Η Αγία Αικατερίνα η Μεγαλομάρτυς 25 Νοεμβρίου

 

Ο πλανήτης Κρόνος

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου, συγγραφέα

Ο Κρόνος, έκτος πλανήτης από τον Ήλιο και δεύτερος μεγαλύτερος του Ηλιακού Συστήματος, με διάμετρο στον ισημερινό του 120.660 χλμ. [9,4492 γήινες], ανήκει στους γίγαντες αερίων. Το όνομά του προέρχεται από τον Κρόνο, πατέρα του Δία και σχετίζεται με την λέξη χρόνος. Έχει περίοδο περιφοράς [έτος] 29,5 περίπου γήινα χρόνια, ενώ μια περιστροφή (ημέρα) ολοκληρώνεται σε 10ω και 45 λεπτά. Κινείται σε απόσταση 1,3-1,5 δισεκ. χλμ. από το Ήλιο. Λόγω της μεγάλης μάζας του και της μεγάλης βαρύτητας, οι συνθήκες στον Κρόνο είναι ακραίες. Οι εσωτερικές πιέσεις και θερμοκρασίες είναι πέρα από οτιδήποτε μπορεί να δειχθεί πειραματικά στη Γη. Ο πλανήτης θεωρούνταν για αιώνες ο τελευταίος (εξώτατος) πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Ο Κρόνος είναι συμπιεσμένος στους πόλους λόγω της πολύ γρήγορης περιστροφής του γύρω από τον άξονα, της μικρής πυκνότητάς του και της ρευστής κατάστασής του. Ο Κρόνος είναι ο μόνος πλανήτης του οποίου η πυκνότητα είναι μικρότερη από του νερού. [Αν μπορούσαμε να τοποθετήσουμε τον Δία σε έναν τεράστιο (φανταστικό) ωκεανό, εκείνος θα επέπλεε!] Η συνολική πυκνότητα του Κρόνου είναι 0.69g/cm³ εξαιτίας της αέριας ατμόσφαιρας. Έτσι, ενώ ο Δίας έχει όγκο 764 φορές μεγαλύτερο από τη γη, η μάζα του είναι μόνο 95 φορές μεγαλύτερη από τη γήινη! Οι αστρονόμοι θεωρούν ότι το εσωτερικό του είναι όμοιο με του Δία, αποτελούμενο από ένα μικρό βραχώδη πυρήνα που σκεπάζεται από τεράστιες μάζες αερίων. Ο πυρήνας είναι πυκνότερος από τη Γη (έως 20 φορές βαρύτερος από τη Γη, αν και είναι ισομεγέθης) και καλύπτεται από παχύ στρώμα μεταλλικού υδρογόνου και από πάνω από στρώμα υγρού υδρογόνου, ενώ στα τελευταία χίλια χιλιόμετρα από πυκνή ατμόσφαιρα. Το εσωτερικό του Κρόνου η θερμοκρασία φτάνει στους 11.700°C (πυρήνας). Ο Κρόνος ακτινοβολεί 2,5 φορές περισσότερη ενέργεια από αυτή που παίρνει από τον Ήλιο. Το φαινόμενο ίσως οφείλεται στις κινήσεις του υδρογόνου και του ηλίου στο εσωτερικό του [σταγονίδια ηλίου προκαλούν θερμότητα μέσω τριβής καθώς πέφτουν κάτω από το ελαφρύτερο υδρογόνο]. Όμως ο κύριος μηχανισμός παροχής ενέργειας είναι ο λεγόμενος μηχανισμός Kelvin-Helmholtz, δηλαδή μία αργή, βαρυτική συρρίκνωση του πλανήτη.

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ: Η περιστροφή των αερίων που σκεπάζουν τον πλανήτη δεν είναι ομοιόμορφη. Η περιστροφή των περιοχών στον ισημερινό διαρκεί 10 ώρες και 14 λεπτά και αυτή των υπόλοιπων περιοχών 25 λεπτά περισσότερο. Η ατμόσφαιρά του αποτελείται κυρίως από υδρογόνο [96,3%] και ήλιο [3,25%], καθώς και μικροποσότητες μεθανίου [0,4%], αιθανίου, ακετυλενίου, αμμωνίας [0,01%] και φωσφίνης. Τα υψηλότερα νέφη του Κρόνου αποτελούνται από κρυστάλλους αμμωνίας, ενώ τα κατώτερα από υδρόθειο του αμμωνίου ή νερό. Η ποσότητα στοιχείων βαρύτερων του ηλίου θεωρείται ότι ταιριάζει με αυτές του Ηλιακού συστήματος όταν αυτό βρισκόταν στην φάση δημιουργίας.

ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΑΕΡΙΩΝ: Η ατμόσφαιρα του Κρόνου παρουσιάζει ένα μοτίβο λωρίδων σαν του Δία, μόνο που εδώ οι λωρίδες είναι πιο αχνές και ευρύτερες στον ισημερινό. Προς τα κάτω, υπάρχει στρώμα 10 χλμ, θερμοκρασίας -23°C που αποτελείται από υδάτινο πάγο. Από πάνω υπάρχει στρώμα όξινου θειούχου αμμωνίου, πλάτους 50 χλμ και θερμοκρασίας -93°C. Οχτώ χιλιόμετρα πάνω από αυτό στρώμα υπάρχουν νέφη αμμωνίας και θερμοκρασία -150°C! Κοντά στη κορυφή της ατμόσφαιρας, πάνω από τα νέφη αμμωνίας, υπάρχει στρώμα πλάτους 200-270 χλμ. από υδρογόνο και ήλιο. Οι άνεμοι στο Κρόνο φτάνουν στα 1800km/h, σύμφωνα με μετρήσεις των Βόγιατζερ. Κάθε τριάντα χρόνια μία μεγάλη καταιγίδα [Μεγάλη Λευκή Κηλίδα], καλύπτει μέρος της επιφάνειάς του. Αυτό το φαινόμενο φαίνεται να συμπίπτει με το ηλιοστάσιο του βορείου ημισφαιρίου του Κρόνου. Μία άλλη τεράστια καταιγίδα παρατηρήθηκε το 2010, η οποία περικύκλωσε όλο το πλανήτη στο ύψος του 35 παραλλήλου!

ΠΟΛΟΙ: Στο βόρειο πόλο του Κρόνου παρατηρήθηκε από τα Βόγιατζερ ένα μόνιμο χαρακτηριστικό εξάγωνων σύννεφων. Αντίθετα, στο νότιο πόλο ανακαλύφθηκε το 2006 [Κασσίνι] μία καταιγίδα με μορφή τυφώνα, στην οποία διαγράφεται καθαρά το "μάτι του κυκλώνα". Μέχρι τότε, μάτι του κυκλώνα δεν είχε παρατηρηθεί σε κανέναν άλλο πλανήτη. Οι ακμές του εξαγώνου έχουν μήκος περίπου 13.800 χιλιόμετρα. Η δομή περιστρέφεται σε 10 ώρες, 39 λεπτά και 24 δευτερόλεπτα, που είναι ίση με αυτή της εκπομπής ραδιοκυμάτων του Κρόνου και υπολογίζεται ότι είναι η ταχύτητα περιστροφής του εσωτερικού του πλανήτη.

ΜΑΓΝΗΤΟΣΦΑΙΡΑ: Ο Κρόνος έχει ένα απλό, συμμετρικό μαγνητικό πεδίο μορφής μαγνητικού διπόλου. Η δύναμή του στον ισημερινό είναι ασθενέστερη από το γήινο πεδίο. Πιθανότατα, το πεδίο δημιουργείται από τα ρεύματα στο στρώμα μεταλλικού υδρογόνου, το οποίο ονομάζεται “δυναμό μεταλλικού υδρογόνου”. Πάντως, η μαγνητόσφαιρα μπορεί να εκτρέπει τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου.

ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ-ΔΑΚΤΥΛΙΟΙ: Έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη 62 δορυφόρων, διαφόρων μεγεθών, σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο [53 είναι επώνυμοι]. Ο μεγαλύτερος, ο Τιτάνας, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος δορυφόρος στο Ηλιακό Σύστημα και ο μοναδικός με πυκνή ατμόσφαιρα [υδρογονάνθρακες και άζωτο]. Αποτελεί το 90% της μάζας που περιφέρεται γύρω από το Κρόνο. Το δεύτερο μεγαλύτερο “φεγγάρι” είναι η Ρέα, που ίσως διαθέτει δικό της σύστημα δακτυλίων. Ονόματα μερικών από τους υπόλοιπους δορυφόρους είναι: Εγκέλαδος, Τηθύς, Διώνη, Ρέα, Υπερίων, Ιαπετός, Φοίβη, Επιμηθέας, Ελένη, Καλυψώ, Άτλας, Προμηθέας, Πανδώρα, Πάνας, Μεθώνη, Παλλήνη, Πολυδεύκης, Kάρι, Σκολ, Γκρέιπ, Αιγαίων και ο νεοανακαλυφθείς S/2009 S 1. Οι εντυπωσιακοί δακτύλιοι γύρω από τον Κρόνο πρωτοπαρατηρήθηκαν από τον Γαλιλαίο, που νόμισε ότι επρόκειτο για τρία σώματα. Το φαινόμενο της "εξαφάνισης" των δακτυλίων εξήγησε το 1666 ο Ολλανδός αστρονόμος Χόυχενς, που εξήγησε ότι οι δακτύλιοι έμοιαζαν να εξαφανίζονται κάθε φορά που το επίπεδο πάνω στο οποίο βρίσκονται συνέπιπτε με το επίπεδο της παρατήρησής τους από τη Γη. Ο Χόυχενς επίσης υπέθεσε πως οι δακτύλιοι αποτελούνταν από μικρότερα σώματα σε περιστροφή γύρω από τον πλανήτη. Οι πιο εμφανείς είναι οι Α και Β που είναι οι φωτεινότεροι και ο δακτύλιος C. Τα γνωστότερα κενά μεταξύ των δακτυλίων, [χάσμα Κασσίνι και χάσμα Ένκε] ανακαλύφθηκαν από τον Τζ.Κασσίνι [1675] και τον Γιόχαν Ένκε [1837] αντίστοιχα. Ο δακτύλιος Ε του Κρόνου αποτελείται από πάγο νερού και οργανικές ενώσεις που εκτινάσσονται από τον δορυφόρο Εγκέλαδο ως πίδακες. Ο μεγαλύτερος δακτύλιος έχει διάμετρο 20 φορές αυτή του Κρόνου και βρίσκεται εκεί που κινείται ένας απομακρυσμένος δορυφόρος του Κρόνου, η Φοίβη. Οι δακτύλιοι πιστεύεται ότι δημιουργήθηκαν από δορυφόρους που περιστρέφονταν γύρω από τον πλανήτη και θρυμματίστηκαν από πρόσκρουση κομητών ή αστεροειδών. Κομμάτια πάγου περιστρέφονται εντός των δακτυλίων μαζί με θραύσματα μετάλλων, κόκκους σκόνης και κομμάτια βράχων. Οι δακτύλιοι είναι ασταθούς πυκνότητας και περιστροφής, κι αυτό σημαίνει ότι δημιουργήθηκαν «πρόσφατα» (μιλώντας με αστρονομικές κλίμακες) και κάποτε θα διαλυθούν. Παρατηρήσεις δείχνουν πως, καθώς περνούν δίπλα από τους δακτυλίους, οι δορυφόροι Πανδώρα και Προμηθέας, παρασέρνουν υλικό πάνω από το επίπεδο του δακτυλίου, έως και σε ύψος μερικών χιλιομέτρων!

ΙΣΤΟΡΙΑ-ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ: Τελευταία οι γνώσεις μας εμπλουτίστηκαν από διαστημικά οχήματα που στάλθηκαν, είτε με τροχιά είτε με προσέγγιση στον πλανήτη. Στον 21ο αιώνα, έχουν συνεχιστεί οι παρατηρήσεις από τη Γη και από το Κασσίνι που βρίσκεται σε τροχιά, εδώ και 9 έτη, γύρω από το Κρόνο. Πρώτη διαστημοσυσκευή που πλησίασε τον Κρόνο ήταν το Πάιονιρ 11 [1979], που μετέδωσε φωτογραφίες των δακτυλίων, παρατήρησε τη μαγνητόσφαιρά του και ανακάλυψε μερικούς μικρούς δορυφόρους. Τη διετία 1980-1, ο Βόγιατζερ1 παρατήρησε τον Τιτάνα, που συγκέντρωνε το ενδιαφέρον των επιστημόνων ως μοναδικός δορυφόρος με ατμόσφαιρα. Διαπιστώθηκε όμως ότι τίποτα δεν ήταν ορατό κάτω από την πυκνή του ατμόσφαιρα, και στη συνέχεια αλλάζοντας πορεία η διαστημοσυσκευή κατευθύνθηκε εκτός ηλιακού συστήματος. Ο Βόγιατζερ2 παρατήρησε άλλους δορυφόρους, καθώς και τον ίδιο τον πλανήτη, και συνέχισε για τον πλανήτη Ουρανό.

https://www.youtube.com/watch?v=AYakJ_l0ROc&list=PLBIjTiUGfNYCktyr6zCvMoQmt3aMiXehy&index=18

 konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Ο Κρόνος είναι πλέον ο «βασιλιάς των φεγγαριών». Αμερικανοί αστρονόμοι ανακάλυψαν 20 άγνωστους έως τώρα μικρούς δορυφόρους του Κρόνου, ανεβάζοντας σε 82 τον αριθμό των γνωστών φεγγαριών του πλανήτη, ο οποίος ξεπέρασε και τον Δία, που έχει 79. Έτσι, ο Κρόνος κατέχει αυτός πλέον το ρεκόρ του πλανήτη με τους περισσότερους δορυφόρους στο ηλιακό σύστημα μας.