Άλλα Πλανητικά [σαν το ηλιακό] Συστήματα +ΒΙΝΤΕΟ
του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου - συγγραφέα
Σύγκριση εξωπλανητών που ανακάλυψε ο Κέπλερ με πλανήτες του ηλιακού συστ. |
ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ ΚΕΠΛΕΡ: Οι παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκόπιου Kepler της NASA, πριν από 7-8 έτη, τριπλασίασαν τον αριθμό των υποψήφιων πλανητών, στους οποίους πιθανολογείται η ύπαρξη ζωής, σε 1.235 [!] πιθανολογώντας πολύ ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις. Όταν η NASA ανακοίνωσε κάποια σχετικά στοιχεία στις 2 Φεβρουαρίου 2012, τα δημοσιεύματα του τύπου εστίασαν στην πιθανή ύπαρξη κατοικήσιμων πλανητών κυρίως σε ένα πιθανό αστρικό σύστημα έξι πλανητών. Στο ετήσιο συνέδριο του American Association for the Advancement of Science (AAAS) στην Ουάσινγκτον, το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε σε ένα πλανήτη που θα μπορούσε να είναι δίδυμος με τη Γη. Το τηλεσκόπιο Kepler, εξετάζει περίπου 150.000 αστέρια, τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε απόσταση 600 έως 3.000 έτη φωτός και ανιχνεύει πλανήτες που περιφέρονται γύρω από τα αστέρια-γονείς τους. Φυσικά στις μέρες μας ο αριθμός αυτών των παρατηρήσεων γιγαντώνεται με γεωμετρική πρόοδο. Το τηλεσκόπιο είναι πολύ ευαίσθητο σε αυτά τα «περάσματα» που κάνουν το φως των αστέρων να τρεμοπαίζει, επιτρέποντας στο τηλεσκόπιο να «βλέπει» πλανήτες στο μέγεθος της Γης, που δεν γίνονται αντιληπτοί με άλλα μέσα. Όμως, επειδή κηλίδες πάνω στα άστρα, σαν τις ηλιακές, μπορεί να προκαλέσουν αυτό το τρεμόπαιγμα στο φως τους, πρέπει να γίνουν περαιτέρω παρατηρήσεις για να βεβαιωθεί η ύπαρξη αυτών των πλανητών. Παρ’ όλα αυτά, αυτοί οι «υποψήφιοι» πλανήτες μας δίνουν μια γεύση από τις συνθήκες που επικρατούν πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της αναλογίας αστεριών με τους πλανήτες τους. Μέχρι το 2019 το τηλεσκόπιο έχει δει πλανήτες γύρω από 997 άστρα από το συνολικό στόχο των 150.000 άστρων που μπορούν να μπουν στο πεδίο του. Το Kepler ανιχνεύει πλανήτες που οι τροχιές τους βρίσκονται ακριβώς μπροστά του, ίσως το ένα τοις εκατό από το σύνολο τους. Η ομάδα αστροφυσικών του Kepler εκτιμά ότι το 34% των άστρων που παρακολουθεί το τηλεσκόπιο, φιλοξενεί ένα πλανήτη με τροχιά λιγότερο από 125 ημέρες1. Μια προηγούμενη εκτίμηση που περιόριζε αυτό το νούμερο στο 12%, ήταν μόνο για πλανήτες με πολύ μεγαλύτερη μάζα από της Γης, με τροχιά μικρότερη από 50 ημέρες. Ένα ακόμα άγνωστο στοιχείο είναι το πόσο συνηθισμένα είναι τα ηλιακά συστήματα που έχουν πολλούς πλανήτες, όπως το δικό μας. Μέχρι τώρα ήταν γνωστά μόνο μερικές δωδεκάδες, αλλά τώρα με τα νέα στοιχεία από το Kepler αποκαλύπτεται ότι 17% των ηλιακών συστημάτων περιλαμβάνουν πάνω από ένα πλανήτη. Πιθανώς, λοιπόν, αυτά τα ηλιακά συστήματα να είναι παρόμοια με το δικό μας, όπου οι τροχιές πολλών πλανητών βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά το μοντέλο του «17%»ή και το 20% είναι πιο πολύπλοκο απ’ ότι δείχνει. Προσπαθώντας να μπει σε κάποιο μοντέλο η σχετική αφθονία των πολύ-πλανητικών συστημάτων, περιορίζονται τα μόνο-πλανητικά συστήματα. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι κάποια από αυτά έχουν περισσότερους από ένα πλανήτες, απλώς το Kepler δεν μπορεί να δει τις τροχιές τους. Με βάση αυτή την ερμηνεία, πιθανολογείται ένα βίαιο παρελθόν για πολλά ηλιακά συστήματα. Αρχικές μελέτες που χρησιμοποιούν διαφορετικές μετρήσεις βρήκαν σημάδια ότι πολλοί γιγάντιοι πλανήτες αερίων δεν είναι ευθυγραμμισμένοι με τον ισημερινό των αστεριών τους. Επειδή συνήθως οι πλανήτες από αέρια και σκόνη περιστρέφονται γύρω από τον ισημερινό του αστεριού τους, η ανωμαλία αυτή μπορεί να οφείλεται σε βίαιες επαφές με άλλους πλανήτες. Μερικά από τα μονο-πλανητικά συστήματα έχουν πλανήτες με μικρή μάζα που τους κάνει πιο ευάλωτους στις αλλαγές της τροχιάς τους. Αυτό ίσως εξηγείται από το ότι οι μικρότεροι πλανήτες είναι ευκολότερο να διασκορπιστούν στο διάστημα».
![]() |
Το πλανητικό σύστημα Κέπλερ 62 |
![]() |
Το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ |
konstantinosa.oikonomou@gmail.com
ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ:
1. Το 1995 ανακαλύφθηκαν οι πρώτοι εξωηλιακοί πλανήτες γύρω από ένα συνηθισμένο αστέρα όπως ο Ήλιος (τον 51 Πηγάσου), από τους Μισέλ Μαγιόρ και Ντιντιέ Κελόζ, οι οποίοι για αυτή τους την ανακάλυψη κέρδισαν το βραβείο Νόμπελ φυσικής για το 2019.
2. Η απόφαση της ΝASA να μην επισκευάσει το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ που έχει παρουσιάσει σημαντικές βλάβες, δυστυχώς, σήμανε το τέλος της αποστολής του. Για τον προσανατολισμό και τη σωστή τοποθέτησή του, το σκάφος χρησιμοποιούσε τέσσερις τροχούς αντίδρασης (γυροσκόπια) που εγγυούνταν τη σταθερότητά του. Ένας από αυτούς χάλασε τον Ιούλιο του 2012, όταν, όμως άλλος ένας τροχός χάλασε το Μάιο του 2013, ήταν πλέον αδύνατον να κατευθύνεται το σκάφος με την χρειαζούμενη ακρίβεια. Τους τελευταίους μήνες, επιτελεία της NASA προσπάθησαν να βρουν λύση στο πρόβλημα, αλλά καθώς η βλάβη είναι μόνιμη, μόνο μια αποστολή επισκευής θα μπορούσε να επισκευάσει το σκάφος. Καθώς όμως το Κέπλερ βρίσκεται πολύ μακριά, περίπου 64 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη (περίπου 170 φορές πιο μακριά από τη Σελήνη), μια ρομποτική ή επανδρωμένη αποστολή επισκευής θα είχε απαγορευτικό κόστος. Αν και η αποστολή, με τη μορφή που είχε ως σήμερα παίρνει οριστικά τέλος, το τηλεσκόπιο του σκάφους λειτουργεί ακόμη στην εντέλεια. Το σκάφος, κόστους μισού δισεκατομμυρίου ευρώ εκτοξεύθηκε το Μάρτιο του 2009 με πρωταρχικό σκοπό την ανακάλυψη άλλων πλανητών στο Γαλαξία που να μοιάζουν με τη Γη και βρίσκονται εντός της κατοικήσιμης ζώνης, σε απόσταση δηλαδή από το άστρο ώστε το νερό να βρίσκεται σε υγρή μορφή. Με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Κέπλερ οι αστρονόμοι υπολόγισαν πως στο Γαλαξία μας υπάρχουν τουλάχιστον 17 δισεκατομμύρια εξωπλανήτες με μέγεθος παρόμοιο με της Γης.
3. Ένα τέτοιο σύστημα με επτά πλανήτες μελετήθηκε το 2012. Το σύστημα απέχει 2.500 έ.φ. από τη Γη και μοιάζει με το δικό μας, με τη διαφορά ότι οι εξωπλανήτες του βρίσκονται όλοι πιο κοντά στο άστρο τους από ό,τι η Γη στον Ηλιο. Το άστρο του, [ο νάνος KIC 11442793], ήταν γνωστό και οι αστρονόμοι του Kepler είχαν εντοπίσει με τη βοήθεια των δεδομένων του τηλεσκοπίου έξι πλανήτες γύρω του. Τώρα δυο ερευνητικές ομάδες ανακάλυψαν έναν έβδομο πλανήτη που είχε διαφύγει της προσοχής των ερευνητών. Αιτία της «παράβλεψης» είναι ο τεράστιος όγκος των στοιχείων. Άλλωστε, για να εντοπίσουν εξωπλανήτες οι επιστήμονες του Kepler πρέπει να εξετάσουν την παραμικρή καμπύλη φωτός στα χιλιάδες δεδομένα που στέλνει το τηλεσκόπιο, κάτι δύσκολο και χρονοβόρο. Λόγω αυτής της πληθώρας στοιχείων, η NASA έχει ανοίξει μια ιστοσελίδα [http://talk.planethunters.org/discussions/DPH101e7pn?object_id=APH22603428] μέσω της οποίας διαθέτει δεδομένα του Kepler στο κοινό, καλώντας εθελοντές να τα μελετήσουν και να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Μια τέτοια ομάδα εθελοντών ήταν η μια εκ των δυο που εντόπισαν τον έβδομο πλανήτη. Οι «πολίτες» ερευνητές μάλιστα έκαναν την ανακάλυψη εξετάζοντας τα δεδομένα της Planet Hunters όχι μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή αλλά «παραδοσιακά», με το ανθρώπινο «μάτι»! Το KIC 11442793 δεν είναι το μόνο άστρο που «περιστοιχίζεται» από επτά πλανήτες, όμως παρουσιάζει ομοιότητες με το δικό μας, όπως και σημαντικές διαφορές.