Ο Όσιος Σάββας ο εν Καλύμνω 7.5 +ΒΙΝΤΕΟ Κων/νος Οικονόμου

 

Ο Όσιος Σάββας ο εν Καλύμνω 7.5 +ΒΙΝΤΕΟ

Κων/νος Οικονόμου

  ΚΑΤΑΓΩΓΗ - ΜΟΡΦΩΣΗ - ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ. Ο Σάββας ο νέος ο εν Καλύμνω, γεννήθηκε το έτος 1862 στην Ηρακλείτσα (αναφέρεται και η Γάνου Χώρα της περιφέρειας Αβδίμ) της Αν. Θράκης, από φτωχούς γονείς. Ηταν μοναχοπαίδι και κατά το βάπτισμα έλαβε το όνομα Βασίλειος. Από μικρός ήταν πιστός και ευσεβής, αλλά και λάτρης της μοναχικής ζωής. Αφού τελείωσε τα βασικά μαθήματα, δεν συνέχισε τις σπουδές του στο γυμνάσιο, είτε διότι δεν είχε τη δύναμη ο πατέρας του, είτε διότι ο ίδιος ο Βασίλειος δεν θέλησε. Έτσι οι γονείς του του άνοιξαν ένα μικρό κατάστημα. Ο Βασίλειος όμως διαπίστωνε καθημερινά, ότι το επάγγελμα που ασκούσε δεν ήταν στη φύση του. Ήθελε να ζήσει για τον Χριστό και μόνο. Η μητέρα του, μόλις πληροφορήθηκε τους πόθους του τον βεβαίωσε ότι «αν το κάνεις αυτό θ΄ αποθάνω».

 ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΙ ΤΑ ΕΓΚΟΣΜΙΑ. Στην απαλή ηλικία των 12 ετών το «φύγε και σώζου» κυριάρχησε και έτσι, μία ημέρα ιστορική, αλλά και λαμπρή, έβαλε το κλειδί του καταστήματος κάτω από μία πέτρα και κατέβηκε στο λιμάνι για να πραγματοποιήσει την απόφασή του. Κατέφυγε στο Άγιον Όρος. Εκεί, εγκαταβιώνει στη Σκήτη της Αγίας Άννης, όπου και απολαμβάνει τους πρώτους καρπούς των πόθων του. Στη Σκήτη αυτή δέχθηκε το βάρος της δοκιμασίας επί 12 έτη και ασκήθηκε στο έργο της αγιογραφίας και της βυζαντινής μουσικής.

ΜΕΤΑΒΑΙΝΕΙ ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ. Μετά από προσευχή παίρνει την απόφαση να πάει στα Ιεροσόλυμα. Επισκεπτόμενος πρώτα τους γονείς του, αναγνωρίζεται από κάποιο σημάδι του μετώπου του. Ο πειρασμός θερμαίνεται και πάλι. Πάλι εμπόδια από τη μητέρα του. Φεύγει και πάλι όμως με τη βοήθεια πλουσίου ανδρογύνου, που πηγαίνει στους Αγίους Τόπους. Χρόνος αφίξεώς του στα Ιεροσόλυμα αναφέρεται το έτος 1887, σε έγγραφο του Αρχιγραμματέως του ομωνύμου Πατριαρχείου. Αφού προσκύνησε με ευλάβεια τους Αγίους Τόπους, εισέρχεται στην ιστορική Μονή του Χοτζεβά και γίνεται αδελφός της. Μετά τριετή ενάρετο  βίο στη Μονή αυτή κείρεται το έτος 1890 Μοναχός. Οπλισμένος με την αγιαστική χάρη, το 1894 αποστέλλεται από τον Καθηγούμενο της Μονής στο Άγιον Όρος για να ασκηθεί στην Ιερά Σκήτη της Αγίας Άννης, υπό την καθοδήγηση του Αρχιμανδρίτου Ανθίμου, στην αγιογραφία. Επανέρχεται μετά 3ετίαν στην Ι. Μ. Χοτζεβα και το 1902 προχειρίζεται σε διάκονο και το επόμενο έτος σε πρεσβύτερο. Διατέλεσε επί ένα έτος (1906) εφημέριος της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού, όπου γνωρίζεται με τον Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, τον μετέπειτα καθηγητή του Πανεπιστημίου και Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, έλεγε στον Καλύμνιο φίλο του Γεράσιμο Ζερβό: «Να ξέρεις, Γεράσιμε, ότι ο πατήρ Σάββας είναι άγιος άνθρωπος». Το 1907 επανέρχεται στην Ιερά Μονή Χοτζεβά και ασχολείται, παράλληλα προς την πνευματική ενάσκησή του, με το ευλογημένο εργόχειρο της αγιογραφίας.

 

ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Το 1916, ύστερα από 26 χρόνια στους Αγίους Τόπους επέστρεψε στην Ελλάδα. Έτσι σφραγίζει μια ωραία ασκητική ζωή, πλήρη από πνευματική καρποφορία. Ευρισκόμενος πια στην Ελλάδα αναζητεί νέα γη ασκήσεως. Μετέβη αρχικά στην Πάτμο. Αφού παραμένει επί 2 έτη, πηγαίνει στο Άγιον Όρος, απ΄ όπου κατέρχεται στην Αθήνα για να αγοράσει υλικά αγιογραφίας. Κατά το διάστημα αυτό και μέχρι μεταβάσεώς του στην Αίγινα φαίνεται ότι μετέβη στο ξερονήσι Παραπόλα και στην Ύδρα.  Στην Αθήνα συναντά έναν υποτακτικό του Αγίου Νεκταρίου, ο οποίος τον πληροφορεί ότι τον αναζητεί. Από την Αθήνα, λοιπόν, πηγαίνει στην Αίγινα, όπου διακονεί τον άγιο Νεκτάριο μέχρι την κοίμησή του. Η μετά του αγίου Νεκταρίου συγκαταβίωσή του συνέβαλε στην περαιτέρω πνευματική πρόοδο του οσίου. Γνώρισε την αυστηρά άσκηση του αγίου Νεκταρίου, τους πολέμους των μικρών ανθρώπων, αλλά και την αναμφισβήτητη αρετή του, την παροιμιώδη ταπείνωση και απλότητά του. Είδε τη θεία κοίμησή του με τα έκδηλα σημεία του αγίου μύρου και της ευωδίας, αλλά κυρίως της θαυματουργικής του χάριτος. Εις την Αίγινα παραμένει μέχρι το έτος 1926. Αναχωρει για την Αθήνα, διότι στη Μονή προσέρχεται πολύς κόσμος και ο θόρυβος τον κουράζει. Στην Αθήνα συναντά τον Γεράσιμο Ζερβό, που τον φιλοξενεί στο σπίτι του και τον πείθει τελικά να μεταβεί στην Κάλυμνο.

 ΜΕΤΑΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΜΝΟ. Το ίδιο έτος (1926) φθάνει στην Κάλυμνο, όπου μετά από κάποια έρευνα-περιπλάνηση εγκαταβιώνει οριστικά στην Ιερά Μονή Αγίων Πάντων. Στη Μονή, της οποίας τυγχάνει κτήτορας, είχε ασκητεύσει και ο ενάρετος και διορατικός Ιερομόναχος π. Ιερόθεος Κουρούνης. Εκείνος, προ της κοιμήσεώς του, παρηγορώντας τις λυπημένες αδελφές είπε: «μετ΄ολίγον θα έλθει εδώ ανώτερός μου». Και πράγματι επαληθεύθηκαν τα λόγια του. Ο π. Σάββας, ευθύς μετά την εγκατάστασή του στην Ιερά Μονή των Αγίων Πάντων, κτίζει με τη βοήθεια του Γεράσιμου Ζερβού νέα κελλιά και αρχίζει μία έντονη πνευματική ζωή. Αγιογραφεί, τελεί τα θεία Μυστήρια και τις ιερές Ακολουθίες, εξομολογεί, διδάσκει και με το παράδειγμά του και βοηθά χήρες, ορφανά και φτωχούς. Ζει με ταπείνωση, άσκηση και προσφορά, ώστε το αγγελικό παράδειγμά του να θυμούνται με δάκρυα και συγκίνηση όσοι τον γνώρισαν. 

   ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ. Ήταν επιεικής και εύσπλαγχνος στις αμαρτίες των άλλων, δεν ανεχόταν την βλασφημία και την κατάκριση. Η σκληρή άσκησή του του χάρισε την ευωδία του σώματός του, αλλά και την ασθένεια. Αυτή η ευωδία θα εξέλθει και από το μνήμα του κατά την εκταφή του. Όπως σ΄ όλους τους ανθρώπους του Θεού, έτσι και από τον π. Σάββα δεν έλλειψε «ο σκόλοψ τη σαρκί». Υπέφερε από προστάτη και σοβαρά κοιλιακή πάθηση. Για τον προστάτη έκανε εγχείρηση και θεραπεύτηκε. Όταν του έλεγαν να πάει στην Αθήνα να θεραπευθεί και για το κοιλιακό νόσημα, απαντούσε: «Αυτό, παιδί μου, θα μας σώσει, τίποτε άλλο δεν κάναμε. Αυτό είναι το καλό που θα μας πάει στον Παράδεισο. Ο Θεός είναι μεγάλος». Ο π. Σάββας αγαπούσε όλους τους ανθρώπους και κατέβαλλε προσπάθεια για τη μετάνοιά τους και επιστροφή τους στον Χριστό. Η αγάπη του ήταν ειλικρινής και πηγαία. Ήταν αφιλοχρήματος. Ουδέποτε κρατούσε χρήματα. Από την αγιογραφία και τα μυστήρια ό,τι ελάμβανε τα έδινε στους φτωχούς. Η ζωή του ήταν μία συνεχής κατάσταση αγίας υπακοής. Ο μακάριος, για κάθε πνευματικό πρόβλημα ελάμβανε άνωθεν την πληροφορία. Είχε πολλούς πειρασμούς και χάλασε πολλές παγίδες του διαβόλου. Κάποτε, και συγκεκριμένα μία Καθαρά Δευτέρα, για να μη τελέσει τις ακολουθίες του, τον έκλεισε επί τρεις ημέρες στο κελλί του! Ηταν χαριτωμένος και ευλογημένος από τον Κύριο. Πράος, ανεξίκακος, άδολος, υπάκουος και πονετικός.

 

ΤΟ ΟΣΙΑΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ. Κατά τον τρόπο αυτό εκπλήρωσε τις ημέρες της επί γης πορείας του μέχρι της 7ης Απριλίου 1948, ότε παρέδωσε την αγία του ψυχή στον Κύριο. Περί το τέλος της ζωής του ευρίσκεται σε άκρα περισυλλογή και ιερά κατάνυξη. Επί τρεις ημέρες δεν δέχτηκε κανέναν.     Βρισκόταν πια στο στάδιο της μεγάλης αναχώρησης. Έδωσε τις τελευταίες συμβουλές και ζήτησε την εν Χριστώ αγάπη και υπακοή. Όταν ο επιθανάτιος ρόγχος τον κατέλαβε, ξαφνικά πήρε δυνάμεις, ενώνει τα ευλογημένα χέρια του και χειροκροτεί επανειλημμένα, ενώ από τα χείλη του εξέρχονται οι τελευταίες φράσεις: «Ο Κύριος, ο Κύριος, ο Κύριος». Ηταν η βεβαίωση της θείας πορείας του. Το κύκνειο Άσμα της θεοφιλους ζωής του. Την ώρα εκείνη ολίγες μόνον μοναχές περιέβαλαν μία αγία μορφή, έναν θαυμάσιο αγωνιστή της πίστεως και της ευσεβείας, έναν οικιστή του Παραδείσου. Ο ουρανός γνώρισε τη μετάστασή του και πανηγύριζε. Έτσι, η γη εχάρισε στον ουρανό τον άγιο αυτό βλαστό της και ο ουρανός αποδέχθηκε την ιερά αυτή προσφορά. Όσιε του Θεού πρέσβευε υπέρ ημών των περιλειπομένων!

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Η μάρτυς του 21ου αιώνα Ντανιέλα 6.4.2004 +ΒΙΝΤΕΟ [Βουκουρέστι 1967-2004, Μ. Εβδομάδα] του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η μάρτυς του 21ου αιώνα Ντανιέλα 6.4.2004 +ΒΙΝΤΕΟ

[Βουκουρέστι 1967-2004, Μ. Εβδομάδα]

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

  ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Όλοι μπορούμε να φανταστούμε πόσο τρομερός είναι ένας αποκεφαλισμός ή ένας πολύωρος βασανισμός, μαρτύρια δηλαδή που υπέφερε διαχρονικά ένα νέφος μαρτύρων της Εκκλησίας μας. Κι όμως, πολύ πιο επώδυνη είναι η πολύχρονη βασανιστική μαρτυρία, που, ιδίως τα τελευταία χρόνια, με τη “βοήθεια” και της επιστήμης μπορεί να γίνει φρικωδέστερη και βασανιστικότερη. Η σύγχρονη επιστήμη μπορεί να μετατρέψει το βασανισμό του σώματος αλλά και του πνεύματος σε πολύχρονη διαδικασία, που μπορεί να “ικανοποιήσει” και τους πιο σαδιστές ανάμεσα στα κάθε λογής υποχείρια του διαβόλου. Ίσως γι΄ αυτό λέγεται από τους εκκλησιαστικούς Πατέρες ότι οι μάρτυρες των εσχάτων καιρών, της εποχής του Αντιχρίστου, θα είναι ίσως, οι μεγαλύτεροι της υπερδισχιλιετούς ιστορίας της αγωνιζόμενης Εκκλησίας. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η Ντανιέλα που παρέδωσε την αγία της ψυχή στον Κύριο τη Μεγάλη Εβδομάδα του 2004.

ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΝΤΑΝΙΕΛΑΣ: Αυτό το ευώδες άνθος του Λειμώνα των Μαρτύρων άνθισε στη Ρουμανία το 1967. Από μικρή ήταν πολύ κοντά στο Θεό. Όταν έβγαινε από το σχολείο της, περνούσε πάντοτε από την εκκλησία. Γι’ αυτό ο πατέρας της, ένας άθεος γιατρός, κατά το σύστημα που επικρατούσε τότε στη χώρα [κομμουνισμός], τη μάλωνε σκληρά με λόγια όπως: «Πού ήσουν; Όλη μέρα στην εκκλησία πας με τους παπάδες σου; Τι σου πρόσφερε ο Θεός;» Κι εκείνη δεν του απαντούσε, απλώς και μόνο δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια της. Ήταν γενικά ευλαβής και προσευχόταν πολλές ώρες. Όταν τέλειωσε το Λύκειο, δεν θέλησε να πάει στον καθιερωμένο σχολικό χορό. Η καθηγήτριά της την παρακαλούσε να πάει κι αυτή μαζί τους, ενώ εκείνη ευγενικά σε όλους απαντούσε: «Δεν μπορώ. Ξέρετε ότι σας αγαπώ όλους πολύ, μα συγχωρήστε με, δε μπορώ να έρθω στο τραπέζι». Είχε χαρακτήρα πράο και ήταν καλή με όλους. Βοηθούσε τους συμμαθητές της, ενώ συχνά καθόταν ξάγρυπνη τη νύχτα κι έγραφε γι’ αυτούς! Είχε πάντα πολύ καλές επιδόσεις και στο σχολείο της και αργότερα στο Πανεπιστήμιο. Ήταν ακόμη πολύ εργατική. Όλα τα ρούχα της τα έραβε μόνη της. Πνευματικό πατέρα είχε τον πατέρα Σοφιανό από τη μονή Αντίμ.

ΚΑΛΟΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΗΣ: Όταν ήταν φοιτήτρια περιποιούνταν μία παράλυτη γριά ξεχασμένη από συγγενείς και φίλους, την κυρα-Ιωάννα. Η Ντανιέλα πήγαινε καθημερινά, το πρωί, πριν το μάθημα στη Σχολή της, αλλά και το βράδυ. Εκείνη κατοικούσε αρκετά μακριά κι ο κόπος της ήταν μεγάλος. Την έπλενε, την περιποιούνταν, της έκανε τα ψώνια, της τραγουδούσε, της διάβαζε και γενικά έφερνε μεγάλη χαρά στην ψυχή της γριάς. Κάποτε κάποιος χτύπησε άδικα την οσία Ντανιέλα αν και ήταν αθώα. Αφού υπέμεινε σιωπηλά το ξύλο, γονάτισε και φίλησε το πόδι αυτού που με τόση αγριότητα την είχε χτυπήσει! Ήταν γενικά πολύ πράος χαρακτήρας, πραγματικός αμνός του Θεού και ελεούσε τους άλλους. Ποτέ δεν κατηγορούσε κανέναν και πάντα έριχνε το φταίξιμο στον εαυτό της!

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΓΑΜΟ: Η οικογένειά της προσπαθούσε να την πείσει να παντρευτεί, μα εκείνη πάντα απαντούσε: «Όχι, όχι, θέλω νά μείνω με το Θεό». Μα εκείνοι της αντέτειναν: «Μπορείς να είσαι με το Θεό και παντρεμένη». Κι εκείνη απαντούσε με το εξής απλό επιχείρημα: “Ναι, αλλά αν θα παντρευτώ σημαίνει ότι θα βάλω λίγο το Θεό στην άκρη κι εγώ δεν το θέλω αυτό. Θέλω να δώσω όλο μου το είναι σ' Εκείνον!”. Κάθε νύχτα η Ντανιέλα συνέχιζε να προσεύχεται πολλές ώρες και δεν έπεφτε να κοιμηθεί χωρίς να κάνει τον κανόνα της. Τ΄ αδέλφια της τη μάλωναν και την περιγελούσαν: “Τι σου δίνει ο Θεός σου, τι μας ζαλίζεις με τους παπάδες σου, τί σου δίνει η πίστη σου; Αφού ο πατέρας σου δίνει φαγητό. Γιατί πήγες στο πανεπιστήμιο, για να μπεις μια μέρα στο μοναστήρι;”

ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ: Πραγματικά, όταν τελείωσε το πανεπιστήμιο πήγε στο μοναστήρι. Ο πατέρας της την έψαχνε πολύ καιρό και, αφού την ανακάλυψε, την έφερε στο σπίτι βίαια και τη χτύπησε φριχτά. Μετά από πολλές μέρες, την τελευταία βραδιά πριν την τελευταία αναχώρησή της για το μοναστήρι, έκλαψε προσευχόμενη ασταμάτητα. Έκανε χίλιες μετάνοιες ζητώντας φωτισμό από την Παναγία. Ξημερώματα αποκοιμήθηκε. Όταν ξύπνησε πήρε την εικονίτσα της Θεοτόκου που της είχε χαρίσει ο πνευματικός της, έκανε το σταυρό της, φίλησε την εικονίτσα και, αποφασισμένη, μάζεψε τα πράγματά της κι έφυγε. Έπειτα έδωσε ένα γράμμα σε μία φίλη της για να το δώσει στον π. Σοφιανό, τον Γέροντά της. Αυτό έλεγε: “Πάτερ, είδα στο όνειρό μου την εικόνα της Παναγίας. Την είδα να ζωντανεύει και η Παναγία με κοίταζε προσεχτικά. Εγώ τη ρώτησα τι να κάνω. Τότε είδα ότι με κοίταζε με πολύ πόνο. Και είδα δάκρυα στο μάγουλό της. Ξαφνικά άπλωσε τα χέρια της να προσευχηθεί και ένα δάκρυ έσταξε στο χέρι μου. Όταν μ΄ ακούμπησε το δάκρυ Της, ξύπνησα αποφασίζοντας να φύγω”. Και πράγματι έφυγε. Στο δρόμο του Σταυρού, στο δρόμο του Σωτήρος Χριστού.

ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ: Όμως ο πατέρας της τη βρήκε και πάλι. Όταν την έφερε από το μοναστήρι τη χτύπησε και πάλι άγρια. Τη φορά αυτή της έσχισε την μοναχική ενδυμασία μ΄ ένα ψαλίδι και την πέταξε στα σκουπίδια. Αρπάζοντάς της το σταυρό από το λαιμό της, της φώναξε: “Οι παπάδες σου και η εκκλησία...”. Τότε εκείνη λιποθύμησε. Όταν συνήλθε είπε στον πατέρα της: “Σε παρακαλώ, άφησέ μου τουλάχιστον τις εικόνες, δε μπορώ να ζήσω χωρίς αυτές!”. Κι εκείνος, έβαλε τις εικόνες κάτω, τις ποδοπάτησε και στη συνέχεια τις εξαφάνισε. Κι η Ντανιέλα θαρρετά του είπε: “Πάρ΄ τα μου όλα, μα την ψυχή δε μπορείς να μου τήν πάρεις”. Κι από τότε προσευχόταν μόνο έτσι: “Παναγία, βοήθησέ με, Κύριε Ιησού Χριστέ μη με αφήνεις”. Βλέποντας ο πατέρας της ότι δε μπορεί να την απομακρύνει από την ορθόδοξη πίστη, σκέφτηκε κάτι πραγματικά σατανικό. Βρήκε κάποιους συναδέλφους του γιατρούς οι οποίοι έβγαλαν “διάγνωση” που αποφαινόταν πως η Ντανιέλα πάσχει από: “παρανοϊκή σχιζοφρένεια συνοδευόμενη από μυστικιστικό ντελίριο!”. Μέχρι το τέλος της μαρτυρικής της ζωής ήταν υποχρεωμένη να παίρνει φάρμακα “για να ησυχάσει!”. Τα δύο τελευταία χρόνια της σύντομης ζωής της τα πέρασε στο νοσοκομείο με σωληνάκια στη μύτη. Εξαιτίας των ψυχοφαρμάκων ήταν σχεδόν πάντα αναίσθητη! Ο πατέρας της τή φύλαγε νυχθημερόν μην τυχόν κι έρθει σε επαφή με πιστά πρόσωπα.

ΣΤΑΣ ΑΙΩΝΙΟΥΣ ΜΟΝΑΣ: Η ακινησία της στο κρεββάτι και τα φάρμακα που της έδινε ο ψυχίατρος τής προκάλεσαν παράλυση και απόφραξη του εντέρου [ειλεός]. Έτσι βασανιζόμενη πέθανε την Μεγάλη Τρίτη, στις 6 Απριλίου 2004. Η αναχώρησή της για τις αγκάλες του αγαπημένου της Κυρίου συνέβη περίπου στις 22.00. Επειδή ο πατέρας της δε θα δεχόταν να έρθει ιερέας, κατά θαυμαστό τρόπο έμαθε για το θάνατό της ένας ιερέας, ο π. Κωνσταντίνος, και στις 23.00 τέλεσε την ακολουθία εις κεκοιμημένους. Ο πατέρας της “έτυχε” για πρώτη φορά να λείπει, αν και προηγουμένως τον είχαν δει να περιφέρεται στο νοσοκομείο.

ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΕΝ ΤΟΙΣ ΑΓΙΟΙΣ ΑΥΤΟΥ: Στον τάφο της οσίας σύντομα άρχισαν να γίνονται θαύματα. Το πρώτο θαύμα έγινε την Τετάρτη 12 Μαΐου 2004. Ένας νέος που επί οκτώ χρόνια έπασχε από “ανίατη” για τους γιατρούς νόσο θεραπεύτηκε. Τον ίδιο χρόνο, έκανε καλά έναν φοιτητή που έπασχε από μία ασθένεια των αγγείων και την επόμενη χρονιά, έναν νεαρό που είχε κρίση σκωληκοειδίτιδας [περιτονίτις]. Ο τάφος της οσίας Ντανιέλας βρίσκεται στο κοιμητήριο Αντρονάκε στη συνοικία Κολεντίνα στό Βουκουρέστι.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ιοάν Βλαντούκα, περιοδικό ATITUDINI: Η μάρτυς Ντανιέλα από το Βουκουρέστι.

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025] από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Ο Ακάθιστος ύμνος [4.4.2025]

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

«Θεοτόκος Δεομένη», ρωσική εικόνα του 13ου αιώνα, με πρότυπο
την περίφημη εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών

   ΓΕΝΙΚΑ: Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται ένας ύμνος, για την ακρίβεια ένα Κοντάκιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, προς τιμήν της Θεοτόκου, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά, και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκους σε αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω. Θεωρείται δίκαια ως αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας. Είναι γραμμένος πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του είναι ποιητική, εμπλουτισμένη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα λόγου. Το θέμα του είναι η εξύμνηση της ενανθρώπισης του Θεού μέσω της Θεοτόκου. Ο ύμνος αυτός ονομάζεται «Ακάθιστος» από την όρθια στάση, που τηρούν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας της¹. Οι πιστοί έψαλαν παλαιότερα τον Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, υπό τις συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το 626, όταν ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγείτο εκστρατείας του βυζαντινού στρατού κατά των Περσών, η Βασιλεύουσα πολιορκήθηκε αιφνιδιαστικά, κατόπιν συνεργασίας αντιπερισπασμού με τους Περσες, από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας την απουσία στρατού, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και στις 6 Αυγούστου Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Τη νύχτα της 7ης προς 8η Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Σέργιος, Πατριάρχης Κων/λεως, περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε το λαό. Λίγη ώρα αργότερα, μέσα στη νύχτα, φοβερός ανεμοστρόβιλος, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον αποτελούμενο από ελαφρά μονόξυλα εχθρικό στόλο, ενώ μια αντεπίθεση των αμυνόμενων προξένησε τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους συνεργαζόμενους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία. Την 8η Αυγούστου, η Πόλη είχε πια σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδωσε στη συνδρομή της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε, όρθιο το πλήθος του πιστού λαού έψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ».

ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ: Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο ύμνος είχε συντεθεί νωρίτερα και μάλιστα θεωρείται ότι ψαλλόταν στο συγκεκριμένο ναό στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε έτους. Απλώς, εκείνη την ημέρα ο ύμνος εψάλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο, “Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει”, με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο “Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια”, το οποίο έδωσε δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο στον ως τότε διηγηματικό και περισσότερο δογματικό ύμνο. Σύμφωνα όμως με άλλες πηγές, ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και την σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κων/νου Πωγωνάτου [673], Λέοντος Ισαύρου [717-8] και Μιχαήλ Γ΄[860].

Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ενώ είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο ύμνος ψαλλόταν ως ευχαριστήρια ωδή προς τη Θεοτόκο, την Υπέρμαχο Στρατηγό του Βυζαντινού κράτους, εντούτοις το πρόβλημα της σύνθεσης του Ακάθιστου Ύμνου παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα δυσκολότερα φιλολογικά προβλήματα, καθώς οι μελετητές δεν έχουν ακόμη καταλήξει στο ποιος, πότε και γιατί συνέθεσε τον ύμνο αυτό. Πάντως σε όλα τα χειρόγραφα ο ύμνος φέρεται ως ανώνυμος, ενώ ο Συναξαριστής που τον συνδέει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 626 δεν αναφέρει ούτε το χρόνο σύνθεσης, ούτε τον μελωδό του. Το περιεχόμενό του πάντως απηχεί τις δογματικές θέσεις της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου [431], επομένως ο Ύμνος δεν συνετέθη νωρίτερα από τη χρονιά αυτή. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι από το περιεχόμενό του συνάγεται ότι ο ύμνος αναφέρεται σε κοινό εορτασμό του Ευαγγελισμού και των Χριστουγέννων, εορτές οι οποίες χωρίστηκαν επί Ιουστινιανού [527-565], πράγμα που σημαίνει ότι ο ύμνος γράφτηκε το αργότερο επί Ιουστινιανού. Η ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση όμως αποδίδει τον Ακάθιστο ύμνο στον μεγάλο βυζαντινό υμνογράφο του 6ου αιώνα, Ρωμανό το Μελωδό. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, οι οποίοι θεωρούν ότι οι εκφράσεις του ύμνου, η ποιητική του αρτιότητα και η δογματική του πληρότητα οδηγούν στο Ρωμανό. Μάλιστα, σε κώδικα του 13ου αιώνα, υπάρχει σημείωση, του 16ου, όμως, αιώνα, η οποία αναφέρει τον Ρωμανό ως ποιητή του ύμνου. Η άποψη αυτή, πάντως, αντικρούεται από πολλούς μελετητές που βρίσκουν στη δομή, στο ύφος και το περιεχόμενό του πολλά στοιχεία της μεταρωμανικής εποχής². Μία εκδοχή, η οποία υποστηρίζεται και από τον καθηγητή Βυζαντινής Φιλολογίας Ν. Β. Τωμαδάκη, αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού Α΄[716-730], ο οποίος έζησε τα γεγονότα της θαυμαστής λύτρωσης της Κωνσταντινούπολης από την πολιορκία της Πόλης από τους Άραβες το 718, επί Λέοντο Ισαύρου. Η εκδοχή αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι μία λατινική μετάφραση του Ύμνου, που έγινε περί το 800, από το Βενατσιάνο επίσκοπο Χριστόφορο, τον αναφέρει ως δημιουργό του ύμνου³. Μια άλλη εκδοχή, βασίζεται σε μια αχρονολόγητη εικόνα του Ευαγγελισμού στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου της Μονής του Αγίου Σάββα Ιεροσολύμων, όπου εικονίζεται ένας μοναχός, που κρατάει ειλητάριο, όπου αναγράφεται: “Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη⁴”. Στο κεφάλι του μοναχού αυτού γράφει “ο άγιος Κοσμάς”. Πρόκειται για τον Κοσμά το Μελωδό, ο οποίος έζησε και αυτός τα γεγονότα του 718 [κοιμήθηκε το 752]. Τέλος, αλλοι ερευνητές θεωρούν ότι ο Ύμνος συνετέθη από τον Πατριάρχη Σέργιο [K. Krumbacher, Αικ. Χριστοφιλοπούλου, κ.α.], τον σύγχρονο με την πολιορκία Γεώργιο Πισίδη, τον Ιερό Φώτιο, τον Απολινάριο τον Αλεξανδρέα, τον Μητροπολίτη Νικομήδειας Γεώργιο Σικελιώτη, κ.ά. Πάντως με βεβαιότητα, οι ειρμοί του Κανόνα του Ακάθιστου Ύμνου είναι έργο του Ιωάννου Δαμασκηνού, ενώ τα τροπάρια του Ιωσήφ Ξένου του Υμνογράφου.

Φορητή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνιώτισσας, που οι Σταυροφόροι 
έκλεψαν από τη ρημαγμένη Κωνσταντινούπολη το 1204 και μετέφεραν
στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας το 1204

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ: Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 “οίκους”, στροφές δηλαδή, οι οποίοι είναι δύο ειδών. Οι περιττοί (Α-Γ-Ε., κ.τ.λ.), που είναι εκτενείς, αποτελούνται από δεκαοκτώ στίχους. Οι πέντε πρώτοι περιλαμβάνουν τη διήγηση, οι δώδεκα επόμενοι αποτελούν χαιρετισμούς, οι οποίοι απευθύνονται προς την Θεοτόκο και ο δέκατος όγδοος είναι το εφύμνιο “χαίρε νύμφη Ανύμφευτε”. Οι άρτιοι οίκοι (Β-Δ-Ζ, κ.τ.λ..), που είναι σύντομοι, αποτελούνται μόνο από πέντε στίχους διήγησης και το επίσης σύντομο εφύμνιο “Αλληλούια”. Γενικό θέμα του ύμνου είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Με πηγές του την Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας, ο Ακάθιστος Ύμνος περιγράφει τα ιστορικά γεγονότα, αλλά προχωρεί και σε θεολογική και δογματική ανάλυσή τους. Ο πρώτοι δώδεκα οίκοι του (Α έως Μ) αποτελούν το ιστορικό μέρος, όπου εξιστορούνται τα γεγονότα από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου μέχρι την Υπαπαντή. Οι τελευταίοι δώδεκα (Ν-Ω) αποτελούν το θεολογικό ή δογματικό μέρος, στο οποίο ο μελωδός αναλύει θεολογικές και δογματικές προεκτάσεις της Ενανθρώπισης του Κυρίου και το σκοπό της, που είναι η σωτηρία των πιστών. Ο μελωδός βάζει στο στόμα του αρχαγγέλου, του εμβρύου Προδρόμου, των ποιμένων, των μάγων και των πιστών τα 144 συνολικά “Χαῖρε” προς τη Θεοτόκο, που αποτελούν ποιητικό εμπλουτισμό του χαιρετισμού του Γαβριήλ “Χαῖρε Κεχαριτωμένη”, που αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς⁵.

konstntinosa.oikonomou@gmail.com

1Διαβάζουμε στο Συναξαριστή: “ὀρθοστάδην τότε πᾶς ὁ λαὸς κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην τὸν ὕμνον τῇ τοῦ Λόγου Μητρὶ ἔμελψαν καὶ ὅτι πᾶσι τοῖς ἄλλοις οἴκοις καθῆσθαι ἐξ ἔθους ἔχοντες, ἐν τοῖς παροῦσι τῆς θεομήτορος ὀρθοὶ πάντες ἀκροώμεθα”.

2. Αν. Φιλιππίδης, Ιστορική αναδρομή στα χρόνια του Ακαθίστου, περιοδικό Παρέμβασις, Μάρτιος 2006 και Θ. Σαμαράς, Ο Ακάθιστος Ύμνος, εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα», Κομοτηνή, 9/3/2001

3. Εκεί γράφει ο Χριστόφορος: “Incipit Hymnus de Sancta Dei Genetrice Maria, Victoriferus atque Salutatorius, a Sancto Germano Patriarcha Constantinopolitano”.

4Αυτό είναι η αρχή του α΄ οίκου του Ακάθιστου Ύμνου.

5. Λουκάς α΄28.

Η γαστριμαργία κι η λαιμαργία: Ταυτίζονται; +ΒΙΝΤΕΟ του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

Η γαστριμαργία κι η λαιμαργία: Ταυτίζονται; +ΒΙΝΤΕΟ

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου 

«Θεός μεν γαρ αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι δούλοις»

   

Hieronymus Bosch, Allegory of Gluttony and Lust

ΟΡΙΣΜΟΣ: Γαστριμαργία είναι η κατανάλωση ποσότητας φαγητού μεγαλύτερης της απαραίτητης, ενώ λαιμαργία η τάση προς φαγητά που προσφέρουν απόλαυση ή η κατανάλωση φαγητού αποκλειστικά για ευχαρίστηση. Το ρήμα μαργαίνω σημαίνει κατέχομαι από μανία και μάργος λέγεται ο μανιώδης. Όταν καταλαμβάνει κάποιον η μανία να γεμίσει την γαστέρα (κοιλιά) του, αυτό λέγεται γαστριμαργία (γαστήρ + μαργαίνω). Όταν η εκ του φαγητού προερχομένη ηδονή αφορά το λαιμό (τη γεύση), τότε λέγεται λαιμαργία (λαιμός + μαργαίνω). Οι Πατέρες της Εκκλησίας λένε ότι αυτά τα πάθη είναι προθάλαμος άλλων σαρκικών παθών (το γεμάτο στομάχι δημιουργεί νέες σαρκικές επιθυμίες). Το πάθος εμφανίζει δύο κύριες μορφές: μπορεί ν' αποβλέπει στην ποιότητα των τροφών, οπότε πρόκειται για την αναζήτηση εύγευστων, εκλεκτών εδεσμάτων, που προετοιμάζονται επιμελώς (γκουρμέ)· μπορεί ν' αποβλέπει στην ποσότητα των εδεσμάτων και τότε πρόκειται για επιθυμία να τρώγει κάποιος πολύ. Στην πρώτη περίπτωση είναι η ηδονή της γεύσης το κατεξοχήν ζητούμενο και επιθυμητό, ενώ στη δεύτερη πρόκειται γενικά για την ηδονή της κοιλίας και των οργάνων της πέψης. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις υπάρχει αναζήτηση ενός συγκεκριμένου τύπου σωματικής ηδονής. Άρα η γαστριμαργία μπορεί να ταξινομηθεί μεταξύ των «παθών του σώματος».

   Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: Η ψυχολογία αρνείται κατηγορηματικά να αποδώσει την υπερκατανάλωση φαγητού ή ποτού - και κατ' επέκταση τις διατροφικές διαταραχές και την παχυσαρκία - αποκλειστικά στην ελεύθερη βούληση. Η επιστήμη διατείνεται ότι η παχυσαρκία, στη Δύση, προωθείται από ένα «παχυσαρκογόνο» περιβάλλον που ενθαρρύνει την υπερβολική κατανάλωση φαγητού (θερμίδων), ενισχύοντας την άποψη ότι παχυσαρκία και βουλιμία είναι είδος νόσου. Το πόσο διαθέσιμο ή το πόσο φθηνό είναι το φαγητό, το αν έχουμε εύκολη πρόσβαση σε καταστήματα έτοιμου φαγητού, ακόμη και το πόσο μεγάλες είναι οι μερίδες, όλα φαίνονται να επηρεάζουν το βάρος και ενδεχομένως τη διατροφική συμπεριφορά μας. Η θεωρία της περιβαλλοντικής ευθύνης πρεσβεύει πως όταν κάποιος έχει φίλο ή σύντροφο που είχε πάρει παραπανίσια κιλά μέσα σε μια χρονική φάση, είχε και ο ίδιος περισσότερες πιθανότητες να αυξήσει το βάρος του την επόμενη χρονική φάση. Η «μεταδοτικότητα» αυτή αποδίδεται σε κοινωνικούς παράγοντες - δηλαδή ποιο θεωρείται αποδεκτό βάρος και ποιες είναι οι κρατούσες διατροφικές συμπεριφορές. Επιστήμονες του Εργαστηρίου Μπρουκχέιβεν (ΗΠΑ) παρατήρησαν ότι ο εγκέφαλος των βουλιμικών ανθρώπων διαθέτει λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης και παρουσιάζει αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές που συνδέονται με το στόμα και τη γλώσσα. Το εύρημα θα μπορούσε να σημαίνει ότι στους ανθρώπους αυτούς το κύκλωμα της ανταμοιβής υπολειτουργεί κάνοντάς τους να επιζητούν περισσότερη απόλαυση στο φαγητό, αλλά και το ... ακριβώς αντίθετο: ότι δηλαδή η ροπή τους προς τη συγκεκριμένη απόλαυση επέφερε μεταβολές στα εγκεφαλικά τους δίκτυα.

Η ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: “Άλλο πράγμα είναι το να φάγει τις δια να ικανοποιήση την φυσικήν ανάγκην και άλλο να φάγει δια να δοκιμάση την εκ του φαγητού ηδονήν. Ο σκοπός δια τον οποίον τρώγει τις είναι εκείνος ο οποίος δημιουργεί την αμαρτίαν.”, τονίζει ο Δωρόθεος (Γαζής). Η λαιμαργία, κατά τους Πατέρες, είναι “επιθυμία του εσθίειν για την ηδονή”, και γαστριμαργία η “ακράτεια του στόματος και της κοιλίας”. Η γαστριμαργία, όμως, δεν προέρχεται άμεσα από τις ανάγκες του σώματος, γιατί συχνά η επιθυμία υπερβαίνει την ανάγκη, ιδιαίτερα στην περίπτωση της βουλιμίας. Έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε τη γαστριμαργία και ως ψυχικό πάθος. Ο Μάξιμος Ομολογητής την ονομάζει “εμπαθή λογισμό”, διότι “το σώμα παρεμβαίνει μόνο ως όργανο πραγμάτωσης της επιθυμίας της ψυχής” (Συμεών Νέος Θεολόγος). Κανείς των Πατέρων δεν πιστεύει ότι η τροφή είναι ακάθαρτη ώστε να οδηγεί στη θεώρηση της γαστριμαργίας ως πάθους, άλλωστε: «ου το εισερχόμενον εις το στόμα κοινοί τον άνθρωπον» (Ματθ. ιε΄ 11), και «παν κτίσμα Θεού καλόν, και ουδέν απόβλητον μετά ευχαριστίας λαμβανόμενον» (Α' Τιμ. δ΄4). Άρα το πάθος της γαστριμαργίας δεν έγκειται στην τροφή ή στην ποιότητά της, αλλά στον τρόπο και το σκοπό της πράξης. Η τροφή δόθηκε από το Θεό στους ανθρώπους με συγκεκριμένο σκοπό. Συνιστά διαστροφή να την θέτει ο άνθρωπος στην υπηρεσία άλλων σκοπών. «Τα βρώματα δια δύο αιτίας εκτίσθη: τροφής ένεκα και θεραπείας” (Ισαάκ Σύρος). Κατά το Θεολόγο Γρηγόριο, ο άνθρωπος κάνει παρά φύση χρήση της τροφής όταν τη χρησιμοποιεί για απόλαυση και ηδονή. Έτσι ο άνθρωπος, αναζητώντας πρώτα την απόλαυση, μετακινεί την επιθυμία τροφής και ηδονής, πριν από την επιθυμία του Θεού, αποστρεφόμενος και στερούμενος της ηδονής των ανώτερων πνευματικών αγαθών. Η γαστριμαργική διάθεση είναι ειδωλολατρική, διότι οι άνθρωποι που παραδίνονται σ' αυτή έχουν «θεόν την κοιλίαν» (Φιλιπ. γ΄ 19). «Θεός μεν γαρ αισθητός η κοιλία τοις γαστροίς ούσι δούλοις», σημειώνει ο Γρηγόριος Παλαμάς. Πράγματι, μέσω αυτής της διάθεσης, ο άνθρωπος καθιστά υπαρξιακό κέντρο του, την αίσθηση της γεύσης, υποδουλώνοντας το πνεύμα του. Η τροφή γίνεται αντικείμενο σημαντικής μέριμνας και, ακραία, σχεδόν αποκλειστικής, αμελώντας αυτό που έπερεπε να απασχολεί πρωταρχικά. Ο ίδιος ο Χριστός μας δίνει το παράδειγμα της φυσιολογικής διάθεσης και στάσης, όταν ευχαριστεί τον Πατέρα πριν μοιράσει την τροφή στα πλήθη που Τον περιβάλλουν (Ματθ. ιε΄36, κ.α.). Ο Απόστολος Παύλος επιβεβαιώνει ότι ο Θεός δημιούργησε τις τροφές για να λαμβάνονται «μετά ευχαριστίας» (Α' Τιμ. δ΄ 3), συμβουλεύοντας: «Είτε ουν εσθίετε είτε πίνετε είτε τι ποιείτε, πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε» (Α' Κορ. ι΄ 31). Για τον γαστρίμαργο οι τροφές αποβαίνουν γι' αυτόν “αρχή θανάτου” (Ισαάκ Σύρος), έστω κι αν πιστεύει ότι εξασφαλίζει τη ζωή του μ' αυτές. Έτσι το πάθος της γαστριμαργίας - λαιμαργίας εμφανίζεται σοβαρότερο απ' όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά.

   Ορισμένοι Πατέρες βλέπουν στη λαιμαργία την πηγή του προπατορικού αμαρτήματος (Ιωάννης Σιναϊτης, Κασσιανός, Ισαάκ Σύρος). Πραγματικά, τρώγοντας από τον απαγορευμένο καρπό, ο Αδάμ θέλησε ν' απολαύσει, έξω από το Θεό, το βρώμα που “συμβολίζει και αντιπροσωπεύει τον αισθητό κόσμο καθ΄ ολοκληρία” (Μάξιμος Ομολογητής). Η γαστριμαργία αποκόπτει τον ανθρώπο από την κοινωνία του με το Θεό. Η βαρύτητα του πάθους αποκαλύπτεται από το γεγονός ότι είναι ένας από τους πειρασμούς που ο Διάβολος υπέβαλε στο Χριστό στην έρημο. Με την απόκρουση του πειρασμού, ο Χριστός, ως ο Νέος Αδάμ, αποκαθιστά την κοινωνία που ο πρώτος Αδάμ είχε διακόψει μεταξύ ανθρώπου και Θεού. Με το λόγο «ουκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ' επί παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος Θεού» (Ματθ. δ΄ 4), απελευθερώνει την υποταγμένη στην τυραννία του πάθους ανθρωπότητα. Η γαστριμαργία αξιολογείται από τους Πατέρες ως νόσος, αφροσύνη και μανία (Θεοδώρητος Κύρου, Μάξιμος), όχι μόνο λόγω της διαθέσης που αποκαλύπτει, αλλά και εξαιτίας των πολυάριθμων παθολογικών συνεπειών. Εκτός του ότι η γαστριμαργία αποξενώνει τον άνθρωπο από τον Θεό, ταυτόχρονα θέτει σε κίνδυνο την σωματική υγεία του. Οι πατέρες παρατηρούν ότι η ασωτία στις τροφές στερεί το νου από την “ενέργεια και την οξύτητα” (Μ. Βασίλειος), τον βαραίνει, τον “βυθίζει σε κατάσταση σκότους” (Ισαάκ Σύρος), χαύνωσης, “αναισθησίας και ύπνου” (Ισαάκ Σύρος), συνέπειες που αντανακλώνται στην ψυχή καθολοκληρία. «Υπό πλήθους βρωμάτων βαρούμενον το σώμα δυσκίνητον τον νουν απεργάζεται» (Διάδοχος Φωτικής). Μια τέτοια κατάσταση δυσχεραίνει την πτήση του νου στα πνευματικά, τον “δυσκολεύει την προσευχή” γινόμενη “πρόξενος ακηδίας” (Ισαάκ Σύρος).

   ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Η γαστριμαργία – λαιμαργία φαίνεται μικρό πάθος, όμως “διά της θυρίδος” που αυτή ανοίγει, εισέρχονται στην πάσχουσα ψυχή πλήθος άλλων παθών. O Aγιος Ιωάννης της Κλίμακος προσωποποεί τη γαστριμαργία που λέει: «Υιός μου πρωτότοκος, πορνείας υπουργός· δεύτερος, σκληρότης καρδίας· o ύπνος τρίτος· θάλασσα λογισμών, κύματα μολυσμών, βυθός αγνώστων και αρρήτων ακαθαρσιών εξ εμού εκπορεύονται. Εμαί θυγατέρες οκνηρία, πολυλογία, ευτραπελία, αναισθησία, αιχμαλωσία [στα πάθη], καύχηση, θρασύτης, φιλοκοσμία, (...) και συμφοραί απροσδόκητοι, αις απελπισία, η πάντων χαλεπωτέρα».

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: 

70 χρόνια πριν, σαν σήμερα: Η ίδρυση της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών 1.4.1955 Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

 

70 χρόνια πριν, σαν σήμερα: 

Η ίδρυση της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών 1.4.1955 + ΒΙΝΤΕΟ

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου

   

Εβδομήντα χρόνια πριν! Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η οργάνωση Ελλήνων της Κύπρου, έδρασε την περίοδο 1955-9 για την απελευθέρωση του μαρτυρικού νησιού από το βρετανικό ζυγό και την Ένωση με την Ελλάδα. Στρατιωτικός αρχηγός ήταν ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής. Πολιτικός αρχηγός της ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Η ΕΟΚΑ υποστηρίχθηκε από το σύνολο του λαού και του πολιτικού κόσμου της Ελλάδας, πλην ΚΚΕ¹. Η έναρξη του αγώνα, την 1η Απριλίου σηματοδοτήθηκε με επίθεση σε κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και στο βρετανικό στρατόπεδο Αμμοχώστου. Η δραστηριότητα συνεχίστηκε με επιθέσεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ενέδρες σε βρετανικά οχήματα και εκτελέσεις Βρετανών, και Κυπρίων συνεργατών των Βρετανών. Η δραστηριότητα της ΕΟΚΑ έληξε την 24η/12/1959 με τη συμφωνία της Ζυρίχης. Τελικά η ανεξαρτησία, αλλά όχι η Ένωση, κηρύχθηκε στις 15/8/1960. Η αρχή είχε γίνει αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Η ένωση με την Ελλάδα ήταν ο απώτερος στόχος. Αν και η ανεξαρτησία έφερε προσωρινά ειρήνη στο νησί, εντούτοις το νέο Σύνταγμα απαγόρευε την ένωση της Κύπρου με άλλο κράτος και κάθε πιθανή διχοτόμηση. Καθιστούσε εγγυήτριες δυνάμεις την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βρετανία. Η Βρετανία κατάφερε, μέσω της συμφωνίας, να διατηρήσει στρατιωτικές βάσεις στο νησί μειώνοντας τον βαθμό ανεξαρτησίας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτές οι περιοχές μετατράπηκαν αργότερα με βρετανική μονομερή απόφαση σε κτήση του βρετανικού στέμματος [sic!] και όχι απλώς βάση (κάτι σαν το Γιβραλτάρ)!

Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Η συνεισφορά της Εκκλησίας στην προσπάθεια ήταν καθοριστική. Η οργάνωση ΟΧΕΝ ήταν ο προθάλαμος εισόδου στην ΕΟΚΑ και πολλοί αγωνιστές ξεκίνησαν από εκεί. Τη μεταλαμπάδευση της εξέγερσης στους νέους, είχε αναλάβει η ΑΝΕ («Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ»). Με “παράνομες” προκηρύξεις καθώς και το έντυπο «Εγερτήριον Σάλπισμα» βοήθησε στη διάδοση του ιδεολογικού υποβάθρου της εξέγερσης. Στις 15/1/1950, η Εθναρχούσα Εκκλησία Κύπρου πραγματοποίησε Δημοψήφισμα, στο οποίο ο Ελληνικός Κυπριακός λαός ψήφισε την Ένωση με την Ελλάδα, σε ποσοστό 95,7%. Οι Άγγλοι, όμως, τήρησαν αρνητική στάση. Στις 28/7/1954, ο Υφυπουργός Αποικιών, Χένρυ Χόπκινσον, ανέφερε “η Κύπρος έχει στρατηγική αξία, και γι' αυτό ουδέποτε θα τύχει αυτοδιάθεσης”. Η Ελλάδα, το 1954, ζήτησε από τον ΟΗΕ την «Εφαρμογήν της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών, στην περίπτωσιν του λαού της Κύπρου». Στις 17/12/1954, η Γ.Σ. του Ο.Η.Ε. απέρριψε την αίτηση!!! Στις 9/3/1956, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, από το οποίο θα μετέβαινε στην Αθήνα, για συνομιλίες με την Ελληνική Κυβέρνηση. Την ίδια μέρα συνελήφθησαν και οι: Μητροπολίτης Κερύνειας, Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Όλοι εξορίστηκαν σε μια άλλη αποικία της ''Γηραιάς Αλβιόνος'', τις Σεϋχέλλες.

 

 ΗΡΩΩΝ ΠΑΝΘΕΟΝ: Στις 10 Μαΐου 1956 πρωτοποτίστηκε το δέντρο της λευτεριάς! Οι: Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου απαγχονίστηκαν στις φυλακές Λευκωσίας, για τη δράση τους, ως μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Ενταφιάστηκαν στις κεντρικές φυλακές. Εκεί, αργότερα, θα ταφούν άλλα έντεκα μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Στις 9/8/1956 απαγχονίζονται οι: Ανδρέας Ζάκος, Χαρίλαος Μιχαήλ και Ιάκωβος Πατάτσος. Άλλοι τρεις αγωνιστές απαγχονίζονται στις 21/9, οι: Μιχαήλ Κουτσόφτας, Ανδρέας Παναγίδης και Στέλιος Μαυρομάτης. Ακολούθησε η θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου (3/3/1957), στη μονή Μαχαιρά, όταν οι Άγγλοι έριξαν βενζίνη κι εμπρηστικές βόμβες στο κρησφύγετό του, οπότε ο ήρωας έγινε ολοκαύτωμα. Ξημερώματα της 14ης Μαρτίου 1957 απαγχονίστηκε ο 19χρονος μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Στις 5/7/58, οι Άγγλοι συνέλαβαν ένα παιδί, στο Αυγόρου, και πυροβόλησαν εναντίον αμάχων του χωριού. Φονεύθηκαν οι: Παναγιώτης Ζαχαρία και Λουκία Παπαγεωργίου, έγκυος μητέρα έξι παιδιών. Στις 2/9/1958, στο Λιοπέτρι, Άγγλοι στρατιώτες περικύκλωσαν τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. Οι: Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού και Χρήστος Σαμαράς, έπεσαν νεκροί. Στις 19 Νοεμβρίου 1958, οι Άγγλοι σκότωσαν και τον Κυριάκο Μάτση, στο Κάτω Δίκωμο.

   

ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΠΟΥΣ: Ο αγώνας εξερράγη στις 0.30" το πρωί της lης Απριλίου 1955. Η Κύπρος μετατράπηκε σε ηφαίστειο, τρομάζοντας τους αποικιοκράτες. Τα γαλανόλευκα λάβαρα υψώθηκαν παντού. Ολόκληρο το νησί έγινε μια απέραντη γαλανόλευκη σημαία. Κι η ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε από πολεμικά τροπάρια του Γένους και εμβατήρια ξεσηκωμού. Το έθνος ξύπνησε, θυμήθηκε την Αγία Λαύρα, το εθνικό όνειρο θέριεψε παίρνοντας σάρκα και οστά. Εκείνη την πρώτη νύχτα χτύπησε η ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου στη Δεκέλεια. με αποστολή να προκαλέσουν διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος σ' όλο το νησί. Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα "Αστραπή" ανατίναξαν το Ραδιοφωνικό σταθμό. Πρώτος νεκρός ο Μόδεστος Παντελή. Ο ήρωας πέθανε από ηλεκτροπληξία επιχειρώντας καταστροφή ηλεκτροφόρων καλωδίων. Την 1η Απριλίου 1955, η Κύπρος ξύπνησε αναστατωμένη πριν χαράξει η αυγή. Η αναστάτωση σύντομα έδωσε τη θέση της στον ενθουσιασμό. Το πανηγύρι άρχιζε. Κι ο Διγενής κυκλοφορούσε την προκήρυξή του: “Με την βοήθειαν τού θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "'Η τάν ή επί τάς". Είναι καιρός να δείξωμεν, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας (...)” Αρχικά η ΕΟΚΑ ιδρύθηκε με σκοπό τη διενέργεια μικρής εκτάσεως στρατιωτικών επιχειρήσεων, κυρίως δολιοφθοράς σε αγγλικούς στόχους στην Κύπρο, για δημιουργία θορύβου που θα υποβοηθούσε τις πολιτικές ενέργειες του Μακαρίου για τη λύση του Κυπριακού ζητήματος. Στη συνέχεια, μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων του Μακαρίου με τον κυβερνήτη Χάρτιγκ (αρχές 1956), της εξορίας του πρώτου από τον δεύτερο (9/3/1956) και των μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων του Χάρτιγκ κατά της ΕΟΚΑ, η οργάνωση αναμετρήθηκε ανοιχτά με τους Βρετανούς. Νέος κυβερνήτης ανέλαβε ο Χιού Φούτ, που ζητά να συναντηθεί με τον Γρίβα. Το Κυπριακό ζήτημα συζητείται σε πολλά παρασκηνιακά επίπεδα. Συγχρόνως εκδηλώθηκε μεγάλης κλίμακας οργανωμένη επίθεση των Τουρκοκυπρίων κατά των Ελληνοκυπρίων και των περιουσιών τους σε άμεση συνέργεια με τους Βρετανούς!! H ΕΟΚΑ τότε ξανάρχισε τη δράση της, ενώ επαναλαμβάνονταν μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις των Βρετανών κατά της ΕΟΚΑ. Λίγες εβδομάδες αργότερα, συνεχίζονται οι επιθέσεις των Τουρκοκυπρίων, τους οποίους τώρα κτυπά η ΕΟΚΑ. Οι Άγγλοι με την πολιτική τους δημιουργούν στην Κύπρο συνθήκες διακοινοτικής διαμάχης. Τελικά ο αγώνας έμεινε ημιτελής: η Κύπρος ανεξάρτητη, όμως διχοτομημένη και αδικαίωτη στον αγώνα για Ένωση.

   

ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Οι θυσίες του κυπριακού Ελληνισμού δεν ευοδώθηκαν. Το νησί, εξ αιτίας συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων και λαθών των ελληνικών κυβερνήσεων, έμεινε εκτός ελληνικού κράτους. Τα διδάγματα, όμως, οι αγώνες και οι θυσίες των νέων της Ε.Ο.Κ.Α. αποτελούν παρακαταθήκες πάνω από το εφήμερο, το ιδιοτελές και τη νεοελληνική φιλαυτία μας. Ο ίδιος ο Ελληνισμός της Κύπρου συνεχίζει και σήμερα να διαπνέεται από την ίδια ηρωική παρακαταθήκη κι όποτε χρειάστηκε έμεινε σταθερά πιστός στη μνήμη των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, απορρίπτοντας σχέδια τύπου Ανάν, δείχνοντας απίστευτη γενναιότητα απέναντι στο βόρειο κατακτητή γείτονά της, τολμώντας να αντιταχθεί ακόμη και σε τρόικες, παραδειγματίζοντας τη Μητέρα Πατρίδα.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ 1. ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΑΚΕΛ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ: Ο Ριζοσπάστης γράφει στη στήλη «Σαν σήμερα»: «1955: Έναρξη του ένοπλου αγώνα της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), που στόχο είχε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Είχε έντονο αντικομμουνιστικό και εθνικιστικό χαρακτήρα. Επικεφαλής ήταν ο Γ. Γρίβας (που στην Κατοχή έδρασε ως αρχηγός της αντικομμουνιστικής οργάνωσης Χ), ενώ τη συγκατάθεσή του είχε δώσει και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Στο στόχαστρό της βρέθηκαν Τουρκοκύπριοι, αλλά και συνδικαλιστές, μέλη και στελέχη του ΑΚΕΛ. Η δράση της συντέλεσε στην έξαψη του εθνικιστικού μίσους»!!
Δηλαδή ο Αγώνας ενός σκλαβωμένου τμήματος του Ελληνισμού, για την ενσωμάτωσή του στον εθνικό κορμό δεν μπορεί κατά τους δογματιστές κομμουνιστές να έχει ως δεδομένο τον Εθνικιστικό του χαρακτήρα...

 2.  Τόσο το ΚΚΕ όσο και το ΑΚΕΛ όχι μόνο στάθηκαν ενάντιοι στον Αγώνα της ΕΟΚΑ, αλλά φρόντισαν από τη μία πλευρά να χαρακτηρίσουν «βαρελότους» και «τρακατρούκες» τους σκληροτράχηλους Μαχητές της, ενώ από την άλλη ως κοινοί ρουφιάνοι από τον ραδιοφωνικό σταθμό «η φωνή της αλήθειας», που έδρευε στη Μόσχα, φρόντισαν να πληροφορήσουν τους Βρετανούς ιμπεριαλιστές, ότι πίσω από το ψευδώνυμο του Διγενή κρυβόταν ο Γεώργιος Γρίβας. Οι Τουρκοκύπριοι «που βρέθηκαν στο στόχαστρο» της ΕΟΚΑ [όπως αναφέρουν οι ινστρούχτορες της ακελικής καθοδήγησης],  ήταν οι αστυνομικοί βασανιστές που είχαν επιστρατεύσει οι Άγγλοι αποικιοκράτες για να ξυλοφορτώσουν βάναυσα τον Κυπριακό Λαό, ο οποίος διαδήλωνε υπέρ της Ένωσης και συμπαρατασσόταν στο πλευρό της ΕΟΚΑ. Είναι χαρακτηριστικό πως  Ακόμα και ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα είχε υποκλιθεί μπροστά στο μεγαλείο των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ και εμπνεύστηκε από τις τακτικές της για το δικό του αντάρτικο.

Το ΑΚΕΛ αν και εκείνη την περίοδο στήριζε τον αγώνα για Ένωση με την Ελλάδα, εναντιώθηκε στον αγώνα της ΕΟΚΑ και κατηγορήθηκε ότι συνεργαζόταν με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες (Ιντελιτζενς Σερβις) για να τον σαμποτάρει. Την προδοσία του Κυπριακού αγώνος κατήγγειλε η ίδια η ΕΟΚΑ με το βιβλίο της «Η κομμουνιστική ηγεσία του Κυπριακού αγώνος». Στην σελίδα 44 αναφέρει «Και ενώ αί Κυπριακαί Αρχαί ζαλισμέναι από τον αιφνιδιασμόν της 1ης Απριλίου προσπαθούν ματαίως να βρούν ποιοί οι πρωτεργάται και αρχηγοί του κινήματος, ο αρχηγός του ΚΚΕ Ζαχαριάδης εις την ραδιοφωνικήν εκείνην ομιλίαν του, αποκαλύπτει διά πρώτη φοράν είς τους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή. Και το ακελικόν όργανον "Ν. Δημοκράτης" έσπευσε να δημοσιεύση την ομιλίαν εκείνην δια να μεταδοθή και εν Κύπρω παντού η προδοσία».[1] Αποτέλεσμα της στάσεως των κομμουνιστών ήταν το αγγλικό BBC (εκπομπή 29 Αυγούστου 1956) να επαινή το ΑΚΕΛ, διότι: «Με φυλλάδια του αντιτίθεται εις την ΕΟΚΑ και ζητεί συνέχισιν της εκεχειρίας και την ειρήνευσιν [...] πράγμα που δεικνύει ότι το ΑΚΕΛ έχει συναίσθησιν των επιθυμιών του λαού».[1] Επίσης οι κομμουνιστές με έγγραφο της Κεντρικής Γραμματείας του ΑΚΕΛ (Σεπτέμβρης 1955) καλούν τους Κυπρίους «να σαμποτάρουν τον έρανον υπέρ των πολιτικών κρατουμένων [...] διότι τα χρήματα, προωρίζοντο διά την αγοράν όπλων της εγκληματικής ΕΟΚΑ».[1] Το ΑΚΕΛ αμφισβητεί αυτές τις κατηγορίες και αμφισβητεί ότι τα μέλη του που σκοτώθηκαν από την ΕΟΚΑ ήταν όντως προδότες. Περισσότερα από 30.000 αγγλικά στρατεύματα χρησιμοποιήθηκαν για να καταστείλουν την εξέγερση ενώ σκοτώθηκαν 104 άτομα. Σύμφωνα όμως με άλλες εκτιμήσεις λέγεται ότι ο αριθμός αυτός ήταν τριπλάσιος.

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ, 40΄ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ: 

Konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. Αποτέλεσμα της στάσης των κομμουνιστών ήταν το αγγλικό BBC (29/8/1956) να επαινεί το ΑΚΕΛ, διότι: «Με φυλλάδια του αντιτίθεται εις την ΕΟΚΑ και ζητεί συνέχισιν της εκεχειρίας και την ειρήνευσιν πράγμα που δεικνύει ότι το ΑΚΕΛ έχει συναίσθησιν των επιθυμιών του λαού»! Ακόμη η ΕΟΚΑ στο βιβλίο: «Η κομμουνιστική ηγεσία του Κυπριακού αγώνος», καταγγέλει στη σελίδα 44: «Και ενώ αί Κυπριακαί Αρχαί ζαλισμέναι από τον αιφνιδιασμόν της 1ης Απριλίου προσπαθούν ματαίως να βρούν ποιοί οι πρωτεργάται και αρχηγοί του κινήματος, ο αρχηγός του ΚΚΕ Ζαχαριάδης εις ραδιοφωνικήν ομιλίαν του, αποκαλύπτει διά πρώτη φοράν είς τους Άγγλους την ταυτότητα του Διγενή. Και το ακελικόν όργανον "Ν. Δημοκράτης" έσπευσε να δημοσιεύση την ομιλίαν δια να μεταδοθή και εν Κύπρω παντού η προδοσία». Δες σχετικά: Nancy Crawshaw, The Cyprus Revolt

Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα: πρώιμη Άρτεμις ή αγνή Κόρη της Κρήτης από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

 

Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα: 

πρώιμη Άρτεμις ή αγνή Κόρη της Κρήτης

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου

   

   ΓΕΝΙΚΑ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: Η Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα, ήταν δευτερεύουσα θεότητα της πρώιμης Ελληνικής Μυθολογίας, προστάτιδα των ψαράδων, που λατρευόταν κυρίως στην Κρήτη. Η ονομασία «Βριτόμαρτις» δεν είναι ελληνική, αλλά προέρχεται από μια κρητική διάλεκτο και σημαίνει "γλυκιά παρθένος". Ταυτίζεται με την πρώιμη μορφή της θεάς Αρτέμιδος. Ο Ησύχιος Αλεξανδρεύς συσχετίζει την Κρητική “βριτύ” (BRITE), με το ελληνικό επίθετο γλυκύ ή γλυκό¹. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, η Βριτόμαρτις ή “γλυκιά κόρη” είναι απλώς ένα προσωνύμιο, ένα επίθετο, που δεν αποκαλύπτει το όνομα της θεάς, ούτε το χαρακτήρα της. Πάντως δακτυλίδια της Μινωικής Εποχής με την παράστασή της φαίνεται πως έχουν αποτρεπτικό χαρακτήρα [χρησιμοποιούμενα προφανώς με κάποια ξόρκια].

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ: Η Βριτόμαρτις ήταν μια νέα και όμορφη κοπέλα από την αρχαία Γόρτυνα της Κρήτης. Κατά μία εκδοχή ήταν κόρη του Δία και της Κάρμης. Πέφτοντας κάποια μέρα στη θάλασσα, σώθηκε από τα δίχτυα ψαράδων. Όταν πέθανε, θεοποιήθηκε και προστάτευε τους ψαράδες. Μια άλλη εκδοχή του μύθου, που φαίνεται και η επικρατούσα, λέει ότι η Βριτόμαρτις ήταν μια Νύμφη της Αρτέμιδας, την οποία, καθώς εκείνη μια μέρα κυνηγούσε, την είδε ο Μίνωας και θαμπώθηκε από την ομορφιά της. Επί 9 ολόκληρους μήνες την καταδίωκε, αλλά αυτή, αφιερωμένη στον αγνό βίο, κρυβόταν. Τελικά, όταν εντοπίστηκε από τον διώκτη της, προτίμησε να πέσει στη θάλασσα από το βουνό Δίκτη. Και σ΄ αυτή την εκδοχή, κάποιοι ψαράδες που βρίσκονταν εκεί την έσωσαν και αυτή έγινε προστάτις τους. Από τότε ονομαζόταν και Δίκταιννα ή Δίκτυννα, είτε από το όρος από το οποίο έπεσε στη θάλασσα είτε από τα δίχτυα των ψαράδων με τα οποία και σώθηκε. Στην Κρήτη υπήρχαν πολλά ιερά της, τα “Δίκταιννα” όπως λέγονταν.

ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΘΟ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ: Η Βριτόμαρις είναι μεταξύ των στοιχείων του μινωικού πανθέου που πέρασαν μέσω των Μυκηναίων στην κλασική Ελληνική Μυθολογία. Για τους Έλληνες, η Βριτόμαρτις αρχικά ήταν απλώς μία ορεάς Νύμφη, που στα μετέπειτα χρόνια αλλού ταυτίστηκε με την Άρτεμη και αλλού με την Αφαία, την αόρατη προστάτιδα της Αίγινας². Η θεά "Βριτόμαρτις" φαίνεται πως λατρευόταν στην Κρήτη ως μια πτυχή της Πότνιας, ή Κυρίας. Η αρχαϊκότερη πτυχή της κρητικής αυτής θεάς εκλαμβάνεται αυτή της Μητέρας των Βουνών, όπως δηλαδή εμφανίζεται στην μινωική σφραγιδοποιία, με τα δαιμονικά χαρακτηριστικά μιας Γοργόνας, με δύο φίδια στα χέρια της, που συνοδεύεται από το διπλό πέλεκυ. Θερείτο λαφύστια θεότητα [το αντίθετο της μειλίχειας] γι΄αυτό και η ονομασία της που σημαίνει την καλή παρθένο, μάλλον ενέχει το στοιχείο του ευφημισμού, που αντιστρατεύεται την επικίνδυνη πτυχή της. Όσο για το δεύτερο όνομά της, Δίκτυννα, προφανώς αυτό προέρχεται κατά τους ελληνιστικούς συγγραφείς από τη λέξη “δίκτυα”³.

  

ΛΑΤΡΕΙΑ: Ο Στράβων ισχυρίζεται ότι η Βριτόμαρτις λατρευόταν ως Δίκτυννα μόνο στη δυτική Κρήτη, στην περιοχή της Κυδωνίας, όπου και υπήρχε ένα Δικτυναίον ή ναός της Δίκτυννας. Στη μινωική τέχνη, στα νομίσματα, όσο και στις σφραγίδες ή τα δαχτυλίδια, η Βριτόμαρτις απεικονίζεται με δαιμονικά χαρακτηριστικά, να κρατά διπλό πέλεκυ και να βρίσκεται δίπλα σε θηρία. Ακόμη υπάρχουν αναφορές για λατρευτικά ξόανα της θεότητας σε διάφορους ναούς ή ιερά σπήλαια στην Κρήτη. Φαίνεται ότι στην περιοχή της Χερσονήσου η λατρεία της κορυφωνόταν με την εορτή των Βριτομάρτειων. Σε νομίσματα της Κυδωνίας, και της Φαλάσαρνας, η Βριτόμαρτις εικονίζεται ως τροφός του Δία. Ακόμη, ναοί προς τιμήν της υπήρχαν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως στην Αίγινα, την Αθήνα, τη Μασσαλία, την Αντίκυρα, κ.α. με την σύνθετη ονομασία της θεότητας: Άρτεμις Δίκτυννα.

ΑΦΑΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΝΝΑ: Η Βριτόμαρτις λατρευόταν ως Αφαία, κυρίως στο νησί της Αίγινας⁴ κατά τη διάρκεια της Μυκηναϊκής Εποχής, όπου και αργότερα κτίστηκε ο ναός προς τιμήν της. Μετά την επικυριαρχία της Αθήνας επί της Αίγινας, η λατρεία της πέρασε και στους Αθηναίους. Αυτό φαίνεται από την ανέγερση ναού προς τιμήν της στην περιοχή του σημερινού Ασπρόπυργου.

   

ΣΤΗΝ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ: Σε διάφορα ιπποτικά έπη του Spenser εμφανίζονται στοιχεία της “Britomart" [βασίλισσα των Νεράιδων], όπου αυτή είναι μια αλληγορική εικόνα της “παρθένου ιππότισσας” που αντιπροσωπεύει την αρετή, ειδικότερα δε, την αγγλική στρατιωτική δύναμη, που “δικαιολογείται”, από μια λαϊκή ετυμολογία της λέξης Βρετανός, ως προερχόμενης από τη λέξη Βριτόμαρτις[!], που θεωρήθηκε ότι είναι μια σύνθετη λέξη για τους Βρετανούς και τον θεό “Μαρς”, δηλαδή την ονομασία στη Λατινική του θεού του πολέμου Άρη!!.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Α.Γ. Κρασανάκη, Ελληνική Μυθολογία, μύθοι της Κρήτης, σε μορφή PDF. Αθανασίου Αγγελόπουλου, Νέο Λεξικό της ελληνικής μυθολογίας, εκδόσεις ελεύθερη σκέψις. Μartin P. Nilson, Η Μινωική-μυκηναϊκή θρησκεία και η επιβίωσή της στην Ελληνική Θρησκεία, 2η έκδ. (Lund) 1950. Walt. Burkert, Ελληνική Θρησκεία,1985, ενότ. 10 έως 47. Διόδωρος Σικελιώτης, 5.76.3.

konstantinosa.oikonomou@gmail.com

1. paleoglot.blogspot.ca

2. Ρητή αναγνώριση της Βριτομάρτιδος και της Αφαίας κάνουν ο Παυσανίας [ii.30.3] και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης [v.76.3].

3. Σχετικά: Καλλίμαχος, Ωδή 3 στην Άρτεμη, 188 κ.έξ.

4. Παυσανίας, 2.30.3.