Οι Σάτυροι & οι Σειληνοί από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 

Οι Σάτυροι & οι Σειληνοί

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 

   ΓΕΝΙΚΑ – ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Οι Σάτυροι ήταν κατώτεροι δαίμονες της Ελληνικής Μυθολογίας, μυθικά όντα, που θεωρούνταν πνεύματα των βουνών και των δασών. Η ποίηση και η τέχνη τους παρίστανε από τη μέση και πάνω ανθρωπόμορφους, φαλακρούς όμως με σουβλερά αυτιά. Στο κάτω μέρος όμως του σώματός τους διακρίνονταν πόδια και ουρά τράγου, σε αντίθεση με τους συγγενικούς δαίμονες Σειληνούς, των οποίων το κάτω μισό του σώματος έμοιαζε με αυτό του αλόγου.

Σάτυροι και Μαινάδες

ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Οι Σάτυροι, όπως και οι Σειληνοί, θεωρούνταν ακόλουθοι και σύντροφοι του θεού Διόνυσου, τον οποίον, κατά την παράδοση, είχαν μεγαλώσει από παιδί. Αγαπημένη τους ασχολία ήταν το παίξιμο αυλού και κιθάρας, ο τρύγος και η ... μέθη, που συνοδευόταν με το κυνήγι των κοριτσιών ή των Νυμφών. Όλα αυτά μαζί συναποτελούσαν την προσωποποίηση της γονιμότητας της Φύσης. Στα διάφορα δραματικά έργα αλλά κα στην τέχνη, παρουσιάζονται θρασείς, πότες, ερωτομανείς αλλά και ιδιαίτερα φιλόμουσοι και χορευτές. Την ομηρική εποχή δεν γνωρίζουμε αν οι Σάτυροι είχαν εμφανιστεί με τα χαρακτηριστικά αυτά, πάντως ο μεγάλος επικός ποιητής, ο Όμηρος, δεν κάνει μνεία σ΄ αυτούς! Αντιθέτως, ο Ησίοδος τους μνημονεύει με τον όχι και τόσο κολακευτικό τίτλο "γένος των κηφήνων", μάλλον δίκαια, ενώ τους Σειληνούς τους αποκαλεί "ουτιδανούς αμηχανοέργους" (ανίκανους, τεμπέληδες). Κάποιοι ποιητές τους αποδίδουν και τους χαρακτηρισμούς, "σκιρτόποδες", επειδή χόρευαν με σκιρτήματα, "γλευκόποτες" (κρασοπότες), ή "κεραστές" (από τα κέρατα που έφεραν), ή “αιγίποδες” (=ραγοπόδαροι).

ΣΤΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: Στη δραματική ποίηση οι Σάτυροι αποτελούν τα κύρια πρόσωπα του λεγόμενου σατυρικού δράματος, από τους οποίους άλλωστε πήρε και την ονομασία του. Στο ποιητικό αυτό είδος οι Σάτυροι εμφανίζονται ντυμένοι με δέρματα τράγων και ονομάζονται "τράγοι". Στις περισσότερες αρχαίες παραστάσεις εμφανίζονται μαζί με τον Διόνυσο και τις Νύμφες, που όμως πολύ συχνά συγχέονται με τους Σειληνούς. Άλλωστε, μετά τον 4ο αιώνα π.Χ., στους Σάτυρους προστέθηκαν αυτιά, ουρά, οπλές αλόγου και παρέμειναν μόνο τα πόδια του τράγου.

Σάτυροι και Νύμφες

  ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΑΤΥΡΩΝ ΣΕΙΛΗΝΩΝ: Στην αρχαία ελληνική τέχνη επικράτησε οι μεν Σάτυροι να απεικονίζονται ως τραγόμορφοι νέοι, σε αντίθεση με τους Σειληνούς που απεικονίζονταν γέροι με αυτιά αλόγου. Το πιθανότερο είναι ότι Σάτυροι και Σειληνοί δεν έχουν κοινή προέλευση. Φαίνεται όμως ότι από τον θεό Πάνα, κοντά στο χώρο του οποίου βρίσκονται εγκατεστημένοι οι πρώτοι, πήραν την τραγοπόδαρη μορφή των κάτω άκρων τους. Στην αγγειογραφία, όπου και οι διαφορές είναι εμφανέστερες, οι ώριμοι Σειληνοί φέρονται φαλακροί, γενειοφόροι, γέροντες και προγάστορες (με μεγάλη κοιλιά), σε αντίθεση με τους Σάτυρους που φέρονται ως αγένειοι νέοι. Ο Πραξιτέλης τους παριστάνει περισσότερο εξευγενισμένους με πολύ μικρά, διακριτικά, κέρατα που προδίδουν όμως την ιδιότητά τους.

Ο ΟΡΟΣ ΣΗΜΕΡΑ: Στη σύγχρονη ελληνική λαϊκή έκφραση, η αναφορά σε Σάτυρο χαρακτηρίζει πρόσωπο που επιδιώκει ανήθικες ερωτικές συνευρέσεις, ή προβαίνει σε ασελγείς πράξεις.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com