Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

«Θεοτόκος Δεομένη», ρωσική εικόνα του 13ου αιώνα, με πρότυπο
την περίφημη εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών

   ΓΕΝΙΚΑ: Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται ένας ύμνος, για την ακρίβεια ένα Κοντάκιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, προς τιμήν της Θεοτόκου, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά, και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκους σε αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω. Θεωρείται δίκαια ως αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας. Είναι γραμμένος πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του είναι ποιητική, εμπλουτισμένη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα λόγου. Το θέμα του είναι η εξύμνηση της ενανθρώπισης του Θεού μέσω της Θεοτόκου. Ο ύμνος αυτός ονομάζεται «Ακάθιστος» από την όρθια στάση, που τηρούν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας της¹. Οι πιστοί έψαλαν παλαιότερα τον Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, υπό τις συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το 626, όταν ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγείτο εκστρατείας του βυζαντινού στρατού κατά των Περσών, η Βασιλεύουσα πολιορκήθηκε αιφνιδιαστικά, κατόπιν συνεργασίας αντιπερισπασμού με τους Περσες, από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας την απουσία στρατού, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και στις 6 Αυγούστου Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Τη νύχτα της 7ης προς 8η Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Σέργιος, Πατριάρχης Κων/λεως, περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε το λαό. Λίγη ώρα αργότερα, μέσα στη νύχτα, φοβερός ανεμοστρόβιλος, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον αποτελούμενο από ελαφρά μονόξυλα εχθρικό στόλο, ενώ μια αντεπίθεση των αμυνόμενων προξένησε τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους συνεργαζόμενους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία. Την 8η Αυγούστου, η Πόλη είχε πια σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδωσε στη συνδρομή της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε, όρθιο το πλήθος του πιστού λαού έψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ».

ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ: Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο ύμνος είχε συντεθεί νωρίτερα και μάλιστα θεωρείται ότι ψαλλόταν στο συγκεκριμένο ναό στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε έτους. Απλώς, εκείνη την ημέρα ο ύμνος εψάλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο, “Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει”, με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο “Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια”, το οποίο έδωσε δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο στον ως τότε διηγηματικό και περισσότερο δογματικό ύμνο. Σύμφωνα όμως με άλλες πηγές, ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και την σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κων/νου Πωγωνάτου [673], Λέοντος Ισαύρου [717-8] και Μιχαήλ Γ΄[860].

Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ενώ είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο ύμνος ψαλλόταν ως ευχαριστήρια ωδή προς τη Θεοτόκο, την Υπέρμαχο Στρατηγό του Βυζαντινού κράτους, εντούτοις το πρόβλημα της σύνθεσης του Ακάθιστου Ύμνου παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα δυσκολότερα φιλολογικά προβλήματα, καθώς οι μελετητές δεν έχουν ακόμη καταλήξει στο ποιος, πότε και γιατί συνέθεσε τον ύμνο αυτό. Πάντως σε όλα τα χειρόγραφα ο ύμνος φέρεται ως ανώνυμος, ενώ ο Συναξαριστής που τον συνδέει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 626 δεν αναφέρει ούτε το χρόνο σύνθεσης, ούτε τον μελωδό του. Το περιεχόμενό του πάντως απηχεί τις δογματικές θέσεις της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου [431], επομένως ο Ύμνος δεν συνετέθη νωρίτερα από τη χρονιά αυτή. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι από το περιεχόμενό του συνάγεται ότι ο ύμνος αναφέρεται σε κοινό εορτασμό του Ευαγγελισμού και των Χριστουγέννων, εορτές οι οποίες χωρίστηκαν επί Ιουστινιανού [527-565], πράγμα που σημαίνει ότι ο ύμνος γράφτηκε το αργότερο επί Ιουστινιανού. Η ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση όμως αποδίδει τον Ακάθιστο ύμνο στον μεγάλο βυζαντινό υμνογράφο του 6ου αιώνα, Ρωμανό το Μελωδό. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι εκφράσεις του ύμνου, η ποιητική του αρτιότητα και η δογματική του πληρότητα οδηγούν στο Ρωμανό. Μάλιστα, σε κώδικα του 13ου αιώνα, υπάρχει σημείωση, του 16ου, όμως, αιώνα, η οποία αναφέρει τον Ρωμανό ως ποιητή του ύμνου. Η άποψη αυτή, πάντως, αντικρούεται από πολλούς μελετητές που βρίσκουν στη δομή, στο ύφος και το περιεχόμενό του πολλά στοιχεία της μεταρωμανικής εποχής². Μία εκδοχή, η οποία υποστηρίζεται και από τον καθηγητή Βυζαντινής Φιλολογίας Ν. Β. Τωμαδάκη, αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α΄[716-730], ο οποίος έζησε τα γεγονότα της θαυμαστής λύτρωσης της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες το 718, επί Λέοντο Ισαύρου. Η εκδοχή αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι μία λατινική μετάφραση του Ύμνου, που έγινε περί το 800, από το Βενατσιάνο επίσκοπο Χριστόφορο, τον αναφέρει ως δημιουργό του ύμνου³. Μια άλλη εκδοχή, βασίζεται σε μια αχρονολόγητη εικόνα του Ευαγγελισμού στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου της Μονής του Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων, όπου εικονίζεται ένας μοναχός, που κρατάει ειλητάριο, όπου αναγράφεται: “Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη⁴”. Στο κεφάλι του μοναχού αυτού γράφει “ο άγιος Κοσμάς”. Πρόκειται για τον Κοσμά το Μελωδό, ο οποίος έζησε και αυτός τα γεγονότα του 718 [κοιμήθηκε το 752]. Τέλος, αλλοι ερευνητές θεωρούν ότι ο Ύμνος συνετέθη από τον Πατριάρχη Σέργιο [K. Krumbacher, Αικ. Χριστοφιλοπούλου, κ.α.], τον σύγχρονο με την πολιορκία Γεώργιο Πισίδη, τον Ιερό Φώτιο, τον Απολινάριο τον Αλεξανδρέα, τον Μητροπολίτη Νικομήδειας Γεώργιο Σικελιώτη, κ.ά. Πάντως με βεβαιότητα, οι ειρμοί του Κανόνα του Ακάθιστου Ύμνου είναι έργο του Ιωάννου Δαμασκηνού, ενώ τα τροπάρια του Ιωσήφ Ξένου του Υμνογράφου.

Φορητή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνιώτισσας, που οι Σταυροφόροι 
έκλεψαν από τη ρημαγμένη Κωνσταντινούπολη το 1204 και μετέφεραν
στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας το 1204

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 “οίκους”, στροφές δηλαδή, οι οποίοι είναι δύο ειδών. Οι περιττοί (Α-Γ-Ε., κ.τ.λ.), που είναι εκτενείς, αποτελούνται από δεκαοκτώ στίχους. Οι πέντε πρώτοι περιλαμβάνουν τη διήγηση, οι δώδεκα επόμενοι αποτελούν χαιρετισμούς, οι οποίοι απευθύνονται προς την Θεοτόκο και ο δέκατος όγδοος είναι το εφύμνιο “χαίρε νύμφη Ανύμφευτε”. Οι άρτιοι οίκοι (Β-Δ-Ζ, κ.τ.λ..), που είναι σύντομοι, αποτελούνται μόνο από πέντε στίχους διήγησης και το επίσης σύντομο εφύμνιο “Αλληλούια”. Γενικό θέμα του ύμνου είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Με πηγές του την Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας, ο Ακάθιστος Ύμνος περιγράφει τα ιστορικά γεγονότα, αλλά προχωρεί και σε θεολογική και δογματική ανάλυσή τους. Ο πρώτοι δώδεκα οίκοι του (Α έως Μ) αποτελούν το ιστορικό μέρος, όπου εξιστορούνται τα γεγονότα από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου μέχρι την Υπαπαντή. Οι τελευταίοι δώδεκα (Ν-Ω) αποτελούν το θεολογικό ή δογματικό μέρος, στο οποίο ο μελωδός αναλύει θεολογικές και δογματικές προεκτάσεις της Ενανθρώπισης του Κυρίου και το σκοπό της, που είναι η σωτηρία των πιστών. Ο μελωδός βάζει στο στόμα του αρχαγγέλου, του εμβρύου Προδρόμου, των ποιμένων, των μάγων και των πιστών τα 144 συνολικά “Χαῖρε” προς τη Θεοτόκο, που αποτελούν ποιητικό εμπλουτισμό του χαιρετισμού του Γαβριήλ “Χαῖρε Κεχαριτωμένη”, που αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς⁵.

konstntinosa.oikonomou@gmail.com

1Διαβάζουμε στο Συναξαριστή: “ὀρθοστάδην τότε πᾶς ὁ λαὸς κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην τὸν ὕμνον τῇ τοῦ Λόγου Μητρὶ ἔμελψαν καὶ ὅτι πᾶσι τοῖς ἄλλοις οἴκοις καθῆσθαι ἐξ ἔθους ἔχοντες, ἐν τοῖς παροῦσι τῆς θεομήτορος ὀρθοὶ πάντες ἀκροώμεθα”.

2. Αν. Φιλιππίδης, Ιστορική αναδρομή στα χρόνια του Ακαθίστου, περιοδικό Παρέμβασις, Μάρτιος 2006 και Θ. Σαμαράς, Ο Ακάθιστος Ύμνος, εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα», Κομοτηνή, 9/3/2001

3. Εκεί γράφει ο Χριστόφορος: “Incipit Hymnus de Sancta Dei Genetrice Maria, Victoriferus atque Salutatorius, a Sancto Germano Patriarcha Constantinopolitano”.

4Αυτό είναι η αρχή του α΄ οίκου του Ακάθιστου Ύμνου.

5. Λουκάς α΄28.

Η γαστριμαργία κι η λαιμαργία: Ταυτίζονται; +ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η γαστριμαργία κι η λαιμαργία: Ταυτίζονται; +ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

«Θεός μεν γαρ αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι δούλοις»

   

Hieronymus Bosch, Allegory of Gluttony and Lust

ΟΡΙΣΜΟΣ: Γαστριμαργία είναι η κατανάλωση ποσότητας φαγητού μεγαλύτερης της απαραίτητης, ενώ λαιμαργία η τάση προς φαγητά που προσφέρουν απόλαυση ή η κατανάλωση φαγητού αποκλειστικά για ευχαρίστηση. Το ρήμα μαργαίνω σημαίνει κατέχομαι από μανία και μάργος λέγεται ο μανιώδης. Όταν καταλαμβάνει κάποιον η μανία να γεμίσει την γαστέρα (κοιλιά) του, αυτό λέγεται γαστριμαργία (γαστήρ + μαργαίνω). Όταν η εκ του φαγητού προερχομένη ηδονή αφορά το λαιμό (τη γεύση), τότε λέγεται λαιμαργία (λαιμός + μαργαίνω). Οι Πατέρες της Εκκλησίας λένε ότι αυτά τα πάθη είναι προθάλαμος άλλων σαρκικών παθών (το γεμάτο στομάχι δημιουργεί νέες σαρκικές επιθυμίες). Το πάθος εμφανίζει δύο κύριες μορφές: μπορεί ν' αποβλέπει στην ποιότητα των τροφών, οπότε πρόκειται για την αναζήτηση εύγευστων, εκλεκτών εδεσμάτων, που προετοιμάζονται επιμελώς (γκουρμέ)· μπορεί ν' αποβλέπει στην ποσότητα των εδεσμάτων και τότε πρόκειται για επιθυμία να τρώγει κάποιος πολύ. Στην πρώτη περίπτωση είναι η ηδονή της γεύσης το κατεξοχήν ζητούμενο και επιθυμητό, ενώ στη δεύτερη πρόκειται γενικά για την ηδονή της κοιλίας και των οργάνων της πέψης. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις υπάρχει αναζήτηση ενός συγκεκριμένου τύπου σωματικής ηδονής. Άρα η γαστριμαργία μπορεί να ταξινομηθεί μεταξύ των «παθών του σώματος».

   Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: Η ψυχολογία αρνείται κατηγορηματικά να αποδώσει την υπερκατανάλωση φαγητού ή ποτού - και κατ' επέκταση τις διατροφικές διαταραχές και την παχυσαρκία - αποκλειστικά στην ελεύθερη βούληση. Η επιστήμη διατείνεται ότι η παχυσαρκία, στη Δύση, προωθείται από ένα «παχυσαρκογόνο» περιβάλλον που ενθαρρύνει την υπερβολική κατανάλωση φαγητού (θερμίδων), ενισχύοντας την άποψη ότι παχυσαρκία και βουλιμία είναι είδος νόσου. Το πόσο διαθέσιμο ή το πόσο φθηνό είναι το φαγητό, το αν έχουμε εύκολη πρόσβαση σε καταστήματα έτοιμου φαγητού, ακόμη και το πόσο μεγάλες είναι οι μερίδες, όλα φαίνονται να επηρεάζουν το βάρος και ενδεχομένως τη διατροφική συμπεριφορά μας. Η θεωρία της περιβαλλοντικής ευθύνης πρεσβεύει πως όταν κάποιος έχει φίλο ή σύντροφο που είχε πάρει παραπανίσια κιλά μέσα σε μια χρονική φάση, είχε και ο ίδιος περισσότερες πιθανότητες να αυξήσει το βάρος του την επόμενη χρονική φάση. Η «μεταδοτικότητα» αυτή αποδίδεται σε κοινωνικούς παράγοντες - δηλαδή ποιο θεωρείται αποδεκτό βάρος και ποιες είναι οι κρατούσες διατροφικές συμπεριφορές. Επιστήμονες του Εργαστηρίου Μπρουκχέιβεν (ΗΠΑ) παρατήρησαν ότι ο εγκέφαλος των βουλιμικών ανθρώπων διαθέτει λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης και παρουσιάζει αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές που συνδέονται με το στόμα και τη γλώσσα. Το εύρημα θα μπορούσε να σημαίνει ότι στους ανθρώπους αυτούς το κύκλωμα της ανταμοιβής υπολειτουργεί κάνοντάς τους να επιζητούν περισσότερη απόλαυση στο φαγητό, αλλά και το ... ακριβώς αντίθετο: ότι δηλαδή η ροπή τους προς τη συγκεκριμένη απόλαυση επέφερε μεταβολές στα εγκεφαλικά τους δίκτυα.

Η ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: “Άλλο πράγμα είναι το να φάγει τις δια να ικανοποιήση την φυσικήν ανάγκην και άλλο να φάγει δια να δοκιμάση την εκ του φαγητού ηδονήν. Ο σκοπός δια τον οποίον τρώγει τις είναι εκείνος ο οποίος δημιουργεί την αμαρτίαν.”, τονίζει ο Δωρόθεος (Γαζής). Η λαιμαργία, κατά τους Πατέρες, είναι “επιθυμία του εσθίειν για την ηδονή”, και γαστριμαργία η “ακράτεια του στόματος και της κοιλίας”. Η γαστριμαργία, όμως, δεν προέρχεται άμεσα από τις ανάγκες του σώματος, γιατί συχνά η επιθυμία υπερβαίνει την ανάγκη, ιδιαίτερα στην περίπτωση της βουλιμίας. Έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε τη γαστριμαργία και ως ψυχικό πάθος. Ο Μάξιμος Ομολογητής την ονομάζει “εμπαθή λογισμό”, διότι “το σώμα παρεμβαίνει μόνο ως όργανο πραγμάτωσης της επιθυμίας της ψυχής” (Συμεών Νέος Θεολόγος). Κανείς των Πατέρων δεν πιστεύει ότι η τροφή είναι ακάθαρτη ώστε να οδηγεί στη θεώρηση της γαστριμαργίας ως πάθους, άλλωστε: «ου το εισερχόμενον εις το στόμα κοινοί τον άνθρωπον» (Ματθ. ιε΄ 11), και «παν κτίσμα Θεού καλόν, και ουδέν απόβλητον μετά ευχαριστίας λαμβανόμενον» (Α' Τιμ. δ΄4). Άρα το πάθος της γαστριμαργίας δεν έγκειται στην τροφή ή στην ποιότητά της, αλλά στον τρόπο και το σκοπό της πράξης. Η τροφή δόθηκε από το Θεό στους ανθρώπους με συγκεκριμένο σκοπό. Συνιστά διαστροφή να την θέτει ο άνθρωπος στην υπηρεσία άλλων σκοπών. «Τα βρώματα δια δύο αιτίας εκτίσθη: τροφής ένεκα και θεραπείας” (Ισαάκ Σύρος). Κατά το Θεολόγο Γρηγόριο, ο άνθρωπος κάνει παρά φύση χρήση της τροφής όταν τη χρησιμοποιεί για απόλαυση και ηδονή. Έτσι ο άνθρωπος, αναζητώντας πρώτα την απόλαυση, μετακινεί την επιθυμία τροφής και ηδονής, πριν από την επιθυμία του Θεού, αποστρεφόμενος και στερούμενος της ηδονής των ανώτερων πνευματικών αγαθών. Η γαστριμαργική διάθεση είναι ειδωλολατρική, διότι οι άνθρωποι που παραδίνονται σ' αυτή έχουν «θεόν την κοιλίαν» (Φιλιπ. γ΄ 19). «Θεός μεν γαρ αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι δούλοις», σημειώνει ο Γρηγόριος Παλαμάς. Πράγματι, μέσω αυτής της διάθεσης, ο άνθρωπος καθιστά υπαρξιακό κέντρο του, την αίσθηση της γεύσης, υποδουλώνοντας το πνεύμα του. Η τροφή γίνεται αντικείμενο σημαντικής μέριμνας και, ακραία, σχεδόν αποκλειστικής, αμελώντας αυτό που έπερεπε να απασχολεί πρωταρχικά. Ο ίδιος ο Χριστός μας δίνει το παράδειγμα της φυσιολογικής διάθεσης και στάσης, όταν ευχαριστεί τον Πατέρα πριν μοιράσει την τροφή στα πλήθη που Τον περιβάλλουν (Ματθ. ιε΄36, κ.α.). Ο Απόστολος Παύλος επιβεβαιώνει ότι ο Θεός δημιούργησε τις τροφές για να λαμβάνονται «μετά ευχαριστίας» (Α' Τιμ. δ΄ 3), συμβουλεύοντας: «Είτε ουν εσθίετε είτε πίνετε είτε τι ποιείτε, πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε» (Α' Κορ. ι΄ 31). Για τον γαστρίμαργο οι τροφές αποβαίνουν γι' αυτόν “αρχή θανάτου” (Ισαάκ Σύρος), έστω κι αν πιστεύει ότι εξασφαλίζει τη ζωή του μ' αυτές. Έτσι το πάθος της γαστριμαργίας - λαιμαργίας εμφανίζεται σοβαρότερο απ' όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά.

   Ορισμένοι Πατέρες βλέπουν στη λαιμαργία την πηγή του προπατορικού αμαρτήματος (Ιωάννης Σιναϊτης, Κασσιανός, Ισαάκ Σύρος). Πραγματικά, τρώγοντας από τον απαγορευμένο καρπό, ο Αδάμ θέλησε ν' απολαύσει, έξω από το Θεό, το βρώμα που “συμβολίζει και αντιπροσωπεύει τον αισθητό κόσμο καθ΄ ολοκληρία” (Μάξιμος Ομολογητής). Η γαστριμαργία αποκόπτει τον ανθρώπο από την κοινωνία του με το Θεό. Η βαρύτητα του πάθους αποκαλύπτεται από το γεγονός ότι είναι ένας από τους πειρασμούς που ο Διάβολος υπέβαλε στο Χριστό στην έρημο. Με την απόκρουση του πειρασμού, ο Χριστός, ως ο Νέος Αδάμ, αποκαθιστά την κοινωνία που ο πρώτος Αδάμ είχε διακόψει μεταξύ ανθρώπου και Θεού. Με το λόγο «ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ' επί παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος Θεού» (Ματθ. δ΄ 4), απελευθερώνει την υποταγμένη στην τυραννία του πάθους ανθρωπότητα. Η γαστριμαργία αξιολογείται από τους Πατέρες ως νόσος, αφροσύνη και μανία (Θεοδώρητος Κύρου, Μάξιμος), όχι μόνο λόγω της διαθέσης που αποκαλύπτει, αλλά και εξαιτίας των πολυάριθμων παθολογικών συνεπειών. Εκτός του ότι η γαστριμαργία αποξενώνει τον άνθρωπο από τον Θεό, ταυτόχρονα θέτει σε κίνδυνο την σωματική υγεία του. Οι πατέρες παρατηρούν ότι η ασωτία στις τροφές στερεί το νου από την “ενέργεια και την οξύτητα” (Μ. Βασίλειος), τον βαραίνει, τον “βυθίζει σε κατάσταση σκότους” (Ισαάκ Σύρος), χαύνωσης, “αναισθησίας και ύπνου” (Ισαάκ Σύρος), συνέπειες που αντανακλώνται στην ψυχή καθολοκληρία. «Υπό πλήθους βρωμάτων βαρούμενον το σώμα δυσκίνητον τον νουν απεργάζεται» (Διάδοχος Φωτικής). Μια τέτοια κατάσταση δυσχεραίνει την πτήση του νου στα πνευματικά, τον “δυσκολεύει την προσευχή” γινόμενη “πρόξενος ακηδίας” (Ισαάκ Σύρος).

   ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Η γαστριμαργία – λαιμαργία φαίνεται μικρό πάθος, όμως “διά της θυρίδος” που αυτή ανοίγει, εισέρχονται στην πάσχουσα ψυχή πλήθος άλλων παθών. O Aγιος Ιωάννης της Κλίμακος προσωποποεί τη γαστριμαργία που λέει: «Υιός μου πρωτότοκος, πορνείας υπουργός· δεύτερος, σκληρότης καρδίας· o ύπνος τρίτος· θάλασσα λογισμών, κύματα μολυσμών, βυθός αγνώστων και αρρήτων ακαθαρσιών εξ εμού εκπορεύονται. Εμαί θυγατέρες οκνηρία, πολυλογία, ευτραπελία, αναισθησία, αιχμαλωσία [στα πάθη], καύχηση, θρασύτης, φιλοκοσμία, (...) και συμφοραί απροσδόκητοι, αις απελπισία, η πάντων χαλεπωτέρα».

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

70 χρόνια πριν, σαν σήμερα: Η ίδρυση της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών 1.4.1955 Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

70 χρόνια πριν, σαν σήμερα: 

Η ίδρυση της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών 1.4.1955 + ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

   

Εβδομήντα χρόνια πριν! Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η οργάνωση Ελλήνων της Κύπρου, έδρασε την περίοδο 1955-9 για την απελευθέρωση του μαρτυρικού νησιού από το βρετανικό ζυγό και την Ένωση με την Ελλάδα. Στρατιωτικός αρχηγός ήταν ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής. Πολιτικός αρχηγός της ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Η ΕΟΚΑ υποστηρίχθηκε από το σύνολο του λαού και του πολιτικού κόσμου της Ελλάδας, πλην ΚΚΕ¹. Η έναρξη του αγώνα, την 1η Απριλίου σηματοδοτήθηκε με επίθεση σε κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και στο βρετανικό στρατόπεδο Αμμοχώστου. Η δραστηριότητα συνεχίστηκε με επιθέσεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ενέδρες σε βρετανικά οχήματα και εκτελέσεις Βρετανών, και Κυπρίων συνεργατών των Βρετανών. Η δραστηριότητα της ΕΟΚΑ έληξε την 24η/12/1959 με τη συμφωνία της Ζυρίχης. Τελικά η ανεξαρτησία, αλλά όχι η Ένωση, κηρύχθηκε στις 15/8/1960. Η αρχή είχε γίνει αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Η ένωση με την Ελλάδα ήταν ο απώτερος στόχος. Αν και η ανεξαρτησία έφερε προσωρινά ειρήνη στο νησί, εντούτοις το νέο Σύνταγμα απαγόρευε την ένωση της Κύπρου με άλλο κράτος και κάθε πιθανή διχοτόμηση. Καθιστούσε εγγυήτριες δυνάμεις την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βρετανία. Η Βρετανία κατάφερε, μέσω της συμφωνίας, να διατηρήσει στρατιωτικές βάσεις στο νησί μειώνοντας τον βαθμό ανεξαρτησίας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτές οι περιοχές μετατράπηκαν αργότερα με βρετανική μονομερή απόφαση σε κτήση του βρετανικού στέμματος [sic!] και όχι απλώς βάση (κάτι σαν το Γιβραλτάρ)!

Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Η συνεισφορά της Εκκλησίας στην προσπάθεια ήταν καθοριστική. Η οργάνωση ΟΧΕΝ ήταν ο προθάλαμος εισόδου στην ΕΟΚΑ και πολλοί αγωνιστές ξεκίνησαν από εκεί. Τη μεταλαμπάδευση της εξέγερσης στους νέους, είχε αναλάβει η ΑΝΕ («Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ»). Με “παράνομες” προκηρύξεις καθώς και το έντυπο «Εγερτήριον Σάλπισμα» βοήθησε στη διάδοση του ιδεολογικού υποβάθρου της εξέγερσης. Στις 15/1/1950, η Εθναρχούσα Εκκλησία Κύπρου πραγματοποίησε Δημοψήφισμα, στο οποίο ο Ελληνικός Κυπριακός λαός ψήφισε την Ένωση με την Ελλάδα, σε ποσοστό 95,7%. Οι Άγγλοι, όμως, τήρησαν αρνητική στάση. Στις 28/7/1954, ο Υφυπουργός Αποικιών, Χένρυ Χόπκινσον, ανέφερε “η Κύπρος έχει στρατηγική αξία, και γι' αυτό ουδέποτε θα τύχει αυτοδιάθεσης”. Η Ελλάδα, το 1954, ζήτησε από τον ΟΗΕ την «Εφαρμογήν της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών, στην περίπτωσιν του λαού της Κύπρου». Στις 17/12/1954, η Γ.Σ. του Ο.Η.Ε. απέρριψε την αίτηση!!! Στις 9/3/1956, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, από το οποίο θα μετέβαινε στην Αθήνα, για συνομιλίες με την Ελληνική Κυβέρνηση. Την ίδια μέρα συνελήφθησαν και οι: Μητροπολίτης Κερύνειας, Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Όλοι εξορίστηκαν σε μια άλλη αποικία της ''Γηραιάς Αλβιόνος'', τις Σεϋχέλλες.

 

 ΗΡΩΩΝ ΠΑΝΘΕΟΝ: Στις 10 Μαΐου 1956 πρωτοποτίστηκε το δέντρο της λευτεριάς! Οι: Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου απαγχονίστηκαν στις φυλακές Λευκωσίας, για τη δράση τους, ως μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Ενταφιάστηκαν στις κεντρικές φυλακές. Εκεί, αργότερα, θα ταφούν άλλα έντεκα μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Στις 9/8/1956 απαγχονίζονται οι: Ανδρέας Ζάκος, Χαρίλαος Μιχαήλ και Ιάκωβος Πατάτσος. Άλλοι τρεις αγωνιστές απαγχονίζονται στις 21/9, οι: Μιχαήλ Κουτσόφτας, Ανδρέας Παναγίδης και Στέλιος Μαυρομάτης. Ακολούθησε η θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου (3/3/1957), στη μονή Μαχαιρά, όταν οι Άγγλοι έριξαν βενζίνη κι εμπρηστικές βόμβες στο κρησφύγετό του, οπότε ο ήρωας έγινε ολοκαύτωμα. Ξημερώματα της 14ης Μαρτίου 1957 απαγχονίστηκε ο 19χρονος μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Στις 5/7/58, οι Άγγλοι συνέλαβαν ένα παιδί, στο Αυγόρου, και πυροβόλησαν εναντίον αμάχων του χωριού. Φονεύθηκαν οι: Παναγιώτης Ζαχαρία και Λουκία Παπαγεωργίου, έγκυος μητέρα έξι παιδιών. Στις 2/9/1958, στο Λιοπέτρι, Άγγλοι στρατιώτες περικύκλωσαν τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. Οι: Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού και Χρήστος Σαμαράς, έπεσαν νεκροί. Στις 19 Νοεμβρίου 1958, οι Άγγλοι σκότωσαν και τον Κυριάκο Μάτση, στο Κάτω Δίκωμο.

   

ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΠΟΥΣ: Ο αγώνας εξερράγη στις 0.30" το πρωί της lης Απριλίου 1955. Η Κύπρος μετατράπηκε σε ηφαίστειο, τρομάζοντας τους αποικιοκράτες. Τα γαλανόλευκα λάβαρα υψώθηκαν παντού. Ολόκληρο το νησί έγινε μια απέραντη γαλανόλευκη σημαία. Κι η ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε από πολεμικά τροπάρια του Γένους και εμβατήρια ξεσηκωμού. Το έθνος ξύπνησε, θυμήθηκε την Αγία Λαύρα, το εθνικό όνειρο θέριεψε παίρνοντας σάρκα και οστά. Εκείνη την πρώτη νύχτα χτύπησε η ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου στη Δεκέλεια. με αποστολή να προκαλέσουν διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος σ' όλο το νησί. Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα "Αστραπή" ανατίναξαν το Ραδιοφωνικό σταθμό. Πρώτος νεκρός ο Μόδεστος Παντελή. Ο ήρωας πέθανε από ηλεκτροπληξία επιχειρώντας καταστροφή ηλεκτροφόρων καλωδίων. Την 1η Απριλίου 1955, η Κύπρος ξύπνησε αναστατωμένη πριν χαράξει η αυγή. Η αναστάτωση σύντομα έδωσε τη θέση της στον ενθουσιασμό. Το πανηγύρι άρχιζε. Κι ο Διγενής κυκλοφορούσε την προκήρυξή του: “Με την βοήθειαν τού θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "'Η τάν ή επί τάς". Είναι καιρός να δείξωμεν, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας (...)” Αρχικά η ΕΟΚΑ ιδρύθηκε με σκοπό τη διενέργεια μικρής εκτάσεως στρατιωτικών επιχειρήσεων, κυρίως δολιοφθοράς σε αγγλικούς στόχους στην Κύπρο, για δημιουργία θορύβου που θα υποβοηθούσε τις πολιτικές ενέργειες του Μακαρίου για τη λύση του Κυπριακού ζητήματος. Στη συνέχεια, μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων του Μακαρίου με τον κυβερνήτη Χάρτιγκ (αρχές 1956), της εξορίας του πρώτου από τον δεύτερο (9/3/1956) και των μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων του Χάρτιγκ κατά της ΕΟΚΑ, η οργάνωση αναμετρήθηκε ανοιχτά με τους Βρετανούς. Νέος κυβερνήτης ανέλαβε ο Χιού Φούτ, που ζητά να συναντηθεί με τον Γρίβα. Το Κυπριακό ζήτημα συζητείται σε πολλά παρασκηνιακά επίπεδα. Συγχρόνως εκδηλώθηκε μεγάλης κλίμακας οργανωμένη επίθεση των Τουρκοκυπρίων κατά των Ελληνοκυπρίων και των περιουσιών τους σε άμεση συνέργεια με τους Βρετανούς!! H ΕΟΚΑ τότε ξανάρχισε τη δράση της, ενώ επαναλαμβάνονταν μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις των Βρετανών κατά της ΕΟΚΑ. Λίγες εβδομάδες αργότερα, συνεχίζονται οι επιθέσεις των Τουρκοκυπρίων, τους οποίους τώρα κτυπά η ΕΟΚΑ. Οι Άγγλοι με την πολιτική τους δημιουργούν στην Κύπρο συνθήκες διακοινοτικής διαμάχης. Τελικά ο αγώνας έμεινε ημιτελής: η Κύπρος ανεξάρτητη, όμως διχοτομημένη και αδικαίωτη στον αγώνα για Ένωση.

   

ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Οι θυσίες του κυπριακού Ελληνισμού δεν ευοδώθηκαν. Το νησί, εξ αιτίας συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων και λαθών των ελληνικών κυβερνήσεων, έμεινε εκτός ελληνικού κράτους. Τα διδάγματα, όμως, οι αγώνες και οι θυσίες των νέων της Ε.Ο.Κ.Α. αποτελούν παρακαταθήκες πάνω από το εφήμερο, το ιδιοτελές και τη νεοελληνική φιλαυτία μας. Ο ίδιος ο Ελληνισμός της Κύπρου συνεχίζει και σήμερα να διαπνέεται από την ίδια ηρωική παρακαταθήκη κι όποτε χρειάστηκε έμεινε σταθερά πιστός στη μνήμη των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, απορρίπτοντας σχέδια τύπου Ανάν, δείχνοντας απίστευτη γενναιότητα απέναντι στο βόρειο κατακτητή γείτονά της, τολμώντας να αντιταχθεί ακόμη και σε τρόικες, παραδειγματίζοντας τη Μητέρα Πατρίδα.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ 1. ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΑΚΕΛ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ: Ο Ριζοσπάστης γράφει στη στήλη «Σαν σήμερα»: «1955: Έναρξη του ένοπλου αγώνα της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), που στόχο είχε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Είχε έντονο αντικομμουνιστικό και εθνικιστικό χαρακτήρα. Επικεφαλής ήταν ο Γ. Γρίβας (που στην Κατοχή έδρασε ως αρχηγός της αντικομμουνιστικής οργάνωσης Χ), ενώ τη συγκατάθεσή του είχε δώσει και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Στο στόχαστρό της βρέθηκαν Τουρκοκύπριοι, αλλά και συνδικαλιστές, μέλη και στελέχη του ΑΚΕΛ. Η δράση της συντέλεσε στην έξαψη του εθνικιστικού μίσους»!!
Δηλαδή ο Αγώνας ενός σκλαβωμένου τμήματος του Ελληνισμού, για την ενσωμάτωσή του στον εθνικό κορμό δεν μπορεί κατά τους δογματιστές κομμουνιστές να έχει ως δεδομένο τον Εθνικιστικό του χαρακτήρα...

 2.  Τόσο το ΚΚΕ όσο και το ΑΚΕΛ όχι μόνο στάθηκαν ενάντιοι στον Αγώνα της ΕΟΚΑ, αλλά φρόντισαν από τη μία πλευρά να χαρακτηρίσουν «βαρελότους» και «τρακατρούκες» τους σκληροτράχηλους Μαχητές της, ενώ από την άλλη ως κοινοί ρουφιάνοι από τον ραδιοφωνικό σταθμό «η φωνή της αλήθειας», που έδρευε στη Μόσχα, φρόντισαν να πληροφορήσουν τους Βρετανούς ιμπεριαλιστές, ότι πίσω από το ψευδώνυμο του Διγενή κρυβόταν ο Γεώργιος Γρίβας. Οι Τουρκοκύπριοι «που βρέθηκαν στο στόχαστρο» της ΕΟΚΑ [όπως αναφέρουν οι ινστρούχτορες της ακελικής καθοδήγησης],  ήταν οι αστυνομικοί βασανιστές που είχαν επιστρατεύσει οι Άγγλοι αποικιοκράτες για να ξυλοφορτώσουν βάναυσα τον Κυπριακό Λαό, ο οποίος διαδήλωνε υπέρ της Ένωσης και συμπαρατασσόταν στο πλευρό της ΕΟΚΑ. Είναι χαρακτηριστικό πως  Ακόμα και ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα είχε υποκλιθεί μπροστά στο μεγαλείο των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ και εμπνεύστηκε από τις τακτικές της για το δικό του αντάρτικο.

Το ΑΚΕΛ αν και εκείνη την περίοδο στήριζε τον αγώνα για Ένωση με την Ελλάδα, εναντιώθηκε στον αγώνα της ΕΟΚΑ και κατηγορήθηκε ότι συνεργαζόταν με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες (Ιντελιτζενς Σερβις) για να τον σαμποτάρει. Την προδοσία του Κυπριακού αγώνος κατήγγειλε η ίδια η ΕΟΚΑ με το βιβλίο της «Η κομμουνιστική ηγεσία του Κυπριακού αγώνος». Στην σελίδα 44 αναφέρει «Και ενώ αί Κυπριακαί Αρχαί ζαλισμέναι από τον αιφνιδιασμόν της 1ης Απριλίου προσπαθούν ματαίως να βρούν ποιοί οι πρωτεργάται και αρχηγοί του κινήματος, ο αρχηγός του ΚΚΕ Ζαχαριάδης εις την ραδιοφωνικήν εκείνην ομιλίαν του, αποκαλύπτει διά πρώτη φοράν είς τους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή. Και το ακελικόν όργανον "Ν. Δημοκράτης" έσπευσε να δημοσιεύση την ομιλίαν εκείνην δια να μεταδοθή και εν Κύπρω παντού η προδοσία».[1] Αποτέλεσμα της στάσεως των κομμουνιστών ήταν το αγγλικό BBC (εκπομπή 29 Αυγούστου 1956) να επαινή το ΑΚΕΛ, διότι: «Με φυλλάδια του αντιτίθεται εις την ΕΟΚΑ και ζητεί συνέχισιν της εκεχειρίας και την ειρήνευσιν [...] πράγμα που δεικνύει ότι το ΑΚΕΛ έχει συναίσθησιν των επιθυμιών του λαού».[1] Επίσης οι κομμουνιστές με έγγραφο της Κεντρικής Γραμματείας του ΑΚΕΛ (Σεπτέμβρης 1955) καλούν τους Κυπρίους «να σαμποτάρουν τον έρανον υπέρ των πολιτικών κρατουμένων [...] διότι τα χρήματα, προωρίζοντο διά την αγοράν όπλων της εγκληματικής ΕΟΚΑ».[1] Το ΑΚΕΛ αμφισβητεί αυτές τις κατηγορίες και αμφισβητεί ότι τα μέλη του που σκοτώθηκαν από την ΕΟΚΑ ήταν όντως προδότες. Περισσότερα από 30.000 αγγλικά στρατεύματα χρησιμοποιήθηκαν για να καταστείλουν την εξέγερση ενώ σκοτώθηκαν 104 άτομα. Σύμφωνα όμως με άλλες εκτιμήσεις λέγεται ότι ο αριθμός αυτός ήταν τριπλάσιος.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ, 40΄ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ: 

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. Αποτέλεσμα της στάσης των κομμουνιστών ήταν το αγγλικό BBC (29/8/1956) να επαινεί το ΑΚΕΛ, διότι: «Με φυλλάδια του αντιτίθεται εις την ΕΟΚΑ και ζητεί συνέχισιν της εκεχειρίας και την ειρήνευσιν πράγμα που δεικνύει ότι το ΑΚΕΛ έχει συναίσθησιν των επιθυμιών του λαού»! Ακόμη η ΕΟΚΑ στο βιβλίο: «Η κομμουνιστική ηγεσία του Κυπριακού αγώνος», καταγγέλει στη σελίδα 44: «Και ενώ αί Κυπριακαί Αρχαί ζαλισμέναι από τον αιφνιδιασμόν της 1ης Απριλίου προσπαθούν ματαίως να βρούν ποιοί οι πρωτεργάται και αρχηγοί του κινήματος, ο αρχηγός του ΚΚΕ Ζαχαριάδης εις ραδιοφωνικήν ομιλίαν του, αποκαλύπτει διά πρώτη φοράν είς τους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή. Και το ακελικόν όργανον "Ν. Δημοκράτης" έσπευσε να δημοσιεύση την ομιλίαν δια να μεταδοθή και εν Κύπρω παντού η προδοσία». Δες σχετικά: Nancy Crawshaw, The Cyprus Revolt

Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα: πρώιμη Άρτεμις ή αγνή Κόρη της Κρήτης από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα: 

πρώιμη Άρτεμις ή αγνή Κόρη της Κρήτης

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

   

   ΓΕΝΙΚΑ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: Η Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα, ήταν δευτερεύουσα θεότητα της πρώιμης Ελληνικής Μυθολογίας, προστάτιδα των ψαράδων, που λατρευόταν κυρίως στην Κρήτη. Η ονομασία «Βριτόμαρτις» δεν είναι ελληνική, αλλά προέρχεται από μια κρητική διάλεκτο και σημαίνει "γλυκιά παρθένος". Ταυτίζεται με την πρώιμη μορφή της θεάς Αρτέμιδος. Ο Ησύχιος Αλεξανδρεύς συσχετίζει την Κρητική “βριτύ” (BRITE), με το ελληνικό επίθετο γλυκύ ή γλυκό¹. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, η Βριτόμαρτις ή “γλυκιά κόρη” είναι απλώς ένα προσωνύμιο, ένα επίθετο, που δεν αποκαλύπτει το όνομα της θεάς, ούτε το χαρακτήρα της. Πάντως δακτυλίδια της Μινωικής Εποχής με την παράστασή της φαίνεται πως έχουν αποτρεπτικό χαρακτήρα [χρησιμοποιούμενα προφανώς με κάποια ξόρκια].

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ: Η Βριτόμαρτις ήταν μια νέα και όμορφη κοπέλα από την αρχαία Γόρτυνα της Κρήτης. Κατά μία εκδοχή ήταν κόρη του Δία και της Κάρμης. Πέφτοντας κάποια μέρα στη θάλασσα, σώθηκε από τα δίχτυα ψαράδων. Όταν πέθανε, θεοποιήθηκε και προστάτευε τους ψαράδες. Μια άλλη εκδοχή του μύθου, που φαίνεται και η επικρατούσα, λέει ότι η Βριτόμαρτις ήταν μια Νύμφη της Αρτέμιδας, την οποία, καθώς εκείνη μια μέρα κυνηγούσε, την είδε ο Μίνωας και θαμπώθηκε από την ομορφιά της. Επί 9 ολόκληρους μήνες την καταδίωκε, αλλά αυτή, αφιερωμένη στον αγνό βίο, κρυβόταν. Τελικά, όταν εντοπίστηκε από τον διώκτη της, προτίμησε να πέσει στη θάλασσα από το βουνό Δίκτη. Και σ΄ αυτή την εκδοχή, κάποιοι ψαράδες που βρίσκονταν εκεί την έσωσαν και αυτή έγινε προστάτις τους. Από τότε ονομαζόταν και Δίκταιννα ή Δίκτυννα, είτε από το όρος από το οποίο έπεσε στη θάλασσα είτε από τα δίχτυα των ψαράδων με τα οποία και σώθηκε. Στην Κρήτη υπήρχαν πολλά ιερά της, τα “Δίκταιννα” όπως λέγονταν.

ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΘΟ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ: Η Βριτόμαρις είναι μεταξύ των στοιχείων του μινωικού πανθέου που πέρασαν μέσω των Μυκηναίων στην κλασική Ελληνική Μυθολογία. Για τους Έλληνες, η Βριτόμαρτις αρχικά ήταν απλώς μία ορεάς Νύμφη, που στα μετέπειτα χρόνια αλλού ταυτίστηκε με την Άρτεμη και αλλού με την Αφαία, την αόρατη προστάτιδα της Αίγινας². Η θεά "Βριτόμαρτις" φαίνεται πως λατρευόταν στην Κρήτη ως μια πτυχή της Πότνιας, ή Κυρίας. Η αρχαϊκότερη πτυχή της κρητικής αυτής θεάς εκλαμβάνεται αυτή της Μητέρας των Βουνών, όπως δηλαδή εμφανίζεται στην μινωική σφραγιδοποιία, με τα δαιμονικά χαρακτηριστικά μιας Γοργόνας, με δύο φίδια στα χέρια της, που συνοδεύεται από το διπλό πέλεκυ. Θερείτο λαφύστια θεότητα [το αντίθετο της μειλίχειας] γι΄αυτό και η ονομασία της που σημαίνει την καλή παρθένο, μάλλον ενέχει το στοιχείο του ευφημισμού, που αντιστρατεύεται την επικίνδυνη πτυχή της. Όσο για το δεύτερο όνομά της, Δίκτυννα, προφανώς αυτό προέρχεται κατά τους ελληνιστικούς συγγραφείς από τη λέξη “δίκτυα”³.

  

ΛΑΤΡΕΙΑ: Ο Στράβων ισχυρίζεται ότι η Βριτόμαρτις λατρευόταν ως Δίκτυννα μόνο στη δυτική Κρήτη, στην περιοχή της Κυδωνίας, όπου και υπήρχε ένα Δικτυναίον ή ναός της Δίκτυννας. Στη μινωική τέχνη, στα νομίσματα, όσο και στις σφραγίδες ή τα δαχτυλίδια, η Βριτόμαρτις απεικονίζεται με δαιμονικά χαρακτηριστικά, να κρατά διπλό πέλεκυ και να βρίσκεται δίπλα σε θηρία. Ακόμη υπάρχουν αναφορές για λατρευτικά ξόανα της θεότητας σε διάφορους ναούς ή ιερά σπήλαια στην Κρήτη. Φαίνεται ότι στην περιοχή της Χερσονήσου η λατρεία της κορυφωνόταν με την εορτή των Βριτομάρτειων. Σε νομίσματα της Κυδωνίας, και της Φαλάσαρνας, η Βριτόμαρτις εικονίζεται ως τροφός του Δία. Ακόμη, ναοί προς τιμήν της υπήρχαν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην Αίγινα, την Αθήνα, τη Μασσαλία, την Αντίκυρα, κ.α. με την σύνθετη ονομασία της θεότητας: Άρτεμις Δίκτυννα.

ΑΦΑΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΝΝΑ: Η Βριτόμαρτις λατρευόταν ως Αφαία, κυρίως στο νησί της Αίγινας⁴ κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής Εποχής, όπου και αργότερα κτίστηκε ο ναός προς τιμήν της. Μετά την επικυριαρχία της Αθήνας επί της Αίγινας, η λατρεία της πέρασε και στους Αθηναίους. Αυτό φαίνεται από την ανέγερση ναού προς τιμήν της στην περιοχή του σημερινού Ασπρόπυργου.

   

ΣΤΗΝ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ: Σε διάφορα ιπποτικά έπη του Spenser εμφανίζονται στοιχεία της “Britomart" [βασίλισσα των Νεράιδων], όπου αυτή είναι μια αλληγορική εικόνα της “παρθένου ιππότισσας” που αντιπροσωπεύει την αρετή, ειδικότερα δε, την αγγλική στρατιωτική δύναμη, που “δικαιολογείται”, από μια λαϊκή ετυμολογία της λέξης Βρετανός, ως προερχόμενης από τη λέξη Βριτόμαρτις[!], που θεωρήθηκε ότι είναι μια σύνθετη λέξη για τους Βρετανούς και τον θεό “Μαρς”, δηλαδή την ονομασία στη Λατινική του θεού του πολέμου Άρη!!.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Α.Γ. Κρασανάκη, Ελληνική Μυθολογία, μύθοι της Κρήτης, σε μορφή PDF. Αθανασίου Αγγελόπουλου, Νέο Λεξικό της ελληνικής μυθολογίας, εκδόσεις ελεύθερη σκέψις. Μartin P. Nilson, Η Μινωική-μυκηναϊκή θρησκεία και η επιβίωσή της στην Ελληνική Θρησκεία, 2η έκδ. (Lund) 1950. Walt. Burkert, Ελληνική Θρησκεία,1985, ενότ. 10 έως 47. Διόδωρος Σικελιώτης, 5.76.3.

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. paleoglot.blogspot.ca

2. Ρητή αναγνώριση της Βριτομάρτιδος και της Αφαίας κάνουν ο Παυσανίας [ii.30.3] και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης [v.76.3].

3. Σχετικά: Καλλίμαχος, Ωδή 3 στην Άρτεμη, 188 κ.έξ.

4. Παυσανίας, 2.30.3.

Η νοσταλγός ΗΧΟΒΙΒΛΙΟ-AUDIOBOOK του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη διαβάζει ο Κων/νος Οικονόμου

 

Η νοσταλγός

ΗΧΟΒΙΒΛΙΟ-AUDIOBOOK του

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

διαβάζει ο Κων/νος Οικονόμου

Η εικοσιπεντάχρονη ηρωίδα του διηγήματος, η Λαλιώ, είναι παντρεμένη με τον μπάρμπα-Μοναχάκη, ο οποίος όχι μόνο είναι κατά πολύ μεγαλύτερος, αλλά έχει και μια κόρη κατά ένα χρόνο μεγαλύτερη απ' τη νέα του σύζυγο! Η Λαλιώ έχει αναγκαστεί να ακολουθήσει τον άντρα της, στο νησί του [Σκόπελο], που βρίσκεται απέναντι από το νησί που μέχρι πρότινος έμενε με τους γονείς της [Σκιάθο]. Όμως αδυνατεί να προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον και ζητά διαρκώς την επιστροφή της κοντά στους δικούς της.

Στο μεταξύ, ο δεκαοχτάχρονος Μαθιός, γείτονας της Λαλιώς, την έχει ερωτευτεί και παρά τη μεταξύ τους διαφορά ηλικίας, αποζητά κάθε ευκαιρία για να είναι κοντά της. Η πρόταση για ένα περίπατο στην παραλία του νησιού, θα αποτελέσει την αφορμή για να πάρουν μια βάρκα, με τη σκέψη να κάνουν απλώς τον κύκλο του λιμανιού, κάτι που θα μετεξελιχθεί γρήγορα σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια της Λαλιώς να επιστρέψει στο νησί της...

Σημείωση: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΥΤΗ ΥΠΟΝΟΕΙ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΞΕΚΑΘΑΡΑ, ΕΝΑΝ ΑΓΝΟ ΕΦΗΒΙΚΟ ΕΡΩΤΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ....

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ-AUDIOBOOK ΕΔΩ:

Τις Θεός Μέγας! Από την Υμνολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας ΒΙΝΤΕΟ

 

Τις Θεός Μέγας! + ΒΙΝΤΕΟ

Από την Υμνολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας

''Τις θεός μέγας ως ο Θεός ημών , συ εί ο Θεος ο ποιών θαυμάσια μόνο.''

(παρμένο από τον Ψαλμό 76, 14-15)

Δηλαδή: Ποιος θεός είναι τόσο μεγάλος όσο ο Θεός μας; Εσύ είσαι ο μόνος Θεός που κάνεις θαυμάσια!

Σύμφωνα με τα "Δίπτυχα" της Εκκλησίας μας ψάλλεται κατά τη ''λιτανεία τῶν ἱερῶν εἰκόνων κατὰ τὴν τάξιν τῶν Πατριαρχείων ᾿Αλεξανδρείας καὶ ᾿Ιεροσολύμων», την Κυριακή Α΄ Νηστειών, της Ορθοδοξίας δηλαδή. Ψάλλεται στους Ιερούς Ναούς κατά την περιφορά και την ανύψωση των ιερών εικονων από μικρούς και μεγάλους.

Φυσικά, εκτός τυπικού, ψάλλεται και από τον κάθε πιστό που νιώθει την πνευματική ανάβαση και την κατα΄νυξη που μπορεί να πριοσφέρει ο ύμνος.

Ακολουθεί το βίντεο με τον ύμνο αλλά και τον ύμνο ''Μεθ΄ημών ο Θεός''. Είθε!

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ:

Ο Άνεμος [αίτια, δημιουργία, είδη, ονομασίες] + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Ο Άνεμος [αίτια, δημιουργία, είδη, ονομασίες] + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

ΑΝΕΜΟΣ ΚΑΙ ΡΕΥΜΑΤΑ: Άνεμος ονομάζεται η αισθητή οριζόντια κίνηση του αέρα. Αιτία του ανέμου είναι ότι οι αέριες μάζες της γήινης ατμόσφαιρας, βρίσκονται σε συνεχή οριζόντια και κατακόρυφη κίνηση. Ενώ η οριζόντια κίνηση του αέρα ονομάζεται άνεμος, η αντίστοιχη κατακόρυφη κίνηση του αέρα ονομάζεται ρεύμα. Αν η φορά του αερίου ρεύματος είναι από κάτω προς τα πάνω τότε μιλάμε για ανοδικό ρεύμα, αν είναι από πάνω προς τα κάτω τότε είναι καθοδικό ρεύμα.

ΑΙΤΙΑ ΑΝΕΜΟΥ: Γενεσιουργός αιτία του ανέμου είναι η διαφορά θερμοκρασίας του αέρα που δημιουργεί υπό προϋποθέσεις, διαφορές βαρομετρικής πίεσης μεταξύ των περιοχών της γήινης επιφάνειας. Αν δύο γειτονικές περιοχές συμβεί να μην έχουν την ίδια θερμοκρασία, τότε η ατμοσφαιρική πίεση της ψυχρότερης θα είναι μεγαλύτερη από αυτή της θερμότερης περιοχής, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αέρια κίνηση μεταξύ των δύο περιοχών, από τη ψυχρότερη στη θερμότερη περιοχή.

Δ

ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΝΕΜΩΝ: Όταν μία μάζα αέρα θερμαίνεται γίνεται πιο αραιή και πιο ελαφριά και έτσι τείνει να ανέβει ψηλότερα από τις γειτονικές ψυχρότερες αέριες μάζες (ανοδικά κίνηση). Επομένως, άλλες, πιο ψυχρές και βαρύτερες αέριες μάζες θα κινηθούν και θα πάρουν τη θέση της. Αντιθέτως, όταν μια μάζα αέρα ψύχεται γίνεται πιο πυκνή και πιο βαριά και τείνει να κατέβει (καθοδική κίνηση). Για να το πετύχει «σπρώχνει» τις άλλες θερμότερες και αραιότερες αέριες μάζες παίρνοντας τη θέση τους.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΕΜΟΥ: Στοιχεία ανέμου θεωρούνται η διεύθυνση και η ένταση [ισχύς] του. Και τα δύο αυτά στοιχεία μπορούν να προσδιοριστούν από τα ειδικά ανεμομετρικά όργανα που είναι οι ανεμοδείκτες [για τη διεύθυνση] και τα ανεμόμετρα [για την ένταση].

Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: του ανέμου χαρακτηρίζεται από το σημείο του ορίζοντα απ΄ όπου πνέει ο άνεμος και όχι φυσικά από το προς τα πού πνέει ο άνεμος. Εκφράζεται είτε σε μοίρες (σε σχέση με το γεωγραφικό Βορρά), είτε με σύμβολα ανεμολογίου, είτε ονομαστικά (επίσημα ή γραικολεβαντίνικα-ναυτικά, όπως λέγονται τα κοινά). Επίσης και με πολλά άλλα ονόματα χαρακτηρίζονται οι άνεμοι ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, τον τόπο, την ένταση και την διεύθυνσή τους. Εκτός από τα τοπικά ονόματα, οι άνεμοι φέρουν ανάλογα με την διεύθυνση προέλευσής τους δύο ονόματα: Ένα επίσημο και ένα κοινό. Ας δούμε τους κύριους ανέμους και την ονομασία τους στην Ελλάδα. Σε παρένθεση αναφέρεται και η διεύθυνση τους σε μοίρες, όταν θεωρήσουμε 0 μοίρες το Βόρειο Πόλο. 1. Βόρειος, Β (000°), Τραμουντάνα ή Βοριάς. 2.Βορειοανατολικός ή Μέσης, ΒΑ (045°), Γραίγος. 3.Ανατολικός ή Απηλιώτης, Α (090°), Λεβάντες. 4. Νοτιοανατολικός ή Εύρος, ΝΑ (135°), Σιρόκος. 5. Νότιος, Ν (180°), Όστρια ή Νοτιάς. 6. Νοτιοδυτικός, ΝΔ (225°), Λίβας ή Γαρμπής. 7. Δυτικός΄ή Ζέφυρος, Δ (270°), Πουνέντες. 8. Βορειοδυτικός ή Σκίρων, ΒΔ (315°), Μαϊστρος. Όμως, Εκτός από το σημείο του ορίζοντα οι άνεμοι παίρνουν ονόματα και από την κατεύθυνσή τους σε σχέση με την μορφολογία του συγκεκριμένου τόπου. Υπάρχουν ονόματα ανέμων όπως ο μπάτης ή θαλάσσια αύρα, ο Βαρδάρης, τοπικός ΒΒΔ άνεμος της Κ. Μακεδονίας, κατά μήκος του Αξιού ποταμού, κ.ά.

ΕΝΤΑΣΗ ΑΝΕΜΟΥ: Η ένταση του ανέμου εκφράζεται είτε με την πίεση που ασκεί στην επιφάνεια της Γης, είτε με την ταχύτητα με την οποία αυτός κινείται. Στη Μετεωρολογία, η ένταση του ανέμου εκφράζεται συνήθως με την ταχύτητά του, οπότε δίδεται σε μέτρα ανά δευτερόλεπτο ή σε χιλιόμετρα [ή μίλια] ανά ώρα ή, τέλος, σε κόμβους. Η γνωστή μας κλίμακα Μποφόρ είναι εμπειρικός τρόπος μέτρησης της έντασης των ανέμων, που βασίζεται στην παρατήρηση των αποτελεσμάτων του ανέμου σε στεριά ή θάλασσα. Ανάλογα με την έντασή του ο άνεμος χαρακτηρίζεται ως: νηνεμία ή άπνοια με 0 Μποφόρ, υποπνέων 1 Μποφόρ, ασθενής 2 - 3 Μποφόρ, μέτριος 4 - 5 Μποφόρ, ισχυρός 6 Μποφόρ, σφοδρός 7 Μποφόρ, θυελλώδης [θύελλα] 8 - 9 Μποφόρ, καταιγίζων [καταιγίδα] 10 - 11 Μποφόρ και τυφώνας 12 Μποφόρ. Ακόμη ο άνεμος χαρακτηρίζεται λείος, αν είναι άνεμος στρωτός, δηλαδή χωρίς αυξομειώσεις της έντασής του ή ριπαίος, αν η έντασή του μεταβάλλεται κατά σύντομα χρονικά διαστήματα. Αν όμως η μεταβολή γίνεται κατά μακρά σχετικά διαλείμματα τότε ονομάζεται μεταβλητός. Μεταβλητός όμως ονομάζεται και εκείνος που αλλάζει (μεταβάλλει) διεύθυνση, σε αντιδιαστολή με εκείνον που διατηρεί την διεύθυνσή του επί μακρό χρόνο και ονομάζεται σταθερός.

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΕΜΩΝ: Στον ανθρώπινο οργανισμό ευεξία μπορεί να φέρει ο άνεμος όταν πνέει δροσερός, ελαφρός καλοκαιρινός ή δυσφορία όταν πνέει δυνατός ξηρός ή υπερβολικά ξηρός. Σε κατοικημένες περιοχές ο άνεμος σε μεγάλες ταχύτητες, περισσότερο των 10 Μποφόρ, επιφέρει σοβαρές καταστροφές.

ΕΙΔΗ ΑΝΕΜΩΝ:Γενικά οι άνεμοι κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες: Συνεχείς, Περιοδικοί (ετήσιοι είτε ημερήσιοι), Αληγείς¹, Ανταληγείς², Αναβατικοί³, Καταβατικοί⁴, Εποχικοί, Τοπικοί, Επικρατούντες δυτικοί, Επικρατούντες πολικοί [ανατολικοί], Άνεμοι ισοβαρικών συστημάτων, Ριπαίοι, Θυελλώδεις [Θύελλα], Λαιλαπώδεις [Λαίλαπα].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1. "Ναυτική Μετεωρολογία" Χ. Περογιαννάκη, ταξίαρχου Π.Α. Γεν. Διευθ. ΕΜΥ, - Ίδρυμα Ευγενίδου, 1974, Αθήνα.

2. el.wikipedia.org/wiki/Άνεμος

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. Ως αληγείς άνεμοι, (εκ του α στερητικού + λήγειν), χαρακτηρίζονται οι άνεμοι που πνέουν μεταξύ της περιοχής με υψηλές βαρομετρικές πιέσεις κάθε ημισφαιρίου, και της Ζώνης τροπικών νηνεμιών, κοντά στον Ισημερινό, όπου παρατηρούνται χαμηλές βαρομετρικές πιέσεις. Οι αληγείς άνεμοι έχουν στο βόρειο ημισφαίριο διεύθυνση βορειοανατολική, ενώ στο νότιο ημισφαίριο νοτιοανατολική. Οι άνεμοι αυτοί πνέουν με μεγάλη σταθερότητα όλο το έτος, πράγμα που εξηγεί και την ονομασία τους.

2. Ανταληγείς άνεμοι χαρακτηρίζονται οι άνεμοι που πνέουν πάνω από τους αληγείς. Η ονομασία τους προέρχεται από το γεγονός ότι πνεύουν κατ΄ αντίθετη διεύθυνση από εκείνη των αληγών.

3. Ο Αναβάτης άνεμος είναι εκείνος που δημιουργείται κυρίως την ημέρα και που πνέει από κοιλάδες ή πεδιάδες προς κοντινά όρη. Ο αναβατικός άνεμος οφείλεται στη διαφορά πυκνότητας του αέρος που δημιουργείτα μεταξύ των παραπάνω πε`ριοχών ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε εγγύτατη απόσταση.

4. Ο Καταβάτης άνεμος είναι εκείνος που πνέει προς τα κάτω από τις κορυφές βουνών ή υψηλές ακτές. Η δημιουργία του οφείλεται στη διαφορά πυκνότητας του αέρος που βρίσκεται στις πλαγιές των βουνών ή τις ακτές΄με εκείνο των παρακείμενων περιοχών. Η διαφορά αυτή μπορεί να οφείλεται στη ψύξη λόγω νυκτερινής ακτινοβολίας ή και σε άλλα αίτια (π.χ. στο χιονοσκεπές των κορυφών ή των ακτών).

ΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: