Χρονικό της Πρωτοχρονιάς του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου, συγγραφέα Α΄ μέρος

 

Χρονικό της Πρωτοχρονιάς

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου, συγγραφέα

Α΄ μέρος

Νέο έτος μια ακόμη φορά στη ζωή μας! Ας δούμε όμως σήμερα την έννοια της χρονολόγησης από εποχή σε εποχή κι από πολιτισμό σε πολιτισμό:

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΤΟΥΣ: Οι θρησκευτικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί εορτασμοί για την έναρξη του Νέου Έτους, συγκαταλέγονται στις αρχαιότερες και πιο διαδεδομένες παγκοσμίως γιορτές. Στην πλειονότητα των πρωτογόνων και αρχαίων πολιτισμών υπάρχει μια “πρώτη φορά”, σε απόλυτη μορφή, αυτή της δημιουργίας του κόσμου. Γενικά οι “πρώτες φορές”, είναι είτε φυσικές, όπως η γέννηση, η είσοδος στην εφηβεία, ο γάμος, είτε μη φυσικές, όπως το πρώτο φυτό που φυτεύει κάποιος, το πρώτο θήραμα που φονεύει, κ.ά.. Όλες αυτές οι “πρώτες φορές” θεωρήθηκαν αναγκαίο για τους ανθρώπους να υπενθυμίζονται με κάποιο τελετουργικό τρόπο. Η ανανέωση αυτή εκφράζεται στις γιορτές των γενεθλίων, στις επετείους, αλλά κυρίως στην είσοδο κάθε Νέου Έτους. Ο Πρωτοχρονιάτικος εορτασμός, λοιπόν, αποτελεί έκφραση ή υπενθύμιση ή επανάληψη της δημιουργίας του κόσμου με σκοπό να ισχυροποιηθεί ο κόσμος, η κοινότητα, η οικογένεια.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Η πρώτη αναφορά σε εορτή του Νέου χρόνου χρονολογείται από το 2000 π.Χ. στη Μεσοποταμία, όπου το Νέο Έτος (Ακιτού) άρχιζε με τη νέα Σελήνη που ήταν πλησιέστερα στην Εαρινή Ισημερία (μέσα Μαρτίου στην περιοχή). Για τους Αιγυπτίους, τους Φοίνικες και τους Πέρσες, το έτος άρχιζε με τη φθινοπωρινή ισημερία (21/9, ενώ για τους Έλληνες των Κλασικών Χρόνων με το χειμερινό ηλιοστάσιο (21/12). Στη Ρώμη, μέχρι το 153 π.Χ. ο χρόνος άρχιζε την 1η Μαρτίου, ενώ αργότερα την 1η Ιανουαρίου. Έτσι το Ιουλιανό και αργότερα το Γρηγοριανό βασίστηκαν σ' αυτήν την ημερομηνία (Πρωτοχρονιά). Το εβραϊκό ημερολόγιο (θρησκευτικό) αρχίζει την πρώτη του μήνα Τισρί (6/9). Κατά τις αρχές του Μεσαίωνα η Δυτική Ευρώπη θεωρούσε την 25η Μαρτίου ως πρώτη μέρα του χρόνου, βασισμένη στην αρχή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (αρχή Θείας Ενσαρκώσεως). Μοναδική εξαίρεση στο δυτικό χριστιανικό χρόνο ήταν η Αγγλία που εόρταζε την Πρωτοχρονιά στις 25 Δεκεμβρίου. Με τη θέσπιση του Γρηγοριανού ημερολογίου (1582) καθιερώθηκε επίσημα η 1η Ιανουαρίου ως πρώτη ημέρα του χρόνου.

ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: Οι περισσότεροι εορτασμοί Πρωτοχρονιάς παγκοσμίως διατηρούν σαφώς θρησκευτικό χαρακτήρα. Στη Νότια Ινδία (Ταμίλ) το Νέο Έτος εορτάζεται τη χειμερινή Ισημερία με τριήμερο πανηγύρι (Πονγκάλ), το οποίο χαρακτηρίζεται από θρησκευτικά προσκυνήματα και τελετουργικό βράσιμο του ρυζιού. Στην Ταϊλάνδη, η Πρωτοχρονιά εορτάζεται στα τέλη Μαρτίου. Εκεί βουδιστές μοναχοί εξορκίζουν τα φαντάσματα και τα κακά πνεύματα, ενώ προσφέρουν δώρα προς τιμήν τους. Οι άνθρωποι πετούν ο ένας τον άλλο νερό καταπρόσωπα ως αστείο. Εκεί επικρατεί και το γνωστό μας έθιμο της χαρτοπαιξίας επί τριήμερο (τις άλλες ημέρες απαγορεύεται ρητώς). Ο κινέζικος εορτασμός διαρκεί ένα μήνα, (τέλη Ιανουαρίου έως τέλη Φεβρουαρίου). Η γιορτή αρχίζει με εκδίωξη δαιμόνων και θεατρικές παραστάσεις. Γίνονται ακόμη προσφορές στους θεούς της γης και της υγείας, καθώς και στους προγόνους. Στην Ιαπωνία η Πρωτοχρονιά εορτάζεται επί τριήμερο (1-3/1ου) και είναι η μεγαλύτερη γιορτή της χώρας. Εκείνες τις ημέρες καθαρίζονται εθιμοτυπικά τα σπίτια, γλεντούν και ανταλλάσσουν δώρα. Στην είσοδο των σπιτιών κρεμούν ένα ιερό σκοινί με άχυρο ρυζιού (σιμενάβα) για να κρατήσει έξω τα κακά πνεύματα. Ειδικά φαγητά μαγειρεύονται με χαρακτηριστικότερα το μότσι (πίτα από πάστα ρυζιού) και το ζόνι (σούπα λαχανικών).

ΒΑΣΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ: Για τη χρονολόγηση και την είσοδο σε κάθε νέο χρόνο υπήρχε συστηματική παρατήρηση των Δεκανών. Οι Δεκανοί, 36 ομάδες μικρών αστερισμών, ανατέλλουν διαδοχικά στον ορίζοντα κατά την περιστροφή της Γης. Η ανατολή κάθε δεκανού χρησιμοποιείτο σαν αστρικό ρολόι τουλάχιστον από την 9η ή 10η Δυναστεία (περ. 2100 π.Χ.). Οι αρχαίοι Έλληνες τους ονόμαζαν δεκανούς ή δέκατα, γιατί η ηλιακή ανατολή τους ήταν κάθε δέκα μέρες (δηλαδή κάθε δέκα μέρες μια νέα ομάδα δεκανών αστέρων εμφανιζόταν ανατολικά την αυγή, λίγο πριν την ανατολή του ήλιου, μετά από μια περίοδο που δεν ήταν ορατοί). Αυτές τις προβλεπόμενες εμφανίσεις χρησιμοποίησαν οι Αιγύπτιοι για να διαιρέσουν το ηλιακό ημερολόγιο, με την ηλιακή ανατολή του Σείριου που συνέπιπτε χρονικά με την ετήσια πλημμύρα του Νείλου, να ορίζει το νέο έτος. Αυτό το σύστημα οδήγησε σε σύστημα 12 ωρών ημέρας και 12 ωρών νύχτας, που είχαν διαφορετική διάρκεια ανάλογα με την εποχή. Μετά την εισαγωγή της Ελληνιστικής αστρολογίας στην Αίγυπτο, εμφανίστηκαν συστήματα που απέδιδαν αστρολογική σημασία στους δεκανούς: Συνδέθηκαν με διάφορες αρρώστιες, και την κατάλληλη χρονική περίοδο που έπρεπε να φτιαχτούν φυλαχτά για τη θεραπεία τους. Οι Δεκανοί συνέχιζαν να χρησιμοποιούνται κατά το Μεσαίωνα στην αστρολογία και τη μαγεία. Η δεκανική ακολουθία άρχιζε με τον Σώθι/Σείριο, και κάθε δεκανός αποτελούνταν από ομάδα αστεριών και αντίστοιχων θεοτήτων. Ως μέτρο χρόνου, η ανατολή και δύση των δεκανών όριζε τις «ώρες» και τα 10ήμερα που αποτελούσαν το Αιγυπτιακό έτος.

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ: Το Ίντι Ράιμι, που σημαίνει "Γιορτή του ήλιου", ήταν θρησκευτική γιορτή των Ίνκας προς τιμήν του θεού Ίντι. Πραγματοποιόταν περίπου στις 24/6 και σηματοδοτούσε το χειμερινό ηλιοστάσιο στο Νότιο Ημισφαίριο και το νέο έτος για τους λαούς των Άνδεων. Στην Αυτοκρατορία των Ίνκας, το Ίντι Ράιμι θεωρείτο η πιο σημαντική εορτή. Διαρκούσε 9 ημέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων πραγματοποιούνταν χοροί και γιορτές, καθώς και θυσίες ζώων για να εξασφαλιστεί η καλή σοδειά. Η τελευταία γιορτή παρουσία του Αυτοκράτορα πραγματοποιήθηκε το 1535, αφού έπειτα καταργήθηκε από τους Ισπανούς κονκισταδόρες, που κατέκτησαν την περιοχή.

ΙΝΔΟΥΙΣΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ: Το Βικράμ Σαμβάτ, (Vikram Samwat) είναι ημερολόγιο που χρησιμοποιe;iται και σήμερα από τους ινδουιστές (Ινδία, Σρι Λάνκα, Ινδονησία, Μπαγκλαντές, Νεπάλ,κ.α.). Είναι σεληνιακό ημερολόγιο βασιζόμενο στην αρχαία Ινδουιστική παράδοση και προηγείται κατά 57 περίπου χρόνια από το Γρηγοριανό (ηλιακό ημερολόγιο). Στην λαϊκή παράδοση της Ινδίας και του Νεπάλ η δημιουργία του ημερολογίου αποδίδεται στον Ινδό βασιλιά Vikramaditya που το καθιέρωσε μετά από νίκη του σε μάχη με Σκύθες (56 π.Χ.). Το ημερολόγιο έχει 12 μήνες και ξεκινά το νέο έτος στα μέσα Απριλίου του γρηγοριανού ημερολογίου.

Αλά θα συνεχίσουμε στο επόμενο σημείωμα των 7 Ημερών μας