ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΟΡΤΑΊΤΙΣΣΑ [Τετάρτη της Διακαινισίμου - 23.4.2025] 🙏✝⛪🔔ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΥΜΝΟΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ + ανάγνωση AUDIOBOOK

    Διαβάζει ο Κων/νος Οικονόμου

   Η θαυματουργή Πορταΐτισσα, η εξέχουσα μεταξύ των θεομητορικών εικόνων του Αγίου Όρους, ήταν αρχικά φυλαγμένη, καθώς διασώζει η παράδοση, στη μικρασιατική Νίκαια. Εκεί, μία ευσεβής γυναίκα με τον μοναχογιό της, την είχαν τοποθετήσει μέσα στην ιδιόκτητη εκκλησία τους και την τιμούσαν. Στα χρόνια της δεύτερης εικονομαχίας βασιλικοί κατάσκοποι ανακάλυψαν την εικόνα και απείλησαν τη γυναίκα πως θα τη σκοτώσουν αν δεν τους δωροδοκήσει. Εκείνη υποσχέθηκε ότι την επομένη θα τους έδινε τα χρήματα. Τη νύχτα εκείνη, αφού προσευχήθηκε μπροστά στην εικόνα, τη σήκωσε με ευλάβεια, κατέβηκε στην παραλία και την έριξε στη θάλασσα λέγοντας:

- Δέσποινα Θεοτόκε, εσύ έχεις τη δύναμη κι εμάς να διασώσεις από την οργή του Βασιλιά, αλλά και την εικόνα σου από τον καταποντισμό.

Τότε πραγματικά έγινε κάτι θαυμαστό. Η θαυματουργή εικόνα άρχισε να πλέει στα κύματα και κατευθύνθηκε προς τη δύση. Συγκινημένη η γυναίκα από το γεγονός γυρίζει στον γιο της και του λέει:

- Εγώ, παιδί μου, για την αγάπη της Παναγίας είμαι έτοιμη να πεθάνω. Εσύ να φύγεις. Να πας στην Ελλάδα.

  Χωρίς αργοπορία το παιδί ετοιμάστηκε και ξεκίνησε για τη Θεσσαλονίκη, κι από κει για τον Άθωνα, όπου μόνασε. Σαν μοναχός ασκήτεψε στον τόπο, όπου 3 αιώνες αργότερα ιδρύθηκε η μονή Ιβήρων. Αυτό ήταν οικονομία Θεού, γιατί έτσι πληροφορήθηκαν οι άλλοι μοναχοί το ιστορικό της θαυματουργής εικόνας.

  Πέρασε καιρός. Ο μοναχός από τη Νίκαια πέθανε, και το μοναστήρι των Ιβήρων ιδρύθηκε και ολοκληρώθηκε. Ήταν βράδυ, όταν οι μοναχοί αντίκρυσαν ένα παράξενο θέαμα: έναν πύρινο στύλο που ξεκινούσε από τη θάλασσα κι έφθανε στον ουρανό. Το όραμα συνεχίστηκε ήμερες και νύχτες. Κατεβαίνουν οι αδελφοί στην παραλία και βλέπουν με θαυμασμό στη βάση του πύρινου στύλου μία εικόνα της Θεοτόκου. Όσο όμως την πλησίαζαν εκείνη απομακρυνόταν. Συγκεντρώθηκαν τότε στην εκκλησία και παρακάλεσαν με δάκρυα τον Κύριο να χαρίσει στο μοναστήρι τους τον ανεκτίμητο αυτό θησαυρό. Μεταξύ των μοναχών υπήρχε ένας ευλαβής ασκητής, που λεγόταν Γαβριήλ. Σ' αυτόν παρουσιάζεται η Παναγία και του λέει:

- Να πεις στον ηγούμενο και στους αδελφούς ότι θα σας παραδώσω την εικόνα μου, για να σας προστατεύει. Θα μπεις κατόπιν στη θάλασσα, θα περπατήσεις πάνω στα κύματα, κι έτσι θα καταλάβουν όλοι την εύνοια μου για το μοναστήρι σας.

  Έτσι κι έγινε! Ο π. Γαβριήλ πατώντας πάνω στη θάλασσα σαν σε στερεά γη, παρέλαβε με ευλάβεια τη θαυματουργή εικόνα και επέστρεψε στην παραλία. Εκεί συγκεντρωμένοι όλοι οι μοναχοί της επιφύλαξαν τιμητική υποδοχή. Ύστερα την παρέλαβαν και την τοποθέτησαν στο Ιερό βήμα του καθολικού. Όταν την επομένη ο εκκλησιαστικός πήγε ν' ανάψει τα καντήλια, η εικόνα έλειπε. Ερεύνησε παντού και την ανακάλυψε στο τείχος, πάνω από την πύλη της μονής. Την επανάφεραν στο καθολικό, αλλά ή εικόνα έφυγε και πάλι. Αυτό επαναλήφθηκε πολλές φορές. Τέλος, η Παναγία παρουσιάζεται στον γέροντα Γαβριήλ και του λέει:

- Να πεις στους αδελφούς να μη μ' ενοχλούν. Δεν ήρθα εδώ για να φυλάγομαι από σας, αλλά να σας φυλάω. Όσοι ζείτε στο Όρος τούτο ενάρετα, να ελπίζετε στην ευσπλαχνία του Υιού μου. Γιατί, όσο υπάρχει η εικόνα μου μέσα στη μονή σας, η χάρη και το έλεος Του θα σας επισκιάζουν πάντοτε.

   Ύστερα απ' αυτό οι μοναχοί έχτισαν παρεκκλήσι κοντά στην πύλη κι εκεί τοποθέτησαν την ιερή εικόνα. Πράγματι η Πορταΐτισσα, καθώς υποσχέθηκε, προστατεύει τη μονή και οικονομεί κάθε της ανάγκη.

   Η προστασία και η δύναμη θαυματουργίας της Πορταΐτισσας προς τη μονή φαίνεται και στο ακόλουθο γεγονός. Το 1651 οι 365 Ιβηρίτες μοναχοί δοκίμαζαν οικονομική στενότητα, γι' αυτό ανέθεσαν στη Θεοτόκο να μεριμνήσει για τη συντήρησή τους. Αμέσως η φιλόστοργη μητέρα έτρεξε για εξεύρεση πόρων με το ακόλουθο χαριτωμένο θαύμα.

Εκείνη την περίοδο ήταν βαριά άρρωστη η κόρη του τσάρου της Ρωσίας Αλεξίου Μιχαήλοβιτς. Τα πόδια της ήταν παράλυτα και για τους γιατρούς αθεράπευτα.

   Τη θλίψη της πριγκίπισσας και των Βασιλέων γονέων της έρχεται τώρα να μεταβάλει σε χαρά η θαυματουργή Πορταΐτισσα. Παρουσιάζεται μια νύχτα στον ύπνο της, κι αφού της έδωσε θάρρος και υποσχέθηκε να τη θεραπεύσει της λέει:

- Να πεις στον πατέρα σου να φέρει από τη μονή των Ιβήρων την εικόνα μου την Πορταΐτισσα.

  Το πρωί η άρρωστη κόρη διαβίβασε την εντολή κι αμέσως ξεκίνησε έκτακτη αποστολή, για να μεταφέρει στους Ιβηρίτες μοναχούς την επιθυμία του τσάρου. Εκείνοι φοβήθηκαν μήπως η εικόνα δεν επιστραφεί, και αποφάσισαν να στείλουν ένα πιστό αντίγραφο με τιμητική συνοδεία τεσσάρων ιερομόναχων. Μόλις μαθεύτηκε ο ερχομός της σεπτής εικόνας στη Μόσχα, η πόλη άδειασε. Όλοι, βασιλείς και λαός, έτρεξαν να την προϋπαντήσουν. Στ' ανάκτορα όμως η πριγκίπισσα κειτόταν στο κρεβάτι, χωρίς να γνωρίζει τίποτε. Κάποια στιγμή ζήτησε τη μητέρα της και τότε πληροφορήθηκε το μεγάλο γεγονός.

- Τί; φώναξε. Έρχεται η Παναγία, κι έμενα με άφησαν εδώ;

  Πηδά αμέσως από το κρεβάτι, ντύνεται και τρέχει να υποδεχθεί κι εκείνη την Παναγία. Ο κόσμος είδε την παράλυτη πριγκίπισσα να τρέχει και τα έχασε. Η συγκίνηση κορυφώθηκε, όταν από την άλλη μεριά έφθασε η αγία εικόνα κι έγινε η τελετή της υποδοχής και της προσκυνήσεως.

- Μεγαλειότατε, είπαν οι απεσταλμένοι, προσφέρουμε τη σεπτή αυτή εικόνα σαν δώρο στο ευσεβές ρωσικό έθνος.

- Σας ευχαριστώ, είπε συγκινημένος ο τσάρος. Σε ένδειξη της ευγνωμοσύνης μου σας παραχωρώ μία από τις καλύτερες μονές της πρωτεύουσας, τον άγιο Νικόλαο. Επίσης, ετήσιο επίδομα από 2.500 ρούβλια, ατέλεια σε ό,τι εισάγετε και εξάγετε από τη χώρα μου, καθώς και δωρεάν μετακίνηση των απεσταλμένων σας.

   Το μετόχι αυτό παρέμεινε στην κυριότητα της μονής Ιβήρων μέχρι το 1932 και της εξασφάλιζε τόσες προσόδους, ώστε κάλυπτε όλες σχεδόν τις υλικές της ανάγκες.

Παναγία Πορταΐτισσα - Ιερά Μονή Ιβήρων 

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ AUDIOBOOK: Ιστορικό, Ύμνοι Εσπερινού εδώ: 

Ο Όσιος Συμεών ο Μονοχίτων και Ανυπόδητος 19/4/1594 Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου + ΒΙΝΤΕΟ

 

Ο Όσιος Συμεών ο Μονοχίτων και Ανυπόδητος 19/4/1594

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου + ΒΙΝΤΕΟ

ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΙΜΩΝΑΡΙΟ ΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΩΝ ΑΓΙΩΝ

   Δε γνωρίζουμε πού ακριβώς γεννήθηκε ο Όσιος. Γεννήθηκε πάντως μεταξύ των ετών 1566-1574. Κατά τους επίσημους συναξαριστές της Εκκλησίας, πατέρας του ήταν ο ιερέας Ανδρέας. Αυτός έστειλε το γιο του από μικρό να μάθει τα “ιερά γράμματα”.

  Ο “ΓΑΜΟΣ” ΤΟΥ: Όταν ο Συμεών ενηλικιώθηκε, ο φιλότουρκος κοτσαμπάσης του χωριού που γεννήθηκε θέλησε να τον παντρέψει με την κόρη του Τριανταφυλλιά, απειλώντας τον πατέρα του πως, αν δε συναινέσει ο γιος του, θα επέτρεπε τους Οθωμανούς να τον πάρουν στο παιδομάζωμα. Έτσι με τη βία, μια βραδιά στο σπίτι του, πάντρεψε το Συμεών με την κόρη του, με άλλο ιερέα. Στο χρόνο επάνω γέννησε η γυναίκα του ένα αγοράκι, το οποίο ονόμασαν Δημήτρη. Όμως ο Συμεών ήταν βαθιά λυπημένος κι έδειχνε συλλογισμένος. Στον πεθερό του, που τον ρωτούσε, ομολόγησε πως δεν είναι δικό του το παιδί και πως δε γνώρισε την Τριανταφυλλιά ως γυναίκα. Αφού κανείς δε τον πίστεψε και μετά από καταγγελία στους Οθωμανούς, αποφασίστηκε ο δια πυρός θάνατός του για συκοφαντία! Κι ενώ στην πλατεία ετοιμάστηκε η φωτιά, ο Συμεών ζήτησε για τελευταία φορά να δει τη σύζυγό του και το μικρό μπροστά στον κόσμο. Πλησίασε το γιο “του” Δημητράκη, που ήταν ολίγων μηνών και το ρώτησε ποιος ήταν ο πατέρας του. Το παιδί παραδόξως μιλώντας έδειξε για πατέρα του τον αγροφύλακα του χωριού κι έτσι ο Συμεών αθωώθηκε, αφού αποκαλύφθηκε η αλήθεια.

 Ο ΣΥΜΕΩΝ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ: Αργότερα ο Συμεών αναχώρησε από το πατρικό του και πήγε στον επίσκοπο Δημητριάδας Παχώμιο (1581-90) στο Βαθύ Ρεύμα (Βαθύρεμα) της Αγιάς απ' όπου ο Όσιος καταγόταν. Εκεί χειροτονήθηκε στον α΄ βαθμό της ιεροσύνης (ιεροδιάκονος). Επιδιώκοντας την ασκητική ζωή, αναχώρησε στο γνωστό μοναστήρι της Όσσας, το ονομαζόμενο Οικονομείο (Κομνήνειος Ι. Μ. Αγ. Δημητρίου), όπου και εφάρμοσε αυστηρή νηστεία, αγρυπνία, ολονύκτια στάση, ενώ έμενε διαρκώς ανυπόδητος και μονοχίτων, φορώντας μόνο ένα φτωχικό παλιό φθαρμένο ράσο. Λίγα έτη αργότερα, αναχώρησε για την Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγ. Όρους, όπου χειροτονήθηκε ιερέας.     

  ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΘΩΝΑ ΣΤΟ ΦΛΑΜΟΥΡΙ: Στη συνέχεια, υποχωρώντας στις παρακλήσεις των μοναζόντων της Μονής Φιλοθέου, δέχτηκε να αναλάβει ηγούμενος της Μονής. Πολύ σύντομα όμως οι ίδιοι μοναχοί, που δεν ανέχονταν τον τρόπο διοίκησης του Οσίου, έκαναν στάση εναντίον του τον έδεσαν σ' ένα κυπαρίσσι, τον χτύπησαν και τον φυλάκισαν στον πύργο της μονής. Με τη βοήθεια όμως ενός μοναχού απελευθερώθηκε και κατευθύνθηκε στην ερημική περιοχή του Φλαμουρίου, βόρεια της Ζαγοράς. Εκεί κατά τον βιογράφο του «έμεινε τρεις χρόνους κάτω από μηλέαν τινά, εταλαιπωρείτο δε σφοδρώς κατά τον χειμώνα από το άμετρον ψύχος, το δε θέρος πάλιν εδεινοπάθει από τον καύσωνα και την υπερβολικήν θερμότητα του ηλίου». Στη συνέχεια έκτισε τη μονή της Αγίας Τριάδος, στην οποία χρόνο με το χρόνο συνάχθηκε πλήθος μοναχών.

   

  ΤΟ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ: Κατόπιν περιόδευσε ιεραποστολικά, ως πρόδρομος του Πατροκοσμά, την Αγιά, τον Τύρναβο, την Ελασσόνα, τη Λαμία, τα Σέρβια, τα Γρεβενά, τα Άγραφα, τη Θήβα, την Αθήνα, και την Ήπειρο, όπου “εκήρυττε, παρρησία και χωρίς φόβον, τον λόγον του Θεού”. Στην επιστροφή του από την περιοδεία, κατευθύνθηκε στην Εύβοια, όπου κάποιοι Οθωμανοί τον κατήγγειλαν στον πασά του Εγρίπου (Χαλκίδα) κατηγορώντας τον ότι προτρέπει τους Οθωμανούς να γίνουν χριστιανοί, υβρίζοντας την ισλαμική θρησκεία. Ο πασάς, με συνοπτικές διαδικασίες, διέταξε να τον συλλάβουν και να τον κάψουν στην πυρά. Άρχισαν λοιπόν διάφοροι Τούρκοι να συγκεντρώνουν ξύλα στην αγορά της Χαλκίδας για τη φωτιά. Βλέποντάς τους ο Όσιος, τούς μιμήθηκε ρίχνοντας κι αυτός ξύλα στο σωρό! Κάποιες μουσουλμάνες τον λυπήθηκαν και πήγαν στη μητέρα του πασά, η οποία τον συμπόνεσε και έπεισε τον πασά να επανεξετάσει τις κατηγορίες εναντίον του Οσίου. Αφού ο Συμεών απολογήθηκε ξανά, λέγοντας ότι διδάσκει τους χριστιανούς μόνο και ότι ποτέ του δεν απευθύνθηκε σε Οθωμανούς, εκείνος αποφάσισε να τον ελευθερώσει και ο Όσιος επέστρεψε στο Φλαμούρι.

 

   Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ: Στις 19 Απριλίου του 1594, υπερεκατονταετής ων, επισκέφθηκε την Πόλη κι εκεί ανεπαύθη εν Κυρίω κι ενταφιάστηκε στη Χάλκη των Πριγκηποννήσων. Οι μαθητές του από τη μονή Φλαμουρίου, κατά την ανακομιδή του, πήραν τα τίμια λείψανά του και τα έφεραν στη μονή του, όπου μέχρι σήμερα θαυματουργούν. Η μνήμη του Οσίου τιμάται τη 19η Απριλίου, ενώ προς τιμήν του έχει ανεγερθεί πρόσφατα ιερός Ναός στο Γερακάρι, κοντά στην ιδιαίτερή του πατρίδα.

   Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. Δ΄

“Ταις των δακρύων σου ροαις, της ερήμου το άγονον εγεώργησας και τοις εκ βάθους στεναγμοίς, εις εκατόν τους πόνους εκαρποφόρησας και γέγονας φωστήρ, τη οικουμένη λάμπων τοις θαύμασι, Συμεών Πατήρ ημών Όσιε, πρεύσβευε Χριστω τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχας ημών.”

konstantinosa.oikonomou@gmai.gr 

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Δαμαλισμός [ή ευλογιασμός] η παλαιότερη τεχνική εμβολίων! Από τη Θεσσαλία στους δύο σπουδαίους Έλληνες γιατρούς του 18ου αι. Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου

 

Δαμαλισμός [ή ευλογιασμός] η παλαιότερη τεχνική εμβολίων! Από τη Θεσσαλία στους δύο σπουδαίους Έλληνες γιατρούς του 18ου αι. +ΒΙΝΤΕΟ

Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου

   Αλήθεια, πώς θα μας φαινόταν σήμερα αν βλέπαμε κάποιον να τρίβει τις φλύκταινες ενός αρρώστου από ευλογιά και να παίρνει το εξερχόμενο πύον με τα χέρια του;. Κι όταν μάλιστα εν συνεχεία το έβαζε πάνω σε μια δική του πληγή που σκόπιμα χάραζε στο δέρμα του; Κι όλα αυτά για να μείνει γερός και άτρωτος από μία ασθένεια;

   Πολύ πριν ανακαλυφθούν τα λεγόμενα και αμφιλεγόμενα καλύτερα, εμβόλια νέας γενιάς υπήρξαν τα πολύ γνωστά εμβόλια, όπως αυτά κάναμε όλοι μας στην πρώτη παιδική ηλικία. Αυτά τα εμβόλια λειτουργούν με τη βασική αρχή του εξασθενημένου ιού. Εισάγεται με μορφή εμβολίου στον υγιή οργανισμό εξασθενημένος ιός. Ο οργανισμός τον ''γνωρίζει'' και τον πολεμά εύκολα διότι είναι εξασθενημένος. Έτσι όταν αργότερα ο οργανισμός νοσήσει, μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη γιατί τον ιο τον έχει ήδη αναγνωρίσει χάρις στη ''μνήμη'' τν αμυντικών του μηχανισμών [λευκά αιμοσφαίρια].

   

  Ο Ευλογιασμός, τώρα, η Δαμαλισμός όπως τον λέει ο λαός (αγγλ. Variolation) ήταν παλαιά τεχνική, εν είδει εμβολιασμού η οποία αρχικά χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά μάλλον στην Κίνα - για την ανοσοποίηση των ανθρώπων έναντι της ευλογιάς [υπεύθυνος ο ιός Variola] με υλικό που λαμβάνονταν κατευθείαν από έναν ασθενή με ευλογιά, ή από άτομο που είχε προσφάτως νοσήσει από ευλογιά, με την ελπίδα ότι ο λήπτης του ιού θα νοσούσε τη λοίμωξη αυτή με πολύ ελαφρότερα συμπτώματα.

   

   Η ιδέα της πρόκλησης ανοσίας από μία ασθενή μορφή μίας ασθένειας, ως προς τη βασική μορφή της ασθένεια αυτής, δεν ήταν καινούργια - ήταν γνωστή εδώ και αιώνες για την ευλογιά. Ο Εντ. Τζέννερ¹ είχε ανακαλύψει το σχετικό εμβολιασμό, καλύτερα είχε τελειοποιήσει την παλιά τεχνική, χρησιμοποιώντας τον εξασθενημένο ιό από την ευλογιά των βοοειδών [δαμαλισμός], το 1796, μια μέθοδο που πλέον έγινε διαδεδομένη στα χρόνια του Παστέρ.

Παλαιά τεχνική

 

   Η διαδικασία αυτής της αρχέγονης τεχνικής πρόληψης (σαφέστατα όχι εμβολιασμού με τη στενή έννοια του όρου), συνηθέστερα γινόταν μ΄αυτό που γράψαμε στην αρχή του άρθρου μας, δηλαδή με το τρίψιμο κηλίδας ευλογιάς, ή τη συλλογή του υγρού (πύον) από φλύκταινες του ασθενούς σε επιφανειακές γρατσουνιές που γίνονταν στο δέρμα του υγιούς. Ο ασθενής λίγες μέρες αργότερα ανέπτυσσε φλύκταινα όμοια με εκείνες που προκαλούνται από την ευλογιά και συνήθως νοσούσε μια λιγότερο σοβαρή ασθένεια, από ότι με τη φυσική ευλογιά. Μετά από περίπου 2-4 εβδομάδες, τα συμπτώματα υποχωρούσαν, δείχνοντας μια επιτυχημένη ανάρρωση και φυσικά ανοσία. Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Κίνα και την Ινδία προτού εισαχθεί επισήμως στις αγγλοσαξωνικές χώρες του Παλαιού και του Νέου Κόσμου, κάπου τη δεκαετία του 1720. Φυσικά η τεχνική αυτή δεν χρησιμοποιείται πλέον σήμερα. Αντικαταστάθηκε από το εμβόλιο ευλογιάς, μια ασφαλέστερη και σίγουρη ιατρική λύση. Ωστόσο στην Ευρώπη, η προέλευση του εμβολιασμού, με την πρωταρχική τεχνική του Ευλογιασμού, βρίσκει τις ρίζες του πολύ πίσω στο παρελθόν. 

 Ο Δαμαλισμός μάλιστα έγινε δημοφιλής στην Ευρώπη από τη συγγραφέα και την ποιήτρια Lady Mary Wortley Montagu, γνωστή για τα Γράμματα της Οθωμ. Αυτοκρατορίας. Αυτή υπήρξε σύζυγος του Βρετανού πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη, όπου και είδε για πρώτη φορά την εφαρμογή της τεχνικής αυτής το 1717, την οποία ανέφερε με επιστολή της σε φίλους της στη Βρετανία. Μάλιστα, η κόρη της υποβλήθηκε στην τεχνική του Ευλογιασμού στην Αγγλία το 1721. Η τεχνική, ωστόσο, αντιμετωπίστηκε αρχικά με σκεπτικισμό που έφτανε στα όρια της άρνησης τόσο πολύ, ώστε η πρώτη πειραματική εφαρμογή της στην Αγγλία (συμπεριλαμβανομένης της επακόλουθης πρόκλησης για την ευλογιά) πραγματοποιήθηκε σε 6 θανατοποινίτες δια απαγχονισμού, στους οποίους μάλιστα είχαν υποσχεθεί ελευθερία εάν επιζούσαν. Πράγματι έτσι και έγινε, αφού το πείραμα επέτυχε.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΑΜΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΥΣΗ: Αναφέρεται ότι δύο Έλληνες ιατροί, ο Εμμανουήλ Τιμόνης από τη Χίο και ο Ιάκωβος Πυλαρινός από την Κεφαλλονιά, που αμφότεροι σπούδασαν στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας τον 17ο αιώνα, παρουσίασαν στην ιατρική επιστημονική κοινότητα της Αγγλίας τη διαδικασία εμβολιασμού κατά της ευλογιάς με ενοφθαλμισμό πύου ελαφρά πασχόντων σε υγιή άτομα. Αυτή η πρακτική ασκούνταν παραδοσιακά στη Θεσσαλία και σε διάφορες άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Τιμόνης παρουσίασε το 1714 την εν λόγω πρακτική στο Λονδίνο ενώπιον των μελών της Βασιλικής Ιατρικής Εταιρείας. Και οι δύο -παράλληλα- δημοσίευσαν άρθρα σε έγκυρα επιστημονικά ιατρικά βρετανικά περιοδικά της εποχής θέτοντας τις βάσεις του ευλογιασμού και των εμβολίων. Ο Πυλαρινός δημοσίευσε το 1715 στη Βενετία μελέτη γραμμένη στα λατινικά, η οποία και επανεκδόθηκε, λίγο αργότερα, στη Γερμανία και στην Ολλανδία. Η σημασία του πρωταρχικού αυτού έργου των δύο Ελλήνων ιατρών αποδεικνύεται από το γεγονός ότι αναφέρεται στο εμβληματικό έργο του Γαλλικού Διαφωτισμού, την Encyclopédie, στο λήμμα «inoculation», δηλαδή «εμβόλιο». Αναφέρεται μάλιστα ότι ο ίδιος ο Τζέννερ είχε ανοσία στην ευλογιά γιατί, από ηλικίας επτά ετών, είχε εμβολιασθεί, από τους γονείς του, με τη μέθοδο Τιμόνη-Πυλαρινού.

Σχετικά:

Boylston, Arthur (28 July 2012). «The origins of inoculation». Journal of the Royal Society of Medicine 105 (7): 309–313. doi:10.1258/jrsm.2012.12k044. PMID 22843649.

http://www.masshist.org/beehiveblog/2020/05/variolation-vs-vaccination-18th-century-developments-in-smallpox-inoculation/ 

https://www.nature.com/articles/d42859-020-00006-7

Ευθυμίου, Μαρία· Προβατάς, Μάκης (2020). Ρίζες και θεμέλια. Οδόσημα της Ιστορίας του Ελληνισμού. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. σελ. 1-264., ISBN 9789601690650

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΟ YΟUTUBE ΑΠΟ ΕΔΩ: 

1. Ο σπουδαίος αυτός Άγγλος γιατρός (1749–1823) θεωρείται ευρέως ως ο πατέρας του εμβολίου.

Η Εις Άδου Κάθοδος του Κυρίου [19.4.25] M. Σάββατο του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου +ΒΙΝΤΕΟ

 

Η Εις Άδου Κάθοδος του Κυρίου [19.4.25] M. Σάββατο

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

   

   Μετά την Πτώση των Πρωτοπλάστων, ο άνθρωπος αποκόπηκε από το Θεό και φυλακίσθηκε με το πέρας της επιγείου ζωής του στον Άδη, όπου “ζούσε” δυστυχισμένος, αποκομμένος από το Θεό, την πηγή της Ζωής. Σ' αυτόν τον τραγικό χώρο της δυστυχίας, κατέβηκε, με το θάνατό Του, ο Κύριος, για να ελευθερώσει τους αιωνίους αιχμαλώτους και να συντρίψει «τον κυρίαρχο του θανάτου, διάβολο”, (Εβρ. β´ 14).

   Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ: Ο θρίαμβός του Κυρίου κατά του Άδη, άρχιζε ακριβώς όταν οι εχθροί του νόμισαν ότι Τον νίκησαν. Τα όργανα του Διαβόλου, «ησφαλίσαντο τον τάφον του Ιησού». Όμως η νίκη του Κυρίου στο Σταυρό, επεκτεινόταν στον Άδη, διότι, εφόσον ο θάνατος γεννήθηκε από την αμαρτία, εάν βρισκόταν κάποιος αναμάρτητος, ο θάνατος δεν θα μπορούσε να τον κρατήσει δέσμιο. Και τέτοιος υπήρξε κατά την ανθρώπινη φύση Του, ο Κύριος, «ος αμαρτίαν ουκ εποίησεν, ουδέ ευρέθη δόλος εν τω στόματι αυτού».

  Πραγματικά, ο Άδης δεν μπόρεσε να Τον κρατήσει και το βασίλειό του κατελήθη. Στο πρόσωπο του Χριστού, δικαιώθηκε και λυτρώθηκε το ανθρώπινο γένος. Ο Γρηγόριος Νύσσης, τονίζει: «Δια του θανάτου έστησεν, της φθοράς την ενέργειαν, και τούτο εστιν η του θανάτου κατάλυσις». Η αφθαρσία του σώματος του Κυρίου, προφητεύτηκε: «Ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν μου εις Άδην, ουδέ δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν» (Ψαλμ. ιστ΄ 10 ). Ενώ η εγκατάλειψη και η φθορά, έβρισκαν μέχρι τότε απόλυτη εφαρμογή, ο Κύριος υπερνικά και τα δύο. Η ανάστασή Του το βεβαιώνει περίτρανα. Κατέλυσε το κράτος της φθοράς εισάγοντας τον άνθρωπο στην εποχή της αφθαρσίας, και ανήλθε από τον Άδη νικητής, καταλύοντας το βασίλειο του θανάτου, χαρίζοντάς μας την αθανασία. Ο απόστολος Πέτρος προσθέτει ότι ο Κύριος: «και τοις εν φυλακή πνεύμασιν πορευθείς εκήρυξε», τονίζοντας το κήρυγμά Του στους προαποθανόντες, όπως ακριβώς εκήρυξε νωρίτερα στους ζώντες. 

   

  Ο Απ. Παύλος τονίζει: «Εις τούτο γαρ Χριστός απέθανε και έζησεν, ίνα νεκρών και ζώντων κυριεύσει». Ο ίδιος ο Κύριος λέει: «...εγενόμην νεκρός, και ιδού, ζων ειμί εις τους αιώνας των αιώνων. Και έχω τας κλεις του θανάτου και του Άδου» (Αποκ. α΄ 17,18). Τα κλειδιά του θανάτου και του Άδου τα απέκτησε ως άνθρωπος, όταν κατέβηκε στα δώματά του, και τον κατέλυσε, παίρνοντας τα κλειδιά του, όπως ένας πορθητής βασιλιάς. Τη νίκη Του κατά του Άδη προφήτεψε ο ίδιος ο Κύριος παραβάλλοντάς την με την τριήμερη παραμονή του προφήτη Ιωνά, στην κοιλιά του κήτους (Ματθ. ιβ΄ 40). Όταν, λοιπόν, ο Χριστός εμφανίσθηκε στον Άδη, ζωοποίησε τους νεκρούς που πίστεψαν στο κήρυγμά του και περισσότερο, αυτούς που Τον ανέμεναν (Προφήτες). Γιατί όμως ο Κύριος να πεθάνει; «Επεί(δη) τα παιδία (οι άνθρωποι) κεκοινώνηκε σαρκός και αίματος, και αυτός παραπλησίως μετέσχεν των αυτών, ίνα δια του θανάτου καταργήσει τον το κράτος έχοντα του θανάτου, τουτέστιν τον διάβολο, και απαλλάξει τούτους, όσοι φόβω θανάτου ... ένοχοι ήσαν δουλείας.” (Εβρ. β΄ 14,15). Το κήρυγμα του Χριστού στους ζώντες, διαίρεσε. Άλλοι τον δέχθηκαν και άλλοι τον απέρριψαν. Έτσι και στον Άδη, η παρουσία του Κυρίου με ασώματη ψυχή, και το κήρυγμά Του, επέφερε διαίρεση και σωτηρία εκείνων που πίστεψαν μεθιστώντας τους “εις την βασιλεία του” (Κολοσ. α΄ 13). Είναι ξεκάθαρη και αγιογραφικά τεκμηριωμένη η κοινή πίστη των Χριστιανών στη λύτρωση των εκεί δεσμίων νεκρών που πίστεψαν στον Χριστό. Κατά τους Αγίους Πατέρες αυτό που συνέβη στους αποθανόντας δικαίους είναι η πρώτη ανάσταση, της ψυχής του ανθρώπου, που όταν ενωθεί με τη ζωή του Χριστού, λυτρώνεται από τον θάνατο της αμαρτίας, και ανίσταται πνευματικά. Όλοι οι εν Άδη, που αποδέχθηκαν το κήρυγμά Του, συναριθμήθησαν στη θριαμβεύουσα Εκκλησία του Χριστού.

   ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: Την Κάθοδο του Κυρίου στον Άδη εορτάζει η Εκκλησία το Μέγα Σάββατο. Η Κάθοδος αυτή είναι ένα άρθρο πίστης, ένα βέβαιο δεδομένο. Συνεπώς, όπως η αμαρτία έφερε τη φθορά, σαν νέκρωση και χωρισμό από το Θεό, έτσι η ανακαίνιση και η αφθαρσία υπήρξαν καρποί, μέσω της Καθόδου του Κυρίου στον Άδη, της θείας ενανθρώπησης. Τα λόγια του Κυρίου στον αποθανόντα Αδάμ, ηχούν και σε μας “τους περιλειπόμενους” την Αγία αυτή μέρα: “Σήκω, συ που κοιμάσαι, ανάστα εκ νεκρών! Κύτταξε στα μάγουλά Μου τα ραπίσματα που καταδέχθηκα, για να επανορθώσω την διεστραμμένη μορφή σου και να την φέρω στην όψη που είχε σαν εικόνα Μου. Κοίταξε στη ράχη Μου τη μαστίγωση που καταδέχθηκα, για να διασκορπίσω το φορτίο των αμαρτημάτων σου. Κοίταξε τα καρφωμένα χέρια Μου, που τα άπλωσα καλώς επάνω στο ξύλο του Σταυρού, για να συγχωρεθείς συ που άπλωσες κακώς το χέρι σου στο απαγορευμένο δένδρο. Γι’ αυτό σηκωθείτε, ας φύγουμε από τον θάνατο στη ζωή. Από την φθορά στην αφθαρσία. 

   Από τη φυλακή του Άδη στην άνω Ιερουσαλήμ. Από τη σκλαβιά στην τρυφή του Παραδείσου. Ο ουράνιος Πατέρας περιμένει το χαμένο πρόβατο. Το μεγάλο εορταστικό δείπνο είναι στρωμένο.”(Άγ. Επιφάνιος Κύπρου).

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Το βίντεο με το λόγο του αγίου Επιφανίου Κύπρου εδώ: 

Ο Ρωγών Ιωσήφ 13 Απριλίου 1826: Ο Θεσσαλός εθνομάρτυρας του Μεσολογγίου από τον Κωνσταντίνο Οικονόμου

 Ο Θεσσαλός εθνομάρτυρας του Μεσολογγίου:

 Ο Ρωγών Ιωσήφ 13 Απριλίου 1826

από τον Κωνσταντίνο Οικονόμου

   

  Ο ήρωας της Εξόδου του Μεσολογγίου, Ιωσήφ, γεννήθηκε στα Αμπελάκια [κατ΄ άλλους ιστορικούς στην Τσαριτσάνη] το 1776. Φοίτησε στη φημισμένη Σχολή Τσαριτσάνης, ενώ το 1814 συνελήφθη από ανθρώπους του Αλή πασά, λόγω της πατριωτικής του δράσης και φυλακίστηκε στα Γιάννινα. 

   Όταν απελευθερώθηκε μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Το 1820, ενώ ήταν ήδη ιερέας, χειροτονήθηκε από τον μητροπολίτη Άρτας Πορφύριο επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης (στην περιοχή της Πρέβεζας). Με την έναρξη της Επανάστασης φυλακίστηκε και πάλι από το Χουρσίτ. Όταν ελευθερώθηκε κατέφυγε στον Καραϊσκάκη κι από εκεί στο Κομπότι όπου συνεργάστηκε για τον Αγώνα με τον Μαυροκορδάτο. 

   

   Λίγο αργότερα μαζί με το μητροπολίτη Πορφύριο μετέβη στο Μεσολόγγι για τη στήριξη των εκεί αγωνιστών. Μετά την αναχώρηση του Πορφυρίου ανέλαβε ο ίδιος μητροπολιτικά καθήκοντα και καθημερινός του αγώνας ήταν η εξύψωση του ηθικού των πολιορκουμένων, ενώ βοηθούσε και στην επισκευή των ρηγμάτων των αναχωμάτων. Απέτρεψε την ακραία απόφαση των πολιορκουμένων που ήθελαν τις παραμονές της εξόδου να σκοτώσουν τα μικρά παιδιά τους, για να μην προδοθούν από το κλάμα τους στον εχθρό. 

 

   Όταν όμως οι περισσότεροι αγωνιστές γύρισαν πίσω στην πόλη κατά τη διάρκεια της Εξόδου, επέστρεψε και ο ίδιος και μαζί με λίγους αγωνιστές και αμάχους κατέφυγε με πλοιάριο στη γειτονική νησίδα Ανεμόμυλος. Αφού αμύνθηκε για μια ακόμη μέρα, το πρωινό της 13ης Απριλίου του 1826 έβαλε φωτιά στο μπαρούτι ανατινάζοντας την ομάδα του για να μην πέσουν ζωντανοί στα χέρια του εχθρού.         Μέσα από τα ερείπια οι Οθωμανοί ανέσυραν τον Ιωσήφ, τραυματισμένο βαριά, και τον κρέμασαν από τα ερείπια του ανεμόμυλου, όπου και τελείωσε τον επί γης βίο του μέσα σε μαρτύριο.

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Ο Άγιος Λάζαρος, ο τετραήμερος: Δεν γέλασε ποτέ! του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Ο Άγιος Λάζαρος, ο τετραήμερος: Δεν γέλασε ποτέ!

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

   

ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΕΣ: Ο Λάζαρος καταγόταν από τη Βηθανία και ήταν αδελφός της Μάρθας και της Μαρίας. Ήταν φίλος του Ιησού Χριστού (Ιωάν. ια΄5,36, Μτθ. κα΄17, Μάρκ. ια΄11) και αναστήθηκε από τους νεκρούς από τον Κύριο. Η έγερση του Λαζάρου εξιστορείται με λεπτομέρεια από τον Ιωάννη στο ιε΄ κεφάλαιο του Ευαγγελίου του. Πολλοί ορθολογιστές βλέπουν στη διήγηση της ανάστασης αυτής ένα “σύμβολο πνευματικής ανόρθωσης του αμαρτωλού” και τίποτε περισσότερο. Όμως σε τέτοιες σκέψεις αντιτάσσονται κάποιες λεπτομέρειες της περιγραφής του γεγονότος από τον Ευαγγελιστή, που δεν αφήνουν αμφιβολίες για την κυριολεξία των λόγων του. Έτσι η πόλη Βηθανία (15 στάδια από τα Ιεροσόλυμα), ο χρόνος (νεκρός τετραήμερος), ο φόβος δυσοσμίας, η περιγραφή του μνημείου, των ενταφίων σπαργάνων, η συναισθηματική αντίδραση του Κυρίου, η παρουσία Σαδδουκαίων (που δεν πίστευαν στην ανάσταση), καθώς και εχθρών του Κυρίου, που ήθελαν να φονεύσουν τον ίδιο τον Ιησού, αποδεικνύουν περίτρανα ότι ο Ιωάννης ομιλεί περί πραγματικού μεν, συνταρακτικού δε, γεγονότος.

 

Ο ΛΑΖΑΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ: Ο Λάζαρος, μετά την ανάστασή του, γύρω στο 30-33 μ.Χ. έφυγε από τη Βηθανία κι ήρθε στη Λάρνακα της Κύπρου. Εδώ τον συνάντησαν οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας, όταν μετέβαιναν από τη Σαλαμίνα στην Πάφο, και τον χειροτόνησαν επίσκοπο της Εκκλησίας, που ίδρυσε ο ίδιος. Τα τριάντα χρόνια της ζωής του αγίου Λαζάρου μετά την έγερση του από τον Κύριο στη Βηθανία αναφέρει ό άγιος Έπιφάνιος Κύπρου λέγοντας: «Εν παραδόσεσιν εύρομεν ότι τριάκοντα ετών ην τότε ό Λάζαρος, ότε έγήγερται μετά δε το αναστήναι αυτόν άλλα τριάκοντα έζησε καί ούτω προς Κύριον έξεδήμησε κοιμηθείς». Για τριάντα χρόνια παραμονής του αγίου στον επισκοπικό θρόνο Κιτίου αναφέρει και ο άγιος Θεόδωρος Στουδίτης στις “Κατηχήσεις”. Ή παράδοση του λαού αναφέρει ότι ο άγιος Λάζαρος τα τριάντα χρόνια που έζησε μετά την ανάστασή του ήταν αγέλαστος, όχι γιατί δεν είχε χάρη Θεού, αφού ανάμεσα στα αγαθά πού αυτή παρέχει στους πιστούς με το Πανάγιο Πνεύμα είναι «χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, πραότης» (Γαλ. ε’ 22), αλλά γιατί τα μάτια του είδαν τη ατέλειωτη καταδίκη των αμαρτωλών στην τετραήμερη παραμονή του στον Άδη. Λέγεται μάλιστα ότι γέλασε μόνο μία φορά, όταν είδε κάποια γυναίκα να κλέβει ένα πήλινο αγγείο (τσούκα) καί το σχολίασε χαμογελώντας: «Πηλός κλέβει πηλόν», δηλαδή ό χωμάτινος άνθρωπος κλέβει κάτι το χωμάτινο, το ευτελές, αγνοώντας ότι «η ημερα Κυρίου ως κλέπτης εν νυκτι έρχεται» (Α’ Θεσ. Ε’ 2). Με στοργή κι αγάπη διηύθυνε ο άγιος την Εκκλησία του Κιτίου μέχρι τέλους της ζωής του. Η παράδοση των Δυτικών ότι ο Λάζαρος έδρασε ως ιεραπόστολος στην Προβηγκία και χρημάτισε επίσκοπος Μασσαλίας ανάγεται στον 12ο αιώνα.

 

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΟΙΜΗΣΗ: Μετά τη δεύτερη κοίμηση του, πού συνέβη οτίς 16 Οκτωβρίου σύμφωνα με κώδικα των Καυσοκαλυβίων, ο άγιος Λάζαρος ετάφη σε μαρμάρινη λάρνακα, ή οποία έφερε την επιγραφή: «Λάζαρος ό τετραήμερος καί φίλος του Χριστού». Στον ίδιο κώδικα, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι είναι άτοπο να μην εορτάζεται ιδιαίτερα ένα τόσος μεγάλος άγιος, αφού η ανάσταση του από τον Κύριο (όπως και η ψηλάφηση του Χρίστου από τον απόστολο Θωμά) δεν είναι εορτές των άγιων, αλλά είναι δεσποτικές εορτές. Η 16η Οκτωβρίου συνδέθηκε με την ημερομηνία ανακομιδής του τιμίου του λειψάνου, που έγινε στα χρόνια της βασιλείας του Λέοντος ΣΤ’ του Σοφού, (890 μ.Χ). Αυτή εορτάζεται στις 17 Όκτωβρίου. Η ανάσταση δε του Λαζάρου εορτάζεται το γνωστό «Σάββατο του Λαζάρου».

Απολυτίκιο: Ήχος α': “Την κοινήν Ανάστασιν προ του σου Πάθους πιστούμενος, εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον, Χριστέ ο Θεός. όθεν και ημείς ως οι παίδες, τα της νίκης σύμβολα φέροντες, Σοι τω νικητή του Θανάτου βοώμεν. Ωσαννά εν τοις υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου.”

Ιτωνία: η θεσσαλική Αθηνά από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ιτωνία: η θεσσαλική Αθηνά

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Νόμισμα του Κοινού των Θεσσαλών με την Ιτωνία

  Ιτωνία ήταν ένα από τα προσωνύμια της Αθηνάς, το οποίο προερχόταν από την πόλη Ιτώνα της Αχαϊας Φθιώτιδος. Το χρησιμοποιούσαν είτε με τον τύπο «Ιτωνίς», είτε ως «Ιτωναία» και με το όνομα αυτό λατρευόταν ευρύτατα στη Θεσσαλία¹, αλλά και στη Βοιωτία, την Αθήνα, αλλά και τη μακρινή Αμοργό².

ΛΑΤΡΕΙΑ: Ναοί με το όνομα της Ιτωνίας βρισκόταν στις πόλεις Ίτων και Άρνη στη Θεσσαλία, αλλά και στην βοιωτική Κορώνεια. Ο Στράβων αναφέρει ότι ένας θεσσαλικός ναός της θεότητας βρισκόταν πάνω στον Κουράλιο ποταμό³, ενώ στον βοιωτικό ναό της Ιτωνίας βρισκόταν άγαλμά της θεάς το οποίο είχε κατασκευάσει ο γλύπτης Αγοράκριτος, μαθητής του μεγάλου Φειδία⁴. Προς τιμήν της Ιτωνίας Αθηνάς γινόταν στη Θεσσαλία γιορτές, τα Ιτώνια. Είναι ακόμη γνωστός ο Ιτώνιος μήνας στο Θεσσαλικό ημερολόγιο, περίπου τον Αύγουστο (Λοκρίδα, κ.α.) καθώς και στο Ταυρομένιο [Taormina] της Μεγάλης Ελλάδος [Κ. Ιταλία], γνωστή ναξιακή αποικίας⁵.

Η ΘΕΑ ΙΤΩΝΙΑ: Η Ιτωνία θεωρείτο αρχικά χθόνια θεότητα, θεότητα δηλαδή του Κάτω Κόσμου, ενώ αργότερα είχε χαρακτήρα πολεμικής θεότητας. Η Ιτωνία Αθηνά, που προέκυψε μετά την καθιέρωση του δωδεκαθέου, όταν οι διάφορες τοπικές θεότητες μετατράπηκαν σε μορφές-εκφάνσεις των ολυμπίων θεών, απεικονίζεται σε νομίσματα από την εποχή του Πύρρου και των διαδόχων του αλλά και σε νομίσματα της Θεσσαλικης Συμπολιτείας [Κοινόν των Θεσσαλών], γύρω στο 150 π.Χ., πάνοπλη και σε κάποια από αυτά, έτοιμη να πετάξει το δόρυ της. Αξίζει να αναφέρουμε ότι τον 1ο αιώνα π.Χ. η Ιτωνία αναφέρεται και από τον Ρωμαίο ποιητή Κάτουλο⁶. Σύμφωνα με άλλες αρχαίες πηγές η Ιτωνία πήρε το όνομά της από τον πατέρα της, Ίτωνο⁷. Στο Μέγα Ετυμολογικόν Λεξικόν [σελ. 239 σε μετάφραση], διαβάζουμε: “Ιτωνίς και Ιτωνία Αθηνά ονομάζεται από τους Θεσσαλούς, από την πόλη του Ίτωνος. Λέγει δε ο γενεαλόγος Σιμωνίδης, ότι από τον Ίτωνα, έγιναν δυο θυγατέρες, η Αθηνά και η Ιοδάμα, οι οποίες ανταγωνίστηκαν, και σε έριδα με όπλα προχώρησαν, σκοτώθηκε δε η Ιοδάμα από την Αθηνά⁸”. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, βασιζόμενος στο αρχαιότερο έργο, Θηβαϊκά, ισχυρίζεται και αυτός ότι ο Ίτωνος είχε δυο κόρες, την Αθηνά και την Ιοδάμα, οι οποίες ενεπλάκησαν σε μάχη και η Αθηνά (Ιτωνία, κόρη του Ίτωνα δηλαδή) σκότωσε την αδελφή της Ιοδάμα. Αντίθετα ο Παυσανίας⁹ γράφει ότι η Ιοδάμα ήταν ιέρεια της Ιτωνίας Αθηνάς στην αρχαία Κορώνεια Βοιωτίας η οποία όταν είδε την κεφαλή της Μέδουσας στην ασπίδα της Αθηνάς απολιθώθηκε.

   

H ΛΑΤΡΕIΑ ΤΗΣ ΙΤΩΝΙΑΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Στη Φίλια, ένα χωριό της Καρδίτσας οι αρχαιολόγοι, αποκάλυψαν ερείπια λατευτικών χώρων προς τιμήν της Ιτωνίας. Θεωρήθηκε, βάσει και των αναθημάτων, πολεμική θεότητα, καθώς τροφοδοτούσε, μέσω του πολέμου, με νεκρούς τον Άδη και ταυτίστηκε με την Αθηνά. Η ονομασία Ιτωνία σημαίνει την ορμητική, επιθετική και νικηφόρα [Αθηνά]. Στη Φίλια βρισκόταν η αρχαία Άρνη. Οι κάτοικοί της, οι Βοιωτοί, λάτρευαν την Ιτωνία, η οποία ήταν μια καθαρά θεσσαλική θεά. Αναγκάστηκαν να μεταφέρουν τη λατρεία της στη Βοιωτία, όπου και δημιούργησαν το ιερό της, καθώς οι Θεσσαλοί εισέβαλαν στην περιοχή και έγιναν κυρίαρχοι διώχνωντας ή υποδουλώνοντας τους ντόπιους Βοιωτούς. Διατήρησαν την ήδη καθιερωμένη λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς και την επισημοποίησαν με την ίδρυση του Πανθεσσαλικού Ιερού της στη Φίλια, στις όχθες του ποταμού Κουράλιου. Η λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς και η ίδρυση του ιερού της στη δυτική Θεσσαλία τοποθετούνται στα μυκηναϊκά χρόνια (1400-1100 π. Χ.). Η λατρεία μιας θεότητας από τους Αρχαίους Έλληνες, κατά τους προϊστορικούς χρόνους, γινόταν στα ιερά άλση, στην ύπαιθρο με ένα βωμό ή μια μεγάλη πέτρα πάνω στην οποία γινόταν οι θυσίες. Η ύπαρξη βωμού είναι η σημαντικότερη απόδειξη της λειτουργίας ενός ιερού. Το ιερό της στη Φίλια κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους (1100-700 π.Χ.) και την Αρχαϊκή εποχή (700-480 π.Χ.) συνεχίζει να χρησιμοποιείται και μάλιστα με μεγάλη συμμετοχή των πιστών της. Στο δάσος δίπλα στον ποταμό Κουράλιο τα δέντρα ήταν πολλά και η βλάστηση τους αρκετά πυκνή. Οι πιστοί κατέφθαναν στο ιερό άλσος και της αφιέρωναν χάλκινα ή πήλινα ειδώλια με τη δικιά της μορφή, ανθρώπων και ζώων και μικρά χάλκινα ομοιώματα αγγείων. Οι γυναίκες προσφέρουν τα κοσμήματα τους, όπως περόνες, πόρπες, βραχιόλια, δαχτυλίδια αλλά και περιδέραια, ενώ οι άντρες τα σιδερένια ή χάλκινα ξίφη, πελέκεις, αιχμές από βέλη και δόρατα, συνήθως μετά από νίκη τους σε κάποια μάχη. Όλα αυτά τα αφιερώματα τα κρεμούσαν στα κλαδιά ή τα έδεναν στους κορμούς των δέντρων. Το ιερό άλσος που λατρευόταν η Ιτωνία Αθηνά φαίνεται πως καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά τον 6ο αι. π. Χ. και όλα τα αναθήματα έπεσαν από τα δέντρα και θάφτηκαν σε ένα στρώμα στάχτης. Η λατρεία, όμως, μιας [άλλης;] θεότητας εξακολουθεί να είναι υπαίθρια με επίκεντρο ένα βωμό για θυσίες, κτιστό από τον 8ο αι. π. Χ.. Ο χώρος πλέον προστατεύτηκε και διακρίνεται με τη δημιουργία ενός περιβόλου γύρω του. Τον 8ο αι. π. Χ. οι Έλληνες, σύμφωνα με την προϊσταμένη της ΛΔ΄ Εφορείας¹⁰, κατάφεραν να δώσουν μορφή στους θεούς τους με το λατρευτικό άγαλμα, μικρότερο του φυσικού μεγέθους και να ιδρύσουν έναν «οίκο» για αυτό. Η κατασκευή λίθινων μικρών ναών για τη φύλαξη και μόνο του αγάλματος είναι γεγονός. Στα στοιχεία που συνθέτουν ένα ιερό προστίθεται και ο ναός στις αρχές 7ου αι. π. Χ.

ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Παυσανίας, Βοιωτικά, 9.34. 1-2: “πρὶν δὲ ἐς Κορώνειαν ἐξ Ἀλαλκομενῶν ἀφικέσθαι, τῆς Ἰτωνίας Ἀθηνᾶς ἐστι τὸ ἱερόν. καλεῖται δὲ ἀπὸ Ἰτωνίου τοῦ Ἀμφικτύονος, καὶ ἐς τὸν κοινὸν συνίασιν ἐνταῦθα οἱ Βοιωτοὶ σύλλογον. ἐν δὲ τῷ ναῷ χαλκοῦ πεποιημένα Ἀθηνᾶς Ἰτωνίας καὶ Διός ἐστιν ἀγάλματα: τέχνη δὲ Ἀγορακρίτου, μαθητοῦ τε καὶ ἐρωμένου Φειδίου. ἀνέθεσαν δὲ καὶ Χαρίτων ἀγάλματα ἐπ' ἐμοῦ. λέγεται δὲ καὶ τοιόνδε, Ἰοδάμαν ἱερωμένην τῇ θεῷ νύκτωρ ἐς τὸ τέμενος ἐσελθεῖν καὶ αὐτῇ τὴν Ἀθηνᾶν φανῆναι, τῷ χιτῶνι δὲ τῆς θεοῦ τὴν Μεδούσης ἐπεῖναι τῆς Γοργόνος κεφαλήν: Ἰοδάμαν δέ, ὡς εἶδε, γενέσθαι λίθον. καὶ διὰ τοῦτο ἐπιτιθεῖσα γυνὴ πῦρ ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν ἐπὶ τῆς Ἰοδάμας τὸν βωμὸν ἐς τρὶς ἐπιλέγει τῇ Βοιωτῶν φωνῇ Ἰοδάμαν ζῆν καὶ αἰτεῖν πῦρ”.

Μετάφραση: “Πριν δε στην Κορώνεια, από τους Αλαλκομενούς να φτάσεις, της Ιτωνίας Αθηνάς είναι το ιερόν: Αποκαλείται έτσι από τον Ιτώνιο, (γιό) του Αμφικτύωνα και εκεί συναθροίζοταν οι Βοιωτοί. Μέσα στο ναό, από χαλκό ήταν δυο αγάλματα, της Αθηνάς της Ιτωνίας και του Διός, τεχνίτης τους ο Αγοράκριτος, μαθητής και ερωμένος του Φειδία. Ανέθεσαν δε και αγάλματα των Χαρίτων επ' εμού. Λέγεται δε και το εξής, η Ιοδάμα, ιέρεια της θεάς, μπήκε τη νύχτα στο ναό και είδε την Αθηνά, με το χιτώνα της Μέδουσας ο οποίος είχε της Γοργόνας το κεφάλι: Η Ιοδάμα δε, όταν το είδε, έγινε πέτρα. Και για αυτό κάθε ημέρα τίθεται γυναίκα (υπεύθυνη) στη φωτιά, κάθε μέρα, στο βωμό της Ιοδάμας και τρεις φορές φωνάζει των Βοιωτών το λεγόμενο: «η Ιοδάμα ζει και ζητά τη φωτιά”

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Athena Itonia at Philia, Ινστιτούτο Έρευνας και Τεχνολογίας Θεσσαλίας (ΙΕΤΕΘ). Η Λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς στην Ηπειρωτική και Νησιωτική Ελλάδα, Μέσα από τα Ιερά της, τα Γραπτά Κείμενα και τους Μύθους, Μαρία Ι. Βαϊοπούλου, Athanasia, International Archaeological Conference, Rhodes, 2009. Η αρχαία θεότητα Ιτωνία και η λατρεία της στο θεσσαλικό χώρο: http://www.newsbeast.gr/greece/arthro/631353

1. Regional Cults of Thessaly, Charles Denver Graninger, Cornell University, Ithaca, N.Y., 2006, σελ. 62.

2. Early Greek Mythography, V. 2, Commentary: Robert L. Fowler, Oxford University Press, 2013, σελ. 64-68.

3. Στράβων, Γεωγραφικά, βιβλίο 17, μτφρ. Αδ. Κοραή [1815]: “Εστί δέ και Φαρκαδών έν τη Ιστιαιώτιδι, και ρεί δί' αυτών ο Πηνειός και ο Κουράλιος ών ό Κουράλιος ρυείς παρά τό της Ιτωνίας Αθηνάς ιερόν εις τόν Πηνειόν εξίησιν”

4. Greek Bronze Statuary: From the Beginning through the 5^th century B.C., Carol C. Mattusch, Cornell University Press, 1988, σελ. 190.

5. Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις: Εισαγωγή στο έργο του Παυσανία και στα Αττικά αποκατάσταση του αρχαίου κειμένου, μετάφραση και ιστορικές, αρχαιολογικές και μυθολογικές, Νικόλαος Δ. Παπαχατζής, Εκδοτική Αθηνών, 1974, σελ. 231.

6. Gaius Valerius Catullus, Printed for J. Johnson, 1795: Catulli Carmina, 61, στίχος 228, σελ. 34: “quod tibi si sancti concesserit incola Itoni”.

7. Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά, 1.551α: “του Αμφικτύονα ο γιος Ίτωνος, στη Θεσσαλία γεννήθηκε, από τον οποίο (προέρχεται) η πόλη Ίτων και η Ιτωνία Αθηνά.”

8. Εδώ προφανώς θυμίζει τον ανάλογο μύθο για την οπλομαχία μεταξύ Αθηνάς και της αδελφικής της φίλης Παλλάδος, που κατάληξε στο θάνατο της δεύτερης.

9. Παυσανίας, Βοιωτικά, 9.34. 1-2.

10. http://www.newsbeast.gr/greece/arthro/631353 [προϊσταμένη της ΛΔ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Μαρία Βαϊοπούλου] .