Η Διώνη [Η “θηλυκή” όψη του Δία] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 

Η Διώνη

[Η “θηλυκή” όψη του Δία]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

Διώνη

ΚΑΤΑΓΩΓΗ: Η Διώνη ήταν θεότητα που ανήκει στη λεγόμενη πρώτη γενιά των θεών, πολύ πριν την εισαγωγή του Ολυμπίου Πανθέου. Υπάρχουν πολλές παραδόσεις για αυτή. Σύμφωνα με μία από αυτές, η Διώνη είναι κόρη του Ουρανού και της Γαίας, αδελφή του Κρόνου, της Τηθύος, της Ρέας και της Θέμιδας. Συνεπώς θεία του Δία. Σύμφωνα, όμως, με άλλη παράδοση, η Διώνη ήταν μία από τις Ωκεανίδες κόρες του Ωκεανού και της Τηθύος. Τέλος, άλλες μυθικές γενεαλογίες την κατατάσσουν στις κόρες του Άτλαντα.

ΤΕΚΝΑ: Η Διώνη παντρεύτηκε το γνωστό ''θύμα'' των θεών, τον Τάνταλο και απέκτησε μαζί του δύο παιδιά, τη Νιόβη και τον Πέλοπα, και τα δύο καταραμένα στη ζωή τους. Σύμφωνα, όμως, με μία άλλη εκδοχή, κόρη της Διώνης ήταν η θεά Αφροδίτη.

Δωδώνη

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑ – ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ: Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, η ύπαρξη της Διώνης προέκυψε ως αναγκαιότητα μετά την αλλαγή της θεότητας που λατρευόταν στην περιοχή της Δωδώνης. Στην εποχή του χαλκού και για πολλούς αιώνες στην Δωδώνη λατρευόταν η θεά Γαία, αλλά, μετά την είσοδο και την επικράτηση του Δωδεκάθεου στη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων, η λατρεία και η “επιστασία” του τοπικού μαντείου μεταφέρθηκε ... αναγκαστικά στον Δία. Οι πανάρχαιες λατρευτικές συνήθειες των ιερέων και των κατοίκων της περιοχής όμως δεν μπορούσαν να αφήσουν το μαντείο χωρίς θηλυκή θεότητα. Έτσι αναγκάστηκαν να «εφεύρουν», θα λέγαμε, τη Διώνη κατά την προσφιλή τους μέθοδο να παράγουν το γυναικείο όνομα από αυτό του συζύγου: Δίας>Διώνη. Θυμίζει αρκετά τη συνήθεια που συναντάμε ακόμη και σήμερα σε περιοχές της Ηπείρου, αλλά και αλλού. Έτσι η σύζυγος του Γιώργου ή του Γιάννη, γίνεται Γιώργαινα , Γιάννενα, κ.τ.λ.

Η ΔΙΩΝΗ ΣΥΝΕΧΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΘΕΑΣ: Ο Δίας λατρευόταν χαρακτηριζόμενος με διάφορα επίθετα που τον χαρακτηρίζουν και που του προσδίδουν και τις σχετικές ιδιότητες. Έτσι ο Δίας ονομαζόταν Νάιος, Δωδωναίος, Πελαγικός, ή Φηγώναιος. Στα λατρευτικά κέντρα του κατοικούσε με τις σύνοικές του γυναικείες θεότητες, όπως την Θέμιδα και την Διώνη. Η λατρεία της Διώνης, και αλλού της Θέμιδας, αρκετά διαδεδομένη στην περιοχή της Ηπείρου, φαίνεται ότι συνέχισε τη λατρεία της προϊστορικής ή και Προελληνικής Μεγάλης Θεάς. Άλλωστε, σε μια μολύβδινη επιγραφή που βρέθηκε στις ανασκαφές της Δωδώνης, αναφέρονται μαζί με το Δία, η Θέμις και η Διώνη ως «νάιοι θεοί», δηλαδή σύνοικοι και σύνναοι του Δία. Ήταν, επομένως, οι δύο θεές οι σπουδαιότερες πάρεδροι του θεού! Έτσι, η Διώνη δεν είναι τίποτα άλλο από την θηλυκή ονομασία του Διός για να καλυφθεί το πραγματικό όνομα της γυναικείας θεότητας. Μια πανάρχαια πελασγική θεότητα, που αντιπροσωπεύει τη γονιμοποιό δύναμη του υγρού στοιχείου. Είναι η θεά της υγρής φύσης (το επίθετο Νάια από το ναίω: ρέω, κυλώ). Ταυτόχρονα την θέλουν και σύζυγο του Δία, πατέρα θεών και θνητών και μητέρα της Αφροδίτης και του Έρωτος. Έτσι η Διώνη εμφανίζεται και ως η "Δωδωναία νύμφη", η "Υάδα".

Το θέατρο της Δωδώνης

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΔΙΩΝΗΣ ΣΤΗ ΔΩΔΩΝΗ: Ο αρχαιότερος ναός, που αφιερώθηκε στη Διώνη βρισκόταν κοντά στη λεγόμενη Ιερή Οικία, προς τα βόρεια, στο κεντρικό τμήμα του ιερού της Δωδώνης. Κατασκευάσθηκε στο β΄ μισό του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ., πυρπολήθηκε από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ. και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Ο ναός είχε προσανατολισμό Α-Δ, σχεδόν τετράγωνη κάτοψη, διαστάσεις 9,80 x 9,40 μ. και ήταν περίπου μισός από το γειτονικό ναό του Δία. Διέθετε σηκό και πρόναο, με τέσσερις ιωνικούς κίονες από αμμόλιθο στην πρόσοψη, και η ανωδομή του ήταν κατασκευασμένη από ωμές πλίνθους. Στο βάθος του σηκού διατηρούνται λείψανα ενός βάθρου, που θα χρησίμευε για το λατρευτικό άγαλμα της Διώνης, το λεγόμενο «έδος». Αυτό το σεβάσμιο «έδος» κοσμούσαν κάθε χρόνο και οι Αθηναίοι, στέλνοντας θεωρικά και πλούσια δώρα, σύμφωνα με χρησμό του μαντείου της Δωδώνης. Με την ανοικοδόμηση του ιερού μετά το 219 π.Χ., κατασκευάσθηκε νέος ναός αφιερωμένος στη Διώνη, λίγο νοτιότερα. Ήταν ιωνικός τετράστυλος, με πρόναο και σηκό, διαστάσεων 9,60 x 6,35 μ. Στον τοίχο, που χωρίζει τον πρόναο από το σηκό, διατηρείται το λίθινο κατώφλι με τα ίχνη της δίφυλλης θύρας, πλάτους 1,30 μ., ενώ στο βάθος του σηκού διατηρείται το βάθρο, όπου στεκόταν το άγαλμα της Διώνης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκοςΧάρη Πάτση, Αθήνα 1969. http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1099 [Διώνη]. Δάκαρης Σ.Ι., Δωδώνη, Ιωάννινα 1995 .ης.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com