Η Ζωοδόχος Πηγή και οι ομώνυμος ναοί της Κωνσταντινούπολης και της Λάρισας [Παρασκευή Διακ/μου] 25.4.25 +ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η Ζωοδόχος Πηγή και οι ομώνυμος ναοί της Κωνσταντινούπολης και της Λάρισας

[Παρασκευή Διακ/μου] 25.4.25 +ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

   ΣΥΝΑΞΑΡΙ: Ένα από τα πολλά ονόματα της Θεοτόκου είναι και το “Ζωοδόχος Πηγή”, αφού γέννησε την Ζωή, που είναι ο Χριστός. Το όνομα αυτό αποδόθηκε στην Παναγία από τον Ιωσήφ τον Υμνογράφο (9ος αι.). Η γιορτή αναφέρεται στα εγκαίνια του Ναού της Παναγίας, γνωστού ως «Ζωοδόχος Πηγή στο Μπαλουκλί», έξω από τα θεοδοσιανά τείχη της Κωνσταντινούπολης, όπου και τα λεγόμενα "παλάτια των πηγών", θέρετρα Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Εκεί υπήρχε αγίασμα που επιτελούσε και επιτελεί πολλά θαύματα.

  Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ: Ο Ιερός Ναός Ζωοδόχου Πηγής στην Πόλη ανεγέρθηκε από τον αυτοκράτορα Λέοντα τον Θράκα, που, πριν γίνει αυτοκράτορας, ως απλός στρατιώτης, συνάντησε έναν τυφλό έξω από την Χρυσή Πύλη της Βασιλεύουσας. Ο τυφλός του ζήτησε νερό να πιει και ο Λέων αναζήτησε την πηγή του νερού στην κατάφυτη περιοχή, αλλά δεν μπόρεσε να την ανακαλύψει. Η διήγηση προσθέτει πως ο Λέων λυπήθηκε που δεν βρήκε νερό να δώσει στον τυφλό. Άκουσε τότε φωνή να του λέει: «Βασιλιά Λέοντα», ενώ ακόμη ήταν στρατιώτης, “είσελθε βαθύτερα στο δάσος, και αφού λάβεις με τις χούφτες σου το θολερό αυτό νερό, να ξεδιψάσεις τον τυφλό και να του πλύνεις τα μάτια. Τότε θα γνωρίσεις ποια είμαι εγώ που κατοικώ στο μέρος αυτό”. Ο Λέων έκανε αμέσως όπως τον διέταξε η φωνή και ο τυφλός είδε το φως του. Η φωνή εκείνη ήταν της Παναγίας. Όταν ο Λέων έγινε αυτοκράτορας (457-474), με ευγνωμοσύνη έκτισε στο μέρος εκείνο του αγιάσματος Ιερό Ναό προς τιμήν της Παναγίας. Όταν κατέρρευσε ο Ναός από τον χρόνο, ο Ιουστινιανός ανοικοδόμησε τη Ζωοδόχο Πηγή, καθιστώντας το ναό μεγαλοπρεπέστερο, ενώ αργότερα ο Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών, μετά από σεισμό, ανέλαβε την ανακαίνισή του (869). Ο Ναός αυτός κατέρρευσε τον 15ο αιώνα. Ο Pierre Gylles σημειώνει ότι εκείνη την περίοδο (16ος αι.), η εκκλησία δεν υπήρχε πια, αλλά οι ασθενείς εξακολουθούν να επισκέπτονται την Πηγή. Το 1825 το αγίασμα καταστράφηκε από γενιτσάρους κατά την εξέγερσή τους. Το 1833 ο Πατριάρχης Κωνστάντιος Α΄ ξαναέκτισε τον Ναό πάνω στα ερείπια του παλαιού. Τα εγκαίνια έγιναν την 2/2/1835 από τον ίδιο τον Πατριάρχη στο Μπαλουκλί. Μπαλουκλί σημαίνει τόπος με ψάρια, αφού στην δεξαμενή της Πηγής υπάρχουν ψάρια. Σήμερα, εκτός από τη μεγάλη εκκλησία, λατρευτικό κέντρο του συγκροτήματος αποτελεί ο υπόγειος ναός της Ζωοδόχου Πηγής, όπου βρίσκονται η δεξαμένη με το αγίασμα και τα ψάρια. Aκόμη και Tούρκοι πηγαίνουν στην εκκλησία αυτή, παίρνουν αγιασμένο νερό και θεραπεύονται. Να σημειώσουμε ότι το 1955 ο ναός βεβηλώθηκε από όχλο Τούρκων που όρμησαν διαλύοντας τα πάντα στην περίοδο των Σεπτεμβριανών, του ξεσπάσματος δηλαδή των βαρβάρων κατά κάθε τι χριστιανικού και ελληνικού στην Κωνσταντινούπολη. Στον ναό αυτό θεραπεύθηκαν η αυτοκράτειρα Ζωή, οι αυτοκράτορες Ιουστινιανός, Λέοντας Σοφός, Ρωμανός Λεκαπηνός, ο Ανδρόνικος Γ΄, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Στέφανος, ο Ιεροσολύμων Ιωάννης, πλήθος κληρικών, μοναχών και απλών πιστών. Τον 14ο αιώνα ο Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει έναν κατάλογο 63 θαυμάτων.

   Ο ΟΜΩΝΥΜΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ ΚΑΙ Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ: Ως το τέλος της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι στη συνοικία Ταμπάκικα εκκλησιάζονταν στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αχιλλίου, όσο αυτός λειτουργούσε. Το 1877 οικοδομήθηκε σε κεντρικό σημείο της συνοικίας ένα παρεκκλήσι της Παναγίας Φανερωμένης όπου υπήρχε και παλαιό κοιμητήριο. Την ίδια χρονιά, εμφανίστηκε μία μοναχή ονόματι Θεοφανία, που εργάσθηκε αμισθί στο παρεκκλήσιο του μικρού κοιμητηρίου. Η Θεοφανία εγκαταστάθηκε κοντά στο μικρό ναΐσκο, σε ένα μικρό κελλάκι, ζώντας ασκητικά. Ο Κύριος βλέποντας την καθαρότητα της ψυχής της, της αποκάλυψε σε όνειρο ότι στο σημείο που υπάρχει το μαγγανοπήγαδο, στο βάθος του, βρίσκεται παλαιά θαυματουργή εικόνα της Θεομήτορος από πολλά χρόνια. Η μοναχή ξαναείδε σε όνειρο, αυτή τη φορά την Υπεραγία Θεοτόκο, να την οδηγεί στο μαγγανοπήγαδο και να της δείχνει ότι στο βυθό του βρίσκεται η εικόνα της. Τότε η μοναχή ανέφερε τα θαυμαστά όνειρα τα όνειρα στον τότε ιερέα του Ναΐσκου και κατόπιν στον Επίσκοπο Λαρίσης Νεόφυτο. Η μοναχή Θεοφανία ένδακρυς διηγήθηκε στον Επίσκοπο τα όνειρά της και εκείνος έδωσε εντολή να βρεθεί συνεργείο για να αντλήσει το νερό του πηγαδιού. Με εγκύκλιό του μάλιστα κάλεσε ιερείς και πιστούς να παραστούν στην τελετή. Έτσι, μία μέρα σχηματίστηκε πομπή γύρω από το πηγάδι με τους ιερείς ενδεδυμένους τα ιερά τους άμφια, τον Επίσκοπο επικεφαλής, παρουσία πλήθους κόσμου και αφού προηγήθηκε παράκληση στην Υπεραγία Θεοτόκο, άρχισε η άντληση του νερού οπότε στο βυθό εμφανίστηκε η εικόνα. Μεγάλη η συγκίνηση και η χαρά όλων, ενώ αμέσως ήχησε η καμπάνα του κωδωνοστασίου του Ναΐσκου. Ο Μητροπολίτης Νεόφυτος καθάρισε από τις λάσπες την εικόνα και με πομπή την οδήγησε στο Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Αχιλλίου όπου εναποτέθηκε προς προσκύνηση για σαράντα ημέρες. Την εικόνα αυτή, η οποία απεικονίζει την Υπεραγία Θεοτόκο και τον Κύριο, την ονόμασε ο Επίσκοπος, Ζωοδόχο Πηγή, και έδωσε εντολή να φιλοξενηθεί στον Μητροπολιτικό Ναό μέχρι ανεγέρσεως Ιερού Ναού. Η εικόνα αυτή βρίσκεται μέχρι και σήμερα στον Ναό της Ζωοδόχου Πηγής χαρίζοντας, ευλογία, παραμυθία και θαύματα στους πιστούς. Μετά την κατάρτιση ερανικής επιτροπής ανεγέρσεως Ιερού Ναού, ο Μητροπολίτης Νεόφυτος διόρισε τον ιερέα Δημήτρη Σακελλαρίου επικεφαλής στη διενέργεια εράνου σε όλη τη Θεσσαλία, που είχε πλέον ενσωματωθεί με την ελέυθερη Ελλάδα¹. Έτσι χτίστηκε ο πρώτος ναός Βασιλικού ρυθμού. Ο Ι. Ναός αυτός κατεδαφίστηκε και στη θέση του ανηγέρθη νέος μεγαλοπρεπής Ναός τη δεκαετία του 1990.

    Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ: Η σημερινή εορτή είναι α΄ Κινητή εορτή, διότι εξαρτάται από την ημέρα του Πάσχα, όπως και άλλες μεγάλες εορτές (Ανάληψη, Πεντηκοστή, κ.ά.) Εορτάζεται ην Παρασκευή της Διακαινησίμου, δηλαδή την εβδομάδα που ακολουθεί αμέσως μετά το Πάσχα. Β΄ Είναι Θεομητορική εορτή γιατί είναι μία εορτή προς τιμήν της Παναγίας. H εορτή αυτή, αντίθετα με τις υπόλοιπες Θεομητορικές, έχει σχέση με τις θαυμαστές επεμβάσεις της Παναγίας πρός σωτηρίαν ανθρώπων που την επικαλέστηκαν με πίστη. Όπως στο Mπαλουκλί εορτάζουν την Zωοδόχο Πηγή και ο ναός εκείνος της Θεοτόκου είναι πηγή θείων δωρεών, έτσι και κάθε εκκλησία με ορθόδοξο ιερέα που λειτουργεί και τελούνται τα άγια μυστήρια, είναι μία ζωοδόχος πηγή. “Στην Eκκλησία τρέχει το αθάνατο νερό της διδασκαλίας του Kυρίου. Tο νερό αυτό που ξεδιψά, πηγάζει από την υπερτάτη θυσία του Kυρίου. Tο νερό αυτό θεραπεύει, δίνοντας υγεία στις ανάπηρες και τραυματισμένες ψυχές, διά πρεσβειών της Παναγίας.” (Αυγ. Καντιώτης).

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Konsatntinosa.oikonomou@gmail.com

1. Αρχιμανδρίτης π. Κωνσταντίνος Δεληχρήστος, http://www.panagialarisis.gr/history-temple

Ο Άγιος Νεομάρτυς Δούκας [ο Ράπτης], ο Μυτιληναίος: Η πρόκληση από μια παντρεμένη μουσουλμάνα και το φρόνημα του νεαρού χριστιανού ράπτη. [24 Απριλίου 1564 - Κωνσταντινούπολη] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Η πρόκληση από μια παντρεμένη μουσουλμάνα και το φρόνημα του νεαρού χριστιανού ράπτη: Ο Άγιος Νεομάρτυς Δούκας [ο Ράπτης], ο Μυτιληναίος

[24 Απριλίου 1564 - Κωνσταντινούπολη]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο

   Ο Άγιος Δούκας καταγόταν από τη Λέσβο. Ήταν νέος στην ηλικία πολύ όμορφος σωματικά, ομορφότερος όμως στην ψυχή. Στο επάγγελμα ήταν ράφτης, που το εξασκούσε στην Πόλη. Απ’ ό,τι φαίνεται ήταν καλός στην τέχνη του γι’ αυτό πελατεία του ήταν όλη η τότε αριστοκρατία της Κωνσταντινουπόλεως. Ήταν θερμός χριστιανός και άμεμπτος στην ηθική του, που, όπως θα δούμε, δοκιμάστηκε και θριάμβευσε. Στο πρόσωπο του Δούκα βρίσκουμε ένα άλλο «σώφρονα Ιωσήφ», που, όπως εκείνος δεν υπέκυψε στις αμαρτωλές προτάσεις της γυναίκας του άρχοντα της Αιγύπτου, έτσι και ο Δούκας δεν παρασύρθηκε στην αμαρτία από μια τούρκισσα χανούμισσα, που αγωνίσθηκε να τον παρασύρει στην αμαρτία. Επειδή στον Δούκα ράβονταν όλη η άρχουσα τάξη της Κωνσταντινούπολης, εκείνος ελεύθερα έμπαινε κι έβγαινε στα παλάτια των Τούρκων.

   Συνέβη λοιπόν, κάποτε, να τον ερωτευθεί μια μεγάλη παντρεμένη κυρά από σπουδαία οικογένεια, από την οποία προέρχονταν πολλά ηγετικά στελέχη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκείνη πρώτα άρχισε να του κάνει διάφορα δώρα, ύστερα να του λέει ερωτικά λόγια για να τον παρασύρει. Ο Άγιος, σαν καθαρός από ερωτικές σχέσεις και αγνός ψυχή τε και σώματι, απόρησε, γιατί δεν περίμενε ποτέ να ακούσει από μια τόσο μεγάλη κυρία τέτοιους προκλητικούς λόγους.

   

   Έκανε τον σταυρό του κι έφυγε από εκείνο το παλάτι σαν άλλος νέος Πάγκαλος Ιωσήφ. Εκείνη, όταν είδε πως δεν ερχόταν πλέον στο σπίτι της, άρχισε να του στέλνει μηνύματα μα ο Άγιος δεν απαντούσε. Πήγε τότε η ίδια στο εργαστήριό του και του είπε, σύμφωνα με το “Νέον Μαρτυρολόγιον”, περίπου τα εξής: “Άκουσε με σε παρακαλώ, θέλω να έρχεσαι στα σαράι μου, όπως και προηγουμένως και μη φοβάσαι κανένα. Ο άντρας μου λείπει σε εκστρατεία και ή έρχεται ή δεν έρχεται. Όμως, αν θέλεις να ασπαστείς το Ισλάμ, σε παίρνω για άντρα μου. Αλλά κι αν επιστρέψει ο άντρας μου, θα σε έχω τον πρώτο στο παλάτι μου. Κι αν ακόμη δεν θέλεις ν’ αλλάξεις την πίστη σου, ας μείνεις και Ρωμιός, μόνο να έρχεσαι, όπως σου είπα”. Του είπε κι άλλα πολλά η “σύζυγος του Πετεφρή”, η νέα Αιγυπτία και, βλέποντας το αμετάθετο της γνώμης του Δούκα, κατέληξε με εκβιασμό: “Αν δεν κάνεις όπως σου είπα, να ξέρεις, θα χάσεις τη ζωή σου”. Ο ευλογημένος νέος, έχοντας στην καρδιά του τον έρωτα μόνο του Ιησού Χριστού μέσα του, καθόλου δεν λογάριασε τις κολακείες εκείνης της αναιδούς, ούτε και τις φοβέρες της, ούτε ποτέ ξαναπάτησε στο παλάτι της. Εκείνη του έστελνε συνέχεια μηνύματα. Ο Άγιος δεν ανταποκρινόταν.

   Οργίστηκε λοιπόν η καταραμένη εκείνη Αγαρηνή και ορκίστηκε να τον εξοντώσει, για να μην τον βλέπει να ελέγχει την ακολασία της. Πήγε, λοιπόν, στον βεζίρη και του είπε την υπόθεση αντίστροφα απ΄ ότι στην πραγματικότητα. Είπε λοιπόν καταγγέλλοντας: “Έχω ένα ράφτη που ράβει στο παλάτι μου ό,τι χρειάζεται. Τον ειδοποίησα να έρθει να του δώσω μερικά ρούχα για ράψιμο και αυτός ήλθε και μου είπε λόγια τόσο άσχημα και άπρεπα που ντρέπομαι να σου τα πω, γι’ αυτό τον έδειρα και έφυγε. Τώρα είναι στο εργαστήριό του και θέλω να τον θανατώσεις”. Ο βεζίρης [οθωμανός υπουργός] υποσχέθηκε πως θα πραγματοποιήσει το θέλημά της, διότι εκείνη προερχόταν από μεγάλη οικογένεια.

   Αμέσως ο βεζίρης διέταξε τον σούμπαση (έπαρχο) να φέρει τον νέο μπροστά του. Όταν τον έφεραν την ρώτησε: “Τι ορίζεις να του κάνω”; Κι εκείνη, όλο σατανική κακία του αποκρίθηκε: “Αν γίνει Τούρκος άφησέ τον, ειδ’ άλλως να τον ρίξεις στα τσιγκέλια!” Πρώτα άρχισε ο βεζίρης να του μιλάει με κολακευτικά λόγια, με όμορφο τρόπο. Κατόπιν διέταξε και τον βασάνισαν απάνθρωπα. Τέλος βλέποντας ότι δεν μπορούν να τον πείσουν να εξισλαμισθεί, τον έγδαραν ζωντανό και πέταξαν το δέρμα του στη θάλασσα, ενώ στη συνέχεια τον κρέμασαν στα τσιγκέλια και εκεί παρέδωσε την αγία του ψυχή στα χέρια του αθλοθέτη Κυρίου από τον οποίο έλαβε τον της αθλήσεως στέφανο. Ήταν η 4η Απριλίου του 1564.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ: Ως των Ορθοδόξων ο εμψυχωτής, νεομαρτύρων ο εμπνευστής, των Λεσβίων ο βλαστός, Εκκλησίας υπέρμαχος, αθλητά Δούκα, μεγαλοφώνως τιμώμεν σε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ σωθήναι τας ψυχάς ημών.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com