Οι Κάβειροι από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο - συγγραφέα

 

Οι Κάβειροι

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο - συγγραφέα

ΓΕΝΙΚΑ: Οι Κάβειροι (ΚάFειροι) ήταν θεότητες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας προερχόμενοι από προελληνική, πιθανώς πελασγική ή φοινικική θρησκεία. Λέγονταν επίσης και «Μεγάλοι θεοί». Οι θεοί αυτοί ήταν τέσσερις ή κατ΄ άλλους τρεις και ταυτίσθηκαν άλλοτε με τον Δία, την Αθηνά, την Δήμητρα και άλλοτε με τον Ήφαιστο [ως «Αξιόκερσος»], την Δήμητρα [ως «Αξίερος»] την Περσεφόνη ως «Αξιόκερσα» και τον Ερμή ως «Καδμίλο» ή «Κασμίλο». Άλλοτε παρουσιάζονταν ως γιοι και κόρες του Δία, άλλοτε του Ηφαίστου εκ της Καβείρας κλπ. Κύριο χαρακτηριστικό όμως των θεοτήτων αυτών ήταν ότι λατρεύονταν δια μυστηρίων, δηλαδή κατόπιν μύησης, στις οποίες δεν έλειπε ποτέ η Δήμητρα και ότι δεν τους προσφωνούσαν με τα ονόματά τους αλλά απλώς ως θεούς (μεγάλους, δυνατούς και ισχυρούς). Ο Στησίμβροτος από τη Θάσο, τον οποίο αναφέρει και ο Στράβων υποστήριζε ότι οι Κάβειροι προέρχονταν από το βουνό Κάβειρο της Φρυγίας όπου επίσης υπάρχει και πόλη Καβειρία και Κάβειρα στον Πόντο. Επίσης άλλοι υποστηρίζουν ότι οι δαίμονες αυτοί ήρθαν από την Φοινίκη (απ΄όπου είχε έρθει κατά μία εκδοχή ο Κάδμος). Τέλος άλλοι λένε ότι οι Κάβειροι είναι θεότητες που έρχονται από την Αίγυπτο με τον Κάδμο που έζησε πρώτα στη Μέμφιδα κι ύστερα στην Τύρο της Φοινίκης. Οι χριστιανοί συνέδεσαν το όνομα των Καβείρων [ή Κορυβάντων] με φόνους και ταφές. Λεγόταν ότι οι δύο αδελφοί Κορύβαντες σκότωσαν τον τρίτο και για να μην αποκαλυφθούν τον έθαψαν στις πλαγιές του Ολύμπου, ολόκληρο το σώμα ή μόνο το κεφάλι του που το σκέπασαν με κόκκινο πανί. Αυτός ο τρίτος αδελφός ονομαζόταν Κάβειρος και αυτόν επικαλούνταν με θυσίες αίματος οι Θεσσαλονικείς των πρώτων μ.Χ. αιώνων (Κλήμης Αλεξ. Προτρεπτικός, II, 19, 1.3.4.). Κέντρο της λατρείας των Καβείρων ήταν κυρίως η Σαμοθράκη και άλλα νησιά του βορείου Αιγαίου [Ίμβρος, Λήμνος, Θάσος] και οι Θρακικές και Μακεδονικές ακτές. Αργότερα ιερά των Καβείρων βρίσκονται και στη κυρίως Ελλάδα, όπως στη Βοιωτία. Από τους Έλληνες ποιητές πρώτος τους αναφέρει ο Πίνδαρος. Οι ήρωες του Τρωικού Πολέμου αλλά και οι Βασιλικές οικογένειες της Μακεδονίας φέρονται ως μυημένοι στα μυστήρια αυτά. Αναφορές στα ομηρικά έπη μας δείχνουν ότι ο Αγαμέμνονας και ο Οδυσσέας, ανήκαν στον κύκλο των μυημένων αυτών των μυστηρίων. Σύμφωνα με την παράδοση πατέρας των Καβείρων ήταν ο Ήφαιστος και μητέρα τους η Κάβειρα. Εκτός από θεότητες της φωτιάς, θεωρούνταν και υπόγειοι δαίμονες, επειδή ενεργούσαν απο τα βάθη της γής ως "Μεσίτες" θεοί. Ονόματα των Καβείρων που σώθηκαν: Αξιόκερσος, Αξίερος, Αξιόκερσα και Καδμίλος ή Κάδμιλος ή Κασμίλος.

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ: Ο Ήφαιστος με τη Νύμφη Καβειρώ έκαναν ένα παιδί. Τον Καδμίλο. Ο Καδμίλος [το όνομα θυμίζει τον Κάδμο, δίνοντας μεγάλες πιθανότητες στη Φοινίκη, ως τόπο προέλευσης της θρησκείας], με τη σειρά του γέννησε τρεις γιους, τους Κάβειρους. Αυτά τα υποχθόνια πνεύματα της θάλασσας, της γης και της φωτιάς, οι τότε κάτοικοι της Λήμνου τα αναπαριστούσαν με το σφυρί και τη λαβίδα του μεταλλουργού, θυμίζοντας πολύ τους Τελχίνες. Η μορφή τους κοσμούσε διάφορα καλλιτεχνήματα της εποχής. Η λέξη Κάβειρος πιθανόν να προέρχεται απ' το σημιτικό “καβιρίμ”, που σημαίνει ισχυρος, δυνατός. Το καβίρ στην αραβική γράφεται Kebir ενώ στα σανσκριτικά το Kawiras σημαίνει επίσης μεγάλος. Από την άλλη πλευρά όμως κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτό το όνομα είναι ελληνικό και φαίνεται από το ρήμα καίω (καίειν – ΚαFeiροι), εφόσον και οι Κάβειροι έχουν σχέση με τη φωτιά ως τέκνα του Ήφαιστου. Λέγονταν και Καρκίνοι, μιας και οι λαβίδες του σιδηρουργού παρέπεμπαν στα γνωστά μας καβούρια.

ΤΑ ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ: Ήταν η ετήσια γιορτή προς τιμήν των Καβείρων, στο ομώνυμο ιερό τους που σήμερα βρίσκεται Β.Α. της Σαμοθράκης. Η τελετή εικάζεται πως είχε σχέση με την αναγέννηση της φύσης και τη γονιμότητα της γης. Για εννέα μέρες που διαρκούσε η γιορτή και μέχρι να φτάσει το πλοίο με την “ιερή φλόγα” από τη Δήλο, οι φωτιές και οι εστίες παρέμεναν σβηστές σε όλο το νησί. Με την υποδοχή του φωτός η ζωή επανερχόταν αμέσως στον κανονικό της ρυθμό. Οι μη μυημένοι απαγορευόταν να προσεγγίσουν στο ιερό των Καβείρων και η ανυπακοή τιμωρούνταν με θάνατο. Λέγεται πως η Ολυμπία, η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν μία εκ των διασημότερων μυστών των Καβείριων μυστηρίων. Κατά τον Ηρόδοτο οι Πελασγοί ίδρυσαν τα Καβείρια. Ο ίδιος ο μεγάλος ιστορικός, όπως και ο βασιλιάς της Σπάρτης Λύσανδρος είχαν μυηθεί στα μυστήρια της Σαμοθράκης. Η διαφορά από τα άλλα μεγάλα κέντρα Μυστηρίων της Ελλάδος ήταν η μεγάλη εμβέλεια που είχαν αλλά και το ότι σ΄ αυτά μπορούσαν να συμμετέχουν άνθρωποι χωρίς διάκριση φυλής, κοινωνικής τάξης και φύλου. Και αυτά τα Μυστήρια αποτελούνταν από διάφορους βαθμούς μύησης και διαιρούνταν σε Μικρά και Μεγάλα Μυστήρια. Έχουμε κι εδώ τη λατρεία της Μεγάλης Θεάς [Αξίερος] που συσχετιζόταν με ιερούς βράχους πάνω στους οποίους γίνονταν προσφορές ή θυσίες. Αργότερα οι Έλληνες ταύτισαν την Αξίερο με τη Δήμητρα. Την έλεγαν επίσης Ηλέκτρα ή Αλέκτρα, Οδηγήτρια (Αλέκ σημαίνει προστάτης και στη δωρική διάλεκτο έχει σχέση με το φως, όπως την ίδια ρίζα έχει και το όνομα του Αλέξανδρου). Ο αντίστοιχος αρσενικός θεός ήταν ο Κάδμιλος που αργότερα κι αυτός ταυτίστηκε με τον Ερμή.

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ - ΕΞΑΠΛΩΣΗ: Ο Κάδμιλος σε μία στήλη κρατά το κηρύκειο όπου μέσα υπάρχουν δύο μεγάλα φίδια που συμβόλιζαν τα δύο κοσμικά πνεύματα τους Καβείρους που τους αναπαριστούσαν σαν δύο δίδυμους αδελφούς, ιθυφαλλικούς και γυμνούς. Οι Έλληνες τους ταύτισαν με τους Διόσκουρους, τους Δίδυμους γιους του Δία τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Οι δύο αρχικές θεότητες είχαν κυρίως χθόνιο χαρακτήρα. Η μία είναι ο θεός του κάτω κόσμου και η άλλη η σύζυγός του που οι Έλληνες αργότερα ταύτισαν με τον Άδη [Πλούτωνα] και την Περσεφόνη. Στην προελληνική γλώσσα λέγονται Αξιόκερσος και Αξιόκερσα. Οι χαρακτήρες όμως των Καβείρων αλλά και ο αριθμός τους είναι διαφορετικοί από τόπο σε τόπο. Έτσι, στη Λήμνο και στη Μακεδονία λατρευόταν μία τριάδα, ενώ στη Θήβα ένα ζευγάρι αρσενικών θεών, ο Κάβειρος κι ο Παις. Τα ονόματά τους όμως οι πιστοί δεν τα πρόφεραν, αλλά απλώς τους ονόμαζαν «Άνακτες», όπως στην Ελευσίνα οι «Θεοί». Το δε πρόθεμα «άξιος» σήμαινε «άγιος». Η μεγαλύτερη εξάπλωση αυτών των Μυστηρίων άρχισε τον 3ο π.Χ αι., εξαιτίας της εύνοιας που επέδειξαν προς τα μυστήρια αυτά οι Μακεδόνες βασιλείς. Στην Όλυνθο της Χαλκιδικής βρέθηκε επιγραφή που υποδηλώνει συντελεί ότι εκεί υπήρχε ναός των Καβείρων. Επίσης νομίσματα της Θεσσαλονίκης έφεραν την επιγραφή ΚΑΒΕΙΡΟΣ, ενώ άλλα ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΚΑΒΕΙΡΟΙ. Ακόμη στη Θεσσαλονίκη γίνονταν γιορτές και αγώνες με τα ονόματα Καβείρια Πύθια και Καβείρια επινίκια.

Η ΜΥΗΣΗ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΤΕΣ: Ο Θέωνας ο Σμυρναίος συγγραφέας του 2ου μ.Χ αι. υποστηρίζει πως η μύηση στα Καβείρια αποτελούνταν από πέντε μέρη που είναι τα εξής: Καθαρμός, Παράδοση της τελετής, Εποπτεία Ανάδεση στεφάνων και τέλος Τελειοποίηση και ευδαιμονία! Η λειτουργία των Καβειρίων άρχιζε με την δοκιμασία της προηγούμενης διαγωγής τους. Η εξομολόγηση ήταν υποχρεωτική καθαρίζοντας ψυχικά τους υποψήφιους. Κατά τη μύηση έβαζαν τον υποψήφιο πάνω σε θρόνο, γι΄ αυτό και η μύηση ονομαζόταν θρονισμός. Στο κεφάλι του μυούμενου έβαζαν στεφάνι ελιάς και γύρω από την κοιλιά μία κόκκινη λωρίδα [θυμίζει λίγο... ελευθεροτέκτονες!] που θα τον προφύλαγε(;) από κάθε κίνδυνο. Μετά ακολουθούσε ο ιερός χορός, όπου οι μυημένοι χόρευαν γύρω του. Στο ιερατείο των Καβειρίων υπήρχαν οι εξής: Ο Κόης ή Κοίης που ήταν ο εξομολογητής ιερέας, οι Ανακτοτελεστές που αποφάσιζαν ποιοι απ΄ αυτούς που προσέρχονταν ήταν άξιοι να μυηθούν και η Λουτροφόρος που ήταν ιέρεια που ήταν υπεύθυνη για τους καθαρμούς των υποψηφίων. Οι μυήσεις γίνονταν σε ορισμένη εποχή του χρόνου και διαρκούσαν 9 ημέρες. Σ' αυτή τη χρονική διάρκεια έσβηναν όλα τα φώτα στο νησί και πένθος απλωνόταν σε όλο το νησί. Νηστεία και θρήνος ήταν οι εκδηλώσεις του πένθους μέχρι να έρθει το καινούριο φως από το ιερό νησί της Δήλου. Το φως το έφερναν με πλοίο. Αν το πλοίο ερχόταν νωρίτερα περιφερόταν ανοιχτά του νησιού. Όταν έφτανε η στιγμή, το πλοίο έμπαινε στο λιμάνι, οι άνθρωποι έπαιρναν το φως πιστεύοντας ότι έτσι καθαρμένοι από κάθε κακό έμπαιναν σε καινούρια ζωή, αναγεννιόντουσαν κάνοντας μια νέα αρχή. Στη συμβολική τέλεση των μυστηρίων έχουμε την θυσία και ανάσταση του Καδμίλου ο οποίος αργότερα νυμφεύεται τη χαμένη Κόρη. Αναστημένος πια ο Καδμίλος τελεί τον ιερό γάμο που είναι και το μεγάλο μυστήριο. Σε ετρουσκικά αγγεία τη θυσία του Καδμίλου την κάνουν αδέλφια του οι Κάβειροι και στην ανάσταση που την κάνει ο Ερμής παρευρίσκονται μόνο τα αδέλφια του. Στα Καβείρια θάβεται το αρσενικό όπως σε όλα τα μυστήρια της Μέσης Ανατολής ενώ στην Ελευσίνα θάβεται η Περσεφόνη. Στα Καβείρια ο θνήσκων θεός είναι αρσενικός που συμβολίζει τον σπόρο που πεθαίνει σαπίζοντας για να δώσει νέα ζωή. Τα Καβείρια Μυστήρια, κατά τον Διόδωρο το Σικελιώτη, στην λειτουργία τους είχαν σκοπό την ηθικοποίηση των ανθρώπων: «.οι μυούμενοι γίνονταν ευσεβέστεροι, δικαιότεροι και κατά πάντον καλύτεροι». Επίσης σε αυτά γίνονταν και διδασκαλίες για τη γέννηση του κόσμου και του ανθρώπου. Δηλαδή πέρα από τη λατρεία τους και τη θρησκευτική τους υπόσταση είχαν και τον χαρακτήρα της κοινωνικής αρετής όπως άλλωστε όλα τα μυστήρια (είτε ήταν μικρά ή τοπικά είτε ήταν μεγάλα) της αρχαίας Ελλάδας [αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές απ' αυτές τις “ιερές πρακτικές” τις ακολουθούν ακόμη και σήμερα διάφορα νεο παγανιστικά – ειδωλολατρικά ρεύματα αλλά και αποκρυφιστικοί - “φιλοσοφικοί” όμιλοι και “στοές”!!].

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com 

Σημ. Οι εικόνες είναι από το ιερό των Καβείρων στη Σαμοθράκη

Ο Πατούχας του Ιω. Κονδυλάκη Ηχοβιβλίο- AUDIOBOOK Διαβάζει ο Κωνσταντίνος Οικονόμου

 Ο Πατούχας του Ιω. Κονδυλάκη

 Ηχοβιβλίο- AUDIOBOOK

Διαβάζει ο Κωνσταντίνος Οικονόμου

Η υπόθεση διαδραματίζεται στη Βιάννο Ηρακλείου, γενέτειρα του συγγραφέα, στα μέσα του 19ου αιώνα στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη, εποχή κατά την οποία οι Χριστιανοί είχαν αποκτήσει κάποιες ελευθερίες αλλά παρόλο που δεν ήταν «οι προ του 21 ραγιάδες, είχον ακόμη το συναίσθημα του θέσει υποδεέστερου» και ο βαθύς πόθος τους ήταν να αναγκάσουν το συντομότερο τους Τούρκους «να φύγουν στην Κόκκινη Μηλιά».

Το έργο παρουσιάζει με τρόπο γλαφυρό και χιουμοριστικό την ιστορία του Πατούχα, ενός πρωτόγονου και γεμάτου αυθορμητισμό εφήβου, την ξαφνική εισβολή του στη μικρή αλλά ζωντανή κοινωνία του χωριού του, τον εξαιρετικά ιδιότυπο χαρακτήρα του, τα ερωτικά του σκιρτήματα και τις περιπέτειες της προσαρμογής του, με τον έρωτα να αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ένταξής του στην κοινωνία. Το ηθογραφικό πλαίσιο προσφέρει πλούσια λαογραφικά στοιχεία και λεπτομέρειες της αγροτικής ζωής στην Κρήτη. Συγχρόνως, η διεισδυτικότητα των ψυχολογικών παρατηρήσεων προσδίδει στο έργο τις διαστάσεις ψυχογραφήματος και το κατατάσσει στα κλασικά έργα της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το έργο είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα, την οποία ο συγγραφέας συνδυάζει με κρητικούς ιδιωματισμούς και λαϊκές εκφράσεις στους διαλόγους. Οι χαρακτήρες Ο Μανώλης Σαϊτονικολής, ο επονομασθείς Πατούχας, και άλλοι χαρακτήρες του έργου ήταν γνώριμοι του Κονδυλάκη από όταν ήταν παιδί. Όπως αναφέρει στο διήγημά του Αλέστα! που αναφέρεται στα γεγονότα της Κρητικής Επανάστασης του 1866, δημοσιευμένο το 1895 στην «Εστία», ο συγγραφέας ζει την εξέγερση στο χωριό του, στη Βιάννο, και ανάμεσα σ’ αυτούς που πρωτοστατούν εναντίον των Τούρκων διακρίνεται και ο Μανώλης. Πρόκειται δηλαδή για πρόσωπο υπαρκτό το οποίο ο συγγραφέας, βασισμένος στις αναμνήσεις του και σε διηγήσεις, το προβάλλει σε διαφορετικές συνθήκες, προσθέτοντάς του χαρακτηριστικά που το κάνουν να έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Υπόθεση

Ο 18χρονος Μανώλης Σαϊτονικολής «επαρουσιάσθη έξαφνα μίαν Κυριακήν του 1863» στο χωριό του, προς μεγάλη χαρά των γονιών του, ύστερα από πολυετή παραμονή στα βουνά όπου δούλευε βοσκός στη στάνη του πατέρα του, μακριά από τους ανθρώπους, με μοναδική παρέα τα ζώα και μερικούς άλλους ημιάγριους βοσκούς. Στο χωριό κατέβαινε αραιότατα και μόνον κατόπιν παρακλήσεων της μητέρας του για να εκκλησιασθεί και να μεταλάβει, αλλά έφευγε αμέσως μόλις τελείωνε η λειτουργία. Ο λόγος αυτής της απομάκρυνσης από την κοινωνία και της ανθρωποφοβίας του προήλθε από τον φόβο του για το σχολείο, όπου είχε για δάσκαλο «έναν καλόγηρον, όστις προ ολίγου είχεν ανοίξει σχολείον, όπου έδιδε περισσοτέρους ραβδισμούς παρά μαθήματα». Έτσι, παρά τις παρακλήσεις και απειλές του πατέρα του, που επιθυμούσε να τον μορφώσει, κατέφυγε στα βουνά για να σωθεί από τις συνεχείς τιμωρίες, το ξύλο, ακόμη και τη φάλαγγα που εφάρμοζε ο δάσκαλος. Σαν αποτέλεσμα, ανέπτυξε αντικοινωνική συμπεριφορά: «Άμα ευρίσκεται μεταξύ ανθρώπων, τάχανε κέκανε σαν αγριότραγος που κυττάζει από πού να φύγει». [Πηγή: Βικιπαίδεια]

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ AUDIOBOOK:

Οχυρό Κυβερνήτη Ιω. Μεταξά Γουβών 1938 (Ναυτικό Οχυρό Βόρειου Ευβοϊκού). ΒΙΝΤΕΟ του Κων/νου Αθ. Οικονόμου

 Οχυρό Κυβερνήτη Ιω. Μεταξά Γουβών 1938 (Ναυτικό Οχυρό Βόρειου Ευβοϊκού). 

 ΒΙΝΤΕΟ του Κων/νου Αθ. Οικονόμου

   

   Την περίοδο του μεσοπολέμου, κατά την έναρξη της κατασκευής των οχυρών της γραμμής Μεταξά, διέβλεψε η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία, την υποβοήθηση του Πολεμικού Ναυτικού στην αποστολή του για την προστασία των σημαντικότερων λιμένων της χώρας (του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, Χαλκίδας, και της Πάτρας) από εχθρικά πλοία επιφανείας και υποβρύχια. Έτσι δόθηκε η εντολή για την κατασκευή και εξοπλισμό οκτώ μεγάλων παράκτιων οχυρών.

Το Οχυρά αυτά ήταν, το βόρειο και νότιο οχυρό Αίγινας, το οχυρό Φλεβών, το οχυρό στον Άραξο, τα οχυρά βόρειου και νότιου Ευβοϊκού και τα οχυρά στο Καραμπουρνού και Τούζλας στον Θερμαϊκό κόλπο. Δημιουργήθηκαν 6 Ναυτικές Αμυντικές Περιοχές για τον καλύτερο έλεγχο των Ελληνικών θαλασσών. Το οχυρό των Γουβών ανήκε στην Ναυτική Αμυντική Περιοχή 4 του νομού Ευβοίας με έδρα την Χαλκίδα, με την ονομασία Οχυρό Βορείου Ευβοϊκού. Εγκαταστάθηκαν εκεί επάκτιες και αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες με σκοπό την προστασία της βόρειας εισόδου του Ευβοϊκού και του Παγασητικού Κόλπου.

   Στον τόμο Θ, σελίδα 78-82, του Πολεμικού Ημερολογίου της Ιστορικής Υπηρεσίας του Γ.Ε.Ν., όπου εμπεριέχονται οι αναφορές και οι εκθέσεις πεπραγμένων των αξιωματικών του Βασιλικού Ναυτικού, αναφέρεται ότι το Οχυρό Βορείου Ευβοϊκού, και το πλοίο Δαμασκηνή, το οποίο εκτελούσε χρέη θυρόπλοιου στο φράγμα του οχυρού(έκλεινε και άνοιγε ένα σιδερένιο δίχτυ στο στενό του Αρτεμισίου, μεταξύ Εύβοιας και Μαγνησίας ώστε να μην περνούν τα υποβρύχια), δέχτηκαν αεροπορικές επιθέσεις της Luftwaffe στις 16 και 17/4/1941. Στις 16 απάντησε με τα αντιαεροπορικά του καταφέρνοντας μαζί με τα αντιαεροπορικά του Δαμασκηνή να ρίξουν ένα εχθρικό αεροσκάφος. Στις 17/4/41 το Δαμασκηνή δέχτηκε βομβαρδισμό με εμπρηστικές βόμβες με αποτέλεσμα να αναφλεγεί. Το πλήρωμα του όμως κατάφερε να αποβιβασθεί στην ξηρά, το οποίο τελικά δεν βυθίστηκε την ημέρα εκείνη. Στις 19/4 /41 το Δαμασκηνή δέχτηκε και πάλι επίθεση με εμπρηστικές βόμβες χωρίς και αυτή την φορά να βυθιστεί. Την επόμενη ημέρα, 20/4 /41, Κυριακή του Πάσχα, το πλοίο δέχτηκε και τρίτη επίθεση με αποτέλεσμα την φορά αυτή να βυθιστεί ακριβώς στο φράγμα του Οχυρού Βορείου Ευβοϊκού.

Το 1953 εκδόθηκε ένα βιβλίο από την ιστορική υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού, το βιβλίο έχει γραφτεί από τον Αντιναύαρχο Φωκά.  Στο βιβλίο υπάρχουν αναφορές για τον βαρύ οπλισμό του Οχυρού Βόρειας Εύβοιας. Ο οπλισμός του οχυρού αποτελούταν από: τρία πυροβόλα των 178χιλ, από το παροπλισμένο θωρηκτό Λήμνος. Τρία πυροβόλα των 76χιλ από το ίδιο θωρηκτό. Δυο αντιαεροπορικά πυροβόλα των 37χιλ γερμανικά. Στο βιβλίο αναφέρεται μετά την είσοδο των Γερμανών στη Ελλάδα και τη κάθοδο τους προς την Αθήνα στις 22/4/1941 δόθηκε διαταγή στον διοικητή του οχυρού να αχρηστέψει τα πυροβόλα. Αυτό έγινε και στις 23/4/1941 το οχυρό παραδόθηκε στους Γερμανούς με κατεστραμμένο τον βαρύ οπλισμό του. Οι Γερμανοί εγκατέστησαν άλλα πυροβόλα από την Ολλανδία. Μέτα το καλοκαίρι του 1941 παραχώρησαν την διοίκηση του οχυρού στους Ιταλούς. Το φθινόπωρο του 1944 εγκατέλειψαν,και παράδωσαν το οχυρό, με όλο τον εξοπλισμό στα Ελληνικά Τάγματα Ασφαλείας.

 Τι ήταν το οχυρό; Η οχύρωση είναι απαραίτητη για την ισχυρή αμυντική τοποθεσία. Με τον όρο Οχυρό εννοούνταν ένα σύνολο από επιφανειακά και υπόγεια έργα, κατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδεμα (μπετόν αρμέ), που συνδέονταν μεταξύ τους με υπόγειες στοές και αποτελούσαν ένα ενιαίο σύνολο.

Τα οχυρά διέθεταν υπόγεια καταφύγια για την ασφαλείς διαβίωση της φρουράς, ακόμα υπήρχαν διοικητήρια, θάλαμοι οπλιτών και αξιωματικών, τηλεφωνικά κέντρα, σταθμοί ασυρμάτου, μαγειρεία, αποθήκες (τροφίμων, καυσίμων, πυρομαχικών, κ.λ.π) που εξασφάλιζαν την αυτάρκεια των οχυρών για 10 μέρες, δεξαμενές νερού, αποχωρητήρια, μηχανοστάσια, σταθμοί πρώτων βοηθειών στοές επικοινωνίας κ.λ.π.

   Σήμερα αν πάτε στο οχυρό Γουβών μπορείτε δείτε τις βάσεις από τα πυροβόλα, τις βάσεις των αντιαεροπορικών, μικρό τμήμα των χαρακωμάτων, το παρατηρητήριο στην κορυφή του λόφου, και άλλες εγκαταστάσεις. Μετά από πολλά χρόνια εγκαταλείψεις φυσικών καταστροφών και λεηλασιών οι άνθρωποι του συλλόγου του χωριού, πήραν την πρωτοβουλία και σε συνεργασία με τον δήμο, το καλοκαίρι του 2018 ξεκίνησαν τον καθαρισμό του οχυρού ώστε να γίνει επισκέψιμο για τον κόσμο.

   

  Πως θα πάτε. Αν θέλετε να επισκεφτείτε το οχυρό Μεταξά Γουβών, ακολουθείτε τον δρόμο από την Ιστιαία, για Πευκί, Βασιλικά, όταν φτάσετε στο χωριό Γούβες, στρίβετε για Καστρί, η απόσταση είναι 2,5 χιλιόμετρα περίπου. Δυστυχώς πινακίδα που να οδηγεί στο Καστρί δεν υπάρχει [2025]. Στην αριστερά πλευρά του δρόμου μετά το κτήριο του Γυμνασίου υπάρχει πινακίδα. Το τελευταίο κομμάτι του δρόμου είναι χωματόδρομος, αλλά σε καλή κατάσταση δεν θα έχετε πρόβλημα με το αυτοκίνητο. ΠΗΓΗ: https://www.voriaevia.net/%CE%BF%CF%87%CF%85%CF%81%CF%8C-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%AC-%CE%B3%CE%BF%CF%85%CE%B2%CF%8E%CE%BD/

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ: 

Πυρκαγιές και ανεμογεννήτριες. Υπάρχει τίποτε ύποπτο; Τα δάση πραγματικά εμποδίζουν τη εγκατάσταση ανεμογεννητριών; Γιατί είναι τελικά οι ανεμογεννήτριες περιβαλλοντικό πρόβλημα και όχι λύση; Κων/νος Αθ. Οικονόμου

 

Πυρκαγιές και ανεμογεννήτριες. Υπάρχει τίποτε ύποπτο;

Τα δάση πραγματικά εμποδίζουν τη εγκατάσταση ανεμογεννητριών;

Γιατί είναι τελικά οι ανεμογεννήτριες περιβαλλοντικό πρόβλημα και όχι λύση;

Κων/νος Αθ. Οικονόμου

   

Επειδή πολλοί ισχυρίζονται, και δη οι εταιρείες αιολικής ενέργειας, ότι οι ανεμογεννήτριες μπορούν να τοποθετηθούν και σε δασικές περιοχές και δεν είναι προϋπόθεση να αποψιλωθούν ή να καούν [sic] Ας προσέξουμε τα εξής:

1. H Ροή του αέρα για την σωστή απόδοση των ανεμογεννητριών βοηθάει αν αυτή είναι ανεμπόδιστα ομαλή (laminar flow) και όχι διαταραγμένη (turbulent flow). Έτσι, η ύπαρξη δάσους και γενικά έντονης και υψηλής βλάστησης στην περιοχή δημιουργεί αναταράξεις στην ροή του αέρα που δεν βοηθάει στην ομαλή λειτουργία και την υψηλή απόδοση των ανεμογεννητριών εκτός αν ο πυλώνας της ανεμογεννήτριας είναι τόσο υψηλός, άρα και δαπανηρότερος, έτσι ώστε τα πτερύγια του να βρίσκονται πολύ πιο πάνω από την κορυφή του δάσους.

Και είναι βέβαια σίγουρο πως έχουν τοποθετηθεί ανεμογεννήτριες και σε κάποιες δασώδεις περιοχές αλλά το κόστος του πυλώνα αυξάνεται εκθετικά σε σχέση με το ύψος του σε ξερότοπους, δηλαδή μη δασικές περιοχές. Αν ο λόφος ή το βουνό στην κορυφή του οποίου έχουν τοποθετηθεί ανεμογεννήτριες είναι χωρίς βλάστηση τότε η ροή του αέρα είναι ομαλή προς την κορυφή και επιταχυνόμενη. Αν όμως υπάρχει δάσος ή έντονη βλάστηση και μάλιστα με δένδρα διαφορετικού ύψους, όπως συμβαίνει στα περισσότερα δάση μας εκτός ίσως από ορισμένα αναδασωμένα, η ομαλή ροή διαταράσσεται (break of laminar flow) και μειώνεται και η ταχύτητα του αέρα που φτάνει στην έλικα της ανεμογεννήτριες. Ακόμη, η ύπαρξη δάσους μπορεί να δημιουργήσει ανοδικά ρεύματα στον αέρα και να ανακόψει την ταχύτητα του αέρα πριν συναντήσει τα πτερύγια της ανεμογεννήτριας. [Δες σχετ. Βικιπαίδεια]

2. Η απόσταση μεταξύ 2 ανεμογεννητριών πρέπει ιδανικά να είναι ίση τουλάχιστον με 7 φορές την διάμετρο των πτερυγίων (wind park effect). Με τη συνήθη διάμετρο πτερυγίων 90 μέτρα η απόσταση μεταξύ 3 ανεμογεννητριών πρέπει να είναι 1260 μ. αυτή η απόσταση πρέπει να έχει αποψιλωθεί (η ενδεχομένως να έχει καεί, ίσως ... τυχαία). Για την τοποθέτηση 5 πλήρως αποδοτικών και άρα κερδοφόρων ανεμογεννητριών αυτού του μεγέθους θέλουμε μια αποψιλωμένη (η καμένη) κορυφογραμμή 3+ χιλιομέτρων!!

• Μία Wind Farm, ένα αιολικό πάρκο δηλαδή, πρέπει και να συνδέεται με τον κατάλληλο υποσταθμό υψηλής τάσης. Έλα που όμως τα εναέρια καλώδια δεν μπορούν να περνάνε σε ευθεία γραμμή πάνω από δάση. Αν αυτά τα δάση όμως έχουν καεί, τότε διευκολύνεται η τοποθέτηση των πυλώνων των καλωδίων και η διανομή προς τα ΚΥΤ και προς τα κέντρα κατανάλωσης .

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Απ' όλα αυτά προκύπτει ότι μία περιοχή χωρίς βλάστηση είναι πολύ πιο προσιτή για την εγκατάσταση των Αιολικών Πάρκων. Χωρίς βεβαίως αυτό να προσδιορίζει ότι το κάψιμο επί παραδείγματι, της Βόρειας Εύβοιας στόχευε στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να το αποδείξει κανείς αυτό, αφού δεν συνελήφθη, ούτε ίσως θα μπορούσε ποτέ να συλληφθεί σε μια τέτοια τεράστια δασική περιοχή οιοσδήποτε ύποπτος!

‘

Όμως, μπορούμε σίγουρα να αναγνωρίσουμε ότι σε μία περιοχή με πυκνή βλάστηση όπως τα Βουνά της Βόρειας Εύβοιας και χωρίς δυνατότητα προσπέλασης τόσο για τις ανεμογεννήτριες όσο και για τους πυλώνες διανομή ήταν μάλλον ακατάλληλη επιλογή και δεν έπρεπε να τύχει της έγκρισης που πρόσφατα έδωσε η ΡΑΕ και μάλιστα ίσως χωρίς μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Άλλωστε, με την διαμόρφωση του εδάφους και της προ των πυρκαγιών βλάστησης της Βόρειας Εύβοιας, η τοποθέτηση των ήδη εγκεκριμένων ανεμογεννητριών [βλέπεις λίγο πριν τη μεγάλη φωτιά δόθηκαν οι εγκρίσεις, μάλλον ... τυχαία] στην περιοχή θα ήταν ιδιαίτερα προβληματική διότι:

1. Έπρεπε να υπάρξει αποψίλωση ακόμη και για την προσπέλαση στις κορυφογραμμές που θα τοποθετούσαν τις ανεμογεννήτριες

2. Στο ύψος των πυλώνων κάθε ανεμογεννήτριας έπρεπε να προστεθεί και το ύψος της βλάστησης της περιοχής γεγονός που αυξάνει [τότε τουλάχιστον, προ της φωτιάς] τα στατικά προβλήματα του πυλώνα και κυρίως: ανεβάζει ''στον ουρανό'' το κόστος της κάθε ανεμογεννήτριας.

3. Για το δίκτυο μεταφοράς ενέργειας από τις ανεμογεννήτριες στο πιο κοντινό ΚΥΤ (Υποσταθμό Υψηλής Τάσης) θα έπρεπε να τοποθετηθούν πυλώνες με καλώδια μεταφοράς μέσα από την δασική έκταση (με ότι κινδύνους συνεπαγόταν αυτό) και να εξασφαλισθεί προσπέλαση σε δεκάδες πυλώνες μέσα στο δάσος πράγμα που προϋποθέτει εκτεταμένη αποψίλωση, κανονική υλοτόμηση δηλαδή τεραστίων περιοχών του δάσους και άνοιγμα δρόμων .

4. Οι πυλώνες μεταφοράς έπρεπε και αυτοί να έχουν πρόσθετο ύψος πολύ πάνω από την βλάστηση, γεγονός που ανεβάζει το κόστος των πυλώνων διανομής.

Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν όλα τα προαναφερθέντα θα έκαναν την τοποθέτηση των εγκεκριμένων ανεμογεννητριών εξαιρετικά δαπανηρή και θα έπρεπε να αποψιλωθούν οι κορυφογραμμές, οι δρόμοι προσπέλασης των Wind Farms και οι δρόμοι προσπέλασης των πυλώνων μεταφοράς.

Θα πρέπει λοιπόν να δεχθούμε ότι μεγάλο μέρος της πρόσθετης δαπάνης το αφαίρεσε – όλως συμπτωματικά [!] - η πρόσφατη πυρκαγιά ... και έτσι έδωσε στις εταιρείες το πράσινο φως για την τοποθέτηση πυλώνων διανομής της ενέργειας μέσα από την ανύπαρκτη πιά πυκνή βλάστηση.

• Όμως παρόλα αυτά ας μην ξεχνάμε, πως το κέρδος του μειωμένου κόστους για τις εταιρείες, πρέπει να συγκριθεί και να συνυπολογιστεί με το κόστος των σπιτιών που κάηκαν, των ζώων/κτηνοτροφίας που έχασαν οι κάτοικοι, της μελισσοκομίας και της ανεκτίμητης αξίας του δάσους που χάθηκε σε εποχή με έντονη κλιματική αλλαγή και εκτεταμένη ρύπανση του περιβάλλοντος.

Αν, λέμε άν, [στην Ελλάδα άλλωστε κυριαρχεί η νομιμότης] παρ’ ελπίδα το κάψιμο της Βόρειας Εύβοιας είχε στόχο την διευκόλυνση και την υποβάθμιση των προβλημάτων εγκατάστασης, που προαναφέρθηκαν, στις ήδη εγκεκριμένες ανεμογεννήτριες για την Βόρεια Εύβοια, τότε το έγκλημα που έγινε παίρνει τεράστιες διαστάσεις.

ΣΗΜ. 1. Είναι ιδιαίτερα εμφανές ότι η έγκριση της ΡΑΕ δόθηκε χωρίς να υπολογισθούν σωστά και σε πλήρη έκταση οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

• ΣΗΜ. 2 Δεν είναι τυχαίο ότι κάτι οσμίζονται για τα επακόλουθα τέτοιων αδειοδοτήσεων σε δάση οι ξένοι επενδυτές οι οποίοι φαίνεται πως εγκαταλείπουν σαν ποντίκια το σκάφος. Διαβάζουμε σχετικά: Η απόφαση της Energias de Portugal (της πορτογαλικής ΔΕH) να αποχωρήσει από την Ελλάδα και να πουλήσει το portfolio της θυγατρικής της EDP Renewables μπορεί να εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική που μεταφράζεται σε exit από 10 συνολικά αγορές, ωστόσο συνδέεται άμεσα με το γεγονός ότι η ελληνική αγορά δεν είναι πλέον το ίδιο ελκυστική όσο παλαιότερα. Το αναγνωρίζουν και στελέχη άλλων ξένων παικτών στις ΑΠΕ με παρουσία στην Ελλάδα, για τους οποίους επίσης υπάρχουν φήμες ότι επανεξετάζουν τη θέση τους. Η απόφαση της γερμανικής ABO Energy, να πουλήσει την ελληνική της θυγατρική στη Helleniq Energy μπορεί να συνδέεται με τη στρατηγική του μητρικού ομίλου να εστιάσει μεταξύ άλλων σε επενδύσεις στη Γερμανία, ωστόσο σχετίζεται άμεσα με τα παραπάνω.

• ΣΗΜ. 3. Δεν είναι καθόλου τυχαίες και οι δηλώσεις Τραμπ προς τους Ευρωπαίους για την απάτη, όπως χαρακτηρίζει των αναν. Πηγών ενέργειας. Λέει σχετικά:«Αυτό που λέω στους Ευρωπαίους είναι πως δεν θα επιτρέψουμε να κατασκευαστεί ούτε μια ανεμογεννήτρια στις ΗΠΑ. Σκοτώνουν τη φυσική ομορφιά, τις όμορφες περιοχές. Και κοιτάς ψηλά και βλέπεις ανεμογεννήτριες ψηλά. Είναι η πιο ακριβή μορφή ενέργειας. Όταν αρχίσουν να σκουριάζουν και να τίθενται εκτός λειτουργίας σε 8 χρόνια δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Δεν μπορείς να θάψεις τις έλικες γιατί αν τις θάψεις θα βλάψεις το έδαφος. Όλη η υπόθεση είναι μια ακριβή απάτη.»

  
  
  

Πηγή: Βικιπαίδεια, economico-markets 29.7.25

Ο Νεομάρτυς Τριαντάφυλλος από τη Ζαγορά (8/8/1680) -ΒΙΝΤΕΟ Του Κων. Α. Οικονόμου δασκάλου

 

Ο Νεομάρτυς Τριαντάφυλλος από τη Ζαγορά (8/8/1680) -ΒΙΝΤΕΟ

Του Κων. Α. Οικονόμου δασκάλου 

  Ο Μάρτυς Τριαντάφυλλος γεννήθηκε στα χρόνια της σκλαβιάς στη Ζαγορά του Πηλίου το έτος 1663. Από την ηλικία των 15 ετών εργαζόταν ως ναύτης στα φημισμένα ζαγοριανά καράβια, και διακρινόταν για το ήθος του και την εν γένει καθαρότητα του βίου του, διατηρώντας άσβεστη στην καρδιά του την αγάπη και την πίστη προς τον Χριστό. Το καλοκαίρι του 1680 το πλοίο του έδεσε στο λιμάνι της Κωνσταντινουπόλεως. Εκεί ο Τριαντάφυλλος επισκέφτηκε τις εκκλησίες και τα αγιάσματα της Πόλης. Για κάποιο άγνωστο λόγο, ήρθε σε φιλονικία με κάποιους Τούρκους, οι οποίοι τον συκοφάντησαν ότι δήθεν ήθελε να γίνει Μωαμεθανός. Τότε, συνελήφθη και οδηγήθηκε από στο δικαστή, που θέλησε να τον υποχρώσει να αρνηθεί την πίστη του Χριστού και να γίνει Μουσουλμάνος. Υπέφερε κάθε είδους βασανιστήρια, στερεός σαν βράχος στην πίστη των προγόνων του. Προτιμούσε χίλιες φορές να πεθάνει παρά να αρνηθεί το Χριστό. Τους έλεγε συνεχώς: “Χριστιανός είμαι. Δεν αρνούμαι το Σωτήρα μου Χριστό”. Τότε οι Τούρκοι τον σκότωσαν στην περιοχή του Ιπποδρόμου της Πόλης, στις 8/8/1680, πριν καλά καλά κλείσει τα 17 του έτη, κερδίζοντας το στέφανο του μαρτυρίου από τον αθλοθέτη Κύριο. Την ημέρα αυτή τιμάται και η μνήμη του στην ιδιαίτερή του πατρίδα, τη Ζαγορά, αλλά και στις Αλυκές του Βόλου. Τεμάχιο του ιερού Λειψάνου του Αγίου υπάρχει αποθησαυρισμένο στην Ι. Μονή Αγίου Νικολάου, στην Άνδρο, μαζί με την εικόνα του Αγίου. Προς τιμήν του αγίου αλλά και των άλλων δύο Νεομαρτύρων του Πηλίου (Αποστόλου και Σταματίου), έχουν ανεγερθεί ναοί και παρεκκλήσια, ενώ τοιχογραφίες και εικόνες κοσμούν πολλούς ναούς της Θεσσαλίας, αλλά και άλλων περιοχών ενώ ειδικές Ακολουθίες, Παρακλήσεις και Χαιρετισμοί έχουν συντεθεί και ψάλλονται προς τιμήν τους.

“Θείας πίστεως έχων τήν χάριν, χαίρων ήθλησας ανδρειοφρόνως, Νεομάρτυς Χριστού Τριαντάφυλλε. όθεν ως ρόδον ευφραίνεις ηδύπνευστον, τήν Εκκλησίαν τη Θεία αθλήσει σου. Μάρτυς ένδοξε, Χριστόν τόν Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν τό μέγα έλεος.”

“Χαίροις Νεομάρτυς του Χριστού, των πάλαι Μαρτύρων, Τριαντάφυλλε μιμητής. Χαίροις ο την κλήσιν, Χριστού ομολογήσας, ενώπιον τυράννων, στερρώ φρονήματι.”

konstantinosa.oikonomou@gmail.com 

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ:

Η Μεταμόρφωση του Κυρίου + ΒΙΝΤΕΟ Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

 

Η Μεταμόρφωση του Κυρίου [+ ΒΙΝΤΕΟ

+ Θ. Λειτουργία από το όρος Θαβώρ]

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου

 ΓΕΝΙΚΑ: Στις 6 Αυγούστου η Αγία μας Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει την ανάμνηση της Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος μας Ιησού Χριστού. Η Μεταμόρφωση έλαβε χώρα σε όρος υψηλόν σύμφωνα και με τους τρεις λεγόμενους Συνοπτικούς Ευαγγελιστές, Ματθαίο, Μάρκο και Λουκά, μάλιστα δε κατά την Ιερά Παράδοση στο όρος Θαβώρ, που στα εβραϊκά σημαίνει «έλευση φωτός». Έγινε, κατά τους περισσότερους Πατέρες, 40 ημέρες περίπου προ της Σταυρώσεως, δηλαδή κατά τον μήνα Φεβρουάριο δεδομένου ότι η Σταύρωση έγινε την 14η Νισάν (Μαρτίου). Αλλά επειδή ο εορτασμός της εορτής θα συνέπιπτε μέσα στην πένθιμη Μεγάλη και Αγία Τεσσαρακοστή, μεταφέρθηκε στις 6 Αυγούστου που απέχει από τις 14 Σεπτεμβρίου, που γιορτάζεται η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και λογαριάζεται σαν δεύτερη Μεγάλη Παρασκευή, σαράντα ημέρες. Η γιορτή καθιερώθηκε επίσημα να γιορτάζεται γύρω στο 600-630 μ.Χ., σε αντικατάσταση της εβραϊκής γιορτής του εξιλασμού.

ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ: Ο Κύριος σαράντα ημέρες περίπου πριν από τη Σταύρωσή Του, παρέλαβε τρεις από τους Μαθητές του, τον Πέτρο για τη μεγάλη πίστη και αγάπη που είχε προς τον Χριστό, τον Ιωάννη επειδή τον αγαπούσε ιδιαίτερα ο Κύριος, για την αγνότητα και την αφοσίωσή στο πρόσωπό Του και τον Ιάκωβο, τον αδελφό του Ιωάννη, για να τους ανεβάσει στο όρος Θαβώρ. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς προσθέτει ότι το γεγονός αυτό συνέβη οκτώ μέρες μετά από εκείνη την ημέρα που ο Κύριος διδάσκοντας τους μαθητές του, έλεγε ότι πρόκειται να έλθει ο Υιός του ανθρώπου μέσα στη δόξα του Πατέρα Του. Γι' αυτή την όγδοη μέρα που ο Κύριος ανέβασε τους μαθητές του στο Θαβώρ ο Γρηγόριος ο Παλαμάς προσθέτει: «Το μέγα θέαμα του φωτός της Μεταμορφώσεως του Κυρίου είναι το μυστήριο της ογδόης ημέρας, δηλαδή του μέλλοντος αιώνος, που αναφαίνεται μετά την κατάπαυση του κόσμου». Ένας λόγος, κατά τους Πατέρες, που δεν παρέλαβε όλους τους μαθητές Του, ήταν ότι θα αναγκαζόταν να παραλάβει μεταξύ αυτών και τον Ιούδα, που δεν ήταν άξιος να «γευθεί» του μυστηρίου της Μεταμορφώσεως. Εκεί, στο όρος Θαβώρ, ξαφνικά, ενώ προσευχόταν ο Κύριος, έλαμψε το πρόσωπό Του, υπέρ τον ήλιο και τα ρούχα Του έγιναν λευκά σαν το φως. «Άνοιξε», λέγει ο Χρυσόστομος, «λίγο από τη Θεότητά του, ενώ προσευχόταν και έλαμψε σαν ήλιος». Σαν ήλιος, είπε ο ευαγγελιστής για να μη νομίσουμε αισθητό αυτό το φως. Γιατί αυτό το φως είναι της Θεότητος και είναι άκτιστο. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς προσθέτει: «Ο Χριστός μεταμορφώθηκε, όχι προσλαμβάνοντας ό,τι δεν ήταν, αλλά φανερώνοντας στους μαθητές του ό,τι ήταν, αφού τους άνοιξε τα μάτια και από τυφλούς τους κατέστησε βλέποντας. Επομένως αυτό το φως δεν είναι αισθητό, αλλά με τη δύναμη του αγίου Πνεύματος μετασκευάσθηκαν τα μάτια τους, μεταμορφώθηκαν εκείνοι.» Τα ιμάτια του Κυρίου έγιναν λευκά «ως χιών» για να μας δείξει, μέσω των μαθητών Του, ποιες είναι οι στολές της δόξης που θα φορέσουν κατά τον μέλλοντα αιώνα όσοι προσεγγίσουν το Θεό. Ταυτόχρονα εμφανίστηκαν, ο Προφήτης Μωυσής σαν εκπρόσωπος του νόμου της Παλαιάς Διαθήκης και των νεκρών και ο Προφήτης Ηλίας σαν εκπρόσωπος των προφητών και των ζωντανών (διότι ο Προφήτης αυτός δεν πέθανε αλλά αναλήφθηκε από το Θεό ζωντανός «εν πυρίνω άρματι» στους ουρανούς) και άρχισαν να συνομιλούν μαζί Του για τις προφητείες που αναφέρονταν στο σωτήριο Πάθος Του. Αυτό έγινε για να δείξει στους μαθητές πως ο ίδιος είναι ο Κύριος του νόμου και των προφητών, ζώντων και νεκρών. Ο Πέτρος από την ταραχή του μη γνωρίζοντας τι έλεγε, είπε στον Κύριο ότι καλό θα ήταν να μείνουν στο όρος Θαβώρ και να φτιάξουν τρεις σκηνές, φοβούμενος ότι κατά την επιστροφή τους στα Ιεροσόλυμα, ο Κύριος θα έπεφτε στα χέρια των εχθρών Του. Ενώ ακόμα μιλούσε ο Πέτρος, εμφανίστηκε ένα φωτεινό σύννεφο και ακούστηκε η φωνή του Ουρανίου Πατρός μέσα από αυτό, που βεβαίωνε πως ο Χριστός είναι ο Υιός Του ο αγαπητός, στον οποίο αναπαύεται όλη η Πατρική εύνοιά Του και εμείς οι άνθρωποι, σε αυτόν πρέπει να υπακούμε και να εφαρμόζουμε τις σωτήριες εντολές Του. Οι μαθητές τότε έπεσαν κατά πρόσωπο, όχι εξαιτίας της φωνής, όπως λένε οι πατέρες, αλλά «για τη μετατροπή και το υπερφυές του φωτός» (Γρ. Παλαμάς). Αυτού του φωτός μετέχουν και οι άγγελοι και οι άγιοι. Αλλά ο Πατήρ και ο Υιός έχουν αυτή τη δόξα και τη βασιλεία φυσικώς, οι δε άγιοι άγγελοι και άνθρωποι την αποκτούν κατά χάρη, δεχόμενοι από το Θεό την έλλαμψη. Όμως ο Κύριος γεμάτος φιλανθρωπία δεν αφήνει άλλο τους μαθητές Του, μέσα στην αγωνία και τον φόβο και αφού τους άγγιξε τους είπε να σηκωθούν και να μην φοβούνται, γιατί θα είναι μαζί τους, μέχρι το Θείο Πάθος Του, όπως και πρώτα, δηλαδή με το ταπεινό σχήμα ενός απλού ανθρώπου, γιατί ο Κύριος ήταν «άνθρωπος το φαινόμενον αλλά Θεός το κρυπτόμενον» (Γρ. Παλαμάς). Ακόμη τους είπε να μην πουν σε κανένα το θείο αυτό γεγονός που έζησαν, μέχρι την εκ νεκρών Ανάστασή Του. Γιατί όμως ο Κύριος διάλεξε, αυτή τη χρονική στιγμή, δηλαδή λίγο πριν από τα Άγια Πάθη Του για να δείξει στους Μαθητές Του, μία αμυδρή ακτίνα της Θείας μεγαλειότητος και δόξης Του; Την απάντηση δίνει πολύ εύστοχα το κοντάκιο της εορτής: «Επί του όρους μετεμορφώθης Χριστέ ο Θεός ίνα όταν σε ίδωσι σταυρούμενον, το μεν πάθος νοήσωσιν εκούσιον, τω δε κόσμω κηρύξωσιν ότι σύ υπάρχεις αληθώς, του Πατρός το απαύγασμα». Δηλαδή όταν σε δουν οι μαθητές επάνω στο Σταυρό, γυμνό και καταματωμένο με τον ακάνθινο στέφανο να υποφέρεις και να πεθαίνεις για τη σωτηρία του κόσμου, να μη φοβηθούν, αλλά να καταλάβουν πως το Πάθος Σου το υπέμεινες επειδή το ήθελες, εκούσια και όχι από αδυναμία, αφού είσαι ο παντοδύναμος Υιός του Θεού που γεμάτος αγάπη για το ξεπεσμένο πλάσμα Σου κατέβηκες στη γη, για να το ελευθερώσεις από τα δεσμά της αμαρτίας. Έτσι όταν σε δουν, μετά την Ανάσταση ένδοξο Νικητή του θανάτου, να κηρύξουν σε όλο τον κόσμο ότι Εσύ είσαι ο ομοούσιος Υιός του Θεού, ο Σωτήρας της ανθρωπότητας. Αυτός, κατά τους Αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας, ήταν ο σκοπός που έγινε η Μεταμόρφωση. Κι ενώ θα έπρεπε η εμφάνιση στο Θαβώρ των δύο πιο μεγάλων προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και η προσκύνηση του Κυρίου Ιησού Χριστού κατά την Μεταμόρφωσή Του, να κλείσει για πάντα τα βδελυρά χείλη των γραμματέων και των φαρισαίων, οι οποίοι μισούσαν τον Κύριο Ιησού και τον θεωρούσαν παραβάτη του νόμου του Μωυσή, συνέβη το αντίθετο. Μάλιστα ακόμη και σήμερα βλέπουμε πως οι Εβραίοι, ο πάλαι ποτέ περιούσιος λαός, δεν πιστεύουν ότι Αυτός ήταν ο αναμενόμενος Μεσσίας. Και όχι μόνο οι Εβραίοι δεν τον πιστεύουν, αλλά όπως προσθέτει ο Άγιος Λουκάς ο Αρχιεπ. Κριμαίας, «και για πολλούς χριστιανούς όλο και περισσότερο θαμπώνει το θείο φως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Ακόμα μικρότερο γίνεται το μικρό ποίμνιο του Χριστού για το οποίο το θείο φως του Χριστού λάμπει με την ίδια δύναμη με την οποίαν έλαμψε στους αποστόλους Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη τότε στο όρος Θαβώρ. Όμως να μην απελπιζόμαστε, επειδή ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είπε: «Μη φοβού το μικρόν ποίμνιον. ότι ευδόκησεν ο πατήρ υμών δούναι υμίν την βασιλείαν» (Λουκ. ιβ 32). Η απιστία μεταξύ των λαών έλαβε ανησυχητικές διαστάσεις και το φως του Χριστού επισκιάστηκε από το σκοτεινό νέφος της αθεΐας. Σήμερα πιο συχνά από ποτέ ενθυμούμαστε το φοβερό λόγο του Χριστού: «Πλην ο Υιός του ανθρώπου ελθών άρα ευρήσει την πίστιν επί της γης;» (Λουκ. ιη’ 8). Να μην απελπιζόμαστε όμως, επειδή Εκείνος, λέγοντας για τα σημεία της δευτέρας παρουσίας του, είπε: «Αρχομένων δε τούτων γίνεσθαι ανακύψατε και επάρατε τας κεφαλάς υμών, διότι εγγίζει η απολύτρωσις υμών» (Λκ. κα’ 28). Να είναι, λοιπόν, η ζωή σας τέτοια ώστε την φοβερή ημέρα της Κρίσεως να μπορέσουμε να σηκώσουμε το κεφάλι μας και όχι να το σκύψουμε βαθειά απελπισμένοι..» (από ομιλία του Αγίου το 1956).

Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΘΑΒΩΡΙΟΥ ΦΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΙΣΤΟΙ: Εδώ πρέπει να πούμε, ότι η λαμπρή ακτινοβολία του Θείου ακτίστου φωτός, που παρουσίασε το σώμα του Κυρίου κατά την Μεταμόρφωση και είδαν οι Απόστολοι, αφού διανοίχτηκαν με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος τα ψυχικά μάτια τους, σύμφωνα με την Ορθόδοξη Θεολογία είναι η άκτιστη Ενέργεια του Θεού και όχι η επίσης άκτιστη Ουσία του Θεού, που για όλα τα κτίσματα, ακόμα και τους Αγίους Αγγέλους είναι παντελώς ακατάληπτη (ακατανόητη) και αόρατη. Η Θεία αυτή Ενέργεια του Θεού, είναι που χαριτώνει και αγιάζει την ανθρώπινη φύση και μπορούμε να τη δούμε με τους πνευματικούς οφθαλμούς μας. Φυσικά για να φτάσουμε σε αυτό το ύψος της Θεώσεως, πρέπει να κάνουμε σκληρό αγώνα για την κάθαρση της ψυχής μας από τα αμαρτωλά πάθη αφού, όπως ο ίδιος ο Κύριος μας είπε στην Επί Του Όρους Ομιλία Του, «οι καθαροί τη καρδία, τον Θεόν όψονται» ( Ματθ. ε’ 8 ). Αυτήν την κάθαρση και τον αγώνα των πιστών εξάλλου συμβολίζει και η ανάβαση στο όρος Θαβώρ που έκαναν οι μαθητές για να δουν τη Θεία δόξα του Ιησού. Εμείς αν τηρήσουμε τις εντολές Του, με τη βοήθεια της Θείας Χάριτος και του προσωπικού μας αγώνα, θα μπορέσουμε, αν όχι στη διάρκεια αυτής της πρόσκαιρης ζωής, αλλά οπωσδήποτε στην άλλη, την άφθαρτη και αιώνια ζωή, την όγδοη μέρα, που δεν θα βλέπουμε τον Θεό «δι εσόπτρου εν αινίγματι» (Α’ Κορ. ιγ’ 12), δηλαδή σαν μέσα από μεταλλικό καθρέπτη θαμπά και ατελώς ώστε να μας μένουν πολλά αινίγματα, που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε, αλλά «πρόσωπον προς πρόσωπον» (Α’ Κορ. ιγ’ 12) και «καθώς έστι» (Α’ Ιωαν. γ’ 2). Αυτό βέβαια θα γίνει αφού θα έχουμε απαλλαγεί από το φθαρτό περικάλυμμα της σαρκός, και θα έχουμε ενδυθεί τα νέα αφθαρτοποιημένα σώματά μας, ώστε να μπορούμε εύκολα, όσο φυσικά αντέχει η πεπερασμένη φύση μας, να βλέπουμε το Θείο μεγαλείο και να κοινωνούμε ως θεωμένοι, πια, πιστοί στη γνώση του άπειρου και υπερτέλειου Θεού. Ας αφήσουμε τον επίλογο στα γραφόμενα στον μεγάλο Νηπτικό Πατέρα Άγ. Γρηγόριο Παλαμά: «Όποιος θέλει να παραστεί σε αυτή τη δόξα, ας μιμήται κατά το δυνατό και ας βαδίζει την οδό και την πολιτεία που υπέδειξε ο Κύριος πάνω στη γη. Αφού αποβάλλουμε τους δερμάτινους χιτώνες, που λόγω της παραβάσεως έχουμε ενδυθεί, τα γαιώδη και σαρκικά φρονήματα, ας σταθούμε σε αγία γη, αποδεικνύοντας ο καθένας αγία τη γη του δια της αρετής και της προς το Θεό ανατάσεως, έτσι ώστε να λάβωμε παρρησία να φωτισθούμε και φωτιζόμενοι να συμβιώσουμε αιώνια προς δόξα της τρισηλίου και μοναρχικωτάτης λαμπρότητος, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο1».

Απολυτίκιον.«Μετεμορφώθης εν τω Όρει, Χριστέ ο Θεός, δείξας τοις Μαθηταίς σου την δόξαν σου, καθώς ηδύναντο. Λάμψον και ημίν τοις αμαρτωλοίς, το φως σου το αΐδιον, πρεσβείαις της Θεοτόκου. Φωτοδότα, δόξα σοι».

1. Πατερικές εκδόσεις «Γρηγ. Παλαμάς» Τ.10

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ:

Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΒΩΡ ΕΔΩ:

Ο Όσιος Ευγένιος ο Αιτωλός [5.8] 1595-1682 από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 

Ο Όσιος Ευγένιος ο Αιτωλός [5.8] 1595-1682

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

   Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΟΥ: Ο όσιος Ευγένιος Ιωαννούλιος ή Γιαννούλης ο Αιτωλός, γεννήθηκε το 1595 μ.Χ (ή 1596 μ.Χ.) στο Μέγα Δένδρο Αποκούρου από πτωχούς γονείς. Το χωριὸ αυτὸ ανήκε στην μέχρι πρόσφατα υφιστάμενη επαρχία Τριχωνίδας του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Στα χρόνια που έζησε ο Άγιος, το Μέγα Δέντρο ανήκε στον Καζὰ του Καρπενησίου. Οι γονείς του ονομάζονταν Νικόλαος, το επώνυμο Γιαννούλης, και Στάμω. Η μητέρα πέθανε πολὺ νωρίς. Έτσι ο πατέρας νυμφεύθηκε για δεύτερη φορά. Η μητριὰ ήταν όμως δύστροπη. Ο Ευγένιος δε μπόρεσε να υποφέρει τη συγκατοίκηση αυτή.

ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΒΛΟΧΟΥ: Έτσι έφυγε και νεαρός ακόμη προσήλθε στο μοναστήρι της Παναγίας Βλοχού στο Αγρίνιο. Ο πατέρας δεν υπέφερε τη φυγὴ του μικρού Ευγενίου. Έτσι, τον αναζήτησε, τον βρήκε και τον επανέφερε διά της βίας στην πατρικὴ εστία. Ο νους του όμως του νεαρού ήταν στὸ Μοναστήρι. Ζητούσε μόνο την κατάλληλη ευκαιρία. Τη βρήκε εντέλει και επέστρεψε στὸν Βλοχό, με οριστικὴ την απόφαση να ασπαστεί το μοναχικὸ βίο.

ΣΤΟ ΙΕΡΑΤΙΚΟ ΑΞΙΩΜΑ: Αργότερα, χειροτονήθηκε διάκονος [1616] στη Μονή Τατάρνας, ενώ για μικρό χρονικό διάστημα παρέμεινε στη Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους. Τρία έτη αργότερα, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στη Μονή Α. Αικατερίνης του Σινά από τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Κύριλλο Λούκαρη και κατοπινό Οικουμενικό Πατριάρχη. Μετά το Σινά, πραγματοποίησε προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, όπου υπηρέτησε ως εφημέριος του πατριαρχικού παρεκκλησίου του Αγίου Κωνσταντίνου για μια τριετία [1619-1622]. Συνέχισε τις σπουδές του στα Τρίκαλα, την Κεφαλλονιά και τη Ζάκυνθο, όπου μαθήτευσε κοντά στον Θεόφιλο Κορυδαλλέα. Όταν το 1636, ο Οικουμενικός πια Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης κάλεσε τον Κορυδαλλέα στην πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, ο τελευταίος πήρε μαζί του και τον Όσιο, που τοποθετήθηκε εφημέριος στο Ναό του Κοντοσκαλίου. Κατόπιν ο π. Ευγένιος μαθήτευσε κοντά στο Μελέτιο Συρίγο, για να επανέλθει και πάλι κοντά στον Κορυδαλλέα. Έζησε από κοντά τις ταλαιπωρίες και τις περιπέτειες του Κύριλλου Λούκαρη, ενώ υπέστη και ο ίδιος απηνή διωγμό για την προσήλωσή του στην Ορθοδοξία και για το αδούλωτο πνεύμα του. Μετά το θάνατο του Κυρίλλου, ο Όσιος συνέθεσε ακολουθία προς τιμή του. Αργότερα, καθαιρέθηκε από τον λατινόφρονα και τουρκόφιλο Πατριάρχη Κύριλλο Κονταρή, τον διώκτη του Κύριλλου Λούκαρη. Όταν αποκαταστάθηκε η εκκλησιαστική τάξη, ο νέος Πατριάρχης Παρθένιος Α΄ τον επανέφερε πανηγυρικά στον κλήρο [1639].

ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ: Ο όσιος Ευγένιος από το 1639 μ.Χ. ως το 1640 μ.Χ. διηύθυνε τη Σχολή της Άρτας. Μετά από ταλαιπωρία το 1641, στο Αιτωλικό, όπου τον φυλάκισαν οι Τούρκοι, δίδαξε ως το 1645 στο Μεσολόγγι και στη συνέχεια πήγε στο Καρπενήσι, όπου ανήγειρε μεγάλο Ναό της Αγίας Τριάδας και στον περίβολό του ναού ίδρυσε Σχολή Ανωτέρων Γραμμάτων, που απέβη για την περιοχή της Ευρυτανίας σπουδαίο για την εποχή πνευματικό κέντρο. Ανέδειξε πολλούς και σπουδαίους μαθητές, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν Πατριάρχες, Επίσκοποι και ο Αναστάσιος Γόρδιος. Το 1661 ίδρυσε στα Βραγγιανά Σχολή, στην Ι. Μ. Της Αγίας Παρασκευής, που αργότερα ονομάσθηκε “Ελληνομουσείον Αγράφων”. Το 1674, ξαναγύρισε στη σχολή του στο Καρπενήσι, όπου έμεινε για μία διετία. Μετά από μερικές περιπλανήσεις του στη Ναύπακτο, το Μεσολόγγι και το Αιτωλικό και σύντομη παραμονή στη Μονή Τατάρνας, επέστρεψε στα Βραγγιανά και δίδαξε ως το 1680.

Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ: Εκοιμήθη προσευχόμενος το 1682 μ.Χ. στη μονή Βραγγιανών, περιστοιχισμένος από αγαπητούς του μαθητές, αφήνοντας αξιόλογο συγγραφικό έργο. Ετάφη στο νάρθηκα της Αγίας Παρασκευής, όπου είχε ετοιμάσει ο ίδιος τον τάφο του. Βιογράφος του υπήρξε ο πιστός του μαθητής, ιερομόναχος Αναστάσιος ο Γόρδιος. Από την Ορθόδοξη Εκκλησία αγιοκατατάχθηκε την 1η Ιουλίου 1982 μ.Χ. (Η μνήμη του αναφέρεται στην 6η Αυγούστου, αλλά επειδή συμπίπτει με τη δεσποτική εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος εορτάζεται μία ημέρα νωρίτερα). Από το όλο έργο του οσίου Ευγενίου φανερώνεται η μεγάλη του αγάπη προς τον Θεό και τους ανθρώπους. Ο ίδιος υπήρξε ακούραστος πνευματικός εργάτης στις πιο δύσκολες ώρες του Γένους, φωτισμένος οδηγός και ενάρετος διδάσκαλος. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο Καρπενήσι υπάρχουν δύο παρεκκλήσια του

ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ – ΕΡΓΟ: Ο Ευγένιος ο Αιτωλός θεωρούνταν ότι είχε προφητικό χάρισμα. Ήταν ταπεινός, ελεήμων, φιλάνθρωπος, φωτισμένος δάσκαλος, αγαπούσε τη λειτουργική ζωή και έζησε βίο ανεπίληπτο και ασκητικό. Κατηχούσε τους πολυπληθείς μαθητές του στη γνήσια ορθόδοξη πίστη και παράδοση. Άφησε αξιόλογο συγγραφικό έργο, ανάλογο ενός Διδασκάλου του Γένους, και πολύτιμες επιστολές, που διακρίνονται για βαθιά ελληνομάθεια, γνήσιο εκκλησιαστικό φρόνημα και σοφία. Ο Ευγένιος Γιαννούλης δεν εκτιμήθηκε δεόντως απὸ το μεταγενέστερο ελληνικό κράτος. Ο άθεος διαφωτισμός και ο μασωνικού τύπου Κοραϊσμός, τον έριξαν στη λησμονιά. Ο Ευγένιος προέτρεπε πάντα τους κληρικοὺς να φωτίσουν το λαό, ήλεγχε τούς απρόσεχτους και τους σκανδαλοποιούς, έγραφε για βοήθεια σε αναξιοπαθούντες, για χτίσιμο ναών και μοναστηριών. Εκατοντάδες είναι οἱ σωζόμενες επιστολές του, ανέκδοτες οι περισσότερες. Μάλιστα πολλοὶ χειρόγραφοι κώδικες τις διασώζουν μέχρι σήμερα. Το νέο κράτος, θέλησε να σβήσει τη μνήμη του. Δε το κατόρθωσε όμως. Άλλωστε ποιος δε γνωρίζει ότι η ελευθερία δε θα ερχόταν ποτέ, αν δεν υπήρχε αυτός και οι άλλοι φωτισμένοι Δάσκαλοι. Ο Ευγένιος έφερε το ροδοχάραμα της λευτεριάς, “ἐποίησε εὐθείας τὰς τρίβους” για τον άλλο μεγάλο συμπατριώτη του, τον ισαπόστολο Κοσμά τον Αιτωλό.

Ἀπολυτίκιο: [Ἦχος δ’]: “Διδάσκαλος ἔνθεος καὶ ὁδηγὸς τῶν πιστῶν ἐδείχθης ἐν Πνεύματι, οἴα θεράπων Χριστοῦ, Εὐγένιε Ὅσιε, λόγω γὰρ διαπρεπῶν καὶ λαμπρότητι βίου, ὤφθης τῆς εὐσέβειας πρακτικὸς ὑποφήτης, διὸ ἡ Ἐκκλησία μακαρίζει σέ”. Μεγαλυνάριο: “Εὖγε τῆς σοφίας τῆς θεϊκῆς, εὖγε ἱερέων διδασκάλων ὑπογραμμός. εὖγε ὁ τοῦ Γένους ὁ μέγας εὐεργέτης, Εὐγένιε τρισμάκαρ, πιστῶν τὸ στήριγμα”.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ἀρχιμ. Δοσιθέου Κανέλλου: Οἱ Ἅγιοί μας, Ἱ. Μ. Τατάρνης Εὐρυτανίας, ἔκδοσις γ´, σελ.83-99.

Konsantinosa.oikonomou@gmail.com

Οι Γαλαξίες [Β΄μέρος] + ΒΙΝΤΕΟ Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

 

Οι Γαλαξίες [Β΄μέρος] + ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας-συγγραφέα

ΣΥΣΤΑΣΗ ΓΑΛΑΞΙΩΝ: Όπως απέδειξαν οι νεότερες έρευνες καθένας των γαλαξιών αποτελείται από αστέρες [με τα δικά τους συστήματα], νεφελώματα και μεσοαστρική ύλη. Οι Αστέρες είναι ήλιοι, όπως ο Ήλιος μας. Το πλήθος των αστέρων κάθε γαλαξία είναι αδύνατο να καταμετρηθεί γιατί λόγω της μεγάλης απόστασης δυσχεραίνεται η παρατήρησή τους, ειδικότερα στους πυρήνες τους. Μόνο στους πλησιέστερους γαλαξίες διακρίνονται αστέρες και πάλι μόνο στους βραχίονές τους [αραιότεροι]. Οι αστρονόμοι πάντως με υπολογισμούς προσδιορίζουν τους αστέρες κάθε γαλαξία να είναι της αριθμητικής τάξεως των δεκάδων έως εκατοντάδων δισεκατομμυρίων! Τα νεφελώματα καθενός γαλαξία είναι ύλη νεφελώδης, σχετικά πυκνή, συνήθως σκοτεινή. Τα νεφελώματα διακρίνονται ως σκοτεινές κηλίδες ή ταινίες που μαυρίζουν κατά τόπους τον πυρήνα και τους βραχίονες καθενός γαλαξία. Τέλος η μεσοαστρική ύλη, είναι ύλη διάσπαρτη από αέρια και αστρική σκόνη πολύ αραιότερη από την ύλη των νεφελωμάτων.

ΜΕΓΕΘΟΣ ΓΑΛΑΞΙΩΝ: Επειδή το σχήμα τους είναι συνήθως πεπλατυσμένο, [στους σπειροειδείς πολύ πεπιεσμένο], γι' αυτό οι διαστάσεις των γαλαξιών προσδιορίζονται με δύο αριθμούς. Ο ένας δίνει τη διάμετρο του γαλαξία, ενώ ο άλλος παρέχει το μήκος του μικρού άξονα που αντιστοιχεί στο πάχος του γαλαξία. Έχει βρεθεί ότι η «διάμετρος» των γαλαξιών είναι της τάξεως των χιλιάδων ή των δεκάδων χιλιάδων ετών φωτός. Συνήθως τα μεγέθη των μεγάλων αξόνων των γαλαξιών κυμαίνονται μεταξύ 20 – 60 ε.φ. Ο μικρός άξονας περιορίζεται στο ένα δέκατο του μεγάλου. Κατά κανόνα μεγαλύτεροι γαλαξίες είναι οι σπειροειδείς, οι οποίοι μπορούν να έλκουν βαρυτικά τους γειτονικούς γαλαξίες νάνους, στρεβλώνοντας το σχήμα τους. Η επιρροή αυτή προκαλεί, προοδευτικά, την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο γαλαξιών, με αποτέλεσμα ο μικρότερος να ενσωματώνεται μέσα στον σπειροειδή, αυξάνοντας το μέγεθος του δεύτερου.

ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΗ - ΜΑΖΑ: Συνήθως ο μικρός άξονας του ελλειψοειδούς γαλαξία είναι και ο «άξονας περιστροφής» του. Τη περιστροφή των γαλαξιών μαρτυρεί το ίδιο το σχήμα τους, ενώ οι σπειροειδείς βραχίονές τους καταδεικνύουν και τη φορά προς την οποία περιστρέφεται ένας γαλαξίας. Με τη βοήθεια του φασματοσκόπιου κατορθώθηκε ακόμη και να μετρηθεί η ταχύτητα περιστροφής τους που υπερβαίνει τα 300 χλμ/δευτ. στα εξωτερικά όρια των βραχιόνων. Η ταχύτητα περιστροφής ενός γαλαξία επιτρέπει να υπολογιστεί και η μάζα του. Όταν είναι γνωστές οι διαστάσεις (όγκος) και η μάζα ενός γαλαξία, εύκολα υπολογίζεται και η πυκνότητα της ύλης του. Βρέθηκε, έτσι, πως η μάζα των μεγάλων γαλαξιών μπορεί να είναι και 300 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη της μάζας του Ηλίου μας! Οι περισσότεροι όμως γαλαξίες έχουν μάζα αρκετά μικρότερη. Οι μετρήσεις της μάζας των γαλαξιών επιτρέπουν την εκτίμηση και του πλήθους αστέρων που περιέχονται σε κάθε γαλαξία.

ΕΞΕΛΙΞΗ: Τα σημερινά κοσμολογικά μοντέλα του πρώιμου σύμπαντος βασίζονται στη θεωρία του Big Bang, πολύ κοντά σ΄αυτά που γράφει και η Βίβλος για τη Δημιουργία του Κόσμου. Περίπου 300.000 χρόνια μετά το γεγονός αυτό, άτομα υδρογόνου και ηλίου άρχισαν να διαμορφώνονται, σε μια εκδήλωση που ονομάζεται “ανασυνδυασμός”. Σχεδόν όλα τα υδρογόνα που ήταν ουδέτερα (μη ιονισμένα) απορρόφησαν εύκολα το φως, [άλλωστε “εν αρχή εποίησε το φως”], ενώ δεν είχαν ακόμη συσταθεί άστρα, [η περίοδος έχει χαρακτηριστεί ως ο «Σκοτεινός Αιώνας»]. Από τις διακυμάνσεις της πυκνότητας σε αυτή τη αρχέγονη ύλη, άρχισαν να εμφανίζονται μεγαλύτερες δομές. Έτσι, η λεγόμενη βαρυονική ύλη άρχισε να συμπυκνώνονται σε φωτοστέφανα ψυχρής σκοτεινής ύλης. Αυτές οι αρχέγονες δομές θα γίνουν τελικά οι γαλαξίες που βλέπουμε σήμερα. Αποδεικτικά στοιχεία για την εμφάνιση των γαλαξιών βρέθηκαν το 2006, όταν ανακαλύφθηκε ότι ο γαλαξίας ΙΟΚ-1 αντιστοιχεί σε μόλις 750 εκατομμύρια χρόνια μετά το Big Bang(!). Έτσι ο γαλαξίας αυτός αποδείχθηκε ο πιο απομακρυσμένος και αρχέγονος γαλαξίας που έχουμε “δει”, γιατί είναι αποδεδειγμένα ο κοντινότερος ιστορικά στην αρχέγονη Δημιουργία. [Το “χιόνι” που βλέπουμε στην τηλεόραση είναι από τα σημαντικότερα απομεινάρια ακτινοβολίας της εποχής της Δημιουργίας του Κόσμου ή του Big Bang!] Μέσα σε ένα δισεκατομμύριο χρόνια από το σχηματισμό ενός γαλαξία, αρχίζουν να εμφανίζονται σφαιρωτά σμήνη αστέρων, η κεντρική μαύρη τρύπα και μια γαλαξιακή διόγκωση αστέρων Πληθυσμού ΙΙ [φτωχά σε μέταλλα]. Στη διάρκεια αυτής της πρώιμης εποχής, οι γαλαξίες έχουν υποστεί εκρήξεις σχηματισμού νέων άστρων. Κατά τα επόμενα δύο δισεκατομμύρια χρόνια, η συσσωρευμένη ύλη εγκαθίσταται σε ένα γαλαξιακό δίσκο. Ένας γαλαξίας θα συνεχίσει να απορροφά υλικό από τα σύννεφα υψηλής ταχύτητας και νάνους γαλαξίες σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Η ύλη αυτή είναι κυρίως υδρογόνο και ήλιο. Ο κύκλος της αστρικής γέννησης και του θανάτου αυξάνει σιγά-σιγά την αφθονία των βαρέων στοιχείων, και τελικά επιτρέπει το σχηματισμό των πλανητών γύρω από άστρα. Αλληλεπιδράσεις και συγχωνεύσεις των γαλαξιών ήταν κοινές στην πρώιμη εποχή, και η πλειονότητα των γαλαξιών ήταν τότε περίεργοι μορφολογικά. Παράδειγμα αλληλεπίδρασης, αποτελούν ο Γαλαξίας μας και ο γειτονικός της Ανδρομέδας, που κινούνται ο ένας προς τον άλλο, με περίπου 130 km/s, και ενδέχεται να συγκρουστούν σε περίπου 5-6 δις έτη. Παρά το ότι ο Γαλαξίας ποτέ πριν δεν συγκρούστηκε με ένα γαλαξία μεγάλο σαν την Ανδρομέδα, τα αποδεικτικά στοιχεία για παλαιότερες συγκρούσεις του Γαλαξία μας με μικρότερους γαλαξίες νάνους αυξάνονται. Οι περισσότεροι φωτεινοί γαλαξίες, πάντως, έχουν παραμείνει αμετάβλητοι τα τελευταία δισεκατομμύρια χρόνια

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Ο ακριβής αριθμός των γαλαξιών του Σύμπαντος είναι απροσδιόριστος. Και αυτό διότι τα σύγχρονα τηλεσκόπια διεισδύουν μέχρι σχεδόν στο ήμισυ [βέβαια κανείς δεν είναι απολύτως σίγουρος ότι είναι “ήμισυ”] της υποτιθέμενης ακτίνας του Σύμπαντος. Ακόμη, μεγάλο μέρος του φωτός των γαλαξιών, μέχρι να φθάσει στη Γη, απορροφάται από την μεσογαλαξιακή ύλη, έτσι ώστε να αδυνατούμε να εντοπίσουμε, αμυδρά έστω, μακρινούς γαλαξίες. Πάντως οι αστρονόμοι υπολόγισαν ότι οι γαλαξίες ανέρχονται στην τάξη των τρισεκατομμυρίων. Γενικά, το σύμπαν συνεχώς διαστέλλεται, με αποτέλεσμα την μέση αύξηση της απόστασης μεταξύ των γαλαξιών (“νόμος του Hubble”). Σμήνη γαλαξιών μπορεί να ξεπεράσουν αυτήν τη διαστολή τοπικά μέσω της αμοιβαίας βαρυτικής έλξης. Οι περισσότεροι γαλαξίες στο σύμπαν είναι βαρυτικά συνδεδεμένοι με ένα αριθμό άλλων γαλαξιών, δημιουργώντας μία “ιεραρχία” συμπλέγματος δομών, με το μικρότερο των ενώσεων αυτών να ονομάζεται ομάδα. Μία ομάδα των γαλαξιών είναι ο πιο κοινός τύπος μίας γαλαξιακής ένωσης, και αυτοί οι σχηματισμοί περιέχουν την πλειονότητα των γαλαξιών. Οι μεγαλύτερες δομές που περιέχουν χιλιάδες γαλαξίες στριμωγμένους σε μία περιοχή λίγων μεγαπαρσέκ¹ ονομάζονται γαλαξιακά σμήνη. Τα σμήνη των γαλαξιών συχνά κυριαρχούνται από ένα γιγάντιο ελλειπτικό γαλαξία, γνωστό ως το πιο λαμπρό γαλαξία του σμήνους, ο οποίος, με την πάροδο του χρόνου, καταστρέφει βαρυτικά τους γαλαξίες-δορυφόρους του αφομοιώνοντάς τους. Τα γαλαξιακά υπερσμήνη περιέχουν δεκάδες χιλιάδες γαλαξίες.

ΥΠΕΡΑΝΑΚΑΛΥΨΗ 2013: Επιστήμονες ανακάλυψαν μια ομάδα από κβάζαρ, τη μεγαλύτερη δομή του σύμπαντος, μεγέθους 4 δισ. ε.φ.!!! Αυτή η ανακάλυψη θέτει υπό αμφισβήτηση την μέχρι τώρα θεωρία για την κλίμακα του Σύμπαντος. Η Κοσμολογική Αρχή θεωρεί το Σύμπαν ομοιόμορφο ως προς τις ιδιότητες και τους φυσικούς νόμους που το διέπουν. Αυτή η παλιά υπόθεση αμφισβητείται, αλλά ακόμα δεν έχει ανατραπεί. Τα κβάζαρ, [τα πιο φωτεινά αντικείμενα στο Σύμπαν, πυρήνες αρχαίων γαλαξιών], “είναι γνωστό ότι έχουν την τάση να συγκεντρώνονται σε σύνολα εκπληκτικά τεραστίων διαστάσεων, δημιουργώντας απίστευτα μεγάλες ομάδες κβάζαρ, ή αλλιώς LQG», αναφέρουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κεντρικού Λάνκασιρ στη Βρετανία. Η τεράστια ομάδα κβάζαρ που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, έχει διαστάσεις 500 μεγαπαρσέκ. Επειδή η ομάδα LQG επιμηκύνεται, η μεγαλύτερη διάστασή της είναι 1.200 μεγαπαρσέκ, ή 4 δισεκατομμύρια έτη φωτός.Το μέγεθος αυτό είναι 1600 φορές μεγαλύτερο από την απόσταση του Γαλαξία της Γης στον πλησιέστερο γαλαξία, την Ανδρομέδα!

 konstantinosa.oikonomou@gmail.com

11 Μεγαπαρσέκ ισούται με 3,3 εκατομμ. Έτη φωτός!

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: