Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 

Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

   

   ΚΑΤΑΓΩΓΗ – ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ήταν, κατά την Ελληνική Μυθολογία, δαίμονες που κατάγονταν από το βουνό Ίδη της Κρήτης ή της Φρυγίας. Αποτελούσαν, στην αρχική διάσταση του μύθου, την ακολουθία της μητέρας των θεών, είτε της Ρέας είτε της Κυβέλης. Τους ονόμασαν “Δακτύλους” επειδή ήταν πέντε τον αριθμό, όσα δηλαδή και τα δάκτυλα του ενός χεριού, ή ίσως επειδή ήταν πολύ επιδέξιοι στα χέρια, ιδίως ως προς την κατεργασία των μετάλλων, πράγμα που τους ταυτίζει με τον μυθικό λαό των Τελχινών. Άλλοι αρχαίοι συγγραφείς ετυμολογούν το όνομά τους “Δάκτυλοι”, επειδή όταν τους γέννησε η μητέρα τους (που ήταν η Ρέα ή η Αχχιάλη), έμπηξε από τους πόνους του τοκετού τα δάχτυλά της στο χώμα. Τέλος, υπάρχει και η άποψη ότι εκλήθησαν μ΄ αυτό το όνομα γιατί γεννήθηκαν από τη σκόνη που έριξαν πίσω τους με τα δάχτυλά τους οι τροφοί του Δία.

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΑΚΤΥΛΟΥΣ: Αναφέρονται και περισσότεροι από 5 Δάκτυλοι, μέχρι και 15. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, απλώς οι εκατό πρώτοι άνδρες που γεννήθηκαν ποτέ στην Κρήτη ονομάσθηκαν «Ιδαίοι Δάκτυλοι». Οι Δάκτυλοι υποτίθεται ότι βρήκαν και κατεργάσθηκαν πρώτοι τον σίδηρο, φέρνοντας στο νου μας τον ανάλογο μύθο για τους Τελχίνες της Ρόδου. Άλλες πηγές τους αποδίδουν και την καθιέρωση των Μυστηρίων, συγχέοντάς τους με τους Καβείρους της Σαμοθράκης. Σύμφωνα με την κυρίαρχη παράδοση, που τους ταυτίζει με τους Κουρήτες, στους Δακτύλους εμπιστεύθηκε η Ρέα τη φύλαξη του βρέφους της, του θεού Δία, στην προσπάθειά της να γλιτώσει το τέκνο της από τις άγριες διαθέσεις του Κρόνου.

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ: Μία παράδοση της Ηλείας δίνει και τα ονόματα των πέντε: Ηρακλής (όχι ο γνωστός μας ήρωας), Παιωναίος, Επιμήδης, Ιάσιος και Ίδας. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία ήταν ο Ηρακλής. Οι 5 αυτοί Δάκτυλοι λέγεται πως ίδρυσαν τους Ολυμπιακούς αγώνες, ως εξής: Ο Ηρακλής πρότεινε στους άλλους τέσσερις να κάνουν αγώνες δρόμου καθώς πρόσεχαν τον μικρό Δία για να διασκεδάσουν και λίγο. Μετά τη λήξη των αγώνων, ο Ιδαίος Ηρακλής στεφάνωσε τους νικητές. Στη συνέχεια, πρότεινε να τελούνται οι αγώνες αυτοί κάθε 5 χρόνια, όσοι ήταν και οι Ιδαίοι Δάκτυλοι. Έτσι, αιώνες αργότερα, στην Ολυμπία υπήρχε ιδιαίτερος βωμός προς τιμήν των Ιδάιων Δακτύλων. Ο Ιδαίος Ηρακλής μάλιστα λατρευόταν ξεχωριστά στην Ολυμπία, τη Μεγαλόπολη, στις Ερυθρές και τις Θεσπιές.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ

   ΔΑΚΤΥΛΟΙ ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΟΣ: Μία άλλη, αρχαιότερη, παράδοση, αναφέρει ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ήταν τρεις: ο Κέλμις, ο Δαμναμενεύς και ο Άκμων, όλοι τους μάγοι. Αυτοί οι μάγοι ήταν υπηρέτες της Αδράστειας και πρώτοι άσκησαν την τέχνη του Ηφαίστου, κατεργαζόμενοι με τη φωτιά το σίδερο και το χαλκό. Ακόμη, λέγεται πως οι Ιδαίοι Δάκτυλοι δίδαξαν μουσική στον Πάρη, στο όρος Ίδη της Τρωάδας.

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ: Πολλά από τα ονόματα που διασώθηκαν για τους Δακτύλους ετυμολογούνται από λέξεις που έχουν σχέση με την επικυριαρχία του ανθρώπου στη φύση. Έτσι ο Δάκτυλος Δαμναμενεύς προέρχεται από το ρήμα δάμνημι που σημαίνει δαμάζω, το όνομα Κέλμις από το ρήμα κέλλω που σημαίνει τραβώ ένα πλοίο στην ξηρά, το όνομα Άκμων, σήμαινε αρχικά το αστροπελέκι και εν συνεχεία, το αμόνι του σιδηρουργού. Ακόμη Επιμήδης σημαίνει αυτόν που μηχανεύεται κάτι, Παιωναίος σημαίνει ο ιαματικός, κ.ο.κ. Άλλα ονόματα Δακτύλων που διασώζει η αρχαία Γραμματεία είναι: Σκέλμις, Σκύθης, Δέλας, Ιδαίος, Ίδας, Πυρρίχος, Κύρβας, Κόρυβας, Πρυμνεύς, Μίμας, Οκύθοος, Μελισσεύς, Ιάσιος, Τιτίας, Κύλλενος, κ.ά.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com