι μαθητές καλά πόσο μεγάλο ζήλο έδειχνε πάντοτε ο Χριστός για την ελεημοσύνη προς τους φτωχούς. Ο Χριστός όμως την υπερασπίσθηκε, για να μην αποτραπεί απ' το καλό της σκοπό. Τους είπε ότι για λίγο ακόμη θα τον έχουν κοντά τους. ''Τους φτωχούς'', είπε, ''θα τους έχετε πάντα''. Ανέφερε μάλιστα και τον ενταφιασμό Του, προσπαθώντας να αποτρέψει τον Ιούδα από τη προδοσία, αλλά μάταια. Τότε απέδωσε στη γυναίκα την μεγάλη τιμή να διακηρύσσεται το ενάρετο έργο της σε ολόκληρο την οικουμένη.

   Ο Ιερός Χρυσόστομος μας θυμίζει ότι δύο ήταν οι γυναίκες που άλειψαν με μύρο τον Κύριο. Οι τρεις πρώτοι Ευαγγελιστές αναφέρουν μια και την ίδια γυναίκα, που πήρε την ονομασία πόρνη. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης όμως κάνει λόγο και για άλλη γυναίκα, αξιοθαύμαστη και σεμνή, τη Μαρία την αδελφή της Μάρθας και του Λαζάρου, που άλειψε τα άχραντα πόδια Του σκουπίζοντας τα με τις τρίχες των μαλλιών της [η περικοπή αναγιγνώσκεται στουν ναούς κατά την Κυριακή των Βαϊων].

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. Δ'.

Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός, καὶ μακάριος ὁ δοῦλος, ὃν εὑρήσει γρηγοροῦντα, ἀνάξιος δὲ πάλιν, ὃν εὑρήσει ῥαθυμοῦντα. Βλέπε οὖν ψυχή μου, μὴ τῷ ὕπνῳ κατενεχθής, ἵνα μῄ τῷ θανάτῳ παραδοθῇς, καὶ τῆς βασιλείας ἔξω κλεισθῇς, ἀλλὰ ἀνάνηψον κράζουσα· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός, διὰ τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡμᾶς.

Και το Τροπάριο της Κασσιανής:

Δοξαστικό των αποστίχων των Αίνων της Μεγάλης Τετάρτης, μέλος Π. Λαμπαδαρίου. Ήχος πλάγιος Δ'

   ''Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή, τὴν σὴν αἰσθομένη θεότητα, μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν, ὀδυρομένη, μύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει. Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας. Δέξαι μου τὰς πηγὰς τῶν δακρύων, ὁ νεφέλαις διεξάγων τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ κάμφθητί μοι πρὸς τοὺς στεναγμοὺς τῆς καρδίας, ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει. Καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας, ἀποσμήξω τούτους δὲ πάλιν τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη. Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου; Μή με τὴν σὴν δούλην παρίδῃς, ὁ ἀμέτρητον ἔχων τὸ ἔλεος.

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ ENG. VERSION : Lord, when the woman who had fallen into many sins perceived Your divinity, she assumed the role of a myrrh-bearing woman, and lamenting brought fragrant oils to anoint You before Your burial. "Woe is me," she says. "Night for me is a frenzy without restraint, very dark and moonless, a sinful love-affair. Accept the fountains of my tears, You who draw out from the clouds the water of the sea. Take pity on me, and incline to the sighing of my heart, You who bowed the heavens by Your ineffable self-emptying. I shall cover Your unstained feet with kisses, and wipe them dry again with the locks of my hair; those feet, whose sound at twilight in Paradise echoed in Eve's ears, and she hid in fear. Who can reckon the multitude of my sins, or fathom the depths of Your judgments, O my life-saving Savior? Do not despise me, Your servant, since without measure is Your mercy."

Η Ζωοδόχος Πηγή και οι ομώνυμος ναοί της Κωνσταντινούπολης και της Λάρισας [Παρασκευή Διακ/μου] 25.4.25 +ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η Ζωοδόχος Πηγή και οι ομώνυμος ναοί της Κωνσταντινούπολης και της Λάρισας

[Παρασκευή Διακ/μου] 25.4.25 +ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

   ΣΥΝΑΞΑΡΙ: Ένα από τα πολλά ονόματα της Θεοτόκου είναι και το “Ζωοδόχος Πηγή”, αφού γέννησε την Ζωή, που είναι ο Χριστός. Το όνομα αυτό αποδόθηκε στην Παναγία από τον Ιωσήφ τον Υμνογράφο (9ος αι.). Η γιορτή αναφέρεται στα εγκαίνια του Ναού της Παναγίας, γνωστού ως «Ζωοδόχος Πηγή στο Μπαλουκλί», έξω από τα θεοδοσιανά τείχη της Κωνσταντινούπολης, όπου και τα λεγόμενα "παλάτια των πηγών", θέρετρα Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Εκεί υπήρχε αγίασμα που επιτελούσε και επιτελεί πολλά θαύματα.

  Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ: Ο Ιερός Ναός Ζωοδόχου Πηγής στην Πόλη ανεγέρθηκε από τον αυτοκράτορα Λέοντα τον Θράκα, που, πριν γίνει αυτοκράτορας, ως απλός στρατιώτης, συνάντησε έναν τυφλό έξω από την Χρυσή Πύλη της Βασιλεύουσας. Ο τυφλός του ζήτησε νερό να πιει και ο Λέων αναζήτησε την πηγή του νερού στην κατάφυτη περιοχή, αλλά δεν μπόρεσε να την ανακαλύψει. Η διήγηση προσθέτει πως ο Λέων λυπήθηκε που δεν βρήκε νερό να δώσει στον τυφλό. Άκουσε τότε φωνή να του λέει: «Βασιλιά Λέοντα», ενώ ακόμη ήταν στρατιώτης, “είσελθε βαθύτερα στο δάσος, και αφού λάβεις με τις χούφτες σου το θολερό αυτό νερό, να ξεδιψάσεις τον τυφλό και να του πλύνεις τα μάτια. Τότε θα γνωρίσεις ποια είμαι εγώ που κατοικώ στο μέρος αυτό”. Ο Λέων έκανε αμέσως όπως τον διέταξε η φωνή και ο τυφλός είδε το φως του. Η φωνή εκείνη ήταν της Παναγίας. Όταν ο Λέων έγινε αυτοκράτορας (457-474), με ευγνωμοσύνη έκτισε στο μέρος εκείνο του αγιάσματος Ιερό Ναό προς τιμήν της Παναγίας. Όταν κατέρρευσε ο Ναός από τον χρόνο, ο Ιουστινιανός ανοικοδόμησε τη Ζωοδόχο Πηγή, καθιστώντας το ναό μεγαλοπρεπέστερο, ενώ αργότερα ο Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών, μετά από σεισμό, ανέλαβε την ανακαίνισή του (869). Ο Ναός αυτός κατέρρευσε τον 15ο αιώνα. Ο Pierre Gylles σημειώνει ότι εκείνη την περίοδο (16ος αι.), η εκκλησία δεν υπήρχε πια, αλλά οι ασθενείς εξακολουθούν να επισκέπτονται την Πηγή. Το 1825 το αγίασμα καταστράφηκε από γενιτσάρους κατά την εξέγερσή τους. Το 1833 ο Πατριάρχης Κωνστάντιος Α΄ ξαναέκτισε τον Ναό πάνω στα ερείπια του παλαιού. Τα εγκαίνια έγιναν την 2/2/1835 από τον ίδιο τον Πατριάρχη στο Μπαλουκλί. Μπαλουκλί σημαίνει τόπος με ψάρια, αφού στην δεξαμενή της Πηγής υπάρχουν ψάρια. Σήμερα, εκτός από τη μεγάλη εκκλησία, λατρευτικό κέντρο του συγκροτήματος αποτελεί ο υπόγειος ναός της Ζωοδόχου Πηγής, όπου βρίσκονται η δεξαμένη με το αγίασμα και τα ψάρια. Aκόμη και Tούρκοι πηγαίνουν στην εκκλησία αυτή, παίρνουν αγιασμένο νερό και θεραπεύονται. Να σημειώσουμε ότι το 1955 ο ναός βεβηλώθηκε από όχλο Τούρκων που όρμησαν διαλύοντας τα πάντα στην περίοδο των Σεπτεμβριανών, του ξεσπάσματος δηλαδή των βαρβάρων κατά κάθε τι χριστιανικού και ελληνικού στην Κωνσταντινούπολη. Στον ναό αυτό θεραπεύθηκαν η αυτοκράτειρα Ζωή, οι αυτοκράτορες Ιουστινιανός, Λέοντας Σοφός, Ρωμανός Λεκαπηνός, ο Ανδρόνικος Γ΄, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Στέφανος, ο Ιεροσολύμων Ιωάννης, πλήθος κληρικών, μοναχών και απλών πιστών. Τον 14ο αιώνα ο Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει έναν κατάλογο 63 θαυμάτων.

   Ο ΟΜΩΝΥΜΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ ΚΑΙ Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ: Ως το τέλος της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι στη συνοικία Ταμπάκικα εκκλησιάζονταν στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αχιλλίου, όσο αυτός λειτουργούσε. Το 1877 οικοδομήθηκε σε κεντρικό σημείο της συνοικίας ένα παρεκκλήσι της Παναγίας Φανερωμένης όπου υπήρχε και παλαιό κοιμητήριο. Την ίδια χρονιά, εμφανίστηκε μία μοναχή ονόματι Θεοφανία, που εργάσθηκε αμισθί στο παρεκκλήσιο του μικρού κοιμητηρίου. Η Θεοφανία εγκαταστάθηκε κοντά στο μικρό ναΐσκο, σε ένα μικρό κελλάκι, ζώντας ασκητικά. Ο Κύριος βλέποντας την καθαρότητα της ψυχής της, της αποκάλυψε σε όνειρο ότι στο σημείο που υπάρχει το μαγγανοπήγαδο, στο βάθος του, βρίσκεται παλαιά θαυματουργή εικόνα της Θεομήτορος από πολλά χρόνια. Η μοναχή ξαναείδε σε όνειρο, αυτή τη φορά την Υπεραγία Θεοτόκο, να την οδηγεί στο μαγγανοπήγαδο και να της δείχνει ότι στο βυθό του βρίσκεται η εικόνα της. Τότε η μοναχή ανέφερε τα θαυμαστά όνειρα τα όνειρα στον τότε ιερέα του Ναΐσκου και κατόπιν στον Επίσκοπο Λαρίσης Νεόφυτο. Η μοναχή Θεοφανία ένδακρυς διηγήθηκε στον Επίσκοπο τα όνειρά της και εκείνος έδωσε εντολή να βρεθεί συνεργείο για να αντλήσει το νερό του πηγαδιού. Με εγκύκλιό του μάλιστα κάλεσε ιερείς και πιστούς να παραστούν στην τελετή. Έτσι, μία μέρα σχηματίστηκε πομπή γύρω από το πηγάδι με τους ιερείς ενδεδυμένους τα ιερά τους άμφια, τον Επίσκοπο επικεφαλής, παρουσία πλήθους κόσμου και αφού προηγήθηκε παράκληση στην Υπεραγία Θεοτόκο, άρχισε η άντληση του νερού οπότε στο βυθό εμφανίστηκε η εικόνα. Μεγάλη η συγκίνηση και η χαρά όλων, ενώ αμέσως ήχησε η καμπάνα του κωδωνοστασίου του Ναΐσκου. Ο Μητροπολίτης Νεόφυτος καθάρισε από τις λάσπες την εικόνα και με πομπή την οδήγησε στο Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Αχιλλίου όπου εναποτέθηκε προς προσκύνηση για σαράντα ημέρες. Την εικόνα αυτή, η οποία απεικονίζει την Υπεραγία Θεοτόκο και τον Κύριο, την ονόμασε ο Επίσκοπος, Ζωοδόχο Πηγή, και έδωσε εντολή να φιλοξενηθεί στον Μητροπολιτικό Ναό μέχρι ανεγέρσεως Ιερού Ναού. Η εικόνα αυτή βρίσκεται μέχρι και σήμερα στον Ναό της Ζωοδόχου Πηγής χαρίζοντας, ευλογία, παραμυθία και θαύματα στους πιστούς. Μετά την κατάρτιση ερανικής επιτροπής ανεγέρσεως Ιερού Ναού, ο Μητροπολίτης Νεόφυτος διόρισε τον ιερέα Δημήτρη Σακελλαρίου επικεφαλής στη διενέργεια εράνου σε όλη τη Θεσσαλία, που είχε πλέον ενσωματωθεί με την ελέυθερη Ελλάδα¹. Έτσι χτίστηκε ο πρώτος ναός Βασιλικού ρυθμού. Ο Ι. Ναός αυτός κατεδαφίστηκε και στη θέση του ανηγέρθη νέος μεγαλοπρεπής Ναός τη δεκαετία του 1990.

    Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ: Η σημερινή εορτή είναι α΄ Κινητή εορτή, διότι εξαρτάται από την ημέρα του Πάσχα, όπως και άλλες μεγάλες εορτές (Ανάληψη, Πεντηκοστή, κ.ά.) Εορτάζεται ην Παρασκευή της Διακαινησίμου, δηλαδή την εβδομάδα που ακολουθεί αμέσως μετά το Πάσχα. Β΄ Είναι Θεομητορική εορτή γιατί είναι μία εορτή προς τιμήν της Παναγίας. H εορτή αυτή, αντίθετα με τις υπόλοιπες Θεομητορικές, έχει σχέση με τις θαυμαστές επεμβάσεις της Παναγίας πρός σωτηρίαν ανθρώπων που την επικαλέστηκαν με πίστη. Όπως στο Mπαλουκλί εορτάζουν την Zωοδόχο Πηγή και ο ναός εκείνος της Θεοτόκου είναι πηγή θείων δωρεών, έτσι και κάθε εκκλησία με ορθόδοξο ιερέα που λειτουργεί και τελούνται τα άγια μυστήρια, είναι μία ζωοδόχος πηγή. “Στην Eκκλησία τρέχει το αθάνατο νερό της διδασκαλίας του Kυρίου. Tο νερό αυτό που ξεδιψά, πηγάζει από την υπερτάτη θυσία του Kυρίου. Tο νερό αυτό θεραπεύει, δίνοντας υγεία στις ανάπηρες και τραυματισμένες ψυχές, διά πρεσβειών της Παναγίας.” (Αυγ. Καντιώτης).

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Konsatntinosa.oikonomou@gmail.com

1. Αρχιμανδρίτης π. Κωνσταντίνος Δεληχρήστος, http://www.panagialarisis.gr/history-temple

 

ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΟΡΤΑΊΤΙΣΣΑ [Τετάρτη της Διακαινισίμου - 23.4.2025] 🙏✝⛪🔔ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΥΜΝΟΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ + ανάγνωση AUDIOBOOK

    Διαβάζει ο Κων/νος Οικονόμου

   Η θαυματουργή Πορταΐτισσα, η εξέχουσα μεταξύ των θεομητορικών εικόνων του Αγίου Όρους, ήταν αρχικά φυλαγμένη, καθώς διασώζει η παράδοση, στη μικρασιατική Νίκαια. Εκεί, μία ευσεβής γυναίκα με τον μοναχογιό της, την είχαν τοποθετήσει μέσα στην ιδιόκτητη εκκλησία τους και την τιμούσαν. Στα χρόνια της δεύτερης εικονομαχίας βασιλικοί κατάσκοποι ανακάλυψαν την εικόνα και απείλησαν τη γυναίκα πως θα τη σκοτώσουν αν δεν τους δωροδοκήσει. Εκείνη υποσχέθηκε ότι την επομένη θα τους έδινε τα χρήματα. Τη νύχτα εκείνη, αφού προσευχήθηκε μπροστά στην εικόνα, τη σήκωσε με ευλάβεια, κατέβηκε στην παραλία και την έριξε στη θάλασσα λέγοντας:

- Δέσποινα Θεοτόκε, εσύ έχεις τη δύναμη κι εμάς να διασώσεις από την οργή του Βασιλιά, αλλά και την εικόνα σου από τον καταποντισμό.

Τότε πραγματικά έγινε κάτι θαυμαστό. Η θαυματουργή εικόνα άρχισε να πλέει στα κύματα και κατευθύνθηκε προς τη δύση. Συγκινημένη η γυναίκα από το γεγονός γυρίζει στον γιο της και του λέει:

- Εγώ, παιδί μου, για την αγάπη της Παναγίας είμαι έτοιμη να πεθάνω. Εσύ να φύγεις. Να πας στην Ελλάδα.

  Χωρίς αργοπορία το παιδί ετοιμάστηκε και ξεκίνησε για τη Θεσσαλονίκη, κι από κει για τον Άθωνα, όπου μόνασε. Σαν μοναχός ασκήτεψε στον τόπο, όπου 3 αιώνες αργότερα ιδρύθηκε η μονή Ιβήρων. Αυτό ήταν οικονομία Θεού, γιατί έτσι πληροφορήθηκαν οι άλλοι μοναχοί το ιστορικό της θαυματουργής εικόνας.

  Πέρασε καιρός. Ο μοναχός από τη Νίκαια πέθανε, και το μοναστήρι των Ιβήρων ιδρύθηκε και ολοκληρώθηκε. Ήταν βράδυ, όταν οι μοναχοί αντίκρυσαν ένα παράξενο θέαμα: έναν πύρινο στύλο που ξεκινούσε από τη θάλασσα κι έφθανε στον ουρανό. Το όραμα συνεχίστηκε ήμερες και νύχτες. Κατεβαίνουν οι αδελφοί στην παραλία και βλέπουν με θαυμασμό στη βάση του πύρινου στύλου μία εικόνα της Θεοτόκου. Όσο όμως την πλησίαζαν εκείνη απομακρυνόταν. Συγκεντρώθηκαν τότε στην εκκλησία και παρακάλεσαν με δάκρυα τον Κύριο να χαρίσει στο μοναστήρι τους τον ανεκτίμητο αυτό θησαυρό. Μεταξύ των μοναχών υπήρχε ένας ευλαβής ασκητής, που λεγόταν Γαβριήλ. Σ' αυτόν παρουσιάζεται η Παναγία και του λέει:

- Να πεις στον ηγούμενο και στους αδελφούς ότι θα σας παραδώσω την εικόνα μου, για να σας προστατεύει. Θα μπεις κατόπιν στη θάλασσα, θα περπατήσεις πάνω στα κύματα, κι έτσι θα καταλάβουν όλοι την εύνοια μου για το μοναστήρι σας.

  Έτσι κι έγινε! Ο π. Γαβριήλ πατώντας πάνω στη θάλασσα σαν σε στερεά γη, παρέλαβε με ευλάβεια τη θαυματουργή εικόνα και επέστρεψε στην παραλία. Εκεί συγκεντρωμένοι όλοι οι μοναχοί της επιφύλαξαν τιμητική υποδοχή. Ύστερα την παρέλαβαν και την τοποθέτησαν στο Ιερό βήμα του καθολικού. Όταν την επομένη ο εκκλησιαστικός πήγε ν' ανάψει τα καντήλια, η εικόνα έλειπε. Ερεύνησε παντού και την ανακάλυψε στο τείχος, πάνω από την πύλη της μονής. Την επανάφεραν στο καθολικό, αλλά ή εικόνα έφυγε και πάλι. Αυτό επαναλήφθηκε πολλές φορές. Τέλος, η Παναγία παρουσιάζεται στον γέροντα Γαβριήλ και του λέει:

- Να πεις στους αδελφούς να μη μ' ενοχλούν. Δεν ήρθα εδώ για να φυλάγομαι από σας, αλλά να σας φυλάω. Όσοι ζείτε στο Όρος τούτο ενάρετα, να ελπίζετε στην ευσπλαχνία του Υιού μου. Γιατί, όσο υπάρχει η εικόνα μου μέσα στη μονή σας, η χάρη και το έλεος Του θα σας επισκιάζουν πάντοτε.

   Ύστερα απ' αυτό οι μοναχοί έχτισαν παρεκκλήσι κοντά στην πύλη κι εκεί τοποθέτησαν την ιερή εικόνα. Πράγματι η Πορταΐτισσα, καθώς υποσχέθηκε, προστατεύει τη μονή και οικονομεί κάθε της ανάγκη.

   Η προστασία και η δύναμη θαυματουργίας της Πορταΐτισσας προς τη μονή φαίνεται και στο ακόλουθο γεγονός. Το 1651 οι 365 Ιβηρίτες μοναχοί δοκίμαζαν οικονομική στενότητα, γι' αυτό ανέθεσαν στη Θεοτόκο να μεριμνήσει για τη συντήρησή τους. Αμέσως η φιλόστοργη μητέρα έτρεξε για εξεύρεση πόρων με το ακόλουθο χαριτωμένο θαύμα.

Εκείνη την περίοδο ήταν βαριά άρρωστη η κόρη του τσάρου της Ρωσίας Αλεξίου Μιχαήλοβιτς. Τα πόδια της ήταν παράλυτα και για τους γιατρούς αθεράπευτα.

   Τη θλίψη της πριγκίπισσας και των Βασιλέων γονέων της έρχεται τώρα να μεταβάλει σε χαρά η θαυματουργή Πορταΐτισσα. Παρουσιάζεται μια νύχτα στον ύπνο της, κι αφού της έδωσε θάρρος και υποσχέθηκε να τη θεραπεύσει της λέει:

- Να πεις στον πατέρα σου να φέρει από τη μονή των Ιβήρων την εικόνα μου την Πορταΐτισσα.

  Το πρωί η άρρωστη κόρη διαβίβασε την εντολή κι αμέσως ξεκίνησε έκτακτη αποστολή, για να μεταφέρει στους Ιβηρίτες μοναχούς την επιθυμία του τσάρου. Εκείνοι φοβήθηκαν μήπως η εικόνα δεν επιστραφεί, και αποφάσισαν να στείλουν ένα πιστό αντίγραφο με τιμητική συνοδεία τεσσάρων ιερομόναχων. Μόλις μαθεύτηκε ο ερχομός της σεπτής εικόνας στη Μόσχα, η πόλη άδειασε. Όλοι, βασιλείς και λαός, έτρεξαν να την προϋπαντήσουν. Στ' ανάκτορα όμως η πριγκίπισσα κειτόταν στο κρεβάτι, χωρίς να γνωρίζει τίποτε. Κάποια στιγμή ζήτησε τη μητέρα της και τότε πληροφορήθηκε το μεγάλο γεγονός.

- Τί; φώναξε. Έρχεται η Παναγία, κι έμενα με άφησαν εδώ;

  Πηδά αμέσως από το κρεβάτι, ντύνεται και τρέχει να υποδεχθεί κι εκείνη την Παναγία. Ο κόσμος είδε την παράλυτη πριγκίπισσα να τρέχει και τα έχασε. Η συγκίνηση κορυφώθηκε, όταν από την άλλη μεριά έφθασε η αγία εικόνα κι έγινε η τελετή της υποδοχής και της προσκυνήσεως.

- Μεγαλειότατε, είπαν οι απεσταλμένοι, προσφέρουμε τη σεπτή αυτή εικόνα σαν δώρο στο ευσεβές ρωσικό έθνος.

- Σας ευχαριστώ, είπε συγκινημένος ο τσάρος. Σε ένδειξη της ευγνωμοσύνης μου σας παραχωρώ μία από τις καλύτερες μονές της πρωτεύουσας, τον άγιο Νικόλαο. Επίσης, ετήσιο επίδομα από 2.500 ρούβλια, ατέλεια σε ό,τι εισάγετε και εξάγετε από τη χώρα μου, καθώς και δωρεάν μετακίνηση των απεσταλμένων σας.

   Το μετόχι αυτό παρέμεινε στην κυριότητα της μονής Ιβήρων μέχρι το 1932 και της εξασφάλιζε τόσες προσόδους, ώστε κάλυπτε όλες σχεδόν τις υλικές της ανάγκες.

Παναγία Πορταΐτισσα - Ιερά Μονή Ιβήρων 

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ AUDIOBOOK: Ιστορικό, Ύμνοι Εσπερινού εδώ: 

Η Εις Άδου Κάθοδος του Κυρίου [19.4.25] M. Σάββατο του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου +ΒΙΝΤΕΟ

 

Η Εις Άδου Κάθοδος του Κυρίου [19.4.25] M. Σάββατο

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

   

   Μετά την Πτώση των Πρωτοπλάστων, ο άνθρωπος αποκόπηκε από το Θεό και φυλακίσθηκε με το πέρας της επιγείου ζωής του στον Άδη, όπου “ζούσε” δυστυχισμένος, αποκομμένος από το Θεό, την πηγή της Ζωής. Σ' αυτόν τον τραγικό χώρο της δυστυχίας, κατέβηκε, με το θάνατό Του, ο Κύριος, για να ελευθερώσει τους αιωνίους αιχμαλώτους και να συντρίψει «τον κυρίαρχο του θανάτου, διάβολο”, (Εβρ. β´ 14).

   Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ: Ο θρίαμβός του Κυρίου κατά του Άδη, άρχιζε ακριβώς όταν οι εχθροί του νόμισαν ότι Τον νίκησαν. Τα όργανα του Διαβόλου, «ησφαλίσαντο τον τάφον του Ιησού». Όμως η νίκη του Κυρίου στο Σταυρό, επεκτεινόταν στον Άδη, διότι, εφόσον ο θάνατος γεννήθηκε από την αμαρτία, εάν βρισκόταν κάποιος αναμάρτητος, ο θάνατος δεν θα μπορούσε να τον κρατήσει δέσμιο. Και τέτοιος υπήρξε κατά την ανθρώπινη φύση Του, ο Κύριος, «ος αμαρτίαν ουκ εποίησεν, ουδέ ευρέθη δόλος εν τω στόματι αυτού».

  Πραγματικά, ο Άδης δεν μπόρεσε να Τον κρατήσει και το βασίλειό του κατελήθη. Στο πρόσωπο του Χριστού, δικαιώθηκε και λυτρώθηκε το ανθρώπινο γένος. Ο Γρηγόριος Νύσσης, τονίζει: «Δια του θανάτου έστησεν, της φθοράς την ενέργειαν, και τούτο εστιν η του θανάτου κατάλυσις». Η αφθαρσία του σώματος του Κυρίου, προφητεύτηκε: «Ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν μου εις Άδην, ουδέ δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν» (Ψαλμ. ιστ΄ 10 ). Ενώ η εγκατάλειψη και η φθορά, έβρισκαν μέχρι τότε απόλυτη εφαρμογή, ο Κύριος υπερνικά και τα δύο. Η ανάστασή Του το βεβαιώνει περίτρανα. Κατέλυσε το κράτος της φθοράς εισάγοντας τον άνθρωπο στην εποχή της αφθαρσίας, και ανήλθε από τον Άδη νικητής, καταλύοντας το βασίλειο του θανάτου, χαρίζοντάς μας την αθανασία. Ο απόστολος Πέτρος προσθέτει ότι ο Κύριος: «και τοις εν φυλακή πνεύμασιν πορευθείς εκήρυξε», τονίζοντας το κήρυγμά Του στους προαποθανόντες, όπως ακριβώς εκήρυξε νωρίτερα στους ζώντες. 

   

  Ο Απ. Παύλος τονίζει: «Εις τούτο γαρ Χριστός απέθανε και έζησεν, ίνα νεκρών και ζώντων κυριεύσει». Ο ίδιος ο Κύριος λέει: «...εγενόμην νεκρός, και ιδού, ζων ειμί εις τους αιώνας των αιώνων. Και έχω τας κλεις του θανάτου και του Άδου» (Αποκ. α΄ 17,18). Τα κλειδιά του θανάτου και του Άδου τα απέκτησε ως άνθρωπος, όταν κατέβηκε στα δώματά του, και τον κατέλυσε, παίρνοντας τα κλειδιά του, όπως ένας πορθητής βασιλιάς. Τη νίκη Του κατά του Άδη προφήτεψε ο ίδιος ο Κύριος παραβάλλοντάς την με την τριήμερη παραμονή του προφήτη Ιωνά, στην κοιλιά του κήτους (Ματθ. ιβ΄ 40). Όταν, λοιπόν, ο Χριστός εμφανίσθηκε στον Άδη, ζωοποίησε τους νεκρούς που πίστεψαν στο κήρυγμά του και περισσότερο, αυτούς που Τον ανέμεναν (Προφήτες). Γιατί όμως ο Κύριος να πεθάνει; «Επεί(δη) τα παιδία (οι άνθρωποι) κεκοινώνηκε σαρκός και αίματος, και αυτός παραπλησίως μετέσχεν των αυτών, ίνα δια του θανάτου καταργήσει τον το κράτος έχοντα του θανάτου, τουτέστιν τον διάβολο, και απαλλάξει τούτους, όσοι φόβω θανάτου ... ένοχοι ήσαν δουλείας.” (Εβρ. β΄ 14,15). Το κήρυγμα του Χριστού στους ζώντες, διαίρεσε. Άλλοι τον δέχθηκαν και άλλοι τον απέρριψαν. Έτσι και στον Άδη, η παρουσία του Κυρίου με ασώματη ψυχή, και το κήρυγμά Του, επέφερε διαίρεση και σωτηρία εκείνων που πίστεψαν μεθιστώντας τους “εις την βασιλεία του” (Κολοσ. α΄ 13). Είναι ξεκάθαρη και αγιογραφικά τεκμηριωμένη η κοινή πίστη των Χριστιανών στη λύτρωση των εκεί δεσμίων νεκρών που πίστεψαν στον Χριστό. Κατά τους Αγίους Πατέρες αυτό που συνέβη στους αποθανόντας δικαίους είναι η πρώτη ανάσταση, της ψυχής του ανθρώπου, που όταν ενωθεί με τη ζωή του Χριστού, λυτρώνεται από τον θάνατο της αμαρτίας, και ανίσταται πνευματικά. Όλοι οι εν Άδη, που αποδέχθηκαν το κήρυγμά Του, συναριθμήθησαν στη θριαμβεύουσα Εκκλησία του Χριστού.

   ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: Την Κάθοδο του Κυρίου στον Άδη εορτάζει η Εκκλησία το Μέγα Σάββατο. Η Κάθοδος αυτή είναι ένα άρθρο πίστης, ένα βέβαιο δεδομένο. Συνεπώς, όπως η αμαρτία έφερε τη φθορά, σαν νέκρωση και χωρισμό από το Θεό, έτσι η ανακαίνιση και η αφθαρσία υπήρξαν καρποί, μέσω της Καθόδου του Κυρίου στον Άδη, της θείας ενανθρώπησης. Τα λόγια του Κυρίου στον αποθανόντα Αδάμ, ηχούν και σε μας “τους περιλειπόμενους” την Αγία αυτή μέρα: “Σήκω, συ που κοιμάσαι, ανάστα εκ νεκρών! Κύτταξε στα μάγουλά Μου τα ραπίσματα που καταδέχθηκα, για να επανορθώσω την διεστραμμένη μορφή σου και να την φέρω στην όψη που είχε σαν εικόνα Μου. Κοίταξε στη ράχη Μου τη μαστίγωση που καταδέχθηκα, για να διασκορπίσω το φορτίο των αμαρτημάτων σου. Κοίταξε τα καρφωμένα χέρια Μου, που τα άπλωσα καλώς επάνω στο ξύλο του Σταυρού, για να συγχωρεθείς συ που άπλωσες κακώς το χέρι σου στο απαγορευμένο δένδρο. Γι’ αυτό σηκωθείτε, ας φύγουμε από τον θάνατο στη ζωή. Από την φθορά στην αφθαρσία. 

   Από τη φυλακή του Άδη στην άνω Ιερουσαλήμ. Από τη σκλαβιά στην τρυφή του Παραδείσου. Ο ουράνιος Πατέρας περιμένει το χαμένο πρόβατο. Το μεγάλο εορταστικό δείπνο είναι στρωμένο.”(Άγ. Επιφάνιος Κύπρου).

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Το βίντεο με το λόγο του αγίου Επιφανίου Κύπρου εδώ: 

Ο Άγιος Λάζαρος, ο τετραήμερος: Δεν γέλασε ποτέ! του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Ο Άγιος Λάζαρος, ο τετραήμερος: Δεν γέλασε ποτέ!

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

   

ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΕΣ: Ο Λάζαρος καταγόταν από τη Βηθανία και ήταν αδελφός της Μάρθας και της Μαρίας. Ήταν φίλος του Ιησού Χριστού (Ιωάν. ια΄5,36, Μτθ. κα΄17, Μάρκ. ια΄11) και αναστήθηκε από τους νεκρούς από τον Κύριο. Η έγερση του Λαζάρου εξιστορείται με λεπτομέρεια από τον Ιωάννη στο ιε΄ κεφάλαιο του Ευαγγελίου του. Πολλοί ορθολογιστές βλέπουν στη διήγηση της ανάστασης αυτής ένα “σύμβολο πνευματικής ανόρθωσης του αμαρτωλού” και τίποτε περισσότερο. Όμως σε τέτοιες σκέψεις αντιτάσσονται κάποιες λεπτομέρειες της περιγραφής του γεγονότος από τον Ευαγγελιστή, που δεν αφήνουν αμφιβολίες για την κυριολεξία των λόγων του. Έτσι η πόλη Βηθανία (15 στάδια από τα Ιεροσόλυμα), ο χρόνος (νεκρός τετραήμερος), ο φόβος δυσοσμίας, η περιγραφή του μνημείου, των ενταφίων σπαργάνων, η συναισθηματική αντίδραση του Κυρίου, η παρουσία Σαδδουκαίων (που δεν πίστευαν στην ανάσταση), καθώς και εχθρών του Κυρίου, που ήθελαν να φονεύσουν τον ίδιο τον Ιησού, αποδεικνύουν περίτρανα ότι ο Ιωάννης ομιλεί περί πραγματικού μεν, συνταρακτικού δε, γεγονότος.

 

Ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ: Ο Λάζαρος, μετά την ανάστασή του, γύρω στο 30-33 μ.Χ. έφυγε από τη Βηθανία κι ήρθε στη Λάρνακα της Κύπρου. Εδώ τον συνάντησαν οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας, όταν μετέβαιναν από τη Σαλαμίνα στην Πάφο, και τον χειροτόνησαν επίσκοπο της Εκκλησίας, που ίδρυσε ο ίδιος. Τα τριάντα χρόνια της ζωής του αγίου Λαζάρου μετά την έγερση του από τον Κύριο στη Βηθανία αναφέρει ό άγιος Έπιφάνιος Κύπρου λέγοντας: «Εν παραδόσεσιν εύρομεν ότι τριάκοντα ετών ην τότε ό Λάζαρος, ότε έγήγερται μετά δε το αναστήναι αυτόν άλλα τριάκοντα έζησε καί ούτω προς Κύριον έξεδήμησε κοιμηθείς». Για τριάντα χρόνια παραμονής του αγίου στον επισκοπικό θρόνο Κιτίου αναφέρει και ο άγιος Θεόδωρος Στουδίτης στις “Κατηχήσεις”. Ή παράδοση του λαού αναφέρει ότι ο άγιος Λάζαρος τα τριάντα χρόνια που έζησε μετά την ανάστασή του ήταν αγέλαστος, όχι γιατί δεν είχε χάρη Θεού, αφού ανάμεσα στα αγαθά πού αυτή παρέχει στους πιστούς με το Πανάγιο Πνεύμα είναι «χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, πραότης» (Γαλ. ε’ 22), αλλά γιατί τα μάτια του είδαν τη ατέλειωτη καταδίκη των αμαρτωλών στην τετραήμερη παραμονή του στον Άδη. Λέγεται μάλιστα ότι γέλασε μόνο μία φορά, όταν είδε κάποια γυναίκα να κλέβει ένα πήλινο αγγείο (τσούκα) καί το σχολίασε χαμογελώντας: «Πηλός κλέβει πηλόν», δηλαδή ό χωμάτινος άνθρωπος κλέβει κάτι το χωμάτινο, το ευτελές, αγνοώντας ότι «η ημερα Κυρίου ως κλέπτης εν νυκτι έρχεται» (Α’ Θεσ. Ε’ 2). Με στοργή κι αγάπη διηύθυνε ο άγιος την Εκκλησία του Κιτίου μέχρι τέλους της ζωής του. Η παράδοση των Δυτικών ότι ο Λάζαρος έδρασε ως ιεραπόστολος στην Προβηγκία και χρημάτισε επίσκοπος Μασσαλίας ανάγεται στον 12ο αιώνα.

 

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΟΙΜΗΣΗ: Μετά τη δεύτερη κοίμηση του, πού συνέβη οτίς 16 Οκτωβρίου σύμφωνα με κώδικα των Καυσοκαλυβίων, ο άγιος Λάζαρος ετάφη σε μαρμάρινη λάρνακα, ή οποία έφερε την επιγραφή: «Λάζαρος ό τετραήμερος καί φίλος του Χριστού». Στον ίδιο κώδικα, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι είναι άτοπο να μην εορτάζεται ιδιαίτερα ένα τόσος μεγάλος άγιος, αφού η ανάσταση του από τον Κύριο (όπως και η ψηλάφηση του Χρίστου από τον απόστολο Θωμά) δεν είναι εορτές των άγιων, αλλά είναι δεσποτικές εορτές. Η 16η Οκτωβρίου συνδέθηκε με την ημερομηνία ανακομιδής του τιμίου του λειψάνου, που έγινε στα χρόνια της βασιλείας του Λέοντος ΣΤ’ του Σοφού, (890 μ.Χ). Αυτή εορτάζεται στις 17 Όκτωβρίου. Η ανάσταση δε του Λαζάρου εορτάζεται το γνωστό «Σάββατο του Λαζάρου».

Απολυτίκιο: Ήχος α': “Την κοινήν Ανάστασιν προ του σου Πάθους πιστούμενος, εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον, Χριστέ ο Θεός. όθεν και ημείς ως οι παίδες, τα της νίκης σύμβολα φέροντες, Σοι τω νικητή του Θανάτου βοώμεν. Ωσαννά εν τοις υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου.”

Ο Μέγας Κανών του Α. Ανδρέα Κρήτης AUDIOBOOK-BINTEO Ψάλλεται την Τετάρτη της Ε΄ εβδομάδας Νηστειών [2.4.2025] δ. ο Κων/νος Οικονόμου

 Ο Μέγας Κανών του Α. Ανδρέα Κρήτης AUDIOBOOK-BINTEO

Ψάλλεται την Τετάρτη της Ε΄ εβδομάδας Νηστειών [2.4.2025]

διαβάζει ο Κων/νος Οικονόμου

Ο Μεγάλος Κανόνας ψάλλεται τμηματικά στα απόδειπνα των τεσσάρων πρώτων ημερών της Α’ Εβδομάδας των Νηστειών και ολόκληρος στην ακολουθία του Όρθρου της Πέμπτης της Ε’ εβδομάδας. Στις ενορίες , ωστόσο, ψάλλεται και ανεξάρτητα από τον όρθρο, ως μικρή αγρυπνία, το βράδυ της Τετάρτης μαζί με την ακολουθία του αποδείπνου. Ο Μεγάλος Κανόνας στην μορφή του έχει μια χαρακτηριστική ιδιορρυθμία. Η ιδιορρυθμία του συνίσταται στο ότι συγκρινόμενος προς τους άλλους ομοίους του κανόνες, είναι «μέγας». Μέγας στην απόλυτη του έννοια. Μεγαλύτερος δεν μπορούσε να υπάρξει· και τούτο γιατί ο ποιητής θέλησε να συνθέσει όχι τρία ή τέσσερα τροπάρια για την κάθε ωδή, όπως συνήθως έχουν οι άλλοι κανόνες, αλλά πολύ περισσότερα: τόσα, όσα είναι και όλοι οι στίχοι των ωδών, έτσι ώστε στον καθένα στίχο να αντιστοιχεί και να παρεμβάλλεται κατά την ψαλμωδία από ένα τροπάριο. 250 είναι οι στίχοι των ωδών, 250 και τα τροπάρια του Μ. Κανόνα, ενώ οι συνήθης κανόνες έχουν γύρω στα 30. Σήμερα τα τροπάρια του Μ. Κανόνα είναι κατά 30 περίπου περισσότερα από τα αρχικά. Μεταγενέστεροι υμνογράφοι πρόσθεσαν τροπάρια για την οσία Μαρία την Αιγυπτία και για τον ίδιο τον Ανδρέα.

ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ ΑUDIOBOOK:

Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

«Θεοτόκος Δεομένη», ρωσική εικόνα του 13ου αιώνα, με πρότυπο
την περίφημη εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών

   ΓΕΝΙΚΑ: Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται ένας ύμνος, για την ακρίβεια ένα Κοντάκιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, προς τιμήν της Θεοτόκου, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά, και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκους σε αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω. Θεωρείται δίκαια ως αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας. Είναι γραμμένος πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του είναι ποιητική, εμπλουτισμένη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα λόγου. Το θέμα του είναι η εξύμνηση της ενανθρώπισης του Θεού μέσω της Θεοτόκου. Ο ύμνος αυτός ονομάζεται «Ακάθιστος» από την όρθια στάση, που τηρούν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας της¹. Οι πιστοί έψαλαν παλαιότερα τον Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, υπό τις συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το 626, όταν ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγείτο εκστρατείας του βυζαντινού στρατού κατά των Περσών, η Βασιλεύουσα πολιορκήθηκε αιφνιδιαστικά, κατόπιν συνεργασίας αντιπερισπασμού με τους Περσες, από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας την απουσία στρατού, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και στις 6 Αυγούστου Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Τη νύχτα της 7ης προς 8η Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Σέργιος, Πατριάρχης Κων/λεως, περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε το λαό. Λίγη ώρα αργότερα, μέσα στη νύχτα, φοβερός ανεμοστρόβιλος, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον αποτελούμενο από ελαφρά μονόξυλα εχθρικό στόλο, ενώ μια αντεπίθεση των αμυνόμενων προξένησε τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους συνεργαζόμενους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία. Την 8η Αυγούστου, η Πόλη είχε πια σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδωσε στη συνδρομή της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε, όρθιο το πλήθος του πιστού λαού έψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ».

ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ: Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο ύμνος είχε συντεθεί νωρίτερα και μάλιστα θεωρείται ότι ψαλλόταν στο συγκεκριμένο ναό στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε έτους. Απλώς, εκείνη την ημέρα ο ύμνος εψάλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο, “Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει”, με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο “Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια”, το οποίο έδωσε δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο στον ως τότε διηγηματικό και περισσότερο δογματικό ύμνο. Σύμφωνα όμως με άλλες πηγές, ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και την σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κων/νου Πωγωνάτου [673], Λέοντος Ισαύρου [717-8] και Μιχαήλ Γ΄[860].

Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ενώ είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο ύμνος ψαλλόταν ως ευχαριστήρια ωδή προς τη Θεοτόκο, την Υπέρμαχο Στρατηγό του Βυζαντινού κράτους, εντούτοις το πρόβλημα της σύνθεσης του Ακάθιστου Ύμνου παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα δυσκολότερα φιλολογικά προβλήματα, καθώς οι μελετητές δεν έχουν ακόμη καταλήξει στο ποιος, πότε και γιατί συνέθεσε τον ύμνο αυτό. Πάντως σε όλα τα χειρόγραφα ο ύμνος φέρεται ως ανώνυμος, ενώ ο Συναξαριστής που τον συνδέει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 626 δεν αναφέρει ούτε το χρόνο σύνθεσης, ούτε τον μελωδό του. Το περιεχόμενό του πάντως απηχεί τις δογματικές θέσεις της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου [431], επομένως ο Ύμνος δεν συνετέθη νωρίτερα από τη χρονιά αυτή. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι από το περιεχόμενό του συνάγεται ότι ο ύμνος αναφέρεται σε κοινό εορτασμό του Ευαγγελισμού και των Χριστουγέννων, εορτές οι οποίες χωρίστηκαν επί Ιουστινιανού [527-565], πράγμα που σημαίνει ότι ο ύμνος γράφτηκε το αργότερο επί Ιουστινιανού. Η ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση όμως αποδίδει τον Ακάθιστο ύμνο στον μεγάλο βυζαντινό υμνογράφο του 6ου αιώνα, Ρωμανό το Μελωδό. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι εκφράσεις του ύμνου, η ποιητική του αρτιότητα και η δογματική του πληρότητα οδηγούν στο Ρωμανό. Μάλιστα, σε κώδικα του 13ου αιώνα, υπάρχει σημείωση, του 16ου, όμως, αιώνα, η οποία αναφέρει τον Ρωμανό ως ποιητή του ύμνου. Η άποψη αυτή, πάντως, αντικρούεται από πολλούς μελετητές που βρίσκουν στη δομή, στο ύφος και το περιεχόμενό του πολλά στοιχεία της μεταρωμανικής εποχής². Μία εκδοχή, η οποία υποστηρίζεται και από τον καθηγητή Βυζαντινής Φιλολογίας Ν. Β. Τωμαδάκη, αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α΄[716-730], ο οποίος έζησε τα γεγονότα της θαυμαστής λύτρωσης της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες το 718, επί Λέοντο Ισαύρου. Η εκδοχή αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι μία λατινική μετάφραση του Ύμνου, που έγινε περί το 800, από το Βενατσιάνο επίσκοπο Χριστόφορο, τον αναφέρει ως δημιουργό του ύμνου³. Μια άλλη εκδοχή, βασίζεται σε μια αχρονολόγητη εικόνα του Ευαγγελισμού στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου της Μονής του Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων, όπου εικονίζεται ένας μοναχός, που κρατάει ειλητάριο, όπου αναγράφεται: “Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη⁴”. Στο κεφάλι του μοναχού αυτού γράφει “ο άγιος Κοσμάς”. Πρόκειται για τον Κοσμά το Μελωδό, ο οποίος έζησε και αυτός τα γεγονότα του 718 [κοιμήθηκε το 752]. Τέλος, αλλοι ερευνητές θεωρούν ότι ο Ύμνος συνετέθη από τον Πατριάρχη Σέργιο [K. Krumbacher, Αικ. Χριστοφιλοπούλου, κ.α.], τον σύγχρονο με την πολιορκία Γεώργιο Πισίδη, τον Ιερό Φώτιο, τον Απολινάριο τον Αλεξανδρέα, τον Μητροπολίτη Νικομήδειας Γεώργιο Σικελιώτη, κ.ά. Πάντως με βεβαιότητα, οι ειρμοί του Κανόνα του Ακάθιστου Ύμνου είναι έργο του Ιωάννου Δαμασκηνού, ενώ τα τροπάρια του Ιωσήφ Ξένου του Υμνογράφου.

Φορητή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνιώτισσας, που οι Σταυροφόροι 
έκλεψαν από τη ρημαγμένη Κωνσταντινούπολη το 1204 και μετέφεραν
στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας το 1204

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 “οίκους”, στροφές δηλαδή, οι οποίοι είναι δύο ειδών. Οι περιττοί (Α-Γ-Ε., κ.τ.λ.), που είναι εκτενείς, αποτελούνται από δεκαοκτώ στίχους. Οι πέντε πρώτοι περιλαμβάνουν τη διήγηση, οι δώδεκα επόμενοι αποτελούν χαιρετισμούς, οι οποίοι απευθύνονται προς την Θεοτόκο και ο δέκατος όγδοος είναι το εφύμνιο “χαίρε νύμφη Ανύμφευτε”. Οι άρτιοι οίκοι (Β-Δ-Ζ, κ.τ.λ..), που είναι σύντομοι, αποτελούνται μόνο από πέντε στίχους διήγησης και το επίσης σύντομο εφύμνιο “Αλληλούια”. Γενικό θέμα του ύμνου είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Με πηγές του την Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας, ο Ακάθιστος Ύμνος περιγράφει τα ιστορικά γεγονότα, αλλά προχωρεί και σε θεολογική και δογματική ανάλυσή τους. Ο πρώτοι δώδεκα οίκοι του (Α έως Μ) αποτελούν το ιστορικό μέρος, όπου εξιστορούνται τα γεγονότα από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου μέχρι την Υπαπαντή. Οι τελευταίοι δώδεκα (Ν-Ω) αποτελούν το θεολογικό ή δογματικό μέρος, στο οποίο ο μελωδός αναλύει θεολογικές και δογματικές προεκτάσεις της Ενανθρώπισης του Κυρίου και το σκοπό της, που είναι η σωτηρία των πιστών. Ο μελωδός βάζει στο στόμα του αρχαγγέλου, του εμβρύου Προδρόμου, των ποιμένων, των μάγων και των πιστών τα 144 συνολικά “Χαῖρε” προς τη Θεοτόκο, που αποτελούν ποιητικό εμπλουτισμό του χαιρετισμού του Γαβριήλ “Χαῖρε Κεχαριτωμένη”, που αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς⁵.

konstntinosa.oikonomou@gmail.com

1Διαβάζουμε στο Συναξαριστή: “ὀρθοστάδην τότε πᾶς ὁ λαὸς κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην τὸν ὕμνον τῇ τοῦ Λόγου Μητρὶ ἔμελψαν καὶ ὅτι πᾶσι τοῖς ἄλλοις οἴκοις καθῆσθαι ἐξ ἔθους ἔχοντες, ἐν τοῖς παροῦσι τῆς θεομήτορος ὀρθοὶ πάντες ἀκροώμεθα”.

2. Αν. Φιλιππίδης, Ιστορική αναδρομή στα χρόνια του Ακαθίστου, περιοδικό Παρέμβασις, Μάρτιος 2006 και Θ. Σαμαράς, Ο Ακάθιστος Ύμνος, εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα», Κομοτηνή, 9/3/2001

3. Εκεί γράφει ο Χριστόφορος: “Incipit Hymnus de Sancta Dei Genetrice Maria, Victoriferus atque Salutatorius, a Sancto Germano Patriarcha Constantinopolitano”.

4Αυτό είναι η αρχή του α΄ οίκου του Ακάθιστου Ύμνου.

5. Λουκάς α΄28.