oakHellas Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου : 12/02/24

Ο αστερισμός Κάμινος

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Η Κάμινος [Λατ. Fornax, συντ. For] είναι ένας αστερισμός που καταγράφηκε πρώτη φορά από τον Lacaille [1763]. Πρόκειται για νότιο αστερισμό, έκτασης 397,5 τετ. μοιρών [41ος μεταξύ των 88 επισήμων αστερισμών], που συνορεύει με τους αστερισμούς: Ηριδανό, Κήτος, Γλύπτη και Φοίνικα. Είναι ορατός σε γεωγραφικά πλάτη από 50° Βόρεια έως και 90° Νότια. Στην Ελλάδα είναι αμφιφανής. Συγκεκριμένα είναι ορατός τις νύχτες από το Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιανουάριο.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ο LaCaille την απεκάλεσε αρχικώς Fornax Chemica ή Fornax Chymiae, δηλαδή Χημικό Καμίνι. Οι αστρονόμοι το 19ο αιώνα συντόμευσαν την ονομασία σε Fornax. Ο Γιόχαν Μπόντε είχε πρωτύτερα[1782] αλλάξει το όνομα σε Apparatus chemicus προς τιμή του Γάλλου χημικού Αντουάν Λαβουαζιέ.

ΑΣΤΕΡΕΣ: Δεν υπάρχει σε όλο τον αστερισμό κάποιος σχετικώς φωτεινός αστέρας και έτσι κανένας δεν έχει ιδιαίτερο όνομα, ωστόσο ο αστερισμός περιλαμβάνει 59 ορατούς [φ.μ. ≤ 6,5] αστέρες. Ο α Καμίνου με φαινόμενο μέγεθος 3,87 είναι ένας διπλός αστέρας. Ο β Καμίνου, δεύτερος φωτεινότερος στον αστερισμό, έχει φαινόμενο μέγεθος 4,46.

ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Ο αστέρας S Καμίνου, ορατός και με κιάλια (φ.μ. 8,65), είναι παρόμοιος με τον Ήλιο αλλά παρουσιάζει υπερεκλάμψεις και η λαμπρότητά του αυξάνει κατά 14 ως 15 φορές για λιγότερο από 100 λεπτά της ώρας! Βρίσκεται σε απόσταση 480 ετών φωτός από τη Γη. Ο LP 944-20, είναι ένας φαιός νάνος, σε απόσταση 16 έ.φ. από τη Γη, που έχει διάμετρο μόλις το 1/10 της διαμέτρου του Ήλιου και μάζα το 6% της ηλιακής. Σε αυτόν σημειώθηκε η πρώτη έκλαμψη που παρατηρήθηκε ποτέ από φαιό νάνο [15/12/1999]. Πάντως, επειδή η Κάμινος βρίσκεται μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο, είναι πλούσια σε άλλους γαλαξίες. Έτσι, στο κέντρο του αστερισμού ξεχωρίζει ο φαινόμενου μεγέθους 9,5 NGC 1097 [ή Arp 77], του οποίου ο τύπος είναι ραβδωτός σπειροειδής, ενώ πάνω απ' αυτόν βρίσκεται ο γαλαξίας NGC 1097A. Ο NGC 1316 [ή Arp 154], που είναι ένας φακοειδής γαλαξίας με φαιν.μέγεθος 8,5, είναι ανιχνεύσιμος και ως ραδιοπηγή με την επωνυμία Fornax A. Ο NGC 1365, κοντά στο σύνορο με τον Ηριδανό, που είναι ένα τυπικό παράδειγμα ραβδωτού σπειροειδούς, έχει φαιν.μέγεθος 9,6 και απέχει 60 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη. Ο NGC 1399, ένας ελλειπτικός γαλαξίας, περιλαμβάνεται κι αυτός στην Κάμινο. Ο Νάνος της Καμίνου, μέλος της τοπικής ομάδας γαλαξιών, απέχει από τη Γη 450-550 χιλιάδες έτη φωτός από τη Γη. Τέλος, σε απόσταση περί τα 60 εκατομμύρια έτη φωτός από μας βρίσκεται ένα σμήνος γαλαξιών, που είναι γνωστό ως Σμήνος της Καμίνου.