Ο αστερισμός Τρόπις (Carina) + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Ο αστερισμός Τρόπις (Carina) + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

   ΓΕΝΙΚΑ: Η Τρόπις [Λατ. Carina, συντ. Car] είναι ένας αστερισμός του νοτίου ουράνιου ημισφαιρίου που σημειώθηκε πρώτη φορά από τον Lacaille [1763], και προήλθε ως διαιρετό τμήμα από τον αστερισμό της Αργούς [κατηργημένος αστερισμός]. Έχει έκταση 494,2 τετ. μοίρες [34ος σε μέγεθος μεταξύ των 88 επισήμων αστερισμών]. Συνορεύει με επτά αστερισμούς, τους: Πρύμνα, Οκρίβαντα, Ιπτάμενο Ιχθύ, Χαμαιλέοντα, Μυία, Κένταυρο και Ιστία. Είναι πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 14° Βόρεια έως 90° Νότια. Στην Ελλάδα είναι αμφιφανής: ελάχιστο μόνο τμήμα της Τρόπιδος είναι ορατό, το οποίο πάντως περιλαμβάνει για τη νότια Ελλάδα τον φωτεινότερο αστέρα της, τον περίφημο Κάνωπο. Η ονομασία Τρόπις σημαίνει την «καρίνα», στη δημοτική γλώσσα, του πλοίου, της Αργούς, του μεγάλου αρχαίου αστερισμού που τεμαχίσθηκε και έδωσε τους σημερινούς αστερισμούς Πρύμνα, Τρόπιδα, Ιστία και Πυξίδα.

 

  ΟΙ ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Στην Τρόπιδα αποδόθηκαν 225 αστέρες ορατοί με γυμνό μάτι [φ.μ.≤ 6,5] . Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ελληνικά γράμματα (συμβολισμός Bayer) μοιράσθηκαν σε αστέρες των τριών αστερισμών Πρύμνας, Τρόπιδος και Ιστίων, και συνεπώς η Τρόπις δεν έχει όλα τα γράμματα να χαρακτηρίζουν τους δικούς της αστέρες. Ο α Τρόπιδος είναι όχι απλώς ο φωτεινότερος του αστερισμού, αλλά και ο δεύτερος σε φωτεινότητα ολόκληρης της ουράνιας σφαίρας, μετά τον Σείριο. Είναι πολύ γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Κάνωπος. Το φαινόμενο μέγεθος του Κανώπου ή Κανώβου είναι –0,72. Ο β Τρόπιδος, που ονομάζεται και Miaplacidus, έχει φαινόμενο μέγεθος 1,68. Ο ε είναι ο Avior, ένας διπλός εκλειπτικός αστέρας, με φαινόμενο μέγεθος 1,86. Ο θ, που βρίσκεται στο κέντρο του ανοικτού σμήνους IC 2602, έχει φαινόμενο μέγεθος 2,76. Ο ι Τροπίδος ονομάζεται Τουράις ή Ασπιντίσκε έχει φ.μ. 2,21. Ο υ είναι διπλός αστέρας με φ.μ. 3,1 και 6,1. Οι χ και ω έχουν αντίστοιχα φ.μ. 3,47 και 3,32. Από τους σπουδαιότερους ορατούς αστέρες με το πρόθεμα HR, οι 2435, 3571, 3659, 3663, 3884, 4050, 4102, 4140, 4257, έχουν αντιστοίχως φαινόμενο μέγεθος 4,39, 3,84, 3,44, 3,97, 3,69, 3,40, 4,00, 3,32, 3,78. Τέλος ο HR 4337, έχει φαιν. μέγεθος 3,91 και είναι ένας τεράστιος αστέρας με διάμετρο 747 φορές μεγαλύτερη από την ηλιακή!

   

   Ο ΑΣΤΕΡΑΣ ΚΑΝΩΠΟΣ: Το όνομα προέρχεται από τον μυθικό πλοίαρχο του στόλου του Μενελάου, όταν ο Σπαρτιάτης βασιλιάς οδηγήθηκε από τις κακές καιρικές συνθήκες στην Αίγυπτο, επιστρέφοντας από τον Τρωικό Πόλεμο. Εκεί ο Κάνωπος πέθανε και τιμήθηκε, κατά τον Σκύλακα, με μνημείο ευγνωμοσύνης που ύψωσε ο αρχηγός του και με την απόδοση του ονόματός του στην πόλη, εκεί ακριβώς που βγήκε στη στεριά ο Μενέλαος, αλλά και στον μεγαλοπρεπή αυτόν αστέρα, που τότε έφθανε στο μέγιστο ύψος 7,5 μοίρες από τον νότιο ορίζοντα στον τόπο εκείνο. Το όνομα αποδόθηκε όπως φαίνεται στον συγκεκριμένο αστέρα για πρώτη φορά από τον Ερατοσθένη, ενώ στους δυτικούς αστρονόμους απαντάται η μεταγραφή Canobus. Ο Κάνωπος είναι ένας κιτρινόλευκος υπεργίγας αστέρας. H θερμοκρασία της επιφάνειάς του είναι 7500 Κ. Ο αστέρας έχει πραγματική λαμπρότητα 20.000 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου μας (!) και είναι ο πραγματικά λαμπρότερος αστέρας από όλους όσους απέχουν λιγότερο από 700 έτη φωτός από εμάς, 910 φορές λαμπρότερος από τον Σείριο! Η φωτιστική ισχύς του είναι 13.600 φορές μεγαλύτερη της ηλιακής. Ο Κάνωπος έχει διάμετρο 71 φορές μεγαλύτερη της ηλιακής (δηλαδή περίπου 100 εκατομμύρια χιλιόμετρα), και επομένως όγκο 275.000 φορές μεγαλύτερο από τον Ήλιο, ενώ η μάζα του είναι μόλις οκταπλάσια της ηλιακής. Απομακρύνεται από το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 20,5 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο (73.800 χιλιόμετρα την ώρα).

   

   ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Καθώς διασχίζεται (στο ανατολικό-βορειοανατολικό της μέρος) από το γαλαξιακό επίπεδο, η Τρόπις είναι πλούσια σε σώματα του δικού μας Γαλαξία, όπως: Ο μεταβλητός αστέρας η Τροπίδος με σημερινό φ.μ. 4,47, φαινόταν κατά τη δεκαετία 1840-1849 από τη Γη ως ο φωτεινότερος του αστερισμού μαζί με τον Κάνωπο! Είναι ένας γαλάζιος υπεργίγαντας τεράστιας μάζας, που κάποτε θεωρήθηκε ο βαρύτερος του σύμπαντος, μέσα σε νεφέλωμα. Όμως, και ο αστέρας Sher 25, στην Τροπίδα (κοντά στο ανοικτό σμήνος NGC 3603), συναγωνίζεται τη μάζα του η Τρόπιδος, φθάνοντας τις 100 ηλιακές! Αυτός ο λαμπρός υπεργίγαντας περιβάλλεται από δακτύλιο και από φυσαλίδες αερίου. Η ηλικία του υπολογίζεται σε 3 εκατομμύρια έτη. Πρόκειται να εκραγεί ως υπερκαινοφανής, ίσως σε 500.000 έτη. Το φωτεινότερο ανοικτό σμήνος στην Τρόπιδα είναι το IC 2602 με φαιν. μέγεθος 1,9. Είναι γνωστό και με τα παρωνύμια Νότιες Πλειάδες ή «Σμήνος του θ Τρόπιδος». Η φαινόμενη διάμετρός του φτάνει στα 100΄ και η πραγματική του στα 16 έτη φωτός, ενώ η μέση απόστασή του από τη Γη υπολογίζεται στα 479 έτη φωτός. Ανάμεσα στα φωτεινότερα άλλα ανοικτά σμήνη του αστερισμού συγκαταλέγονται τα NGC 2516 [φ.μ. 3,8], NGC 3114 [φ.μ.4,2], NGC 3293 [φ.μ. 4,7] και NGC 3532 [φ.μ. 3,0]. 

   

  Το πιο αξιόλογο νεφέλωμα εκπομπής εκπομπής είναι το NGC 3372, γνωστό και ως Νεφέλωμα του η Τρόπιδος ή «Μέγα Νεφέλωμα της Τρόπιδος», που κατα-λάμβάνει πάνω από 4 τετραγωνικές μοίρες στον ουρανό(!), έχει φαινόμενο μέγεθος 3 και περικλείει τον αστέρα η Τροπίδος.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: