Σίφωνας: ο μεγάλος καταστροφέας! κάτι παραπάνω από απλός ανεμοστρόβιλος (tornado ή twister) +ΒΙΝΤΕΟ Από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Σίφωνας: ο μεγάλος καταστροφέας! 

κάτι παραπάνω από απλός ανεμοστρόβιλος    (tornado  ή twister) +ΒΙΝΤΕΟ 

Από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

 ΓΕΝΙΚΑ: Σίφωνας στη Μετεωρολογία [tornado (τορνέιντο) ή twister (τουίστερ)], ή κοινώς σίφουνας, ονομάζεται μια περιστρεφόμενη στήλη ανέμου η οποία οφείλεται σε πολύ χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση στο κέντρο της στήλης και η οποία “ξεφυτρώνει” από τη βάση τεράστιων καταιγιδοφόρων νεφών, που λέγονται σωρειτομελανίτες, και φτάνει ως το έδαφος. Πρόκειται για το πιο έντονο, βίαιο και παράξενο μετεωρολογικό φαινόμενο. Οι σίφωνες αποτελούν μία παγκόσμια απειλή, καθώς εμφανίζονται τακτικά σε πάρα πολλά σημεία του πλανήτη και σε όλες τις ηπείρους, εκτός της Ανταρκτικής. Πάντως η πλειονότητα των σιφώνων παρατηρείται στις ΗΠΑ, που έχουν κατά μέσο όρο 1.200 σίφωνες ανά έτος, τέσσερις φορές περισσότερους από το σύνολο ολόκληρης της Ευρώπης. Ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό των σιφώνων ξηράς της χώρας αυτής, παρατηρείται σε μία περιοχή των κεντρικών Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία είναι γνωστή ως Μονοπάτι των Σιφώνων (Tornado Alley). Γενικότερα όμως, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, μπορεί πρακτικώς να συμβεί σίφωνας σε οποιοδήποτε μέρος, ώρα και εποχή κατά τη διάρκεια του έτους.

 

  ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Οι σίφωνες ποικίλουν σε σχήματα και διαστάσεις, ωστόσο η τυπική τους εμφάνιση είναι ένα περιστρεφόμενο σύννεφο, σε σχήμα χωνιού, που ενώνει σύννεφα και έδαφος και το κάτω μέρος τους περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης, που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος. Επίσης, ποικίλλουν και σε ένταση και διάρκεια, αν και οι περισσότεροι έχουν ταχύτητες περιστροφικών ανέμων μικρότερες από 180 km/h), μέσο πλάτος 75 μέτρα και συνήθως διάρκεια λίγων λεπτών. Η μέγιστη δυνατή απόσταση μετακίνησής τους είναι τα 20 - 30 χιλιόμετρα. Οι πιο ακραίοι και καταστροφικοί στην ιστορία, έχουν φθάσει σε ταχύτητες ανέμων έως 480 χλμ/ώ, διάμετρο έως 1 μίλι (1,6 χιλιόμετρα) ή και παραπάνω, και διάρκεια άνω της 1 ώρας, συχνά διανύοντας αποστάσεις πάνω από 100 χιλιόμετρα!

   

  ΕΙΔΗ ΣΙΦΩΝΩΝ, ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΕΜΟΣΤΡΟΒΙΛΟΥΣ: Οι σίφωνες εμφανίζονται τόσο πάνω από την ξηρά, [σίφωνες ξηράς], οι οποίοι θεωρούνται και οι ταχύτεροι άνεμοι στη Γη, όσο και πάνω από τη θάλασσα, οπότε ονομάζονται σίφωνες θαλάσσης [υδροσίφωνες]. Kαι τα δύο είδη ονομάζονται και νεφοστρόβιλοι, επειδή φύονται από τη βάση τεράστιων καταιγιδοφόρων νεφών [σωρειτομελανίτες]. Από μερικούς, ιδίως στις σχετικές ανταποκρίσεις των Μέσων Ενημέρωσης, αντί του όρου σίφωνας, χρησιμοποιείται ο όρος ανεμοστρόβιλος, με αποτέλεσμα οι σίφωνες να συγχέονται συχνά με τους ανεμοστρόβιλους, με τους οποίους ασχολούμαστε σε άλλη ενότητα. Τυπικά βέβαια, σε κάθε ρεύμα ανέμου που παρουσιάζει περιστροφή (στροβιλισμό), μπορεί να δοθεί η ονομασία ανεμοστρόβιλος, από την πρακτική περιγραφή του φαινομένου. Ωστόσο, οι ανεμοστρόβιλοι ή κονιορτοστρόβιλοι είναι φαινόμενα με άλλες γενεσιουργές αιτίες και συνήθως μικρότερης έντασης από τους σίφωνες.

 

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ: Συνήθως λέμε πώς υγρές, θερμές αέριες μάζες συγκρούονται με ψυχρά μέτωπα και η ατμοσφαιρική αστάθεια που δημιουργείται προκαλεί σίφωνες, όμως δεν αρκεί αυτό από μόνο του να εξηγήσει το φαινόμενο. Αν γινόταν δεκτό ότι αρκεί μόνο αυτός ο παράγοντας, τότε αυτομάτως θα προέκυπτε το ερώτημα γιατί οι σίφωνες δεν εμφανίζονται συχνότερα. Στην πραγματικότητα, ακόμα και σήμερα δεν το ξέρουμε πλήρως πως σχηματίζονται και λειτουργούν!! Η δημιουργία τους είναι σύνθετη και φαίνεται ότι συμμετέχουν πολλοί μηχανισμοί. Παρόλο που το φαινόμενο αποτελεί αντικείμενο έρευνας εδώ και 150 χρόνια, εξακολουθεί να αποτελεί θέμα για τους επιστήμονες και σήμερα, γιατί πολλές πτυχές του θέματος παραμένουν άγνωστες. Πάντως, οι βασικές αρχές του σχηματισμού τους είναι πλέον γνωστές. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, πρακτικώς μπορεί να συμβεί σίφωνας σε οποιοδήποτε μέρος, ώρα και εποχή κατά τη διάρκεια του έτους.

 

   ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΙΦΩΝΩΝ: Γεωγραφικό πλάτος: οι σίφωνες είναι συνηθέστεροι στα μέσα γεωγραφικά πλάτη, καθώς σε αυτά συναντώνται οι θερμές και υγρές τροπικές αέριες μάζες με ψυχρά πολικά μέτωπα. Η ύπαρξη αέρα μεγάλης αστάθειας και υγρασίας. Μάλιστα η πλέον ευνοϊκή αστάθεια για το σχηματισμό τους, είναι μία αρκετά ισχυρή κατακόρυφη πτώση τη θερμοκρασίας, με ταυτόχρονο εγκλωβισμό θερμότητας στα χαμηλότερα στρώματα της τροπόσφαιρας, μέχρι 2 χιλιόμετρα υψόμετρο, και η αύξηση της μάζας του αέρα που ανυψώνεται βίαια. Πώς ανυψώνεται όμως ο αέρας; Λόγω της εντονότερης ηλιακής ακτινοβολίας το μεσημέρι, προκαλείται υπερθέρμανση κοντά στο έδαφος, επαυξάνοντας την ανοδική τάση και γι' αυτό οι σίφωνες συνήθως εμφανίζονται αργά το απομεσήμερο, λίγη ώρα μετά την μεγαλύτερη θερμοκρασία του 24ώρου. Άλλη πηγή ενέργειας για τους σίφωνες είναι αυτή των καταιγίδων. Κατά τη διάρκειά τους, αποθηκεύεται στην ατμόσφαιρα η λεγόμενη “λανθάνουσα” θερμότητα, που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια της συμπύκνωσης των υδρατμών. Αυτό το πρόσθετο ποσό της θερμότητας ενισχύει τα βίαια ανοδικά ρεύματα, επειδή ο θερμότερος αέρας είναι ελαφρύτερος και επομένως ανυψώνεται. Για τους σίφωνες, τα ευνοϊκότερα ψυχρά μέτωπα, είναι εκείνα που σχηματίζονται μεταξύ θαλάσσιας πολικής και θαλάσσιας τροπικής μετακινούμενης αέριας μάζας, οπότε ο ψυχρός αέρας εισχωρεί κυριολεκτικά, σαν έμβολο πλοίου, μέσα στον θερμό αέρα, σε μικρό ύψος από την επιφάνεια. Τότε ο ψυχρός αυτός αέρας υπερκαλύπτει και εγκλωβίζει τον θερμό αέρα (αντί να σφηνωθεί από κάτω του όπως συνήθως), προκαλώντας ανισορροπία και αστάθεια στην ατμόσφαιρα. Ο θερμός αέρας ορμάει κυριολεκτικά προς τα πάνω με μεγάλη ταχύτητα και τελικά, σε ένα ή περισσότερα σημεία ανύψωσης, κατορθώνει να διαφύγει προς τα πάνω, υπό την μορφή τεράστιας φυσαλίδας, με συνέπεια τη δημιουργία σφοδρού ανοδικού ρεύματος και τη συνακόλουθη πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης στο σημείο ανύψωσης. Ταυτόχρονα, η συνάντηση ισχυρών ρευμάτων αέρα από αντίθετες κατευθύνσεις δίνει στην ανοδική στήλη μία περιστροφική κίνηση. Η ανοδική κίνηση στο κέντρο του κάτω μέρους της ροής αέρα προς τον άξονα περιστροφής, λειτουργεί σαν τουρμπίνα και προκαλεί τεράστια αύξηση της ταχύτητας του ανέμου μέσα στην περιδινούμενη στήλη. Παράλληλα με την πτώση της πίεσης λόγω της ανοδικής διαφυγής του θερμού αέρα, η φυγόκεντρος δύναμη απομακρύνει περαιτέρω τις αέριες μάζες από το κέντρο του σίφωνα. Ως αποτέλεσμα, η διαφορά πίεσης μεταξύ του εσωτερικού των σιφώνων και του ατμοσφαιρικού αέρα γύρω από αυτούς είναι πολύ μεγάλη.

ΜΕΣΟΚΥΚΛΩΝΑΣ: Οι πιο καταστροφικοί και θανατηφόροι σίφωνες πάντως, προκαλούνται από ένα είδος καταιγίδων που ονομάζονται supercells [υπερκύτταρα]. Μάλιστα, ενώ μόνο 1 στις 100 κοινές καταιγίδες παράγει σίφωνα, αντιθέτως, υπολογίζεται ότι το 1 στα 5 υπερκύτταρα, που όμως συμβαίνουν σπάνια, γεννά σίφωνες. Υπερκύτταρα, είναι βαριές καταιγίδες, με διάρκεια άνω των 6 ωρών, που χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη ανέμων με μεγάλες αλλαγές ταχύτητας και κατεύθυνσης σε σύντομο χρονικό διάστημα [διατμητικοί άνεμοι]. Έχει διαπιστωθεί ότι οι διατμητικοί άνεμοι συχνά προκαλούν στροβιλισμό του αέρα, ενώ τα ισχυρά ανοδικά ρεύματα «αρπάζουν» τον στροβιλισμό προς τα πάνω. Καθώς ο στροβιλισμός δημιουργεί μία σταθερή στήλη, αρχίζει να κερδίζει δύναμη και να απορροφά το ανοδικό ρεύμα μέσα σε αυτό, αναγκάζοντάς το να στροβιλίζεται επίσης, ενισχύοντας έτσι τη δίνη. Με τον μηχανισμό αυτό, δημιουργείται ένας μεσοκυκλώνας, που είναι ένας μεγάλος κατακόρυφος στρόβιλος αέρα με διάμετρο 2 έως 10 χιλιόμετρα, εντός της καταιγίδας. Οι μεσοκυκλώνες περιστρέφονται γύρω από έναν κάθετο άξονα, συνήθως προς την ίδια κατεύθυνση με τα συστήματα χαμηλής πίεσης, δηλαδή στο βόρειο ημισφαίριο αντίθετα της φοράς των δεικτών του ωρολογίου, ενώ στο νότιο σύμφωνα με αυτή. Μερικές φορές, άγνωστο γιατί, η περιστροφή βαθαίνει και τελικά επεκτείνεται μέχρι το έδαφος, οπότε το κάτω μέρος του μεσοκυκλώνα καταγράφεται ως σίφωνας.

 

  ΑΕΡΟΧΕΙΜΑΡΡΟΣ – ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΣΙΦΩΝΑ: Σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό ορισμένων σιφώνων, ιδίως των πλέον σφοδρών και καταστροφικών παίζουν οι αεροχείμαρροι. Αεροχείμαρρος (Jet stream), ονομάζεται ένα γρήγορα κινούμενο μακρόστενο σωληνωτό ρεύμα πολύ ισχυρών δυτικών ανέμων σε μεγάλα υψόμετρα. Δημιουργούνται από συνδυασμό της ατμοσφαιρικής θέρμανσης και της περιστροφής του πλανήτη γύρω από τον άξονά του. Η Μετωρολογία θεωρεί πως τα ισχυρά ανοδικά ρεύματα που παρατηρούνται σε βαριές καταιγίδες, αν τυχόν φτάσουν σε μεγάλα ύψη, μπορεί να «πιαστούν» από αεροχειμάρρους και να αρχίσουν να περιστρέφονται βιαίως. Ενδεχομένως έτσι να δημιουργείται μία τεράστια περιστρεφόμενη στήλη, γνωστή ως μεσοκυκλώνας, με το ενδεχόμενο η στήλη αυτή να στραφεί προς το έδαφος, δημιουργώντας έτσι τον σίφωνα. Μερικοί σίφωνες ασθενούς ή μέτριας έντασης και ιδιαίτερα όσοι σχηματίζονται σε πολύ ξηρή ατμόσφαιρα, μπορεί να μην είναι πλήρως ορατοί. Κατά κανόνα πάντως, η πολύ χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση ωθεί τους ήδη ισχυρούς ανέμους να επιταχυνθούν ενώ η βίαιη περιστροφή αναγκάζει τους υδρατμούς των νεφών να χαμηλώνουν. Δημιουργείται έτσι μία περιστρεφόμενη βάση νεφών, γνωστή ως σύννεφο-χοάνη (funnel cloud), που οδηγεί στη δημιουργία στήλης, η οποία συνεχίζει να χαμηλώνει καθώς αυξάνει η ένταση του ανέμου κοντά στο έδαφος. Τελικά, η ορατή στήλη ακουμπά στο έδαφος και τότε θεωρείται επισήμως ως σίφωνας (tornado). Πάντως με τον όρο «σίφωνας» γίνεται αναφορά στον στροβιλιζόμενο άνεμο και όχι στο χοανοειδές σύννεφο. Έτσι, δεν είναι υποχρεωτικό να είναι πλήρως ορατό το περιστρεφόμενο σύννεφο μεταξύ εδάφους και βάσης νεφών. Επισήμως, ακόμα και όταν δεν φαίνεται η στήλη, αν οι προκαλούμενοι στροβιλιζόμενοι άνεμοι στο έδαφος ξεπερνούν σε ταχύτητα ένα όριο που εξαρτάται από την κλίμακα που χρησιμοποιείται (105 χλμ/ώ. [Κλίμακα Φουζίτα] ή τα 63 χλμ./ώ [Κλίμακα Τόρρο]), τότε το φαινόμενο καταγράφεται επίσης ως σίφωνας.

 

  ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΙΦΩΝΑ: Η κλασική εμφάνιση των σιφώνων, που τους διαφοροποιεί από τους ανεμοστρόβιλους, είναι «σαν προβοσκίδα ελέφαντα» που ''φυτρώνει'' από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών έως το έδαφος. Το κάτω μέρος τους περιβάλλεται από ένα στροβιλιζόμενο σύννεφο σκόνης που προκαλείται από τους σφοδρούς ανέμους του σίφωνα στο έδαφος, ενώ όταν περνάει μέσα από κατοικημένη περιοχή ακολουθούν βραχυκυκλώσεις ηλεκτροφόρων καλωδίων και αν είναι στην επιφάνεια της θάλασσας δίνει την εικόνα κοχλασμού. Τότε ψάρια, βατράχια, ή διάφορα άλλα αντικείμενα αναρροφώνται μέσα στην προβοσκίδα από τον ανοδικό στροβιλιζόμενο άνεμο και ρίπτονται αργότερα σε κάποια απόσταση. Ειδικότερα όταν αναρροφώνται και ρίπτονται ψάρια ή άλλα ζώα, μπορεί να προκληθεί το φαινόμενο της βροχής ζώων(!), κατά το οποίο νεκρά ή και ζωντανά ζώα πέφτουν από τον ουρανό, σε μεγάλες ποσότητες. Παρά τον γενικό κανόνα της εμφάνισης «σαν προβοσκίδα ελέφαντα», ορισμένοι τεράστιοι καταστρεπτικοί σίφωνες φαίνονται σαν μία στροβιλιζόμενη μαύρη θολή μάζα που καλύπτει μία ολόκληρη περιοχή, σαν μαύρα σύννεφα να στριφογυρίζουν, και ενδεχομένως να έχουν τόσο τεράστια διάμετρο, που να είναι μεγαλύτερη από την απόσταση μεταξύ εδάφους και νεφών. Τέτοιοι σίφωνες αναφέρονται ως σφηνοειδείς ή απλά σφήνες. Συνήθως οι πλέον σφοδροί, καταστροφικοί και θανατηφόροι σίφωνες είναι σφηνοειδείς. Λόγω της εμφάνισής τους, έχουν ξεγελάσει και έμπειρους παρατηρητές καταιγίδων, καθώς δεν μπορούν πάντα να ξεχωρίσουν τη διαφορά ανάμεσα σε μία μάζα νεφών χαμηλά πάνω από το έδαφος και έναν σφηνοειδή σίφωνα, όταν είναι ακόμα μακριά. Ορισμένοι “κυνηγοί καταιγίδων” δεν κατάλαβαν εγκαίρως τον κίνδυνο παρά μόνο όταν ήταν πια αργά. Οι λεγόμενοι σφηνοειδείς σίφωνες μπορεί να φτάσουν σε διάμετρο ακόμα και το 1,6 χλμ. ή και παραπάνω. Το επίσημο ρεκόρ συνέβη σε έναν σίφωνα που έπληξε το Hallam στη Νεμπράσκα των ΗΠΑ [22/5/2004], ο οποίος έφτασε σε διάμετρο έως και 4 χιλιόμετρα σε κάποιο τμήμα της διαδρομής του. Αντιθέτως, ασθενείς σίφωνες ή κάποτε και ισχυροί σίφωνες, μπορεί να είναι εξαιρετικά στενοί και τότε αναφέρονται ως σίφωνες-σκοινιά, με διάμετρο λίγες δεκάδες μέτρα ή ακόμα και μερικά μέτρα. Το πιο τρομακτικό, είναι ο σίφωνας να μην φαίνεται, όπως κάποιες φορές όταν κρύβεται από καταρρακτώδη βροχή ή σύννεφα σκόνης [αμμοθύελλα], ή το σκοτάδι, αν συμβεί σε βραδινές ώρες. Οι σίφωνες αυτοί θεωρούνται πολύ επικίνδυνοι, καθώς ακόμα και οι πιο έμπειροι μετεωρολόγοι μπορεί να μην τους διακρίνουν. Μπορούν να γίνουν αντιληπτοί μόνο με παρατηρήσεις των ραντάρ καιρού ή ενδεχομένως από τον έντονο ήχο τους, αλλά το τελευταίο μόνο σε πολύ κοντινή προσέγγιση. Ευτυχώς όμως, οι σίφωνες δημιουργούνται συνήθως στα τμήματα των καταιγίδων που σημειώνονται ισχυρά ανοδικά ρεύματα, με αποτέλεσμα τα τμήματα αυτά να είναι χωρίς βροχή, καθιστώντας τους ορατούς. Επίσης, οι περισσότεροι σίφωνες εμφανίζονται νωρίς το απόγευμα, όταν το φως από τον λαμπερό ήλιο μπορεί να διεισδύσει ακόμη και μέσα από τα πιο ογκώδη και βαριά σύννεφα. Ακόμα και οι σίφωνες που συμβαίνουν την νύχτα, συνήθως φωτίζονται έντονα από συχνούς κεραυνούς ή αστραπές. Υπάρχουν όλο και περισσότερα στοιχεία, που προέρχονται από εικόνες αυτοκινούμενων ραντάρ («Doppler On Wheels») και αυτόπτες μάρτυρες, ότι οι περισσότεροι σίφωνες έχουν ένα καθαρό, ήρεμο κέντρο, με πολύ χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση, παρόμοιο με το μάτι των κυκλώνων. Αυτό το κέντρο είναι γεμάτο από άφθονη σκόνη, έχει ασθενείς ανέμους και είναι πολύ σκοτεινό, δεδομένου ότι το φως εμποδίζεται από τους στροβιλιζόμενους υδρατμούς και τα συντρίμμια στο εξωτερικό του σίφωνα.

 

ΕΝΤΑΣΗ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ: Για πολλά χρόνια, πριν από την έλευση της φορητής κάμερας και του λεγόμενου ραντάρ Ντόπλερ, οι επιστήμονες απλώς χρησιμοποιούσαν αυθαίρετες υποθέσεις ως προς την ταχύτητα των ανέμων σε έναν σίφωνα. Στις ΗΠΑ, από το 1971, οι σίφωνες άρχισαν να ταξινομούνται με βάση την Κλίμακα Φουτζίτα, και από το 2007 με τη λεγόμενη Ενισχυμένη Κλίμακα Φουτζίτα. Οι κλίμακες αυτές βασίζονται στην πρακτική εκτίμηση των καταστροφών που προκαλούν. Οι κλίμακες Φουτζίτα ξεκινούν από τους F0 και ΕF0, που προκαλούν μικρές ζημιές μόνο σε δέντρα και καπνοδόχους, και φτάνουν ως τους F5 και ΕF5, που καταστρέφουν ολοκληρωτικά τα πάντα, αφήνοντας μόνο θεμέλια κτιρίων και μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές παραμορφώσεις ακόμη και σε ουρανοξύστες. 

 Η εφαρμογή των κλιμάκων Φουτζίτα στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά δύσκολη, δεδομένου ότι τα στάνταρ της ευρωπαϊκής οικοδόμησης των σπιτιών διαφέρουν σημαντικά από τα αμερικανικά. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, και στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται αντίστοιχα, από το 1975, η Κλίμακα Torro, που ξεκινάει από τους T0, για εξαιρετικά ασθενείς σίφωνες, και φτάνει ως τους T11, δηλαδή οι πλέον καταστρεπτικοί, που επιτυγχάνουν ταχύτητες ανέμων≥ 300 μίλια [483 χιλιόμετρα] την ώρα. Πάντως, η αρχική Κλίμακα Φουτζίτα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στο μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου.

 

 “ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ” ΤΥΦΩΝΩΝ: Οι σίφωνες συνηθέστερα κινούνται κατά ομάδες και όταν προκαλούνται από το ίδιο κύτταρο καταιγίδας αναφέρονται ως οικογένεια σιφώνων [tornado family]. Κατά κανόνα, οι οικογένειες σιφώνων ακολουθούν παράλληλες τροχιές, σε κοντινές μεταξύ τους περιοχές ή ακόμα και ως δίδυμοι ή πολύδυμοι σίφωνες στην ίδια περιοχή. Συχνά τα μέλη μιας τέτοιας οικογένειας συνενώνονται σε έναν. Άλλες φορές, εναλλακτικά, οι μεσοκυκλώνες που δημιουργούν τους πιο καταστροφικούς σίφωνες, κατά περιόδους εξασθενούν, διαλύοντας τον προκαλούμενο σίφωνα και μετά ενισχύονται εκ νέου, προκαλώντας νέο σίφωνα. Οι σίφωνες αυτοί μπορεί να δίνουν μετά την εντύπωση ενός σχεδόν ενιαίου συνεχή σίφωνα με «διακοπές» στη διαδρομή του. Ακόμη, όταν παρατηρούνται πάνω από 6 σίφωνες την ημέρα στην ίδια περιοχή, από το ίδιο σύστημα καταιγίδων, τότε το φαινόμενο ονομάζεται ξεσπασμα σιφώνων [tornado outbreak]. Το εντυπωσιακότερο ήταν το Υπερξέσπασμα [Super Outbreak], του 1974, με 148 σίφωνες σε 18 ώρες, που έπληξαν 13 πολιτείες των ΗΠΑ, [3-4/4/1974], με απολογισμό 330 θύματα. Ανάλογα εντυπωσιακό ήταν και το Υπερξέσπασμα στις 25-28/4/2011, με 359 σίφωνες(!), σε 21 πολιτείες των ΗΠΑ, σε χρονική διάρκεια 3 ημερών και 6 ωρών, με απολογισμό 346 θύματα!.

 

ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΣΥΧΝΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΙΦΩΝΩΝ: Αν και οι σίφωνες αποτελούν παγκόσμια απειλή, καθώς εμφανίζονται σχεδόν παντού στον κόσμο και σε όλες τις ηπείρους πλην Ανταρκτικής, ωστόσο οι ΗΠΑ έχουν το μεγαλύτερο αριθμό σιφώνων από κάθε άλλη χώρα [τέσσερις φορές περισσότερους από ότι ολόκληρη η Ευρώπη], με εξαίρεση τους θαλάσσιους σίφωνες. Αυτό οφείλεται κυρίως στη γεωγραφία της ηπείρου. Η Β. Αμερική είναι μία μεγάλη ήπειρος που εκτείνεται από τις τροπικές μέχρι τις αρκτικές περιοχές, και δεν έχει σημαντικές οροσειρές που να εκτείνονται από τα ανατολικά προς τα δυτικά για να εμποδίζουν τη ροή του αέρα μεταξύ των δύο αυτών ακραίων περιοχών. Στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη, όπου παρατηρούνται οι περισσότεροι σίφωνες, τα Βραχώδη όρη εγκλωβίζουν την υγρασία και εμποδίζουν την ατμοσφαιρική κυκλοφορία, περιορίζοντας τον ξηρό αέρα στα μέσα επίπεδα της τροπόσφαιρας, προκαλώντας έτσι τον σχηματισμό μιας περιοχής χαμηλής πίεσης στα ανατολικά των βουνών. Η αυξημένη ροή δυτικά από τα Βραχώδη Όρη προκαλεί τη δημιουργία μιας γραμμής ξηρού μετώπου, ενώ και ο Κόλπος του Μεξικού παρέχει άφθονη υγρασία στα χαμηλότερα επίπεδα της τροπόσφαιρας. Αυτή η μοναδική τοπογραφία επιτρέπει συχνές συγκρούσεις ανάμεσα σε θερμές και ψυχρές αέριες μάζες, δηλαδή τις ευνοϊκές συνθήκες που τροφοδοτούν ισχυρές και μακράς διάρκειας καταιγίδες στη διάρκεια ολόκληρου του έτους. Ένα μεγάλο ποσοστό των σιφώνων που προκαλούνται, παρατηρείται σε τμήμα των κεντρικών Ηνωμένων Πολιτειών, το οποίο είναι γνωστό ως Μονοπάτι των Σιφώνων [Tornado Alley]. Η περιοχή αυτή εκτείνεται και στον Καναδά [κυρίως Οντάριο, Μανιτόμπα, Σασκατσουάν και Αλμπέρτα]. Στις Ηνωμένες Πολιτείες καταγράφονται κατά μ.ο. 1.200 σίφωνες ετησίως, με απολογισμό συνήθως 60-100 θύματα το χρόνο. Σε παγκόσμια κλίμακα, το ετήσιο ανθρώπινο κόστος είναι συνήθως 300-400 θύματα. Γενικότερα όμως, είναι δύσκολο να γίνει άμεση σύγκριση των αμερικανικών στοιχείων με τον αριθμό και την ένταση των σιφώνων στα άλλα κράτη, καθώς ελάχιστα από αυτά διαθέτουν επαρκή στοιχεία. Η Ολλανδία έχει τον υψηλότερο μέσο όρο των καταγεγραμμένων σιφώνων ανά περιοχή από κάθε άλλη χώρα, με πάνω από 20 σίφωνες, δηλαδή 0,00048 ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ετησίως, και ακολουθεί η Μ. Βρετανία, με κατά μέσο όρο 33 σίφωνες ή 0,00013 ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ετησίως. Ωστόσο, οι περισσότεροι είναι ασθενείς και οι σχετικές ζημιές ελάχιστες. Το Μπαγκλαντές έχει επίσης μεγάλη συχνότητα εμφάνισης σιφώνων και, επιπλέον, τον μεγαλύτερο ετήσιο αριθμό νεκρών παγκοσμίως, [μ.ο. 179 άτομα]. Αυτό οφείλεται στην υψηλή πυκνότητα του πληθυσμού, την κάκιστη ποιότητα κατασκευής των κτιρίων και την έλλειψη γνώσης μέτρων ασφαλείας στον πληθυσμό. Άλλες περιοχές του κόσμου που έχουν συχνούς σίφωνες είναι η Ν. Αφρική, η Αργεντινή, η Παραγουάη, η νότια Βραζιλία, καθώς και τμήματα της Ευρώπης, της Α. Μεσογείου, της Ωκεανίας και της Άπω Ανατολής. Ωστόσο, στις περισσότερες από αυτές τις χώρες δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή και κατάταξη των σιφώνων, ενώ σε κάποιες άλλες, τα στατιστικά στοιχεία δεν έχουν μελετηθεί.

 

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ: Ένας από τους παλαιότερους μύθους, λέει ότι οι περισσότερες από τις καταστροφές των σιφώνων προκαλούνται από την πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης στο κέντρο του σίφωνα, που έχει ως αποτέλεσμα, το σπίτι να «εκραγεί» προς τα έξω. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, το άνοιγμα των παραθύρων πριν το χτύπημα του σίφωνα, μειώνει τις ζημιές που προκαλεί ο σίφωνας, καθώς εξισώνει την εξωτερική με την εσωτερική πίεση, εμποδίζοντας την «έκρηξη» του κτιρίου. Αν και συμβαίνει όντως μία μεγάλη πτώση στην ατμοσφαιρική πίεση μέσα σε έναν ισχυρό ή βίαιο σίφωνα, είναι απίθανο ότι η πτώση της πίεσης θα είναι τόσο τεράστια ώστε να αναγκάσει το σπίτι να εκραγεί. Όμως, υπό πραγματικές συνθήκες, ένας σίφωνας μεγάλης έντασης θα είχε ισοπεδώσει το κτίριο πολύ πριν φτάσει σε αυτό η κεντρική περιοχή χαμηλής πίεσης. Ανεξάρτητα από οποιαδήποτε πτώση της πίεσης, η άμεση επίδραση των ανέμων του σίφωνα είναι αρκετή για να προκαλέσει ζημιά σε ένα σπίτι, με εξαίρεση τους εξαιρετικά ασθενείς σίφωνες. Σε τελική ανάλυση, ένας ισχυρός ή βίαιος σίφωνας είναι ούτως ή άλλως ικανός να καταστρέψει ολοκληρωτικά ένα σπίτι, ανεξάρτητα αν τα παράθυρα είναι ανοικτά ή κλειστά. Ακόμη, τα παράθυρα είναι τα πιο ευάλωτα τμήματα όλων των κατασκευών. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι σε έναν ισχυρό σίφωνα, τα συνοθυλεύματα μάζας διαφόρων αντικειμένων που εκτοξεύονται με τεράστιες ταχύτητες προς όλες τις κατευθύνσεις, θα σπάσουν αρκετά παράθυρα πριν ακόμα πλήξει την κατασκευή ο σίφωνας και αυτό θα εξισώσει κάθε διαφορά πίεσης αρκετά γρήγορα. Ορισμένες έρευνες μάλιστα, δείχνουν ότι το άνοιγμα των παραθύρων μπορεί τελικά να αυξήσει τη σοβαρότητα των ζημιών, σε σίφωνες ασθενούς ή μέτριας έντασης. Άλλωστε, η προσέγγιση κοντά σε παράθυρα είναι μία επικίνδυνη ενέργεια κατά τη διάρκεια τέτοιων έντονων καιρικών φαινομένων, καθώς εκθέτει τους ανθρώπους στον κίνδυνο βαρύτατου τραυματισμού από εκτοξευόμενα θραύσματα γυαλιού, αν τα παράθυρα σπάσουν πριν το απευθείας χτύπημα. Ερωτήματα ακόμη γεννώνται για το ποια πλευρά του σπιτιού είναι η ασφαλέστερη κατά την εμφάνιση ενός σίφωνα. Η πλευρά ή γωνία της οικοδομής στην αντίθετη κατεύθυνση από την προσέγγιση του σίφωνα είναι σίγουρα η ασφαλέστερη. Όμως, οι σίφωνες μπορούν κάθε στιγμή να αλλάξουν κατεύθυνση, χωρίς καμία προηγούμενη ένδειξη για κάτι τέτοιο. Τελικά, ο ασφαλέστερος τόπος είναι το υπόγειο ή αν δεν υπάρχει, ένα εσωτερικό δωμάτιο του ισογείου χωρίς παράθυρα, κατά προτίμηση η πιο κεντρική αίθουσα. Υπάρχουν περιοχές όπου οι άνθρωποι πιστεύουν ότι «προστατεύονται» από τους σίφωνες, επειδή είναι μέσα σε μία πόλη, κοντά σε ένα μεγάλο ποτάμι, πίσω από έναν λόφο ή πάνω σε βουνό, κ.ο.κ. Στην πραγματικότητα όμως, οι σίφωνες δεν επηρεάζονται καν από επιφάνειες νερού και διαπερνούν συχνά μεγάλους ποταμούς και λίμνες. Όσον αφορά τα βουνά, έχουν παρατηρηθεί σίφωνες ακόμα και σε υψόμετρα 3.700 μέτρων, ενώ πολλοί σκαρφαλώνουν λόφους και βουνά ή πλήττουν στενές κοιλάδες και οροπέδια. Οι σίφωνες, επίσης, μπορεί να φαίνονται σπάνιοι στα αστικά κέντρα, αλλά αυτό οφείλεται στο ότι οι περιοχές στα κέντρα των πόλεων καλύπτουν μικρή γεωγραφική έκταση ως προς τη συνολική έκταση μιας χώρας. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι το μέγεθος μιας κεντρικής εμπορικής περιοχής είναι πολύ μικρό σε σύγκριση με το συνολικό εμβαδόν της πόλης, είναι πιθανότερο για έναν σίφωνα να χτυπήσει σε προάστιο, εκτός κέντρου.

 

ΣΙΦΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Πάντως, στη διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας, πάνω από 100 σίφωνες έχουν πλήξει περιοχές στα κέντρα μεγάλων πόλεων. Πολλές πόλεις έχουν πληγεί δύο ή περισσότερες φορές, ενώ βίαιοι σίφωνες (F4 και F5) έχουν συχνά χτυπήσει ακόμα και εμπορικά κέντρα μεγάλων πόλεων και ορισμένοι από τους πλέον χαρακτηριστικούς περιλαμβάνουν: Έντασης F5: Στο Μπουένος Άιρες στις 22 Νοεμβρίου 1951, με άγνωστο αριθμό θυμάτων, στην Τοπίκα του Κάνσας, στις 8 Ιουνίου 1966, με 16 νεκρούς, στο Λόμποκ του Τέξας, στις 11/5/1970, με 28 νεκρούς, στη Βενετία, στις 11/9/1970, με 30 νεκρούς, στο Τζόπλιν του Μιζούρι, στις 22/5/2011, με 160 νεκρούς. Ακόμη, σίφωνες έντασης F4: στο κέντρο του Λονδίνου, στις 23 Οκτωβρίου 1091, όταν και καταστράφηκε η Γέφυρα του Λονδίνου, στο εμπορικό κέντρο του Σεντ Λούις του Μιζούρι, στις 27/5/1896, με 255 νεκρούς. Στο εμπορικό κέντρο του Μπόσιερ Σίτι της Λουιζιάνα, στις 3 Δεκεμβρίου 1978, με 2 νεκρούς, καταρρίπτοντας και έναν ακόμα μύθο, ότι οι σίφωνες δεν μπορούν να συμβούν τον χειμώνα! Γενικά, καμία περιοχή δεν είναι εντελώς «ασφαλής» από σίφωνες, αν και ορισμένες περιοχές είναι πιο ευάλωτες από άλλες. Στις Η.Π.Α. οι πλέον γνωστοί και ιστορικοί σίφωνες, όλοι τους πολύ καταστροφικοί και συνήθως μέρη ενός μεγάλου ξεσπάσματος σιφώνων ήταν οι εξής: Ο Σιφώνας των Τριών Πολιτειών [Tri-Stat Tornado], στις 18 Μαρτίου 1925, με τουλάχιστον 695 θύματα [ο πιο θανατηφόρος στην ιστορία των ΗΠΑ], το Ξέσπασμα του Τούπελο – Γκαίηνσβιλ, στις 5,6 Απριλίου 1936, με 17 σίφωνες και τουλάχιστον 436 θύματα, το Υπερξέσπασμα του 1974, με 148(!) σίφωνες σε μόλις 18 ώρες, που έπληξαν 13 πολιτείες των ΗΠΑ, στις 3,4 Απριλίου 1974, με συνολικό απολογισμό 315 - 330 θύματα. Το Ξέσπασμα της Οκλαχόμα [Oklahoma tornado outbreak], στις 3 Μαΐου 1999, στο οποίο και σημειώθηκε ο ισχυρότερος στην ιστορία γνωστός σίφωνας, με ταύτητητα ανέμου 301 μίλια [484 χιλιόμετρα] την ώρα(!), που έφτασε στο επίπεδο T11 της Κλίμακας TORRO και στα ανώτερα όρια των επιπέδων F5 στην Κλίμακες Φουτζίτα. 

Μέχρι σήμερα, επίσης, παραμένει ο μοναδικός σίφωνας που η ταχύτητά του έφτασε στο μέγιστο δυνατό επίπεδο T11 της Κλίμακας TORRO. Το Ξέσπασμα σιφώνων στις 25-28/4/2011, με 207 σίφωνες σε μια μέρα [27 Απριλίου], ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει καταγραφεί σε ένα 24ωρο. Ο πιο θανατηφόρος σίφωνας στην παγκόσμια ιστορία πάντως, ήταν ένας τεράστιος με πλάτος 1 μίλι [1,6 χλμ.] και μήκος διαδρομής 80 χιλιόμετρα, που χτύπησε τις πόλεις Daulatpur και Saturia στο Μπαγκλαντές, στις 26 Απριλίου 1989. Υπάρχει μια μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τον αριθμό των θυμάτων, αλλά εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 1.300 νεκρούς, 12.000 τραυματίες και 80.000 άστεγους! H κατάταξή του σε επίπεδο έντασης είναι επισήμως αδύνατη, λόγω της έλλειψης επαρκών στοιχείων και της κάκιστης ποιότητας κατασκευής των κτιρίων εκεί.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ:

Ιχνεύμων: Ο παρασιτικός δολοφόνος! από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ιχνεύμων: Ο παρασιτικός δολοφόνος! 

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

   Ο ΙΧΝΕΥΜΩΝ είναι πράγματι ένα ''φονικό'' έντομο που θυμίζει σφήκα με παράξενη, σχεδόν τρομακτική, όψη. Όμως γιατί ''παρασιτικό''; Η απάντηση δικαιολογεί το χαρακτηρισμό: Επειδή πολλαπλασιάζεται αποθέτοντας ένα αβγό πάνω ή συνήθως ... μέσα [!] στο σώμα της προνύμφης κάποιου άλλου εντόμου ή μιας αράχνης.

   Στη Βόρεια Αμερική υπάρχουν πάνω από 3.000 γνήσια είδη αυτού του εντόμου. Επιπλέον, οι ιχνεύμονες ανήκουν σε μια μεγάλη οικογένεια που περιλαμβάνει διάφορα είδη παρασιτικών εντόμων. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι σε όλο τον κόσμο υπάρχουν πάνω από 40.000 είδη τα οποία ανήκουν σε αυτή την οικογένεια εντόμων.

 

   Οι ιχνεύμονες μπορεί να έχουν μήκος από 0,3 ως 5 εκατοστά περίπου. Η λεπτή, κυρτή κοιλιά τους είναι μακρύτερη από το κεφάλι και το θώρακά τους μαζί. Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα των ιχνευμόνων είναι ο βελονοειδής σωλήνας που έχουν στο άκρο της κοιλιάς τους. Αυτό το όργανο το οποίο χρησιμεύει στην απόθεση των αβγών και ονομάζεται ωοαποθέτης είναι συνήθως μακρύτερο από το σώμα. Το πάχος του δεν είναι μεγαλύτερο από αυτό της αλογότριχας και έχει τρία νημάτια τα οποία γλιστρούν μπρος πίσω σπρώχνοντας το αβγό έξω από το σωλήνα.

   

   Πώς όμως εντοπίζει ο ιχνεύμων την προνύμφη κάποιου πιθανού ξενιστή; Έχει παρατηρηθεί ότι ο θηλυκός ιχνεύμων του γένους Megarhyssa χτυπάει ελαφρά με τις κεραίες του ένα δέντρο για να ανιχνεύσει τις δονήσεις κάποιας προνύμφης η οποία ζει σε βάθος δύο ή περισσότερων εκατοστών κάτω από το φλοιό του δέντρου. Όταν αντιληφθεί ότι υπάρχει προνύμφη, χτυπάει πιο έντονα. Τελικά αρχίζει να εξετάζει το φλοιό με το σωλήνα, σαν να τον τρυπάει.

   

   Τότε συμβαίνει το εξής: Όταν η άκρη του ωοαποθέτη του εντόμου αγγίξει την προνύμφη, τότε βγαίνει ένα αβγό από το σωλήνα, το οποίο εμφυτεύεται δίπλα πάνω ή μέσα στον ''καταδικασμένο ξενιστή». Όταν το αβγό εκκολαφτεί, η καινούρια προνύμφη τρέφεται από το λίπος και τα σωματικά υγρά της προνύμφης του ξενιστή, ενός ξενιστή που γνωρίζει έτσι ένα φρικτό θάνατο, αφού ουσιαστικά κατατρώγεται από μέσα! . Κατόπιν φτιάχνει ένα μεταξωτό κουκούλι στο οποίο θα αναπτύσσεται μέχρι να ενηλικιωθεί. Όταν ο ιχνεύμων φτάσει στην επιφάνεια του δέντρου, είναι έτοιμος να πλήξει μια καινούρια γενιά εντόμων.

Αν και θα μπορούσε κάποιος να περιγράψει αυτή την ομάδα εντόμων ως αδίστακτα παράσιτα, οι ιχνεύμονες εξυπηρετούν έναν σπουδαίο σκοπό. Οι προνύμφες τους τρέφονται με έντομα τα οποία είναι βλαβερά για τις εδώδιμες καλλιέργειες, όπως είναι οι κοριοί, οι ανθονόμοι, το σκουλήκι της μηλιάς και το σκαθάρι των σπαραγγιών, για να αναφέρουμε μερικά. Είναι, λοιπόν, φανερό ότι οι ιχνεύμονες ελέγχουν τον πολλαπλασιασμό των εντόμων που είναι επιβλαβή για τη γεωργία.

 

   Αν και οι ιχνεύμονες είναι πολυάριθμοι, σπάνια είναι ορατοί στους ανθρώπους επειδή γενικά τρέφονται, αναπαράγονται και γεννούν τα αβγά τους σε περιβάλλον το οποίο δεν επισκέπτεται συχνά ο άνθρωπος. Έτσι λοιπόν, οι ιχνεύμονες αποτελούν άλλο ένα παράδειγμα της ποικιλότητας και της ισορροπίας των έμβιων όντων, ζητήματα τα οποία ο άνθρωπος δεν έχει ακόμη κατανοήσει πλήρως.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Εκτός από τη ... ''δολοφονική'' μας σφήκα, Ιχνεύμων είναι και ένα ζώο ενδημικό της Αιγύπτου, παρόμοιο με νυφίτσα, που ανιχνεύει τα αβγά του κροκοδείλου. Ακόμη κατά την αρχαιότητα με την ίδια λέξη ονοματίζονταν α΄ αυτός που ανιχνεύει, αυτός που αναζητά τα ίχνη, δηλαδή ο ιχνευτής ή ιχνηλάτης και β΄ ένα είδος πτηνού.

konstantinoa.oikonomou@gmail.com

TO BINTEO:

Ο Άγιος Ιουστίνος ο Μάρτυρας και Φιλόσοφος + ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

 

Ο Άγιος Ιουστίνος ο Μάρτυρας και Φιλόσοφος + ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου

   ΒΙΟΣ ΜΟΡΦΩΣΗ: Ο Μάρτυρας Ιουστίνος, γνωστός και ως Ιουστίνος ο Φιλόσοφος, γεννήθηκε στη Φλαβία Νεάπολη της Σαμάρειας (Ναμπλούς) στις αρχές του 2ου αιώνα. Γιος ελληνόφωνων μη Ιουδαίων, πιθανώς Ρωμαίων, [πατέρας του ήταν ο Πρίσκος Βάκχιος], που φρόντισαν ώστε ο Ιουστίνος να λάβει εξαιρετική φιλοσοφική μόρφωση, που ωστόσο δεν ήταν αρκετή για να δώσει απάντηση στα ερωτήματα που έθετε η ανήσυχη ψυχή του. Έλαβε φιλοσοφική μόρφωση από τις σχολές των Στωικών, των πλατωνιστών, του πυθαγορισμού και της περιπατητικής σχολής. Ο Συναξαριστής βεβαιώνει ότι παρά τη μόρφωσή του τίποτε δεν ικανοποιούσε τη δίψα του να γνωρίσει τον αληθινό Θεό. Έτσι, ο Θεός, βλέποντας την αγνή, ειλικρινή πρόθεση των αναζητήσεών του, ανταποκρίθηκε θαυμαστά.

   ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Κάποια ημέρα που βάδιζε κοντά στη θάλασσα, συνάντησε ένα γέροντα βαθύτατα καταρτισμένο στις Θείες Γραφές, ο οποίος μέσα από διάλογο δίδαξε στον Άγιο τη χριστιανική διδασκαλία. “Από τότε”, γράφει ο ίδιος, “άναψε θεϊκή φωτιά μέσα μου, και με εκυρίευσε ιδρώτας για τους φίλους και κήρυκες του Χριστού. Βρήκα επί τέλους την αληθινή φιλοσοφία και έγινα πραγματικός φιλόσοφος¹”. Όταν μετέβη στη Ρώμη, παρέδωσε στον αυτοκράτορα Αντωνίνο απολογία της χριστιανικής του πίστης, στην οποία εξέθετε τις βασικές διδασκαλίες του Χριστιανισμού, αναιρώντας όλες τις εναντίον των χριστιανών κατηγορίες και απέδειξε την πλάνη των ειδώλων, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα από την Αγία Γραφή. Ο Ιουστίνος προσέφερε σημαντικό απολογητικό και ποιμαντικό έργο στη χριστιανική εκκλησία. Η περί Λόγου χριστολογία του αποτελεί τα πρώτα βήματα προς την Τριαδική θεολογία. Στη Ρώμη ίδρυσε χριστιανική φιλοσοφική σχολή γνωρίζοντας τέτοια μεγάλη επιτυχία, ώστε να φυλλοροούν οι σχολές των εθνικών φιλοσόφων. Ο κυνικός Κρήσκης, τον οποίον αποστόμωσε σε δημόσια φιλοσοφική συζήτηση, τον κατήγγειλλε ως Χριστιανό. Μπροστά στον έπαρχο Ρώμης, Ρουστίκους, ο Ιουστίνος άδραξε την ευκαιρία και έκανε αυτό που θαύμαζε στους Χριστιανούς, να σταθεί δηλαδή άφοβος μπροστά στην απειλή του μαρτυρίου. Όταν ο έπαρχος τον ρώτησε για τη φιλοσοφία του εκείνος του απάντησε: “Προσπάθησαν πολλές φιλοσοφίες να μάθω, αναπαύθηκα όμως στη Χριστιανική φιλοσοφία, έστω κι αν αυτή δεν αρέσει στους ψευδοδόξους”. Τελικά ο Μάρτυρας, αφού βασανίστηκε, αποκεφαλίστηκε γύρω στο 165 μ.Χ., μαζί με έξι μαθητές του. Έτσι το μαρτύριό του σφράγισε τη φιλοσοφία του.

   ΕΡΓΑ ΤΟΥ: Πολλά έργα του Ιουστίνου έχουν χαθεί. Τα έργα που φέρουν το όνομά του και έχουν διασωθεί ως τις ημέρες μας χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: α) Εκείνα που είναι αδιαμφισβήτητης γνησιότητας. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι δύο Απολογίες του και ο Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος. β) Εκείνα που είναι αμφίβολης γνησιότητας. Πιθανολογούμενος χρόνος συγγραφής τους είναι ο β΄ή ο γ΄μ.Χ. αιώνας. Τέτοια έργα είναι τα εξής: Προς Έλληνας, Λόγος Παραινετικός Προς Έλληνας, Περί Μοναρχίας, Προς Διόγνητον επιστολή, αποσπάσματα από το έργο Περί Αναστάσεως, και άλλα μικρότερα αποσπάσματα. Τέλος στην τρίτη ομάδα ανήκουν έργα που θεωρούνται νόθα. Αυτά είναι: Έκθεσις της Ορθής Πίστεως Αποκρίσεις Προς τους Ορθοδόξους Περί Τινων Αναγκαίων Ζητημάτων, Ερωτήσεις Χριστιανικαί Προς τους Έλληνας, Ερωτήσεις Ελληνικαί Προς τους Χριστιανούς, Προς Ζήνα και Σερήνο και Ανατροπή Δογμάτων Αριστοτελικών.

 

   ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Ο π. Θεόδωρος Ζήσης γράφει για τον Άγιο: “Στις αναζητήσεις των νέων, που ψάχνουν για την αλήθεια, ο Ιουστίνος είναι πρότυπο πνευματικού οδηγού. Ταιριάζει στον τύπο του σύγχρονου πνευματικού ανθρώπου: ανήσυχος, ερευνητικός, χωρίς φανατισμούς και προκαταλήψεις, ελέγχει, συζητά, δοκιμάζει. Ο Χριστιανισμός είναι η ολοκλήρωση της αλήθειας, η φανέρωση του ίδιου του Λόγου στο πρόσωπο του Χριστού. Ο Ιουστίνος οδηγεί τους κυνηγούς της αλήθειας ακόμη και πέρα από τον Χριστιανισμό, όπως κατάντησε μέσα στον κόσμο, με τους τόσους ιστορικούς του συμβιβασμούς, προς τον γνήσιο Χριστιανισμό, στο Χριστιανισμό που ενθουσίασε και είλκυσε και τον ίδιο.” Για τον ίδιο, η καλύτερη φιλοσοφική μέθοδος ήταν η εφαρμογή του χριστιανικού βίου.

Μεγαλυνάριον: Χάριτι σοφίας καταυγασθείς, ως αυτοσοφίαν, εθεράπευσας τον Χριστόν, υπέρ ου ενδόξως, αθλήσας Ιουστίνε, συν τούτω εις αιώνας, δοξάζη ένδοξε.

1. Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος.

ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ: 

Η θεά Τύχη από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου,

 

Μ ι κ ρ έ ς   γ υ ν α ι κ ε ί ε ς   θ ε ό τ η τ ε ς

Η θεά Τύχη

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο, συγγραφέα

 

   H θεά Τύχη της αρχαιότητας ήταν η προσωποποιημένη θεά της σύμπτωσης, του μη προβλέψιμου αλλά επιδιωχθέντος, καθώς και της ευτυχούς συγκυρίας του απροσδόκητου συμβά-ντος [αυτό που και σήμερα λέμε τύχη]. Ήταν ακόμη συνήθως η πολιούχος θεά της ευτυχίας των αρχαίων Ελληνικών πόλεων.

ΚΑΤΑΓΩΓΗ: Κατά τη “Θεογονία” του Ησίοδου, η Τύχη ήταν θυγατέρα του Ωκεανού ή του Νηρέα και της Τηθύος. Οι θαλάσσιες θεότητες από τις οποίες πιστεύονταν ότι γεννήθηκε η Τύχη σχετίζονται και με το ότι η ναυτιλία και το ναυτικό εμπόριο, που κατά την Αρχαιότητα εξαρτώντο και από την τύχη, υπήρξαν η πρώτη και κύρια πηγή ευτυχίας των ανθρώπων. Κατά τον Πίνδαρο, ο οποίος την ονόμαζε και “Φερέπολιν”, ήταν κόρη του Ελευθέρου Διός ή του Προμηθέα. Τέλος, στους ορφικούς ύμνους συναντάται ως κόρη του Ευβουλέως.

ΘΕΟΠΟΙΗΣΗ-ΛΑΤΡΕΙΑ: Ο Πίνδαρος την θεωρούσε ως μια από τις Μοίρες, που είχε όμως λιγότερη δύναμη από τις αδελφές της, και ευμενή Θεά του Πεπρωμένου. Ως ευμενής θεότητα του πεπρωμένου, λατρευόταν με την επωνυμία “Αγαθή Τύχη” στην Αρχαία Ολυμπία, όπου είχε δικό της βωμό. Κατά το Ομηρικό Ύμνο προς τη Δήμητρα, η Ωκεανίδα Τύχη εμφανιζόταν ως μια από τις συμπαίκτριες της Περσεφόνης, λίγο πριν η τελευταία απαχθή από τον Πλούτωνα. Συνδέθηκε με άλλες θεότητες-προσωποποιήσεις, όπως την Ελπίδα, τον Καιρό και τη Μοίρα. Την περίοδο της Ύστερης Αρχαιότητος, εποχή θρησκευτικού συγκριτισμού, συνδέθηκε κυρίως με την Ίσιδα [Ίσις Τύχη ή Ισιτύχη]. Στη σημιτική θρησκεία συνδέθηκε με τη θεότητα Γάδ. Μαζί της ταυτίσθηκε η θεά των Ρωμαίων Φορτούνα, η λατρεία της οποίας ήταν ιδιαίτερα εξαπλωμένη στην Ιταλία. Η Fortuna ξεκίνησε ως μια τοπική ιταλική θεότητα της ευφορίας και της γονιμότητας, που συχνά λειτουργούσε και ως μάντης που προέβλεπε το μέλλον. Η Τύχη θεωρήθηκε ως αγαθός δαίμων, μεσολαβητής μεταξύ θεών και ανθρώπων.

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ: Θεωρούμενη και θεά της αφθονίας-πλούτου, απεικονιζόταν στο ιερό της στη Θήβα και σε έργο του Αθηναίου γλύπτη Ξενοφώντα και του Θηβαίου Καλλιστονίκου να κρατά, ως μητέρα ή τροφός, τον μικρό Πλούτο. Στη Σμύρνη σε γλυπτό του καλλιτέχνη Βούπαλου, κατά τον Παυσανία, εικονιζόταν να κρατά στο άλλο της χέρι το κέρας της Αμάλθειας, σύμβολο της αφθονίας. Σαν θεά που διευθύνει την ανθρώπινη ζωή απεικονίζεται να κρατά πηδάλιο, θεωρούμενο σύμβολο της κατεύθυνσης την οποία έδινε στο βίο όλων των ανθρώπων. Σαν θεότητα της ευμετάβλητης φύσης, απεικονιζόταν με τροχό ή σφαίρα ή πτερύγιο, σύμβολα της αστάθειας. Σε εκδήλωση της αντίληψης ότι ο έρωτας προέρχεται από την Τύχη, απεικονιζόταν κοντά στο άγαλμα της και ο Θεός Ερωτας [Αίγειρο Αχαϊας]. Κολοσσιαίο άγαλμα της θεάς είχε στηθεί στην Ήλιδα και την Αλεξάνδρεια. Στην τελευταία μάλιστα πόλη και στο ονομαστό ιερό της Τύχης, το Τυχαίον, η θεά παριστανόταν να στεφανώνει τον Μ. Αλέξανδρο. Φημισμένο επίσης ήταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα της το οποίο είχε αφιερώσει ο Ηρώδης ο Αττικός στο ναό της κοντά στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η μορφή της χαράκτηκε επίσης σε νομίσματα, όπου η θεά κρατούσε το κέρας της Αμάλθειας ή πηδάλιο. Αξίζει να αναφερθεί, τέλος, ότι στο ναό της στο Αργός, λεγόταν ότι ο Παλαμήδης είχε αφιερώσει τα πρώτα ζάρια, τα οποία, κατά την παράδοση, είχε ο ίδιος επινοήσει.

ΠΟΛΙΟΥΧΟΣ ΤΥΧΗ: Στην Ελληνιστική εποχή και μέχρι το τέλος της αρχαιότητας, κάθε πόλη είχε τη δική της προστάτιδα που λειτουργούσε ως η Πολιάς θεά. Πολλές από αυτές θεωρούσαν την Τύχη ως Πολιούχο τους θεά. Έτσι, η πολιούχος Τύχη απεικονιζόταν να φορά πυργωτό διάδημα (πού συμβόλιζε τα τείχη της πόλης), καθισμένη σε θρόνο, να κρατά το κέρας της αφθονίας ή σκήπτρο. Μάλιστα, η διεξαγωγή όλων των δικαστικών υποθέσεων, δημόσιων και ιδιωτικών, άρχιζε, όπως στην Αθήνα, με την ευχή “Αγαθή Τύχη”.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

Πώς ερώμιεψε το χωριό+ΒΙΝΤΕΟ Ιωάννης Κονδυλάκης Κείμενο και AUDIOBOOK Διαβάζει ο Κωνσταντίνος Οικονόμου

 

Πώς ερώμιεψε το χωριό¹ +ΒΙΝΤΕΟ

Ιωάννης Κονδυλάκης

Κείμενο και AUDIOBOOK

Διαβάζει ο Κωνσταντίνος Οικονόμου

 Πολλάκις είχεν ακούσει από τον πατέρα του την ιστορίαν διά την οποίαν εξεπούλησεν από το Μόδι και μετώκησεν εις το ορεινόν χωρίον Ακαράνου. Η αφορμή ήταν ένας Τούρκος με συμπάθιο και ένας χοίρος με συχώρεσι, ως έλεγε δια να εκφράσει το μίσος του κατά του Τούρκου εκείνου ιδιαιτέρως και κατά των Τούρκων εν γένει. Το Μόδι ήτο τότε ακόμη τουρκοχώρι. Είχεν ολίγους Χριστιανούς, αλλά ήσαν ταπεινοί κατωμερίτες, τριτάριδες, δηλαδή καλλιεργηταί των τουρκικών κτημάτων με απολαυήν ενός ποσοστού από το εισόδημα. Σχεδόν δούλοι. Ο μόνος όστις είχε κάποιαν ανθρωπίνην αξιοπρέπειαν και υπερηφάνειαν, διότι είχε και αρκετήν περιουσίαν ώστε να μη δουλεύει τους αγάδες, ήτο ο πατέρας του ο Μιχάλης Αλεφούζος. Αλλά ακριβώς διότι είχεν ανεξαρτησίαν φρονήματος και η σπονδυλική του στήλη δεν ελύγιζεν εύκολα, δεν τον εχώνευεν ο Κερίμ αγάς, ο πλουσιότερος και ισχυρότερος Τούρκος εις το Μόδι, άνθρωπος φανατικός και τυραννικός, ο οποίος ήθελε τους Χριστιανούς να συναισθάνονται ότι ζουν μόνον κατ’ ανοχήν των Τούρκων. Δια τούτο όταν διέβαινεν ο Αλεφούζος και τον εχαιρέτα μ’ ένα απλούν «καλή ’σπέρα, Κερίμ αγά», έσειε την κεφαλήν και τον παρηκολούθει με απειλητικόν βλέμμα απομακρυνόμενον. Μίαν ημέραν δε είπε προς άλλον Τούρκον παριστάμενον:

– Αυτός, μωρέ, βαλλαή, ο Αλεφούζος, είναι ασής² εσήκωσε κεφαλή, δεν είναι ραγιάς αυτός.

Όταν η αιγυπτιακή κυριαρχία έφερε κάποιαν ανακούφισιν εις την κατάστασιν των Χριστιανών της Κρήτης, ο Αλεφούζος, ενθαρρυνθείς, έκαμε μέγα τόλμημα. Ηγόρασεν ένα χοίρον και τον έτρεφε δια τα Χριστούγεννα. Χοίρο στο Μόδι! Χοίρο στο χωριό του Κερίμ αγά, δίπλα μάλιστα στο κονάκι του! Φτου! Ανασινί σικτιγήμ ο γκιαούρης!

Τα πρώτα γρυλλίσματα του γουρουνιού διέχυσαν φρίκην εις το τουρκοχώρι και πολλών Τούρκων οι τρίχες ανωρθώθησαν. Έγινε συμβούλιον των αγάδων εις του Κερίμ αγά και απεφασίσθη να εκδιωχθεί από το χωριό ο αντάρτης Αλεφούζος ή να δολοφονηθεί. Αλλά προ πάσης άλλης ενεργείας να φονευθεί ο χοίρος. Δεν ήτο κατάστασις αυτή. Την περασμένην ημέραν, ενώ ο Κερίμ αγάς εκάπνιζε το τσιμπούκι του εις την αυλήν του, είδε κι επρόβαλε το ρυπαρόν του μούτσουνο από την ημίκλειστον αυλόπορταν. Φτου! Ντινινί σικεΐμ!

– Κιαμιάν ημέρα, βαλλαή, θα μας έρθει και ’ς το τζαμί να μάσε πει καλημέρα! είπεν άλλος αγάς. Αυτός τρυπώνει όπου βρει ανοικτά, μου! μου!

– Πρέπει να το σκοτώνει, ωρέ αγάδες, εγώ το ντομούζι, είπεν ο Τουρκαλβανός μπουλούμπασης, είδος ενωμοτάρχου, ο οποίος αντεπροσώπευεν εις το χωριό πάσαν εξουσίαν. Επεδοκίμασε δε καθ’ όλα τας ληφθείσας αποφάσεις.

Κατά την επιούσαν διερχόμενος προ της οικίας του Αλεφούζου έσυρε την πιστόλαν κι εφόνευσεν το γουρουνόπουλον.

– Γιατί δεν το δένετε, ωρέ, μέσα αυτό το ζουλάπι, φτου, αλλά μπελλιά σινί βερσίν, παρά το αφήνετε και τρυπώνει μέσ’ τα πόδια μας; είπε προς την γυναίκα του Αλεφούζου, ήτις ακούσασα την πιστολιάν ενεφανίσθη εις την θύραν ανήσυχος.

Ο Αλεφούζος ήτο πεισματάρης και μετά μίαν εβδομάδα έφερεν άλλον χοίρον, μεγαλύτερον, από τον Πλατανιάν.

– Μωρέ, για το Θεό, το σκοτωμό σου γυρεύεις, Μιχάλη; του είπεν εις των ομοχωρίων Χριστιανων. Μην τωνε μπαίνεις στα ρουθούνια, γιατί θα σε σκοτώσουνε!

– Δε με σκοτώνουνε, απήντησεν ο Αλεφούζος αταράχως˙ η γιανιτσαριά επέρασε.

Αλλά ο γιανιτσαρισμός δεν είχε περάσει όσον υπέθετεν. Ο μπουλούμπασης εφόνευσε και τον άλλον χοίρον, προφασισθείς τώρα ότι του ανέτρεψε τον ναργιλέ του. Ενόησε δε ο Αλεφούζος ότι, εάν εξηκολούθει προς πείσμα ν’ αγοράζει χοίρους, θα εβοήθει τον Τουρκαλβανόν να εξασκείται εις την σκοποβολήν.

Ο δε Καρίμ αγάς, ο οποίος έπνεε μένεα, εξεθύμανεν επί τέλους μίαν ημέραν, όταν συνήντησε καθ’ οδόν τον Αλεφούζον:

– Ειντά ’ναι, μωρέ, τα εντεψισλίκια που κάνεις! Χοίρους, μωρέ γκιαούρη, θα μάσε φέρνεις στο χωριό;

– Δεν ειν’ εντεψισλίκι, Κερίμ αγά, απήντησε με τόνον ευλαβή, αλλ’ευσταθή ο Αλεφούζος. Η πίστις μας λέει να τρώμε χοιρινό, με συμπάθειο…

– Η πίστις σας! Να… την πίστη σας!

Και συγχρόνως ύψωσε το τσιμπούκι και το κατέφερε κατά του Αλεφούζου. Αλλ’ ούτος, αποφυγών το κτύπημα, εκράτησε τον βραχίονα του αγά.

– Σ’ εμένα, μωρέ, σήκωσες χέρα, σκυλόπιστε! ανεκράυγασεν ο Κερίμ αγάς και ήρχισε να τον κτυπά λυσσωδώς. Άλλοι Τούρκοι προσέτρεξαν και ο Αλεφούζος μετ’ ολίγον ωδηγήθη εις το σπίτι του αναίσθητος και αιματοβαμμένος. Μετά ένα δε μήνα, εξελθών μίαν νύκτα δια να ταγίσει τα βόδια του, επυροβολήθη παρ’ αγνώστου και πληγωθείς εις τον ώμον διέτρεξε μέγαν κίνδυνον και επί πολύ έμεινε κατάκοιτος. Βεβαιωθείς δε ότι οι Τούρκοι είχαν απόφασιν να τον ξεκάμουν, ηναγκάσθη να ξεπουλήσει και να καταφύγει εις το ορεινόν χωρίον Ακαράνου.

Ο υιός του Σταμάτης, είχεν ακούσει πολλάκις παρά του πατρός του αυτήν την ιστορίαν και από της παιδικής του ηλικίας εμάζευε μίσος εις την ψυχήν του εναντίον των Τούρκων και ιδίως των Μοδιανών και ονειροπόλει εκδίκησην. Ο Κερίμης είχεν αποθάνει, είχε αποθάνει και ο γέρος Αλεφούζος˙ ας κάμουν καλά αυτοί οι δύο εις τον άλλον κόσμον, όπου βεβαίως απεκόμισαν και το μίσος των. Αλλ’ όπως ο Αλεφούζος είχε αφήσει υιόν, είχεν αφησει υιόν και ο Κερίμης τον Αρίφ αγάν. Αυτοί οι δύο θα έλυαν τους οικογενειακούς λογαριασμούς. Ο Αρίφης ήτο όλως διάφορος του πατρός του. Αγαθός άνθρωπος, αγαπών το κρασί και τας διασκεδάσεις, τα είχε καλά με Χριστιανούς και Τούρκους, και εμοίραζεν τον καιρόν του μεταξύ του Μοδιού, όπου είχε σύζυγον και τέκνα, και των Χανιών, όπου είχε ερωμένας και συμπότας. Το μόνον έργον του ήτο να διασκεδάζει και να δανείζεται ή να πουλεί, όταν το εισόδημα δεν επήρκει εις τα ανάγκας του.

Ο Σταμάτης είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του την φιλεργίαν και την ιδιαιτέραν κατά των Μοδιανών Τούρκων μνησικακίαν. Ήτο της αυτής περίπου ηλικίας με τον Αρίφην, νέος τριανταπέντε ετών, ηράκλειος την κατασκευήν, με γενειάδα ξανθήν και τραχείαν, με μάτια γεμάτα ζωηρότητα και πονηρίαν.

Μίαν ημέραν έμαθαν οι Μοδιανοί έξαφνα ότι ο Σταμάτης Αλεφούζος εξηγόρασε τα πατρικά του κτήματα και μετ’ ολίγας ημέρας εγκατεστάθη εις το πατρικόν του σπίτι δίπλα εις το κονάκι του Αρίφη. Μία δε από τα πρώτας του φροντίδας ήτο να φέρει εξ Ακαράνου μίαν γουρούναν με 6-7 γουρουνόπουλα, τόσον θορυβώδη και αεικίνητα, ώστε ενόμιζες ότι εγέμισε χοίρους το χωριό. Και πράγματι εγέμισε, διότι και όσοι εκ των Χριστιανών Μοδανιών δεν είχαν ηγόρασαν, και όσοι τους είχαν δεμένους τους άφηναν ελεύθερους να περιφέρωνται εις το χωριό και εις τους πέριξ αγρούς, να επισκέπτωνται ενίοτε το τουρκικόν καφενείον, να εισέρχωνται εις τας τουρκικάς αυλάς, προς μεγάλην αγανάκτησιν και φρίκην των χανουμισσών, και ν’ αναστατώνουν τους λαχανοκήπους των αγάδων.

Τώρα πλέον μπουλούμπασης δεν υπήρχε και η εποχή του γιανιτσαρισμού είχεν απομακρυνθεί τόσον, ώστε εκινδύνευε να λησμονηθεί. Το Μόδι από τουρκοχώρι, μετεβάλλετο εις χριστιανοχώρι, διότι κατά την τελευταίαν επανάστασιν πολλοί των Τούρκων εφονεύθησαν ή εκόλλησαν εις τα Χανιά˙ τους Τούρκους δε διεδέχοντο Χριστιανοί εκ των ορεινών χωρίων, μιμηθέντες το παράδειγμα του Σταμάτη και αγοράζοντες τα πωλούμενα τουρκικά κτήματα. Όσον δε έβλεπε τον χριστιανικόν πληθυσμόν του χωρίου αυξάνοντα και τον τουρκικόν ελαττούμενον, ο Σταμάτης εθριάμβευε. Και μίαν ημέραν είπε προς τον Αρίφην με μειδίαμα πειρακτικόν:

– Αϊ, Aρίφ αγά, να ’ζιε ο ραμετλής³ ο μπαμπάς σου να ’δει το χωριό ετσά που γίνηκε!

Ο Αρίφης εσκυθρώπασε.

– Πώς εγίνηκε; είπε με φωνήν πνιγμένην.

– Να, ρωμέικο, λω δα! Γιάδε, γιάδε!

Και με θριαμβευτικήν χειρονομίαν του έδειξε κοπάδι γουρουνόπουλα, τα οποία ήρχοντο ακολουθούντα την βραδυπορούσαν μητέρα των. Ο Αρίφης όμως παρετήρησε τα γουρουνόπουλα χωρίς να πτύσει ή να βλασφημήσει, ως ο πατέρας του.

– Αν έζιε ο μπαμπάς σου, προσέθηκεν ο Σταμάτης, θα ’σκαζε.

Αλλ’ όσον έβλεπεν ότι ο Αρίφης, αντί να θυμώνει, εφαίνεται μάλλον λυπούμενος από τα πειράγματά του, του Σταμάτη το πείσμα εμετριάζετο. Και εγκατέλειψε μίαν εκδίκησιν την οποίαν εσχεδίαζε προ πολλού˙ να στείλει την ημέραν του Μπαϊραμιού ως δώρον προς τον υιόν τού Κερίμ αγά το καλύτερόν του χοιρίδιον.

Αλλ’ ουδέποτε ίσως η ψυχή του Σταμάτη εχάρη όσον κατά την παραμονήν των Χριστουγέννων, ότε το Μόδι αντελάλησεν από κραυγάς χοίρων σφαζόμενων. Δια να εντείνει την αγαλλίασίν του αυτός επανέλεγε γελών κι από τ’ αυτιά, κατά το λεγόμενον:

– Σήμερο μόνον το κατάλαβα πώς το Μόδι ερώμιεψε.

Πάντοτε δε είχε την ιδέαν ότι, μεθ’ όλην την απάθειαν την οποίαν εδείκνυεν ο Αρίφης, ενδομύχως έσκαζε. Δεν ήτο και μικρό να του σφάξει δύο χοίρους μπρος την πόρτα τους! Αλλά μετά τινάς ημέρας ο Αρίφης, επιστρέφων από τα Χανιά, εσταμάτησεν έφιππος προ της θύρας του Σταμάτη.

– Καλησπέρα, γείτονα, είπε προς τον εμφανισθέντα Σταμάτην. Φέρε κρασί να με κεράσεις… Είμαι στα κέφια μου απόψε.

Ο Σταμάτης εκινήθη δια να φέρει κρασί, αλλ’ο Αρίφης τον εσταμάτησε.

– Κι ένα καλό μεζέ.

Έπειτα έσκυψεν εκ του εφιππίου και είπε χαμηλοφώνως:

– Ένα κομμάτι.. λουκάνικο!

1. Πως δηλαδή το κρητικό χωριό του κειμένου ξανάγινε ελληνικό [με χριστιανούς κατοίκους]

2. Ασής = αντάρτης

3. Να ζούσε ο μακαρίτης.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ AUDIOBOOK ΕΔΩ:

Άγιος Ιωάννης ο Νάννος ο Θεσσαλονικεύς [1785], ο εν Σμύρνη τελειωθείς [29.5.1802] + ΒΙΝΤΕΟ Κων/νος Οικονόμου

 

Άγιος Ιωάννης ο Νάννος ο Θεσσαλονικεύς [1785],

ο εν Σμύρνη τελειωθείς [29.5.1802] + ΒΙΝΤΕΟ

Κων/νος Οικονόμου

“Kαι Nάννος ώφθη χαριτώνυμος νέος,
Mάρτυς Kυρίου· ω άκρας ευδοξίας!”

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΙΟΣ ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΦΑ: Ο Νεομάρτυς Νάννος ή Ιωάννης μαρτύρησε στη Σμύρνη στα 1802 σε ηλικία μόλις δεκαεπτά ετών. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη από γονείς Μακεδόνες. Ο πατέρας του καταγόταν από το χωριό Αβρέτ-Ισσάρ, σήμερα παλαιό Γυναικόκαστρο του Κιλκίς, τριάντα χιλιόμετρα βόρεια της Θεσσαλονίκης, στην κοιλάδα του Αξιού, ενώ η μητέρα του από το χωριό Λόκοβι της Χαλκιδικής, [Ταξιάρχης]. Γνωρίστηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου κατοικούσαν, δημιούργησαν οικογένεια κι απέκτησαν δύο αγόρια, τον πρωτότοκο Θεόδωρο και τον Ιωάννη, που τον φώναζαν χαϊδευτικά Νάννο, για να διακρίνεται από τον ομώνυμο πατέρα του Ιωάννη¹. 

  Οι ευσεβείς και πιστοί στο Χριστό γονείς, μετέδωσαν τη φλόγα της πίστης και στα παιδιά τους. Ο Θεόδωρος ήξερε λίγα γράμματα, ο Νάννος δεν ήξερε. Νωρίς ο πατέρας πήρε τα παιδιά στη δουλειά του και τους έκανε βοηθούς του στο τσαγκάρικό του [κάλφες]. Ήταν η εποχή που ο Νάννος αρεσκόταν να ακούει να του διαβάζει ο Θεόδωρος βίους αγίων, κυρίως νεομαρτύρων, ίσως από το “Νέον Μαρτυρολόγιον”, που είχε εκδόσει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης το1794 τυπωμένο στη Βενετία.

ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ: Οι δουλειές του πατέρα στη Θεσσαλονίκη δεν πήγαιναν όμως καλά. Έτσι, πήρε την απόφαση κι έφυγε στη Σμύρνη με τον μεγάλο του γιό, τον Θεόδωρο, κι άνοιξε εκεί τσαγκάρικο. Η μάνα έμεινε με τον Νάννο στη Θεσσαλονίκη, ενώ κατά διαστήματα πατέρας και μεγάλος γιός επισκέπτονταν την οικογένεια στη γενέτειρα των παιδιών. Τελικά στις αρχές του 1802 ο πατέρας πήρε και τον Νάννο στη Σμύρνη για να δουλέψει κι’ αυτός κάλφας στο μαγαζί του πατέρα του.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΟΦΑΣΗ: Ο Νάννος, μόλις 17 ετών, όμορφο γεροδεμένο παλικαράκι, αρχίζει να βάζει στο μυαλό του τη σκέψη, την απόφαση καλύτερα, να μαρτυρήσει. Έτσι, το Μάιο της ίδιας χρονιάς, με πλήρη άγνοια των δικών του, αποφασίζει να ασπαστεί τον ισλαμισμό, αμέσως μετά να τον αρνηθεί και ως αρνησίθρησκο οι τουρκικές αρχές να τον οδηγήσουν στο μαρτυρικό θάνατο, αφού θα ομολογούσε πίστη στο Χριστό ο ορθόδοξος στην ουσία Νάννος. Πάει λοιπόν στη δουλειά ενός ομότεχνου Τούρκου και του λέει ότι αρνείται τον χριστιανισμό και ότι θέλει να ασπαστεί την ισλαμική θρησκεία. Έτσι, οι Τούρκοι τον περιτέμνουν, δίνοντάς του το όνομα Μεχμέτ. Ο Νάννος έπειτα άρχισε να δουλεύει ως κάλφας στου Τούρκου το τσαγκάρικο. Οι δικοί του αγωνιούσαν απο την εξαφάνισή του, ώσπου στο τέλος τον ανακάλυψαν στο τσαγκάρικο του Τούρκου ομότεχνου τους. Όμως οι Μωαμεθανοί, με την απειλή ξυλοδαρμού, τους έδιωξαν δηλώνοντας πώς τώρα είναι δικός τους. Ο Ιωάννης, του οποίου η σκέψη από την αρχή ήταν προσηλωμένη στο μαρτύριο, προσπάθησε επανειλημμένα να γνωστοποιήσει την πρόθεσή του στους συγγενείς του, χωρίς όμως να το καταφέρει, αφού αυτοί τον απέφευγαν πια ως αρνησίθρησκο.

ΔΗΛΩΣΗ ΑΡΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ: Σε λίγες ημέρες, την Κυριακή 25 Μαϊου του 1802, ο Νάννος πήγε στον καδή της Σμύρνης [ανώτερο δικαστή] και του δήλωσε: “Δεν θέλω να ονομάζομαι Μεχμέτης, αλλά Ιωάννης· Ιωάννης είναι το όνομά μου”. Πατέρας και αδελφός μόλις έμαθαν τα νέα, από φόβο, δεν τόλμησαν να τον πλησιάσουν. Απλώς ο πατέρας του, που αντελήφθη εκ των υστέρων, όπως φαίνεται, το σχέδιο του Νάννου, τού έστειλε κρυφά μήνυμα να κρατήσει γερά την πίστη του στο Χριστό. Οι Τούρκοι, στο μεταξύ, του υπόσχονται του κόσμου τα αγαθά, αν μείνει πιστός μουσουλμάνος. Έφθασαν στο σημείο να του προτείνουν απλώς να δηλώσει ενώπιόν τους πως παραμένει Τούρκος και κατόπιν ήταν ελεύθερος να φύγει και να πάει όπου θέλει πιστεύοντας οτιδήποτε ήθελε. Γι' αυτούς αρκούσε μόνο να βγει από την πόρτα του δικαστηρίου ως Μεχμέτης και όχι ως Ιωάννης. Κάποιος αγάς, βλέποντας την υπομονή του Ιωάννου, πρότεινε μια λύση, σύμφωνα με την οποία ο Ιωάννης θα παρέμενε Τούρκος είτε το ήθελε, είτε όχι· πρότεινε λοιπόν να τον στείλουν στο Αλγέρι μ' ένα πλοίο, το πλήρωμα του οποίου αποτελείτο μόνο από Τούρκους. Ο Ιωάννης, ακούγοντας αυτήν την εκδοχή και φοβούμενος μήπως ματαιωθεί το μαρτύριο που τόσο επιθυμούσε, προφασίσθηκε ότι επιθυμεί να του δοθούν δύο ημέρες διορία, για να σκεφθεί τις προτάσεις τους. Οι Τούρκοι, πιστεύοντας πως τελικά θα υποχωρούσε ο Ιωάννης, τού παραχώρησαν την διορία που τους ζήτησε για να αποφασίσει, χωρίς όμως να σκεφθούν ότι έτσι θα έχαναν και την ευκαιρία να τον στείλουν με το πλοίο στο Αλγέρι. Μετά το τέλος της δεύτερης ημέρας τον κάλεσαν να παρουσιασθεί, για να δώσει την τελική απάντηση. Ο Ιωάννης, ο οποίος είχε βεβαιωθεί ήδη για την αναχώρηση του πλοίου, δήλωσε πως όχι μόνο δεν είχε μετανιώσει, αλλά επιθυμούσε ακόμα περισσότερο το μαρτύριο. Μη έχοντας πλέον άλλη εκλογή οι Τούρκοι, αποφάσισαν να τον θανατώσουν. Πριν όμως από αυτό θέλησαν να επιχειρήσουν άλλη μία φορά να τον μεταπείσουν. Γι' αυτό κάλεσαν τον πατέρα του, ο οποίος, πιθανόν επειδή φοβόταν, αρνήθηκε να παρουσιασθεί, λέγοντας πως δεν είχε πλέον καμία σχέση μαζί του.

ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ: Ο Νάννος εμμένοντας στην απόφαση να αρνηθεί οριστικά τον Ισλαμισμό κάνει τους Τούρκους να τον οδηγήσουν στο θάνατο. Ορίστηκε η ημέρα και ο τόπος της εκτελέσεως. Οι χριστιανοί της Σμύρνης, αλλά και πολλοί Τούρκοι, Φράγκοι και Αρμένιοι, μαθαίνοντας το σπουδαίο αυτό γεγονός, έσπευσαν να θαυμάσουν το μαρτύριο του νέου και οι πιστοί να πάρουν, αν μπορέσουν, κάτι από το λείψανο του μάρτυρα για φυλαχτό και ευλογία. Ήταν η αποφράδα ημέρα της 29ης Μαΐου του 1802, ημέρα Πέμπτη. Ο Μάρτυς του Χριστού οδηγήθηκε στο Σοάν Παζάρι, τόπο των θανατικών εκτελέσεων. Ο δήμιος τον γονάτισε και με το σπαθί τού πήρε το κεφάλι. Τα πλήθη των χριστιανών που παρακολουθούσαν, έτρεξαν κοντά και προσπάθησαν να βάψουν, αν μπορέσουν, έστω ένα κομμάτι βαμβάκι στο αίμα του μάρτυρα.

 

ΤΟ ΑΓΙΟ ΛΕΙΨΑΝΟ: Οι Τούρκοι άφησαν τον νεκρό να κείτεται στο χώμα κι έβαλαν φρουρούς να τον φυλάγουν. Και βέβαια κατά την πανάρχαιη συνήθεια των Οθωμανών, οι φρουροί δωροδοκούνταν για να παίρνουν οι χριστιανοί ό,τι μπορούσαν για κειμήλιο και φυλαχτό. Κατ' αυτό τον τρόπο οι Τούρκοι συγκέντρωσαν πάνω από 3.000 γρόσια· οι βάρβαροι Αγαρηνοί έφθασαν μάλιστα στο σημείο να θέλουν να ακρωτηριάσουν τον Μάρτυρα, για να κερδίσουν περισσότερα! Και τότε, ένας ομογενής πλούσιος από τη Ρωσία, ονομαζόμενος Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, πλήρωσε αδρά τον Τούρκο διοικητή της Σμύρνης, παρέλαβε το λείψανο και το κήδεψε με τιμές. Σε λίγες ημέρες μετά το μαρτύριο έγινε το πρώτο θαύμα με το εμποτισμένο με αίμα του νεομάρτυρα βαμβάκι που είχε στην κατοχή του ένας πιστός Σμυρνιώτης: μια ασθενής γυναίκα βρήκε την υγειά της. Στη συνείδηση του λαού ο νεομάρτυς Νάννος αγιοποιήθηκε. Αργότερα η Εκκλησία αναγνώρισε την αγιότητά του και επίσημα τον εορτάζει την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 29 Μαΐου. Το μαρτύριό του καταγράφηκε από τους συγχρόνους του, τον άγιο Μακάριο τον Νοταρά, σχολάζοντα επίσκοπο, τον Νικηφόρο τον Χίο και τον Αθανάσιο τον Πάριο στη συλλογή τους νεομαρτύρων “Νέον Λειμωνάριον” που εκδόθηκε στα 1819.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Διμηνιαίο Περιοδικό Ιεράς Μητροπόλεως Σερρών και Νιγρίτης «Ο Άγιος Νικήτας», Έτος κγ΄, Τεύχος 241, Μάρτιος – Απρίλιος 2012.

1. Έλαβε αυτό το όνομα, διότι γεννήθηκε την παραμονή της εορτής του Γενεθλίου του Τιμίου Προδρόμου [23.6].

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: