Ο μυθικός θεός Αχελώος από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 

Ο μυθικός θεός Αχελώος

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

   

  ΘΕΪΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ: Ο Όμηρος τοποθετεί τον Αχελώο, χρονικά, πριν από τον Ωκεανό. Μάλιστα κατά τον ίδιο επικό ποιητή, όλες οι θάλασσες, οι πηγές και τα νερά που πηγάζουν από την γη προέρχονται από αυτόν. Αντιθέτως, ο Ησίοδος συγκαταλέγει τον Αχελώο στις ποτάμιες θεότητες, που ήταν τέκνα της Τηθύος και του Ωκεανού. Κατά τους αρχαίους μυθογράφους, κόρες του ήταν οι Σειρήνες, οι Νύμφες και πολλές θεότητες των πηγών, όπως η Κασταλία, η Καλλιρρόη, κ.ά.

ΜΟΡΦΕΣ: Ο Αχελώος είχε αρκετές μορφές. Συνήθως απεικονίζεται από την μέση και κάτω σαν ψάρι, γενειοφόρος με κέρατα στο κεφάλι του. Άλλες μορφές του ποτάμιου αυτού θεού ήταν σαν φίδι, σαν ταύρος και σαν ανθρωπόμορφο ον με κεφάλι ταύρου που από τα γένια του έτρεχαν πολλά νερά (ανθρωπομορφικές όψεις του ποταμού, όπως στην εικόνα από το ρωμαϊκό μωσαϊκό στο Ζεύγμα¹ που παρουσιάζουμε πιο κάτω). Το μόνο βέβαιο είναι πως στις περισσότερες μορφές του ο Αχελώος φάνταζε ως ένα άσχημο τέρας.

ΑΧΕΛΩΟΣ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΗΣ: Ο Ηρακλής, κάποτε, για χάρη της Δηιάνειρας ήρθε σε σύγκρουση με τον Αχελώο. Ο Ηρακλής, λοιπόν, όταν πήγε στον Άδη για να αιχμαλωτίσει τον Κέρβερο, συνάντησε τον Μελέαγρο, αδελφό της Δηιάνειρας, και γιο του Οινέα. Αυτός του ζήτησε σαν χάρη να παντρευτεί την αδελφή του. Ο ήρωας δεν αθέτησε την υπόσχεση του και πήγε στην Καλυδώνα, έδρα του βασιλιά Οινέα. Εκεί όμως, επίμονα ο Αχελώος ζητούσε την κόρη του Οινέα παίρνοντας διάφορες μορφές. Ο Ηρακλής τον προκάλεσε σε μάχη, όπου ο ποτάμιος θεός, παρά τις συνεχείς μεταμορφώσεις του, έχασε. Τότε ο Ηρακλής του απέκοψε το δεξί του κέρατο (έκλεισε τη μία εκβολή του ποταμού) και από το αίμα που έρρευσε γεννήθηκαν οι Σειρήνες. Το κομμένο αυτό κέρατο δεν το κράτησε ο Ηρακλής. Ο Αχελώος σε αντάλλαγμα του έδωσε το κέρας της Αμάλθειας [που συμβολίζει το νέο πλούσιο γόνιμο έδαφος] το οποίο στην συνέχεια ο ήρωας δώρισε στον Οινέα. Έτσι, λοιπόν, με αποδυναμωμένο και ηττημένο τον Αχελώο, ο Ηρακλής νυμφεύθηκε την Δηιάνειρα. Βέβαια ο μύθος αυτός, κατά τον Διόδωρο και το Στράβωνα, ερμηνεύει τις προσπάθειες των εκεί αρχαίων κατοίκων να τιθασεύσουν την ορμή του ποταμού (κέρας) περιφράσσοντάς τον με μεγάλα έργα (μεταμορφώσεις ποταμού) και να τον μετατρέψουν σε γόνιμο ποταμό [πράγμα που συμβολίζει κι ο γάμος του Ηρακλή].

 

Αχελώος και Ηρακλής

  ΟΙ ΕΧΙΝΑΔΕΣ: Στις εκβολές του ποταμού υπάρχουν τα νησιά Εχινάδες. Σύμφωνα με τον μύθο αυτές υπήρξαν κάποτε Νύμφες, αλλά επειδή ξέχασαν να τιμήσουν τον Αχελώο, ο ποτάμιος θεός θύμωσε και τις μεταμόρφωσε σε νησιά!

  Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε πως ο ποτάμιος θεός Αχελώος εικονίζεται ως κερασφόρος σε νομίσματα των Ακαρνάνων και των Μεταποντίων.

ΠΑΡΑΘΕΜΑ: [Για τις μεταμορφώσεις του Αχελώου]. Σοφοκλής: Τραχίνιαι: “μνηστήρ γαρ ἦν μοι ποταμός, Ἀχελῷον λέγω, ὅς μ᾽ ἐν τρισίν μορφαῖσιν ἐξῄτει πατρός, φοιτῶν ἐναργὴς ταῦρος, ἄλλοτ᾽ αἰόλος δράκων ἑλικτός, ἄλλοτ᾽ ἀνδρείῳ κύτει βούπρῳρος· ἐκ δὲ δασκίου γενειάδος κρουνοὶ διερραίνοντο κρηναίου ποτοῦ.”

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. Το Ζεύγμα ήταν αρχαία ελληνιστική πόλη στη σημερινή νότιο ανατολική Τουρκία. Το 80% του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται από το 2000 βυθισμένο στη τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε από το νεοοθωμανικό τερατούργημα του φράγματος Μπιρετσίκ. Η περιοχή εκείνη την εποχή ήταν τμήμα της Άνω Συρίας, ανήκε στο βασίλειο των Σελευκιδών και για ένα διάστημα στο βασίλειο της Κομμαγηνής, πριν περάσει στα χέρια των Ρωμαίων. Από το Ζεύγμα προέρχεται και η μωσαϊκή αναπαράσταση του Αχελώου στην πρώτη εικόνα του άρθρου